Zaterdag 0 October 1920
8S'*f« Jaargang N*. 2640
A ntimm Imtiêfmw
f«®P de Znidhollnnd*<>ïic
Orgaan
Eerste Blad.
VINCIS
W. BOEKHOVEN Zonen,
AUe stukken voor de Redactie be-temd, Advertentiën en verdere Administratie franco toe te zenden aan de Uitgavers.
CENTRALE ANTlR&V.
VERGADERING B.V.
in de Chr. School te Mid-
delharnis 13 October ha f 4
Éeeuwüdiie .ISilaadein,
Deze Courant versehint eiken WOENSDAG ea ZATERDAG,
ABONNEMENTSPRIJS per drie maaades franco per post 78 Cent bjj vooruitbetaling»
BUITENLAND fe| vooruitbetaling f S.5Ü per jaar,
\FZONDERLljKE NUMMERS 5 CENT.
UITGEVERS s
SOMMELSDiJJK,
Telefoon Intercommunaal No. 202.
ADVERTENTIËN IS Cent per regel, RECLAMES 30 Cant per regel,
BOEKAANKONDIGING 10 Cest per regel.
DIENSTAANVRAGEN en DIENSTAANBIEDINGEN 75 Cent per plaatsing.
Groote letters ea vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die beslaan
Advertentiën wprfen ingewacht tot DINSDAG- sa VRIJDAGMORGEN 10 UUR,
De Secretaris,
x V. d. WAAL.
Di lag önderwijiwaf
m dl toekomst,
Als de Eerste Kamer op 6 Oct. de
^vet de Visser heeft aangenomen, ligt
er een stuk historie achter ons en een
nieuwe periode vóór ons. De strijd om
de rechtsgelijkheid voor 't Lager On
derwijs ia uitgestreden die om het recht
voor 't Hooger Onderwijskan met volle
kracht beginnen. Hoe was die strijd?
't Is bijna ondoenlijk om een tijdvak
van 100 jaren in één hoofdartikel saam
te persen maar de hoofdzaak kunnen
we toch belichten. We sullen dus even
bekijken de jaren 1801, 1806, 1857,
1878, 1889, 1905, 19.7, 1910, 1911,
1912, 1913, 1921, en die jaran verge
lijken inzake Openbaar en Bijzonder
Onderwijs.
In 1801 schreef de Wet voor,, dat
ieder 't recht had een bijzondere School
te stichten, mits hij een examen gedaan
had en van 't Gemeentebestuur verlof
©had gekregen. Dat „verlof" zat em
hierin, omdat in den ouden tijd eigen
lijk Jan en Alleman een schooltje kon
stichten. Om nu aan die bandeloosheid
een eind te maken, schreef de Wetge
ver in 1801 voor, dat men 'teerstaan
den Raad moest vragen, Zoo'e Bijs.Sch.
kreeg geen cent subsidie. Ook niet in
1806, toen de Bijz. School verdeeld
werd in 2 klassen, n.l. scholen vaneen
Diaconie én Scholen dor ouders. En
de oprichtirg was weer gebonden aan
een verlof Totdat in de Grondwet van
1848 dat verlof vragen werd afgeschaft
met de woorden: Het geven van On
derwijs is vrij. Vrij 1 Vrij! ja, dat leek
heel wat, maar 't beduidde een beetje
Vrij I ja, men had geen verlof meer
noodig, maar de centen om te
bouwen die kreeg de Bijz. School
niet. Terwijl de Openbare School wel
geld kreeg van de Gemeente, Van dien
tijd af is de strijd heftiger geworden,
want men voelde wel, dat heel die
Vrijheid van 1848 tegenover de zware
concurrentie met de openbare school
eigenlijk een wassen nous was. Wel
is waar, dat de geestelijke energie bij
de Christenouders dóór die concurren
tie schitterend opbloeide en 't is een
lust om die oude geschriften van 1850
en 1860 en 1870 nog eens na te lezen,
hoe vol vuur men was, om tonder één
«ent van 't rijk toch de concurrentie 't
hoofd te bieden.
maakt men ook al
vuurtjes, maar 't gebeurt nu tonder de
minste opoffering't Is nu geen kunst
meer, om een heele borst vooruit te
zetten en te roepenWiele suUen dut
en wiele zullen dat." 't Is tegenwoordig
een wissen wasje om een school te stich
ten: 't geld vloeit nit de Rijkskas je
eoo maar tegemoet. En wat minder
houue drukte zou heel wat personagien
passen, die nu met gegeven geld een
grooten mond opzettenmaar toen er
opofferingen te doen waren in hun
sehülp kropen. Respect hebben we dan
ook niets voor zulke lawaaimakers
met gegeven geld Respect hebben we
niets voor die „wiele zullen", want
vroeger deden die wiekniets en nie
mendal in dien strijd, ze staken er geen
vinger naar uit. Keen, dan respect voor
die Gereformeerde en Hervormde ou
ders door gansch Nederland, die Room -
schea en Lutherscheu, die al 50 jaren
meegevochten hebben en geld en goud
en zielekracht er voor over hadden om
met eigen geld een eigen school te
stichten. Dat zijn de mannen en vrou
wen, die arbeid afdwingen, voor wie
we den hoed afnemen, maar voor de
rast .die nu kouwe diulte ver
koopt mei toegeworpen geld la
ten we onzen hoed op 't hoofd staan
en gaan met koude minachting ze
voorbij,
Eere, veel eere aan die Geref. en
Herv. Ouder» in Nederland, die de hitte
van dan dag en de kou van den nacht
hebben ver J ragen als Vader Jacob bij
Laban, om mot de grootste opofferin
gen hun kinderen te doen genieten een
Onderwijs naar de Doopsbelofte od die
mannen Miciteeren we, dat ze uit den
druk uit zijn. Die feliciteeren ws datze
de victorie behaald hebben en ze fsde
Openbare Schoolmannen hebben kun
nen overtuigen vau 't Ernstige en op
recht gemeende in hun schoolstrijd.
Immers de Op. Schoolmannen hebben
ia de 2e Kamer vóór de Wet gestemd,
omdat ze den strijd moe waren en in
zagen dat 't Recht was om na zoo
veel Christelijke opofferingen van rnil-
lioenen en millioenen schats, nu op te
houden in verzet tegen Rechtsgeüjk
heid. Vrijheidze was gegeven in 1848
maar IS48 gaf geen centen, en
die zijn we! niet de ziel van de nago
tie, maar 't is toch makkelijk, als je
ze hebt. „De ziel van denegotie'' is al
léén de liefde voor 't Doopsbeginsel, is
de ziel van 't kind, is de religie in 't
Onderwijs daar gaat 't om. Maar
centen zijn makkelijk! En diekw&men
pas voor een kleine portie in 1889.
De Wet Makaay vergoedde aan de
B. Scholen een gedeelte van 't trakte
ment aan hoofd en onderwijzers, 't Was
een begin, maar voor stichtingskosten
kreeg men niets, terwijl toch de Ge
meen'©school uit de Gemeen'«kas alles
kreeg en de Gemeentekas van 't Rijk
25% terugontving van de bouwkosten
Die toestand heeft geduurd totdat dr.
Kuijper Minister werd of liever
gezegdde toestand was do r mr. Bor-
gesuis, minister in 1901, verergard, want
deze Minister heeft (en alle lof daarvoor
de traktementen verhoogd, maar de
B, Sch. wisten niet, hoe ze die hoogere
traktementen uit haar toch al-lsege
schoolkassen moesten betaald krijgen.
Al verdient dus aan mr. Borgesuis
liberaal minister, de volle eere gegeven
to worden, dat hij do salarissen ver
hocgde de Bijz, Schoolkassen gin
gen er niet op vooruit. Totdat dr. Kuij
per in 1905 verademing schonk door
de Schoolkassen te ontlasten van de
salarissen. Dat was een reuzenstap
vooruit. Daarbij gaf Kuijper cok nog
stichtingskosten. Daarbij schonk Kuijper
ook nog aan de B. Onder w.'t recht om zich
in een Pensioenfonds in to koopen èn
aan de Vrouwen en kinderen der B. O
om zich in 't Weduwe en Weezenpen-
sioen in te koopen. In één woord: er
kwam finantieele gelijkstelling voor 't
Rijk Het Rijk gaf voortaan net zoo
veel aan de B. School als aan de
Openbare. Maar toch was er in wer
kelijkheid géén gelijkheid, om de simpele
reden, dat de Gemeente nog net zooveel
gsld asn de Openbare School kon ge
ven als ze wou, terwijl de B, School
uit de Gemeentekas niets kreeg. Ja, in
sommige dorpen heeft een Rechtsche
Raad tech wel eens ftaaneieele hulp
geschonken aan een Bijz. School, maar
graot waren die bedragen nooit en
Rechtsche Gedep Staten hebben daarbij
een oogje toegedaanmaar ge
woonte was, dat de B. Sch. uit de
Gemeentekas geen cent, kreeg. Toen dr.
Kuijper in 1905 aftrad, was dus de
steen aan 't rollen en een kind kan
verstaan, dat er geen houden aan was.
Daarom kwam onder Minister Heems
kerk een verhooging tot stand voor 't
Mulo onderwijs, kwam ook tot stand
't Bonwwetteke, waarbij de subsidia
nu de Bouwkosten werd verhoogd,
totdat Minister Cert de gulden koorde
die Openb. school en Gemeentekas ver
bond stuk maakte. Toen was er de
Rechtsgelijkheiddie door dr. de Visser
verder in zijn wet, .do Lagers Onder
wijswet is uitgewerkt. Maar de mam
van de rechtsgelijkheid is niet dr. de
Visser, dech de liberale heer minister
Cort v. d. Lmden. In de Grondwet ligt
de rechtsgelijkheid vast.
En wat zal nu de toekomst brengen
In de eerste plaatsVerzoening Ver
zoening tusschen Bijz. tn Op. Onder
wijs, omdat „'t geld", di® kwaadaardi
ge ophitser, tot zwijgen is gebracht. In
de tweede plaats: Lamlendigheid bij 't
B. 0„ en Vernis omdat men géén op
offeringen meer doet, me.i kan Po
stuurtje spelen«, en »baas wezen* zo»
der één cent schaIn do derde plaats
Schitterende ontplooiing bij al die Ouders,
die na 't zuur nu 't zoet van hun God
ontvangen mochten, èn hun oude taak
en roeping bewust, de vleugelen flink
kunnen uitslaan èn, die ontplooiing
zij aan die echte Oud Strijders en Voor
rechters van ganscher harte gegund, In
de vierde plaats: Inzinking van 't be
ginsél, omdat er geen strijd meer is
buiten de school èn 't is de strijd al
leen, die de helderheid en volle be
wustheid van een beginsel schenkt,
afgedacht nog van 't feit, dat do sala
rissen door 't Rijk den band tusschen
Ouders en Onderwijzers gewis zullen
verslappen.
Een onderwijzer heeft met een Be
stuur een beetje te maken en't Bestuur
ia maar een adinininistratieve figuur
die uitbetaalt wat 't Rijk voorschrijft,
de rests is bijzaak.
Ouddorp.
De nieuwe Burgemeester van Ouddorp
13 eea predikantszoon en met eea naam van
een niet onbekooriijken klank en van huis
uit gewoon „om in de Schriften onderwezen
te worden". Hij kcat dus 't GodsWoord en
weet, dat 't een licht is op 't pad ca een
iamp voor den yoct En ai levert een dorpje
al3 Ouddorp en zooals alle Flakk. dorpen
nu niet elk jaar Raadsvergad, op, waarin
dat Gods Woord in bljsoncera mste uitstra
len kan in zekere zedelijke rechtspraktijken
er is ook een Burgemcestmleven bulten den
Raad en in het stille bidvertrek. De groote
Gross v. Gr. mei zoo machtigen invloed,
door en door geteerd en Politicus sis geen,
sprak 't steeds uitStaatsman alet. maar
Evangelie-beladerI" Eerst 't Woord in de
bidcel, dan 't Woord op de Secretarie; dan
't Woord in da RaadzaalImmer dat Woord.
Groote Staatszaken zin er op dorpen niet
't is alles ki.-i'maar daarom niet minder,
neen, daarom des te meer is er licht noodig,
om tusschen al die peuterige dorpsnestsrlen
en kleiazielige onbenulligheden van centen-
en halfjesmenschea, gevit, Jaloezie, gebab
bel enz. den weg.met tact te vinden. Dat
kan zweet kosten." Een dorpsburgemeester
behoeft niet zooveel te wetenmaar hij moet
mscschcnkennis bezitten en dan heeft hl
vanzelf gezond verstand. En wie dat hetft
slaagt
Aan den nieuwen Burg. v. Ouddorp brengt
de Antlrev. Pers op dit eiland haar wclkoms-
gro l. En zig tactisch optreden zijn eer.
Beven elke parti staandeboven alle Pers
maar beneden onder 't woord vaa onzen
God. Dan komt alles best 1 Niemand dienen
én toch aan alien dienstbaarDat geeft liefde
voor de Overheid!
Burgemeester I 't Ga in ©uddorp V zeer
wel,
OP HE! UITKIJK.
Nadruk verboden.
„En 'n winkelier dan?"
De vraag werd al enkele weken geleden
gedaan en hg, die ze steidf is ze misschien
zelf alweer vergeten.
Maar ik vergat ze niet.
't Is met 't geheugen 'n wondere zaak.
Daar moeten bepaald in de hersenen vele'
afzonderlijke loketjes zijn, waarin soort bi
soort de dingen ia de herinnering worden
bewaard, maar dan zoo, dat er loketjes zijn
die altijd vlot open en dicht gaan, net naar
't noodig is, maar oak andere, die b|na altijd
weigeren als men ze open hebben wil.
Ieder weet dit wel bij zichzelf.
Zoo kan ik koel moeilijk persoonsnamen
onthouden.
Da trekken vvèl; die blijven sie b$
Maar da met dat gezichtsbeeld ggaesoel-
èerée gehoorharinnenng, die we den b|be-
hoorenden róflm moet gem, blijft In negen
van de tien gevallen wig.
En daarentegen blgven soms da nietige
herinneringen, die op mfjn werk betrekking
hebben, me jaren bfl en ik vermoed, dat
iedereen wei ervaringen van dezelfde gcort
in sfju leven -zal hebben opgedaan.
God schiep den mcnsch zéér kuns-
tiglijk.
En zoowel wat z|h lichaam als wat zijn
zielsvermogen betreft, komen we daarin nooit
uitgestudeerd.
't Kan best zijn, dat de geleerden straks
weten te bewijzen, dat die eigenaardigheden
van 'a menschen geheugen in oorzakelijk
verband staan nait bepaalde plooien en win
dingen in zgn hersenen.
Het zou rai| niets verwonderen.
Want de Schepper heeft lichaam en ziel
gemaakt en ze zoo volkomen op elkaar aan
gelegd heeft zulk een innig huwelijk tusschen
deze twee gesloten, dat eigenlijk geen mo
ment een werkzaamheid vau het eene deel
denkbaar is, zonder dat het andere deel daar
aan deelneemt,
Maar hoe su precies dat verstand is:
Dit hüjft Gods eeuwig Scheppingsgeheim,
dat wij slechtste beaoadersa hebbenwaar
van we aan de oppervlakte der dingen iets
waarnemen kunnen, doch waarvan we de diep
te nooit zullen peilen.
Doch ik keer naar m'n „winkelier" terug,
HQ staat al dien t|jd in de kou
'k Had hst dan, eenigc weken geleden over
advokaten en journalisten gehad; dat men
zich vaak van hiia arbeid een voorsteilieg
maakte, alsof zij niet anders te doen hadden,
daa te wroeten in 't vuil, tenminste in 't stof
dezer aarde en 'k had me tegen die ziekelijk
over geestelijke beschouwing vau ditaarJscae
laven verzet.
Toen kwam de vraag„En de winkeliers
dan
Dn kei ijk zou ik op die vraag niet nader
zijn Ingedaan, als ik niet dezer dagen door
een briefschrijver op onze winkelier, was
opmerkzaam gemaakt, in verband met ecu
bepaalde vraag, die m§ werd gesteld en
waarop ik nader terugkom.
'n Winkelier is eea zeer nuttig messch.
En ook hij heeft eea „<?oödeI|is beroep."
Dit zit ik op den voorgrond.
Daar zfja menachaa die 't op den winkelier
niet recht begrepen hebben; hem noemen
een onnut sterveling en soms nog 'n stapje
verder gaan, zeggende, dat hij eigenlijk t ;t
schade voor 'i algemeen w, rkzaam is,
"n Stevige theorie gaat dan voorop.
Er moest, zegt men das, eigenlijk niet
anders zjja dan deze twee: producent en
consumentde man die voortbrengt en da
maa ciG gebruikt.
Liefst geen eekile tussehenschakel.
Produc reran doet zulk een lus?chespersoon
niets; ccnsumeeren doet hij wè! en daardoor
maakt hf| den p r 5 s vas wat anderen
yoortbreageu en hjj daarna verhandelt, maar
nocdeiocs hooger.
Nu is daar 'n kern vaa waarheid in.
Want geen onjuistheid of oawaarheid kan
hier op aarde zoo zwart zfja, of er z%n nog
wei enkele lichte plekjes aan te vinden.
De duivel alleen is geheel zwart.
Doch daarvoor is hS dan ook de „vader
der leugenen."
De „kern van waarheid" au, die w| hier
aantreffen is deze, dat het getal tusschenper-
sonen vaak onnoodig wordt vergroot en
waar óht gebeurt zü a er, om 't su maar es
heel gewoon te zeggesa „onnutte opeters",
die feitelijk parasiteeren op de maatschappij.
„Te veel" kan op tweeërlei wg.e.
Er kunaea b.v. te veel rangen zijn
Importeur, grossier, groote winkelier, klei
ne winkelier en venter of leurder; en die
aUemkiil hun „marge" binnen hebben ia de
koopwaar heel wat duurder geworden dan
op de plaats, waar ze vervaardigd wordt,
dat kaa ieder wel begrijpen
Met „te veel" kan ook ia de breedte ba-
staan, doordat er n.l. te veel „tuaschenpesso-
nen" komen van .denzelfden rang.
't Bekende voorbeeld der socialisten vaa
tien sigarenwinkels In één, befrekkdïk kleine
straat, kan natuurlik nog met herl wat andere
vermeerderd worden,
Da „karn van waarheid* dus erkennen we.
Hoewel men ook daarmee weer voorzichtig
moet z^n.
'k Heb b.v. in een groote stad in
'0 nieuwe buiteawfjk gewoond, waar één
winkel stond, 'n soort toko in 't klëin. Men
kon daar baast alles, wat er zoo in 'tdage-
ffjksch leven noodig was, bekomen, alleen
iets duurder dan ia de groote wiafeeis in de
binnenstad.
Dat koa trouwens niet anders.
Want déze „tussch nrchakei" was er weer
een verder naar den kcoper toe.
Maar toch had die winkel 't druk I
Het was zoo gemakkelijk.
Je kunt nu eeamaal in een huishouding
niet san alies denken en 't was zoo'n uit
komst, als er plotseling iets ontbrak, dat je
zeggen kon: Toe, jo, loop es even gauw
naar Dinges en haal dit of dat eens I Waar
lijk, daar betaalde men met plezier een of
twee centen méér voor en heel de buiten
wijk zou geprotesteerd hebben, als de soci
alistische theoretici gekomen waren en ge
zegd haddenRuim dien onnutten „tusschèn-
schakel" op.
Zoo is 'i b.v. ook op 't platteland,
'k Heb gewoond op een heel klein dorp.
Er wi» eea winkeltje, maar veel meer
dan wet snoepgoed voor de jeugd, werd er
al niet verkocht.
Toch was 't gemis niet zóó heel groot.
Et waren etttlike venters en leurders, die
op vaste tijden met hun kar, hun kruiwagen
ea hun raars aan de deur kwamen„Of juffer
ook wat noodig had
Z§ némen iets hooger prijs.
Dat kwam hun dan ook toe.
Want we zouden niet graag voor elke
boodschap naar stad zijn gegaan en 'n kar
rijder was er wei, maar z§n vrouw hield ge
noemd winkeltje, zoodat dit ais begrijpelijk
is, meermalen een bofs'ng van belan
gen bracht, dia tot onaangenaamheden aan
leiding gaf, óf, erger nog voor ons als
„lijdend voorwerp", eea „beiangen-trust"
tusschen man en vrouw, die w£arl§k geen
uitvindsel is van dezen tld en die ons nog
erger kneep.
Genoeg de zaak van dien kant bezien.
Er kin een zeer oneconomische krachts
verspilling zijn, die moet worden tegen
gestaan.
'k Heb zelfs wel een voorbeeld ontmoet,
dat de Christelijke barmhartigheid hier op
'a verkeerd pad kwam.
Het gold toen een weduwvrouw.
Haar man had de algemeen» achting gehad
zij bleef met kinderen achter, die eerst over
enkele jaren voor haar zouden kunnen zor
gen de vraag wasWat nu
Tosn hebben we has? met vereende krach
ten, zooals dat heet „in een winkeltje gezet."
We deden het met een goed hart, mag ik
zeggen, maar zonder kennis van zaken en
daarom was het toch een dwaze en dus een
verkeerde daad.
Vooreerst, sij whs geen koopvrouw.
Winkelen bas iedereen maar niet!
En in de tweede plaais, er was daar In de
lieEZGHDEi ME0E0EEUN8EN.
30 eest per regel.
GEEN GOEDKÖÖPER HORLOGE DAN BIJ
3\ Gk ÏSLBÏÏI
23 Bosghiaasi 2%
Rotterdam,
GOUDEN ZILVEREN ea BYOUTERIE-ARTIKELEN, HORLOGES, KLOKKEN,
WEKKERS alles tegen de laagst mogelijken prijs. Massieve gladde RINGEN.
Bisouder goedkoop. Eigen werkplaatsen voor reparation.
X 0. &LEIHÖÜST, Boschlaan 233 ROTTERDAM.
