Zaterdag 15 Mei 1920.
35"u Jaargang N". 2598
Antirevolutionair T' 1|F "*e Orgaan 1
voor de Zuidhollandsclie en Keeuwiehe Eilanden.
Eerste Blad.
IN HOC SIGNO VINCES
exxez
Uurwerken, Goud en Zilver.
Het socialisatie vraagstuk
volgens Mr. Troelstra.
INGEZONDEN MEDEDEEIINGEN.
T- <3-. XXX
Horlogemaker, 23 Boschlaan 23, BSidc;kl, R'dam,
OP OEN UITKOK,
W. BOEKHOVEN Zonen,
Alle stukken voor de Redactie bestemd, Advertentiën en verdere Administratie franco toe te zenden aan de Uitgevers.
EEN GOED ADRES
Deze Courant verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
ABONNEMENTSPRIJS per drie maanden franco per post 75 Cent bij vooruitbetaling,
BUITENLAND bf vooruitbetaling f 5.50 per jaar.
AFZONDERLIjKE NUMMERS 5 CENT.
UITGEVERS i
SOMMELSDIjK.
Telefoon Intercommunaal No. 202.
ADVERTENTIËN 15 Cent per regel, RECLAMES 30 Cent per regel,
BOEKAANKONDIGING 5 Cent per regel.
DIENSTAANVRAGEN en DIENSTAANBIEDINGEN 75 Cent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die xf beslaan.
Advertentiën worden ingewacht tot DINSDAG- en VRIjDAGMORGEN 10 UUR,
Om socialisatie roept de maatschap
pij steeds meer en meer, sprak mr.
Troelstra op 't Paaschcongres van 22
April, 1919, en zoo vervolgde hijdan
komt het proletariaat voor de vraag
om te zorgen dat het niet staatssocia
lisme en bureankratie wordt. Kunnen
we daarvoor de buitenvleugels der bur
gerlijke partijen mee krijgen, dan zijn
we bereid daarmee een regeering te
vormen onder onze leiding. Zoo ston
den wij in de verkiezingen van 1918.
De mogelijkheid zagen wij als een ge
volg van de Buropeesche revolutie,
zooals wij reeds voor de verkiezingen
van 1918 verklaarden. De revolutie
ontwikkelde zich echter in dien tijd
niet krachtig genoeg, en alle burger
lijke partijen wezen 't aanb od al. Thans
(d, w. z. in April 1919 Red.), nu de
revolutie verder komt, zullen wij on
mogelijk datgene kunnen afwijzen wat
tot vervulling van ons program van
1918 leiden kan. Als bondgenoot daar
voor begroeten wij de Europeesche re
volutie.
Mr, Troelstra vervolgdeIn Wibauts
verkiezingsbrochure wordt van 't stand
punt der toenmalige machtsverhoudin
gen en van 't standpunt van een
verkiezingsprogram een nogal ruim
terrein voor socialisatie afgebakend
graan en meetbedrijfbroodfabrieken,
mélkbedrgfvischvoorziening't overzee-
vervoer, haveninrichtingen, mijnbedrijf
hoogovenbedrijf, levensmiddclenvervocr,
tuinbouwveilingen, vervoermiddelen en
daarna al spoedig groote onderdeden
van de kleedmg'industrie en het verzeke
ringsbedrijf. Ret artikel van De Schip
per in de soc. Gids komt vrijwel tot
dezelfde conclusies en voegt er den
woningbouw aan toe, terwijl het bank
bedrijf overwogen moet worden. Wij
weten dus drommels goed wat wij wil
len socialiseeren als wij aan de regee
ring komen.
Mr. Troelstra vervolgdeMaar als
wij willen, dat dit niet enkel staats
exploitatie zal worden, dan zal een
ingrijpende wijziging van politiek sy
steem noodig zijn. Als wij vragen, wat
de moeilijkbeden in Rusland zijn, dan
komt deze vraag ook aan de orde
Arbeidersraden of parlement, aldus
wordt 't dan gesteld. In mijn brochure
betoog ik, dat socialisatie alleen moge
lijk is met medewerking van de be
kwame krachten uit de bedrijven en
dat de slechtste manier daartoé is hun
de burgerrechten te ontnemen (als in
Rusland gedaan isIn mijn brochure
betoog ik, dat wij dien leidenden krach
ten speelruimte moeten laten, en dus
eenvoudig uitbreiding van staatsbedrijf
niets geeft. Ik betoog verder, dat 't par
lementarisme in miskrediet raakt bij
arbeiders zoowel als bij industriëeleu
door -t weinige, dat 't presteert, over
belast als 't nu is, nu het land van
rechtsstaat naar socialen staat over
gaat. Het parlement moet van een
macht van technisch detailwerk ontlast
worden, en dit werk moet opgedragen
worden aan een economise}* parlement
vertegenwoordigende de verschillende
volksgroepen naar hun arbeid. Onder
de controle van dat economisch parle
ment tidlen de gesocialiseerde bedrijvm
kunnen komen te staan. In zoon ar
beidersraad zouden niet alleen de ar
beiders vertegenwoordigd moeten zijn,
maar alle kringen van H bedrijfsleven,
ook de leidende kringen. Ziedaar wat
door mij wordt bedoold als in de motie
gesproken wordt over wijziging van
het maatschappelijk stelsel in socialis
tische richting.
De leider der S. D. A P. wil dus
geen Staatssocialisme, met zijn nasleep
van ambtenarij en bureaucratie, zijn in
specteurs en inspectrices, controleurs en
agenten, verslagen, rapporten, maanden
na dato pas verschijnende, processen-
verbaal, regeeringsbemoeirigen tot in
Tweede en Eerste Kamer, enz. Staats
socialisme is de staat tot ondernemer,
tot werkgever maken denk om Staats
spoor, Staatsmijnen, Staatsonderwijs,
StaatsposterijenStaatsartilleriebedrijf
Staatsvisachershaven te IJmuiden,
Staatsmuntbedrijf te Utrecht, Staats-
musea, enz. die alle door den Staat
worden beheerd, die alle onder controle
staan van Regeering en Regeeriogsamb-
tenaren, en waar alle werklieden, alle
machines, alle gebouwen door den Staat
worden betaald. Met dïe Staatsexploi
tatie erkent de Staat, dat hij zich niet
ambtenarij in de derde macht, waar
Troelstra een afkeer van heeft
maar al die Landbouw- en Industrie-
bedrijven en Handels inrichtingen, en
al die Trust- en Kartelmacht moet
komen in handen der Democratie, van
't volk, dat produceert, door onteigening
voor eerlijken getaxeerden prijs.
Ge duizelt. Ge noemt't een grootscha
gedachte. Ge ziet een nieuw productie
stelsel uitgestippeld op papier. Ja,
slechts op papierMaar toch grootsch
•n heel de wereld omvattend, want
de Socialisatie moet Internationaal zijn
of ze is totaal nietseen rem voor de
Nederlandsche productie, haar onder
gang en volkomen vernietiging. Als 't
Loonstelsel én de Arbeidsduur en de
productiemiddelen èn de techniek én de
menscheliike werkkracht en iverklust, én
de zucht naar internationaal- liefheb
beu- en- werken- voor- zijn- naaste,
niet overal gelijkwaardig is, dan is de
Socialisatie een Onding en een Onzin.
En hoe langzaam moet de onteige
ning niet gaan, want ze kost raiilioenen
en millioenen.
30 cent per regel.
REPARATIËN AAN
onttrekken mag aan de zedelijke en
stoffelijke belaDgen van een groot deel
des volks, en dat hij zieh die belangen
aantrekt om de volkswelvaart te ver-
hoogendoor bijdragen in den vorm
van staatssubsidies allerlei tak van
bestaan te stuttenuit de productie
winst te slaan ten bate der Schatkist.
Maar Socialisatie is een stap verder.
Dan zal niet meer uitsluitend de Staat
de exploitant zijnintegendeelde Staat
zal in de socialisatie slechts één roede
arbeider, één controleur bijzitter, deel
genoot, vennoot, commissaris van toe
zicht zijn. En de andere deelgenooten
moeten zijnde eigmnaar met zijn
staf van ingenieurs en boekhouders,
plus de leider der betrokken vak ver -
eeniging indien tak van bestaanplus
de mannen van den Middelstanddie
voor de d4siributie moeten zorgen ;plus
de cooperators, die afnemers zijn voor
hun consumenten.
En dat niet allééndat aantal ge
controleerde bedrijven moet vermenig
vuldigen. De groote zeevaartlij nen, de
petroleumhandel, de meelfabrikatie, de
textielnijverheid, de glasindustriealles
wat nu in handen is van trust en kar
tel; en van Ba'^kersbond en bond van
Glasindustrieën en Hoogoven vennoot
schap en in reedersbezit enz.alles wat
nu reeds geconcentreerd bezit is van
eenige kapitalisten en Bonden van
Kapitalisten en Bonden van Vennoot
schappen alles wat nn in Bond inkoopen
doet in 't groot, onder elkaar distribueert;
met elkaar importeert en exporteerd
al die legio produceerende en
distri bueerende, koopende en verkoo-
pende Handels Inkoop- en Verkoop-
corporaties de Staat moet ze
inpalmen, onteigenenneendat
ware juist de niet door Troelsta be
geerde Staatssocialistische idee; dat
zou juist wezen de bureankratie en de
Eu wat inzicht moet er dan zijn bij
alle vennooten in Wereldproductie en
Wereldcomsumptie in wereiddristribu-
tie en legio sociale en economische
toestanden en verhoudingen.
Ge duizelt niet, als men gaat spreken
om één industrie te onteigenen. Dat zal
wel gaan. Om èèn of twee monopo
listische bedrijven aldus te besturen.
Dat zal wel paan. Maar om de socia
lisatie toe te passen over de heele
wereld. In hoeveel eeuwen zal dit ge
schieden na reformatorischen weg O
ja, in den weg der revolutie is 't in
één jaar klaar, als ten minste 't vol
gende jaar de Reaktie en 't Gezond
verstand niet terugkeert. Maar door
Evolutie, door ordelijke democratie
wij en onze kinderen zullen' ,t
niet beleven
Nadruk verboden.
Zal dit lukken Is de vraag.
Het is, op z'n nauwst genomen, een ker-
kelflke zaak en wel eene, die speciaal de
Ned. Herv. Kerk aangaat, maar van wat
ruimer standpunt gezien, heeft ze toch ook
weer beteekenis voor ons gansche volks
leven.
En daarom schrjf ik er over.
Men moet weten, wat er omgaat en wie
„Op den Uitk|k" staat, heeft zeker recht van
spreken, wanneer hl iets ziet komen dat
dtep inprijpen zal in het leven van 'n groot
deel onzes volks.
't Betreft de tractementen der Hervormde
predikanten.
Op veie plaatsen is het daar nog treurig
mee gesteld.
Zooals men weet bestaat dit tractement in
den regel uit twee, soms uit meer gedeelten.
't Eerste deel is 't Rflks-tractement.
Dit zit vast aan de „plaats".
En de predikant, ais hl maar het bewijs
geven kan dat hl de wettige dominee vau
die plaats 18, behoeft voor dót deel van zlu
traktement geen enkele zlner gemeente of
kerkeraadsleden aan te spreken, maar gaat
het eenvoudig halen bl den Riksbetaal
meester.
Dat deel echter staat vast,
't Is een som die niet verandert.
En nu de waarde van het geld dezelfde
gebleven is, nu is feitell k dat RQkstracte-
ment van heel wat minder beteekenis ge
worden; men kan er veel minder meedoen.
Eén keer heeft de Regeering, als men weet
op elk Rlkstractement honderd gulden op
slag als „vrle gift* gegeven.
Natuurlik was dat welkom 1
Doch het was slechts voor één keer.
En honderd gulden 't is niet veel
Het tweede gedeelte van het tractement
ontvangt de predikant uit handen van de
kerkvoogdij, die de stoffellke belangen der
gemeente behartigt.
Sommige zeer lage tractementen worden
dan nog weer wat aangevuld uit een Fonds
dat de Synode beheert, maar slechts de erg
ste nood wordt hiermee gelenigd. Terwijl
dan in de vierde plaats sinds een paar ja
ren het fonds „Aanpakken" Is gevormd, dat
bedoelt één millioen gulden bijeen te bren
gen om met de rente van die som jaarlijks
de schraalste traktementen ook nog wat aan
te vullen.
Nu kwam de algemcene prijsstijging.
De predikanten raakten in de klem.
En uit het bovenstaande blikt duidelijk,
dat zij, om weer In de ruimte te komen, 't
hebben moeten van het tweede deel van hun
tractement, dat deel n.l. hetwelk door de
kerkvoogdl wordt uitbetaald.
Nu is dit zeer verschillend gegaan.
Sommige kerkvoogdlen hielden zich flink.
Verhoogden het tractement zóó, dat de
predikant behoorlik leven kon.
Doch dit was lang niet algemeen.
En men zou raar opzien als eens 'n staatje
werd gepubliceerd van de tractementen,
waarmee tal van predikanten moeten rond-
tobben.
Er is nood in menige pastorie.
Er wordt gebrek geleden.
Het bleek wel uit allerlei gebeuren.
Enkele predikanten legden hun betrekking
neer, om een andere bulten de kerk te aan
vaarden die veel hooger belooning gaf. An
deren zochten een bijbetrekking die ze waar
namen om daarmee ,hun inkomsten te ver
meerderen. Nog weer anderen plaatsten ano
niem advertenties waaruit soms op aangrl-
pende wize bleek aan wat gebrek zQ met
de hunnen ten prooi waren.
En anderen dézen dragen en llden
hopen en uitzien naar verbetering, om altjd
opnieuw te worden teleurgesteld.
Want, zeggen we 't net als 't Is:
Naast de kerkvoogdijen, die hun plicht be
grepen en die als het moest de gemeenten
flink durfden aanspreken dat zj bijdragen
zou tot verhooging van het predikantstrac-
tement, stonden tal van anderen die hun
plicht niet deden.
En dat uit allerlei oorzaak.
Daar zyn kerkvoogdijen wien het aan alle
geestelijke zin ontbreekt, die gewoon admi
nistratieve colleges zjn en wie de geestelij
ke belangen der gemeente volstrekt niet ter
harte gaan. Van dezulke Is natuurlijk niette
wachten dat zij zich zullen inspannen om 't
tractement te verhoogen van den man, voor
wiens werk z| eigenlflk zoo bitter weinig
respect hebben.
Kan hij beter, laat hij gaan.
Dan z?n er, erger nogl die de kerkelijke
inkomsten gebruiken voor onkcrkeljke doel
einden, of, juister gezegd, die de kerke
lijke goederen gebruiken ten voordeel® van
niet-kerkel|ke personen.
Ik weet, dat is scherp gezegd.
Maar wie den Isatsten tijd kranten las, die
heeft met naam cn toenaam gelezen van
plaatsen waar landerijen en andere kerkelijke
bezittingen ver beneden den kostprijs wor
den verhuurd aan vrienden, verwanten enz.
waardoor dan de predikant zich met een
klein traktement vergenoegen moet, opdat
deze begunstigden door de lage pachtprjzen
maar behoorlijk „gestopt" zouden worden.
Tenslotte is er de strljd-der-richtlngen.
't Komt bijv. nogaleens voor dat de pre
dikant orthodox Is en de kerkvoogdij mo
dern welke laatste niet altgdl maar
toch soms niet veel ijver toont om dien ort
hodoxen predikant al te vast aan de plaats
te binden.
Genoeg over al deze oorzaken.
't Gevolg er van is dat er honderden en
honderden predikanten In de Ned. Herv. Kerk
zuchten onder een volstrekt onvoldoende be
zoldiging en reeds langen tjd uitzagen of
de Synode, het hoogste wetgevende college
in de kerk, geen maatregelen nemen zou om
verbetering aan te brengen.
Nu moet Ik eerst een tusschenzln plaatsen.
Als Ik hier speciaal van de predikanten
uit de Herv. Kerk spreek, dan wil dit niet
zeggen dat ik vau meening ben dat alle an
dere predikanten reeds behoorlek verzorgd
zin I 't Is alleen maarmet de tractementen
der Hervormde predikanten is thans iets bg-
zonders aan de orde.
De Synode benoemde een commissie.
Die commissie dacht een plan uit.!
Maar er werd geen haast gemaaktin den
nazomer zou de synode es over dat plan
praten, als het werd aangenomen, voorloopig
aangenomen, dan zou „de kerk' er over
worden gehoord en dan zou er een volgen
den zomer misschien lets van komen kun
nen
Dat was dus de „lange baan".
Toen gebeurde iets ongewoons.
Sinds een paar jaar bestaat er een „Boud
van Nederlandsche predikanten" voor 't over-
groote deel dominees uit de Ned. Herv. Kerk
De Gereformeerde predikanten sluiten zich
daar over 't algemeen niet bf aan, omdat zl
den Bond beschouwen als een vakvereeui-
ging.
Die beschouwing is niet zoo mis.
Onlangs hield die „Bond" een vergadering
en daar zin zeer harde woorden gevallen.
De naod in vele predikantsgezinnen werd in
schrille kleuren geteekend en er werden,
staande de vergadering afgevaardigden be
noemd om bl de Synodale commissie op
een on cerwfllde buitengewone bleenkomst
der Synode aan te dringen,
't Was een stormachtige vergadering.
En waarlik: de storm hielp.
Binnen zooveel maal 24 uren kwam de
Synode b|een en binnen nóg 84 uren was
het plan als voorloopig aangenomen, naar
de „mindere vergaderingen" verzonden, zoo
dat de Synode nog dézen zomer een eind
besluit nemen kon.
Het is een reuze plan dat niet minder be
doelt dan elk jaar een zes millioen gulden
extra op te brengen en daarmee de predi-
kantstractementen flink te verhoogen.
Dit gaat dan in twee Instanties.
Van elk lid der Kerk wordt een „hoofd
geld" van 1 gulden per jaar gevorderd en
in de tweede plaats wordt voor alle leden
een omslag vastgesteld, die verband houdt
met hun aanslag in de Riks-belastingen.
Weg dus met de „vrijwilligheid".
Ais bewezen wordt aangenomen dat men
er daarmee niet komt wat ik voor mij, jal
ik geloof van gemeenten waar bf een „dood
modernisme" óf een „doode orthodoxie"
heerscht, maar niet aanneem voor tal van
gemeenten, haar gelukkig I de waarheid nog
in eere is en ook in menig opzicht wordt
beleefd.
Nu ben ik profeet, noch profetenzoon.
Maar dit durf ik voorstellen dat hoofdgeld
en omslag, hoezeer ook in de laatste op
winding van vele zijden toegelicht, als ze
definitief worden aangenomen, de Hervorm
de kerk op haar grondvesten zal doen schud
den dat ons gansche volksleven daar de ge
volgen van ondervinden zal.
Het Is de Centralisatie ten top gevoerd.
Er is in de Hervormde Kerk drieërlei.
Leer cn regeer en beheer.
Over leer en regeer besliste onbestreden
de Synode maar nu vele jaren lang heeft ze
haar uiterste best gedaan om ook in 't be
heer het hoogste zeggenschap tc krijgen en
dat is haar nooit gelukt.
Maar nu doet zc een grooicn sprong.
Z8 wordt dan jvoor vele predikanten de
groote kas waaruit de „gage" betaald wordt
of op peil gebracht.
Zelfs de kerkvoogdjen loopeu niet vrij.
Tien procent van de zuivere opbrengst der
pastorie- en kerkegoedeten moeten aan de Sy
node worden opgebracht en de stok achter
de deur waar men dat niet wil daar ont
vangt de predikant ook niets uit de groote
kas.
Zelf mag de kerkvoogdij vooreen gemeen
te de leden niet meer „aanslaan." Hoogstens
„opcenten" heffen van den Synodalen „aan
slag*.
Men voelt; gaat dit door dan is voorts
elke schijn van zelfstandigheid der plaatse
lijke gemeenten in de Herv. Kerk weg, wat
van groote beteekenis i3 voor de toekomst
van ons volksleven, waarom we dan ook met
groote belangstelling afwachten hoe de ge
meente op dat Synodale plan reageeren zal.
De „Waarheidsvriend" noemt het alvast
„absoluut onuitvoerbaar" En regelrecht strij
dig met de ordinantiën Gods van het leven
der Kerk.
Het zal stormen In 't oude huis.
Of de storm neervellen of zuiveren zal
UITKIJK,
