Zaterdag 19 Februari 1921.
85,l# Jaargang N\ 2678
voor de HiiisHmlIaiidüeïie eii Meeuwsehe Eilanden*
Eerste Blad.
1
Antirevolutionair
Orgaan
0IKH0Y1N Z®n*n.
Alle stukken voor de Redactie bestemd, Advertentiën en verdere Administratie franco toe te zenden aan de Uitgevers
Vrijheid van Oedaiwijs?
Dos Uw voerstof hiarmade.
HF OEI UITKIJK.
I
Deze Courant verschijnt elfeen WOENSDAG en ZATERDAG,
ABONNEMENTSPRIJS per drie maanden franco per post CeeS lefj vooruitbetaling,
BUITENLAND b| vooruitbetaling f 6JÖ per Jaar,
AFZONDERLIJKE NUMMERS 5 CENT.
UITOEVSRS
8QMMELSDIJK.
Telefoon Intecossntunaal No, 202.
ADVERTENT5ÊN 20 Cent per regel, RECLAMES 40 Cent per regel.
BOEKAANKONDIGING 10 Cent per regel.
DIENSTAANVRAQEN en DIENSTAANBIEDINGEN f I.- per plaatslag.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die beslaan.
Advertentiën worden fagewacht tot DINSDAG- en VRIJDAGMORGEN 10 UUR.
Vrijheid van onderwijs heeft in ons
Vaderland nooit bestaan. Nu niet en
in de 19e eeuw niet, en in de 18e
niet, en in de 17e niet, en in de 16e
niet, en in de 15e niet, neen nooit.
Altijd en altijd is er schoolstrijd ge
weest om de Vrijheid, al droeg hij de
eene eeuw een ander karakter dan de
volgende. Toen de gevolgenjvan de kruis
f +ochten in de 12e en 13e eeuw zich
V «eden gelden in een opkomenden Bur
gerstand, die handel ging drijven en tot
Gilden of Ambachts- of Patroonsver-
eeniging of tot Middenstandsvereeni-
ging zich samensloot, was deze stand
met het onderwijs der officieele school
niet tevreden omdat deze te weinig
voorzag in materieele kennis Die offi
cieele School was wel op de Kerk aan
gelegd en bevorderde ook dat Kerkleven
maar op de behoeften van het nieuwe
sociale en economische leven door en
onder en na de Kruistochten, was ze
niet ingericht. Vandaar de oprichting
van Bijscholen naast de officieele Kerk-
of Staatsschool. Eerst weid dit oog
luikend toegelaten, maar teen de Bij
scholen door de vermeerderende be
hoeften des socialen levens in aantal
en beteekenis toenamen, ontstond er
strijd tusschen de Vroedschappen der
,tad en de Bijschoolhouders en deze
laatsten werden verplicht een deel hun
ner schoolgelden, d,i. van hun salaris
af te staan aan 't hoofd der Vroed
schapsschool. En om de concurrentie
vol te houden, gaf de Vroedschap aan
ha&r scholen een uitgebreider Leerplan
dat ook rekening hield met de opge
komen begeerten en eischen des Volks.
Zoo, onder verzet der Vroedschappen
en onder tsenemeuden bloei van het
Bijzonder onderwijs, hoewel gedrukt
door stedelijke keuren en ordinantiën,
is dat Bijschoolonderwijs toch voortge
gaan opgang te maken, totdat er weer
iets ingrijpends gebeurde nl. de opkomst
van het Humanisme en de Reformatie.
Zoodra de R. Kerk er de lucht van
kreeg, dat haar dogma's, haar leer,
haar kerk door en in de scholen werd
aangevochten, was zij er op uit om de
Vroedschap te prikkelen keuren en re
glementen uit te geven, waarin de
„dwaalmeesters" werden gewaarschuwd
op te houden hun „dwaalbegrippen"
aan de kinderen in te prenten In 1521
gaf men te Amsterdam een schoolplak-
kaat uit waarin tegen de humanisti
sche „droomen* en «verzinselen* te
velde werd getrokken. In 1525 gaf de
Landvoogdes een plakkaat tegen de
Gereformeerde »dwaalleeringen« In
1346 vaardigde onze Keizsr Karei de
vijfde een plakkaat uit, waarbij de
oogluikend toegelaten Bijzondere Scho
len haar vrijheid ontnomen werd. En
dan niet te vergeten wat bij al die 16
eeuwsche keuren en schoolreglementen
slechts kinderspel wasde macht der
Staatskerk die zich in 't Reformatorisch
tijdvak geducht gevoelen liet. Aan R.-
Katholieks en lsraelietische onderwij
zers was de toegang tot de publieke
scholen ten eenenmale ontzegd Wel
mochten Roomsche en lsraelietische
kinderen op de Stadsscholen en Armen
scholen enz. worden toegelaten, maar
in de zoogenaamde „Tien Articulen"
stond toch deze eigenaardige negende
bepaling, dat de meesters der Calvi
nistische Scholen goed zouden toezien
of de Roomsche kinderen ook al te met
aanstoot gaven in de klasse aan de
Gereformeerden. Dit zal bedoeld zijn als
een paternoster bidden, een kruisje om
den hal3 of in den zak, een of ander
schijnbare kruismaking enz. enz. onder
of voor of na het bidden van denree
tor eindigend met zijn immer «Amen,
Ja, Amen.* Eigenaardig voor dien toe
stand is dat de Roomsche kinderen
nooit mochten klagen, als een Gsref.
onderwijzer of een Gereformeerd kind
aansloot gaf. De School was nu een
maal Gereformeerd en 't anders den
kende deel des dorps of der stad, dar
parochie werd geduld, gedoogd en ver
dragen, zoolang dit kon. Maar zoo was
't nu eenmaal in de Republiek blijkens
de Provinciale verordeningen in onge
veer alle zeven Provinciën. Niemand
werd onderwijzer, dan lid der Geref.,
der heerschende Staatskerk en hij Eoest
zijn gezond in 't geloof, vroom, eerbie
dig, godsdienstig, stichtelijk van leven
blijkens de attestatie. Hij moest do drie
Formulieren van Eenigheid onderteeke
nen en werd gestraft met vermaning,
onthouding van 't heilig «Nachtma'el*
ens. en moest ouderwijs geven op grond
slag dier Formulieren.
De Staatsschool was kerkelijke
School met al de gevolgen aan zoo'n
Instituut der Classes en Synodes, ver
bonden.
Schijnbaar is door de Revolutie van
1789, 1795 die toestand ganschelijk
verbeterd. De Scheiding van Kerk en
Staat scheen aan de uitsluiting van an -
dersdenkenden paal en perk te stellen,
doch 't was slechts schijn. Fn ieder,
die 't woord «Schoolstrijd" der 19de
eeuw uitspreekt, beaamt daarmee den
Schijn van Schoolvrade na 1795. Gewis
er kwam eenige vrijheid, maar de Vrij
heid, de gewetensvrijheid werd genekt;
was even gebonden als ten dage der
Republikeinsche ordinantiën En dat
zat em ook net als vroeger in 't beginsel,
met dit verschil slechts, dat 't oudtijds
was een zuiver Kerkelijk beginsel, maar
na 1795 een puur. armzalig Neutrali
teitsbeginsel- De Neutraliteit in deOa
derwijswetten van 1806 en 1857 en
1878 neergelegd, opende wel de school
deuren voor niet Gereformeerden, waar
die vroeger voor deze Staatsburgers
gesloten werden maar die zelfde wet
ten van 1806 enz. sloten de deuren
toe voor elk dogmatisch Christendom
Fr moge dan uilsluiting geweest zijn
in de Republiek, maar onder da Koning
schappen der Willems van Oranje was
ze minstens even pijnlijk en toen
onder de leus van Scheiding van Kerk
on Staat; een door en door valsche
leus, leugen en bedrog voor alle Gere
formeerden en Roomsch Katholieken,
die hun eigen school hegeerden.
En die nare toestand is gebleven tot
de zoogenaamde Pacificatie in 1889,
toen we de eerste subsidie ontvingen
met de eerste Rijksvoorwaarden
aan elke Subsidie terecht verbonden.
En de subsidien werden grooter, al
grooter, maar de voorwaarden al scher
per en scherper; en nu zitten we met
handen vol geld geboeid.
Een mensch raakt alles gewend.
Je raakt armoe gewend en je raakt
rijkdom gewend.
Je raakt vrijheid gewend en ook de
slavernij.
Je raakt opoffering en strijd go wend
als voorheen, maar ook aanpassing met
't koord om ja hals als heden.
Mopperen baat niet. We hebben geld
volop en nemen den dwang uit de han
den der Staatslieden met gewilligheid
aan. 't Beginsel, zegt men is toch gered
Welk beginsel is gered Dat der Vrij
heid in eigen huis of school Neen, dat
beginsel ligt in zwijm,
Welk beginsel dan? Om zich als
Gereformeerd Onderwijzer uit te leven
Maar de Wet de Visser heeft dat be
ginsel, reeds aangetast door zijn beper
king van 't aantal uren, dat we B.
Gesch. en Kerk- en Zendingsgeschiede-
nis kunnen geven. En 't beginsel der
Vrijheid is reeds, naar één Schoolblad
meedeelde, aangerand door den Inspec
teur, die bij een proefles door een nieuw
aan te stellen Hoofd der School, net
deed of er géén bestuur naast hem gat.
Een inspecteur die de les opgaf; die
commandeerde en controleerde daar in
die school hij alléén
Is dat Vrijheid van beginsel?
't Is de gouden koorde den slaaf om
gehangen
En daarom, bij heden vergeleken
Vivent les Geux, al hadden ze ook een
te grooten enterhaak aan boord! Toen
was er nog vrijheid voor een deel;nu
voor Niemand
iaelams iidid@©i!igsn*
40 cent per regel.
Da dagen van ziekte, dat is tfdverllcs met
pijnen op den koop tos. Die toestand moet
veranderd worden en er is geen hersteller van
het bloed, geea versterksr van het zenuw
stelsel die meer waarborgen aanbiedt dan de
Pink Pillen voor bleeke msnsches, die al
meer dan vfftig jaren lang genezing geven in
heel da wereld. Ondervraagt uwe vrienden
in eigen lanrl en uwe kennissen in den vreem
de, allen zullen u hst meeste goeds vsn de
Pink Pillen zeggen.
Zieihier voor van daag de mesnlng van
Iemand Kop hoogen leeftijd, Mejuffrouw A.
Wachgelder, geb. Kocnrnad, 61 jaar oud,
wonende Irmstraat 28 te Simpelveld, die ons
het volgende schrift.
„Gedurende langen f|d liet mijne gezond
heid veel te wenschen over. Er gltjg geen dag
voorbf dat ik zeggen kon„Vandaag voel
ik mij nu ecas wel*. Ik was zeer bloedarm,
zeer zwak, zeer bleek ea had gebrek aan
eetlust en aan slaap. Ik voelde dat mijne
krachten mi al meer en meer begonnen te
ontbreken. Ik heb daartegen een menigte ge
neesmiddelen gebruikt maar die waren zeker
niet wat ik voor mijne kwalen noodig had.
in gesprekken met mijn? kennissen heb ik
zooveel goeds van de J ink Pillen hooren
zeggen, dat Ik. met die güede pillen een laat
ste» proef heb willen doi». Onmiddellijk nam
Ik waar dat ik om zoo ie zeggen een dage-
lijksche verbetering ondergingmet dea dag
voelde ik mij levendiger en krachtiger en
had ik een betere eetlust. Zoo zin mine ge
wone kwalen, ca eerst te stjn vermlndetd,
geheel ea al verdweden. Ik maak u min
compliment over dat goeds middel".
De Pink Pillen geven bloed met iedere
pil, zij versterken ook het gehrele zenuw
stelsel. In alle landen wordt er om gevraagd
en overal genezen zi, Z| zijn onovertroffen
tegen bloedarmoede, bleekzucht, algemeens
zwakte, storingen door den groei veroor
zaakt, maagkwalen, scheele hoofdpijn, zenuw-
pisen, neurasthenie.
Pris f 1.75 de doos, f 9 00 dazesdoozen.
Te koop In het HoofddepotNassauksde 314
te Amsterdam. Men eische dit adres en de
hollsndsehe gebruiksaanwijzing. De Pink
Pillen zin ook te verkregen bi de goeds
apothekers en drogisten In Nederland.
Nadruk verboden.
„Wij zullen het nooit weten
Dat is de troostelooss slotsom, waartoe
velen komen, die vol goeden moed op on
dersoek waren uitgegaan, dat de „Weten
schap" in de vaste meening 't eind alle
raadselen van hemel en aarde, van leven
en dood, van z|n en verdwijnen, van het
heden en hiernamaals ontsluieren zou.
Zi zin totaal teleurgesteld.
Als zi iels meenden gevonden te hsbben,
bleek het dra dat elke „vondst" de vragen
en raadselen slechts toenemen deed
En wat doet nu de dwaze mensch
Nog liever dan dat hg zich wenden zou
tot den levenden God om als een leerjongen
zich neet te zetten aan de voetbank zgner
vosten, zal hi 't gaan zoeken in de sombere
en myslerieuse wereld der geesten.
Die leven min of meer achter den voorhang.
Die kunnen er dus méér van weten, dan
wie hier aan 't stof dezer aarde gekluisterd Is.
En zoo zien we 't ook in onzen tijd weer
bewaaiheid, wat voor duizenden jaren de
Heere door zin profeet reeds klaagde: „Mi
den springader des levenden waters hebben
zi verlaten en zi hebben zleh gebroken
bakken uitgehouwen, die geen water houden".
Is er grooter God-hater dan de communist
De sociaal-democraat zegt dan nog, dat
godsdienst privaat-zaak is en hi doet nog
moeite, om den 3chin aan te nemen alsof
ook voor den geloovlgen christen onder de
roode vaan nog wel plaats zou x|n, maar
de communist komt openlik uit voor z|n
haat tegen God en al wat herinnert aan de
christelijke religie.
En wat meldt men uit Berlin
Oshm Rahrna Jahjiyjah.
Zoo heet er een vereeniging van commu
nisten, die zich ten doel steltde ra-
dcn-regecrlng in Dultschland in te voeren
voor de Derde Internationale te iveren
de geschriften van Lenin te vertalen en te
verbreiden
Neen, en driewerf neen I
Die ten doel heeft, zich in verbinding te
stellen met het r|k der geesten, om langs
dien weg wetenschap te erlangen van de
dingen, die boven ons menschclik kennen
en weten uitgaan; die „raadselen" voor ons
denben zin.
Is 'i niet een wonderlik verschijnsel
„Weg met God ea godsdienst I"
Dat is de leus mêe van den communist.
En bi zet b v. in vele steden van Dultschland
een groote actie op touw, om de mensschen
bi duizenden hun lidmaatschap van de
kerk te doen opzeggen, opdat ze ook dien
laatsten, dunnen band aan de relegie ver
breken zouden en tegelijk tracht hi
Aldus verbinding te krijgen met de mysteri-
euse geestenwereld, om langs dien weg,
waar hg de Openbaring Gods verwerpt, toch
eenlg naricht over de onzienlijke dingen te
erlangen.
Is 't verschgcsel ook weer nieton
begrijpelijk?
Men kent die uitdrukking in een oud cate
chisatieboekje over de vraag, of er ook wer-
keiqk menschen zin, die niet geloovsn, dat
er een God is, dit n.i. die het bi hen
meer is een wenschen dan een dadel|k gc-
lóóven.
Hi zegt dan kloek„Er is geen God I"
Maar de „raadselen" beangstigen hem.
En dan gaat hi, gelik Saul naar Endor,
naar de moderne tooveres en tracht zich op
allerlei wijze, dcor middel der geesten we
tenschap te verschaffen van de dingen, die
voor sin verstand verborgen zin.
En altijd weer is 't gebleken
Hoe grooter de afval, hoe meer dit
occultisme bloeien gaat, hoe ijveriger men
't in die donkere, duistere geestenwereld
gaat zoeken I
Hetzelfde wufte, in zin groote massa god-
iooze Berlin, waar de Revolutie ten troon
zit en ds ware belijders een verdwitiende
minderheid geworden zin, is een centrum
geworden van bigeloovigheid.
Zoo gek kan 't niet uitgedacht, of men
loopt het er na.
En zoo woordelijk kan 't niet verzonnen
als 't maar uit de geestenwereld komt of
het vindt er geloof.
En dat waarlik niet te Berlin alléén
Alom merkt men hetzelfde versch|ngel.
Als de B|bel en de gansehe Godsopenba
ring er maat buiten gelaten worden waar
mee men nu eenmaal afgerekend heeft dan
kan 't zoo zot on de publieke markt niet ge
veild worden, of tal van begeerige koopers
strekben er de handen naar uiten dat
verstrekt niet in de eerste plaats de traditi-
cnecle „boeren en buitenlui
'n Interressant geval is 't nu pas b.v. ge
weest met dien vioolmaker uit Hamburg.
Voor den leek is 'n vlooieen viool
'n Houten kast met gespannen snaren en
een strijkstok.
Maar de kenner weet wel beter I
HQ spreekt, in oneigenl|ken zin natuurlik
van de ziel van het instrument, en dat is niet
het hout of de snaar, doch een onaanwijsbaar
iets, dat tenslotte aan een viool eigenlik zin
waarde geeft.
E n viool maken is een kunst,
En 't allerhoogst in die kunst stond naar
aller getuigenis vóór vele, vele jaren de mees
ter uit Cremona, de bekende Stradlrarius,
naar wien dan ook dia Allerhoogste violen
zin genoemd Reeds voor den oorlog werd
er voor een echten Stradlrarius duizenden
guldens betaald en wat hi nu wel zou moe
ten kosten, kunnen we moeilik gissen,
't Verschil is dan ook groot
't Gezang op een fabrieksviooltje óf het
bespelen van een eeuwenoud instrument, door
den grooten meester vervaardigd, Is eenvou
dig niet met elkaar te vergeliken.
Zóó kunnen ze niet meer gemaakt.
Of het nu een bepaald geheim was, dat in
resept en formulier en voorschrift had kun
ne» worden vastgelegd, óf dat het iets geni
aals was op zin terrein, dat de meester een
voudig aan anderen niet overdragen kóu, daar
wil ik niet komen.
Maar wat nu mtfn Hamburger betreft:
De man schijnt een methode uitgevonden
te hebben, om van een heel gewone viool
werkelijk iets extra's te maken, 't Kan best
een kleinigheid zin, maar de wereld hangt
vaak van leiuighedeu aan elkaar en men
moet dan zoo'n kleinigheid eerst mear weten
en in toepassing kunnen brengen.
Wat hi aan de viool doet, zegt hi niet.
Maar het is een snuggere knaap.
Hf scheen te voelen, dat er in het tegen
woordige Duitschland voor x|n vinding
gesteld dat hi werkelijk wat vond en 'tniet
alles Humbug is slechts met groote moeite
en kosten èenlge belangstelling zou te krggea
zin
Hi wist goeden raad:
En nu verscheen een opzienbarend bericht
in de bladen, dat het aan den vioolfabrïkasst
xus-eis-zoo gelukt was! Van elk ordinair in
strument 'n wonüecvlool te maken, die zelfs
door kenners van een echten, eenvoudigen
Stradlrarius niet te onderscheiden sou zin.
Dat zou zóó niet geloofd worden.
Men zou de schouders ophalen over den
gek, dat begreep hi ook wel I
Maar wat doet nu de saaak?
Hl laat er bi] in de krenten melden, hoe
hl aan zin geheim gekomen isde geest
van Stradlrarius heeft hem opgeklopt en hem
't geheim ia geestentaai en op geeatenmanler
meegedeeld. De oude meester was zoo ver
ontwaardigd over de vele prullen, die tegen
woordig werden gemaakt, dat bi daar op deze
wize trachtte verbetering in te brengen.
En waarifk, ddt maakte opgang,
Of het geloofd werd of niet.
En 's mans naam was in ieders mond.
Zóó zelf, dat nog pas door de eerste mu
ziekmeester van Berlin een vergelikend on
derzoek gehouden werd, waarin gr co -statcesd
werd, dat de kunst- Straüirarius 't wel tegen
den echten, ouden afleggen moest, maar toch
in zin soort 'n héél goede viool was.
Wat natuurlik zeer wel zin kan I
Maar de fabrikant had z|a doel bereikt, in
alle kranten werd 't geval breedvoerig be
sproken en kostel|ker reclame tevens
geheel kosteloos! had de man voorzin zaak
natuurlik nooit kunnen begeeren.
Nu, van Edison weet men 't ook?
Ik hoop voor den grooten meester, dat de
Amerlkaansche bladen een vroege Aprilgrap
gaven, maar als zi 't méénden, dan moet de
groote uitvinder nu bezig zin aan een instru
mentje, 'n soort telefoon, waarmee men de
geesten opbellen kan en een praatje met hen
maken
'n Vriend van hem, 'n zeer sferk „medium"
die onlangs gestorven is, heeft hem beloofd
al het mogelike te zullen doen om zich uit
de geesteswereld met hem In gemeenschap
te stellen en in groote spanning wachten nu
velen wat dit worden wil.
Van de Godsopenbaring willen z« niet
weten.
Vladen 't kinderachtig er aan te gelooven
Maar zoo'n geesten-manifestatie, d&t is wat
anders; dat is een modernen mensch nog
eens waard, om er aan mee te doen I
Neem b.v. weer 't straks genoemde Berlin.
Een of meer ondernemende mannen, die't
werken goed voor de dommen achtten en
liever speculeerden op de lichtgeloovighdd
der massa, richtten een club van „Occullis-
ten" op.
Goedkoop zal het zaakje wel niet xia I
Toch heeft de club al zeshonderd leden.
Zooals ds naam aanduidt, zoeken zi langs
buiten-aaiuuriiker weg, met name door be
middeling der geestenwereld licht te krijgen
in duistere zaken, wetenschap van dedingen
die de mensch gewoon met zin verste nd
niet uitvinden kan.
Ze hebben zeer gezellige avondjes:
„Avonden voor het uitzoeken van mediums
dan zetten zich zenuwachtige dames en hee-
ren om een tafel, vormen een keten, zuchten
beginnen te beven, vallen in onmacht of
krijgen krampen, zoo sf|n zi geïmpressio-
neerdzi vinden zich daarbi buitengewoon
interessant, 'wegens de vermeende Inwoning
van demonische krachten, die hen wordt aan
geduid als sterke mediumitie aanleg.
Wel eerste, als men lid is
De club beschikt over „hellmedlum" den-
kelik zooiets a!s onze ouderwetsche slaap
sters, onze „handlezers" over helderzienden
en dergelfk volk en moet bi dit alles wel
in acht nemen, dat hieraan nu zooiets als de
„room vsn de room" der Berlinsche samen-
leering meedoet.
'n Andere club heeft óók eigenaardige at
tracties.
Zi heeft b.v. een keurig aangelegd en bi-
gehouden archief voor openbaringen uit het
hiernamaals, dat men raadplegen en nastaan
kan, zooals men itts gaat nakiken in een
r;,
X
