Zaterdag 25 October 1919.
te iSiHEi
GEN
Antirevolutionair
Orgaan
Eerste Blad.
m - v -
IN HOC SIGNO VINCES
s voorwaarden
Qoitgensplaat*
848le Jaargang N\ 2540
1
voor de Zaidhollandsche en Zeeuwselie Eilanden.
Htoer Qostiijt 266.
E COMTE.
uis
rdam.
sMeubslen
MEM
n 10134
„HET GOUDEN HERT",
UFonrïëtai? E. C, F. 11. LEE-Meom
OF DEM UITKIJK.
Brieven uit ii@t Cuntrum.
li
EFFECTEN.
ALENHANDEL.
- velef 21.
awerken.
SD1JK
Gelrs. LE COSTS,
W. BOEKHOVEN Zonen,
Alle stukken voor de Redactie bestemd, Advertentiën en verdere Administratie franco toe te zenden aan de Uitgevers
eiken Huis-
3uffet, Eiken
a bekleeding
Ameublement
;len Spiegel-
Tafel en 2
t voor f105.
zonders voor
islepen ruiten
Is Vloerklee-
met gouden
er paar. Nog
iders bureau,
Verder nog
radig, zooals
Enzoovoort,
(Wordt vervolgd),
Drink- en Voeder
stukken Goten
sen van Heiningen
en, en alle voorkomende
rerb,
AAN.
15663
eerende prgzen franco
Deze Courant verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
ABONNEMENTSPRIJS per drie maanden franco per post 75 Cent bjj vooruitbetaling.
BUITENLAND bij vooruitbetaling f 5.50 per Jaar.
AFZONDERLIJKE NUMMERS 5 CENT.
UITGEVERS
SOMMELSDp,
Telefoon Intercommunaal No. 202.
ADVERTENTIËN 121/» Cent per regel, RECLAMES 25 Cent per regel.
BOEKAANKONDIGING 5 Cent per regel.
DIENSTAANVRAGEN en DIENSTAANBIEDINGEN 50 Cent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zg beslaan.
Advertentiën worden ingewacht tot DINSDAG- en VRIJDAGMORGFN 10 UUR,
mminste 4 P. aan
VAN ZIJST.
VERSTEEVEft^
taaltje vormen en als de
werd, had hg een aar-
gllmlacbte vroolflk.
VI.
jaren.
ion kon Berend Jansen
had de school verlaten
bakkerij. Maar het ging
'-preclrs-hetzelfde, lede-
ig en dauw op, de oven
an het kneden en verder
wat tot het bakkerfl-be-
ongen kon het doodeen-
>or was z|n aard te on-
e wild. HQ moest emotie
en, niet altijd hetzelfde
g in dag uit, cm den men-
)od te helpen. Neen de
ng hebben, zaken doen.
orgen machtig aantrok,
enschenze niet bedrte-
maar toch zoo handelen
tenstaander, Iemand, die
zou zeggen dat er een
vijl anderen beweren, dat
el door kan.
15.
"Wéér kocnt die Operasubsidie aan de
orde. Ze was het op 23 Jan. 1919 toen
de Kamer een ongunstig votum uitsprak
over het voorstel van Min. de Visser
om 10000 gld. subsidie te verleenen
aan de Nederlandsche Opera. Die Ned.
Opera is op de flesch gegaanis geli
quideerd; maar weer oj gestaan onder
den naam van iNationale opera, die de
istieke voortzetting is der oude, aan
<,'oike 't subsidie in Jan 1919 werd
geweigerd
De Commissarissen van deze Nationale
vragen nu aan den Minister steun finan-
tieele steun. Het opera gezelschap zal
echte muziek, dramatische kunst geven
en de rijke vrienden en voorstanders
der Kunst hadden en hebben een kapi
taal bijeengebracht om de opera-exploi
tatie vooit te zetten.
De beste zangers en zangeressen zijn
nitgenoodigd om zich aan de opera te
verbinden, maar het is nu al te voor
zien, dat ook deze Nationale in haar
nieuwen opbouw er net zoo min zal
kunnen komeD als haar gestorven moe
der, de Nederlandsche, want de opera
onkosten zijn hoog, en het reizen en
trekken der zangers enz. is duur enz.
en daarom, om de tekorten te dekken
jie nu al in zicht zijn, heeft de Nationale
oG subsidie gevraagd èn bij den Minister
ènbij Gemeentebesturen van verschillen
de groote gemeenten. Zoo staat de Kamer
dus ten tweede male voor de vraagZul
len we subsidie verleenen aan die opera,
ja dan neen! We vermoeden, dat dezelf
de argumenten van verleden jaar wel
weer naar voren zullen komen, en die
waren van de Rechterzijde, deze>Wie
opera's bezoekt en genieten wil, moet
't zélf maar betalen*; deze: »De Ra-
geering kan niet uitmaken wat goede
en wat slechte kunst is, zij weet 't
criterium, de afscheiding waar 't goede
eindigt en 't slechte in de Kunst be
gint, nooit te vinden,* deze: Kunst,
muziekkunst moet werk blijven van 't
particulier initiatief Links stelde daar
tegenover de Kunst in haar cultureele,
beschavende kracht en meende, dat
door de Subsidie echte kunst aan 't
Volk geleverd kan wordeD, terwijl't nu,
en zonder subsidie en dus met geld-te-
kort, slecht ersats-, slechts surrogaat-
kunst is. Dies behoorde de Regeeriüg
terwille van 't uitgaand publiek de
kunst te steunen en zoo de ontwikke
ling des volks te bevorderen.
We loopen op de debatten niet voor
uit Ze zullen beslist nog belangrijker
zijn dan op 23 Jan. omdat er reeds
een Rapport over de Dramatische Kunst
verschenen is, uitgebracht door een
Staatscommissie, waarin eischen gesteld
worden, waaraan de opera zal moeten
voldoen. In dat rapport staat, dat de
stukken rechtstreeks noch zijdelings
mogen aanzetten tot ongehoorzaamheid
aan de wet of het openbaar gez^g; dat
de stukken noch in hun geheel, noch
in onderdeelen de zedelijke grondslagen,
waarop onze Maatschappij steunt,mogen
aantastendat de stukken noch door
de wijze, waarop daarin godsdienstige
vraagstukken worden behandeld, noch
door afzondelijke uitingen, het gods
dienstig gevoel kwetsen.
Maar Heijermans, de sociaal-demo
craat en tooneelschrijver. ook lid van
die Commissie, gaf een Protest tegen
die voorwaarden en keurt ze in vlam-
monde woorden af. Want die voorwaar
den raken »gehoorzaamheid aan de
wet* èn >publieke zedelijkheid* èn
eerbied voor den godsdienst*
maar deze socialistische tooneelschrij
ver acht die voorwaarden uit den booze,
omdat zijns inziens de Kunst ven zaak
van heiligheid is, die nooit ofte nimmer
de Censuur van den Staat of zijn Re
geering gedoogen mag en kan, Kunst
moet vrij zijn. En de „rotte" plekken
in Staat en Maatschappij en godsdienst
moeten en mogen, volgens hem, op 't
tooneel gebracht worden, al ware 't, dat
de Wet er door werd verzwakt, en 't
Gezag ondermijnd en! de Godsdienst
bespot. Kunst is volgens hem opkomst
eener Natie in haar geestelijk leven;
een aanvoelen der ziel van een nieuwe
wereldorde, waarin een andere Wet,
en een andere Gehoorzaamheid en een
andere Godsdienst zich baan breekt en
Maatschappij en Staat op andere zede
lijke grondslagen (zal rusten dan de
huidige
Daarom kunnen de aanstaande de
batten over de Nationale opera zoo be
langrijk zijn, omdat er voorwaarden
gesteld zijn en juist die voorwaarden
dus 't middelpunt zullen vormen van
de beraadslagingen. We wachten af
vol belangstelling, hoe 't Socialisme in
dezen zich weren zal, maar ook wat de
Rechterzijde te antwoorden zal hebben.
Is de Kunst niet heilig? Gedoogt ze
Staatscensuur En moet een Regeering
subsidieeren, omdat Kunst een bescha-
vings- en ontwikkelingsfactor is niet
alleen, maar omdat die kunst in 't ge
drang is gekomen door uiterlijke oor
zaken, en niet door innerlijke En heeft
een Regeeriing wel 't recht om door een
Staatscommisie of door wetsbepalingen
te doen beslissen langs welke lijnen het
Kunstbegrip en het Gezagsbegrip en 't
Godsbegrip zich moet ontwikkelen
Is de Kunst niet vrijabsoluut vrij
't Is Heijermans, die zoo vraagt
Belangrijke stof, voorzekerOm maar
de eerste vraag te beantwoorden.
Is de Kunst heilig?
Kunst en Religie hebben van de
vroegste eeuwen af een huwelijk aan
gegaan, en dat was natuurlijk. Wie de
geschiedenis kent der oude Assyriers,
der Babyloniers, der Egyptenaren, der
Meden en Perzen, der Grieken en Ro
meinen weet ook hoe hun aller gods
dienst dieren- of menschenaanbidding
is, en de tempels, maar ook die dieren,
maar ook die menschenbeelden wonde
ren waren van Kunst. Juist die aan
bidding moest wel de stof versieren en
doen schitteren, die men tot voorwerp
van zijn vereering gekozen had De aan
biddende schare kende niet den „onbe
kenden" God, en wist niet van een
zielkontakt met, en een geestelijk in
leven in den Hemelschen Vader; maar
't had alleen oog voor 't zin - en zien
lijke maar dan moest ook dat
zienlijke in heerlijkheid van lijn en glans,
van vorm en uitdrukking, van bouw
en stand, al 't omringende verre over
treffen. Juist de afgoderij was de oor
zaak van die nauwe verbintenis, van
dat huwelijk tusschen Kunst en Gods
dienst En beeldhouwkunst en schil
derkunst en dichtkunst en zangkunst
en bouwkunst 't was alles in
dienst der afgoderij.
Waar was hier de heiligheid Ze was
er niet. 't Was alles in dienst van 't
veelgodendom.
O, ja! óók Salomo bond Kunst en
Godsdienst aan een, JaGod de Heere
gaf aan Mozes de voorschriften van 't
BBotel i^steBiraassif
Boeïrensï&tger 63&, 638
14739 Direct nab? de Hooldsteeg,
RotSerdeMtt.
DINERS 1,— en hooger. 15871
LOGIES MET ONTBIJT
f 1.25, f 1.50, en f 1.75
Tel, no. 1582. Aanbevelend,
Hut door leder «ecfeevoleB adrts.
Voorhof, 't Heilige en 't Heilige der
Heiligenvan godsdienstige voorwerpen
als ark, kandelaar, tafel der toonbroo-
den enz. Er was dus welverband tus
schen Kunst en Religie en dat verband
zou blijven tot in Eeuwigheid (wat zou
de hemel zijn zonder Hem, die Kunste
naar en Bouwmeester is der gansche
Schepping en wat zou de Nieuwe
Aarde zijn zonder majestieuze uitstraling
van Zijn en der gezaligden heerlijkheid
maar al zou er uit die Oad Testamen-
tische heilige kunstorde tot in eeuwig
heid blijven bestaan de eisch om steeds
Godgewijde kunst te geven, toch kwam
er na Christus komst eenige verande
ring, want Israels tempeldienst en scha
duwen verdween en in Christus was
geen dienstbare of vrije meerdat on
derscheid hield op. Alles en ieder mocht
voortaan roemen in de Vrijheid, waar
mee Christus het had vrijgemaakt
en ook de Kunst mocht los komen ran
de cenmonien doch niet los van Chris
tus die Tempel en Priesterschap der
oude bedoeling in zich had opgenomen,
en daardoor kwam de aanbidding in
geest en waarheid; en de Vrije Kunst
zou Hem gewijd zijn, heilig in Christus.
Heilige Zang- en Toonkunst! Zooals
God die eischt om 't hart te roeren, 't
oor te streelen en de ziel op te heffen,
en dus om Zijn Naam te eeren.
Heij rmans heeft in beginsel gelijk
de Kunst is heiligmaar wat is er van
geworden Kunst is heerlijkheid vol
maaktheid, deugd, uitbeelding van 't
Beste en weergeven van 't Schoonste.
Maar wat is er van geworden O, ware
ze heilig! dan ware er geen subsidie
noodig, want dan zou de gansche Chris
tenheid haar offer op haar altaar met
eerbied nederleggen. Dan ware er geen
Staatscensuur noodig en geen bittere
kritiek op de prullaria, die worden ge
hoord en gezien, die de Kunst demora-
liseeren en haar goudglans haar van
de teere vleugelen afslaan.
Wat is de Kunst tegenwoordig Hei
lig moet ze zijn. Uit Hem, door Hem
en tot Hem zijn alle dingen, maar ze
is zoo herhaaldelijk onrein. En daarom
(of men 't betreuren moettoezicht en
censuur. En daarom geen subsidie, dan
onder de strengste voorwaarden; en
nog liever geen cent subsidie, omdat
de Kunst uit eigen zak moet betaald
worden. Maar censuur in elk geval.
Subsidie aan de Opera! Mits ook de
Christen er zijn God kan ontmoeten.
En wanneer za! dat in de Tooneelspeel-
kunst plaats hebben Wat moet ze dan
hoog staanJa zeer, zeer hoogEn
ook wat ernstige artisten zijn daarvoor
noodig
Nadruk verboden.
Dat wordt een lastig geval
Te gaan schrflven over Iets, wat toch eigen
lijk volstrekt mijn „vak" niet is en dan daarbij
over 'n zaak, die misschien een deel mijner
lezers weinig belang inboezemt.
Maar ik waag het er ditmaal op.
MQ werd de vraag gedaan, 0! ik ook eenige
uitlegging geven kon inzake den .lagen mar-
kenkoers", waarover men tegenwoordig zoo
veel hoort spreken en waardoor reeds ge-
ruimen tijd vele voorwerpen zoo goedkoop
uit Dultschiand kunnen betrokken worden,
indien tenminste de hooge vrachten 't
niet bederven.
'k Wil trachten er iets van te zeggen.
Al zijn er natuurlijk onder mijn lezers
mannen van geldzaken dis 't heel wat
beter kunnen dan ik.
Men weet wat een effect is.
Op zulk een papier staat uitgedrukt een
ronde som van honderd, vijfhonderd of dui
zend gulden, waarvan rente betaald wordt:
van 2V» tot 6 procent, net naar op 't effect
staat aangegeven.
Die „ronde som" is de nominale waarde.
Maar 't effect heeft een „koers."
Die soms met den dag wisselt.
Als die koers b.v. 60 is, dan wordt een
effsct van 100 gulden gekocht en verkocht
voor zestig.
Wat nu doet den koers rijzen en dalen?
Daar zijn verschillende oorzaken voor.
De twee voornaamste noem ik hier.
Vooreerst hangt die koers af van de rente
die op het effect wordt betaald. Als er twee
„stukjes" zijn, elk van honderd gulden „no
minaal", maar het eene geeft vijf gulden
rente in 't jaar en 't andere maar drie, dan
zal het publiek natuurlijk voor dat eerste,
om het te koopen heel wat meer geld over
hebben dan voor het tweede.
Over deze oorzaak van verschil in prijs,
spreek ik hier echter niet nader, daar ze met
m|n verder betoog niets te maken heeft.
Er is nog een tweede oorzaak.
Stel, dat er twee effecten zijn, elk van dui
zend gulden en beide gevende vijf procent
rente, in elk geval eenzelfde procent, maar
dat die papieren zijn uitgegeven door ver
schillende landen, b.v. door Nederland en
Mexico.
Welk verschijnsel merkt men dan op
Dat het publiek voor het eene effect tóch
soms heel wat meer geeft dan het andere.
De „koers" kan dan toch nog sterk uiteen-
loopen.
Waar zit dat nu in?
Om dat te begrijpen moet men goed in
zien, dat een effect op zichzelf niets geen
waarde heeft. Het is een mooi stukje prent
jespapier, dat echter In zichzelf hoogstens
een paar centen of 'n stuiver waard is.
Vanwaar krijgt het dan zijn waarde
Enkel en alleen door het vertrouwen dat
men heeft in den Slaat, die het effect uit
geeft en afteekende.
Het is een soort schuldbekentenis.
Als ik een „stukje" 5 Nederlandsch heb,
dan heb ik een vordering op den Staat der
Nederlanden.
Nu is de vraag: is die Staat solied?
Is hij goed voor dat geld
En nu voelt ieder wei, als Nederland veel
meer vertrouwen heeft dan Mexico, dat er
dan ook voor een Nederlandsch stuk door
't publiek veel meer betaald wordt dan voor
een Mexlcaausch, al geven belde stukken
precies dezelfde rente.
In de koers spiegelt zich dus af het ver
trouwen dat men stelt in den Staat, die het
„papier" uitgafhet antwoord op de vraag
Zal die Staat te éllen tijde en onder Alle
omstandigheden zfln finantiëeie verplichtingen
kunnen nakomen.
Nu beschouwen we een bankbiljet.
Ook in zichzelf 'n vodje papier.
Met groote zorg bedrukt, dat wel, maar
toch iets dat als stukje papier 'n prentje is,
meer niet.
Waaraan ontleent het zijn waarde
Eenvoudig aan de wetenschap, dat de Staat
die het uitgeeft of er zich verantwoorddek
Voor stelt, ten allen tijde bereid, én in staat
is, de volle uitgedrukte waarde van het bil
jet uit te keeren.
Stellen we nu 't geval zeer eenvoudig.
Een Dultscher komt hier in Nederland.
HQ koopt hier iets en betaalt met een
briefje van honderd mark, wat vóór den oor
log gerekend werd op zestig gulden, d.wz.
Dultschland'8 crediet was toen van dien aard,
dat iedereen er van overtuigd wasals dat
biljet naar Duitschland teruggaat ter inwls-
seliiïg, kan men er vast en zeker zestig gul
den in goudgeld voor krijgen.
Maar thans is dat ander».
Duitschland wankelt langs den afgrond.
Het heeft een onnoemelijke mill ar ien-scbuld
reeds tijdens den oorlog gemaakt en het
moet een ongeloofelijke milliarden-schattlng
opbrengen aan de Entente.
Zal het dat kunnen doen?
Hl;rover zijn alte deskundigen het eens,
dat dan alles meewerken moet.
Dan moeten de arbeiders gaan werken.
Dan moeten er geen spartacistische en
bolsjewleksche onlusten meer uitbreken. Dan
moeten de belastingen tot ongeloofelijke
hoogte worden opgevoerd. Dan moeten an
dere mogendheden helpend en steunend op
treden.
jEZssl.
Als al die gunstige voorwaarden vervuld
worden, dan kan Duitschland misschien
net langs den rand van den afgrond
wegkomen.
En anders Ja, anders het bankroet.
Dan betaalt het niet meer.
Dan komt de finantieëie chaos.
Nu v/eet leder b.v. wel dat wij hier in
Nederland en dat geldt voor alle landen
volstrekt niet gebrand z|n op groote stapels
papiertjes van duizend mark b.v., want als
de boel springen mocht, ja! wat komt er
dan van die mooie papiertjes terecht I
En nu zékt de waarde van zoo'n papier.
En daarmee de waarde der mark.
Denkt b.v de Nederlandsche geldwereld:
Nu, de kans dat Duitschland het hóüdt én
de kans dat het finantiëel ineen stort, staat
zoowat half om half, welnu I dan waagt
zij het, om voor de honderd mark b.v. dertig
in plaats van zestig gulden te rekenen.
In de markenkoers spiegelt zich dus weer
af het vertrouwen en dat vertrouwen hangt
samen met alles wat er dag aan dag gebeurt.
Stel b.v. dat Amerika aan Duitschland op
gunstige voorwaarden een flinke leening toe
staat, dan weet de heeie wereld, dat het nu
weer zooveel te steviger staat; de kans dat
het er doorkomt is er door vergroot en ter
stond zal men de markenkoers zien stijgen.
Omdat het vertrouwen is vergroot.
Dat vertrouwen is als men gevoelt, vol
strekt niet van zedelfjken, doch alleen van
finantiëelen aard. Ik kan b.v. iemand kennen
als van een onkreukbaar karakter, doch daar
om ga ik hem nog niet, zoo hjj zelf absoluut
niets bezit, zonder eenige borgstelling twin
tigduizend gulden leenen
Dat nu die lage markenkoers voor Duitsch
land groote moeilijkheden meebrengt, is dui
delijk.
Dit geldt nog niet zoozeer voor grond
stoffen, waarvan de nijverheid voorwerpen
vervaardigt, die straks pok weer worden uit
gevoerd, want dan dekt het een het ander.
Maar 't geldt b v. voor al wat voedsel is.
Voor alles, wat in Duitschland blijft.
Déérom moet Duiischland veel en veel
meer betalen, dan in normale omstandigheden.
En uit dien droeven toestand kan 't zich
zelf slechts zeer langzaam redden. Feitelijk
alleen door 3terke vermeerdering van pro
ductie. Hoe meer het uit te ruilen heeft,
hoe sterker het staat, hoe grooter zijn crediet
wordt, hoe meer het vertrouwen rijst en hoe
hooger dan ook weer vanzelf de markenkoers
word.
En de productie vermindert juist
't Is dus te hopen, dat de periode van
stakingen en van allerlei troebelen in de
arbelderswereld nu ten einde mag zp. Dat
heel Duitschland zich opmaken gaat om te
werken, te produceeren.
't Is het eenige middel van behoud.
't Eenige middel om uit den put, waarin
het verzonk, weer op te komen.
En als daarbij, gelijk we reeds opmerkten,
een of meer mogendheden, Duitschland's
crediet door een flinke leening versterken,
dan zou dit een groote weldaad zijn voor
een volk, dat toch innerlijk nog /eveellevens-
kracht heeft, om naar den financieëlen af
grond te worden weggespoeld.
De vraag is, of 't niet op den weg ook
van ons land ligt, om hier op bescheiden
wijze toe mede te werken, 't Kan ons lang
niet onverschillig zijn, in wat toestand ons
groote buurland geraakt. Op Balkan-toestan
den vlak aan onze Oostgrens, behoeven we
volstrekt niet gebrand te zijn I
UITKIJK.
93
Amict l
Zou je eens even aandacht willen schen
ken aan het volgende?
„Een oude bennis van jaren her", „een
der vooraanstaande parijjgenooten van inter
nationale bekendheid, vertelde mij als een
z.i. ellendig verschijnsel, dat een eernjx ar
beider, nu spartacist, hem op een verwet
dat hij een „ellende-speculant" geworden
was, antwoordde: ja, de ellende moet nog
veel grooter worden, eerst dan zal de ar
beidersklasse den boel in elkanderslaan. En
als de boel in elkaar getrapt Is, wat dan
Doet er niet toe, dan Is het tenminste uit.
Dan is het tenminste ultl Dat is de stem
ming van menschcn die den ondergang der
wereld als een verlossing begroeten. En ik
hoorde nog deze opmerking maken: bg de
ouderen is wanhoop, bg de jongeren ver
wildering."
Je bent natuurlik zeer nieuwsgierig, wie
dat heeft gezegd. Want naar ik veronderstel,
zul-je het sociaal-democratische dagblad
„Het Volk" niet lezen. Je behoeft daar niet
rouwig om te z|n, Ik las het liever ook niet»
'S
m
!J3
