Zaterdag 26 Juli 1919.
1DAM.
848te Jaargang N". 2514.
voor de Kiuidhollaiidsclie en Zeeuw^ehe Eilanden.
ÏLSM,
ennè
n
00%.
Eerste Blad.
fa Ét in '1 BosiiBbadrijf.
1
lK.ES'
Antirevolutionair
Orgaan
J
IN HOC SIGNO VINCES
W. C. MEES.
voorwaarden
IIHAIDIL
IAAT 73
Specialiteit,
[LOGES Ei
ilEi.
ar heb je 8
ja S AX?
Middelharnis
mede, vanaf
foor GOEREE
d, den Heer
(UNSTMEST-
icurreerende
OTTERDAM
- Meest
ede.
LEVERING
„EBT GOUDEN HERT".
OP DE! UITKIJK.
li
i
iltgensplaat.
rBCTEN.
W. BOEKHOVEN Zonen,
Alle stukken voor de Redactie bestemd, Advertentien en verdere
Administratie franco toe te zenden aan de Uitgevers.
ENNE,
DORDRECHT.
Et.
Motel Hestaurant
DINERS f 1,— en hooger,
LOGIES MKT ONTBIJT
Tel. no. 1582. Aanbevelend, f
rariêtair R. C. F. i. LEE-fioonen.
Met door leder aanbevolen adres.
a i
Deze Courant verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
ABONNEMENTSPRIJS per drie maanden franco per post 75 Cent bjj voor-uitbetaling.
BUITENLAND bij vooruitbetaling f 5.50 per jaar.
AFZONDERLIJKE NUMMERS 5 CENT.
UITGEVERS:
S O M M E L S D U K,
Telefoon Intercommunaal No. 202.
ADVERTENTIËN 12»/i Cent per regel, RECLAMES 25 Cent per regel.
BOEKAANKONDIGING 5 cent per regel.
DIENSTAANVRAGEN en DIENSTAANBIEDINGEN 50 Cent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zQ beslaan.
Advertentlën worden Ingewacht tot DINSDAG- en VRIJDAGMORGEN 10 UUR.
ivrouw! Ik lieb
voor de kinde-
n ze uit school
len
d onrein,
roos en stof;
mooie glans
haargroei Een
doende voor'/j
de hoofdwas-
ar 25 cent bjj
Rotterdam.
EERSTELING"-
prijs van den dag
stuks
lüEf.
16302
't Is op 't oogenblik in veie Land
bouwstreken de tijd der Loonaktie. De
loonpolitiek der Vakvereeniging komt
publiek en dit niet alleen in den Landbouw
maar in de Industrie, en Scheepvaart, en
Handel, bij predikanten en onderwijzers,
■1^ ten aren van Spoor en Post, ja overal.
ÜjR: loonvraagstuk is door de gansche
wereld aan de orde gesteld en 't legio
stakingen in ons Binnenland en Buiten
land wijzen er op, dat er iets aan 't
veranderen is in 't Volksleven. Dat de
Maatschappij een overgaDg maakt Dat
er een nieuw tijdperk aanbreekt.
Och! dwaas is hij, die meent, dat
onze God zich bindt aan één Maat
schappij vorm 1 Dwaas is hij, en zonder
kennis van zaken, die meent, dat 't Chris
tendom maar met den huldigen Maat-
schappijvorm alléén zich zou kunnen
verzoenen? Waar is de Oudtestamen
tische Maatschappij gebleven Verdwe
nen. Waar is de door 't Nieuwtesta-
ment toen nog erkende Statenmaat-
schappij gebleven? Verdwenen. Waar
is de macht des Adels gebleven van
't jaar 800 tot 1400 Verdwenen. Waar
kda Poorters-macht of Burgermacht
Ven van 14001800. Ze is aan
't verdwijnen. En da Nieuwe Tijd is
deze, dat de Werkmansstand zijn stem
pel zetten gaat op den Nieuwen Maat-
schappijvorm. Wie dat niet ziet, is blind.
Wie dat wil tegenstaan is 't kind ge
lijk, dat op de spoorbaan speken met
armlawaai de komende trein wil te
genhouden maar natuurlijk op zij
stuift, als 't fluitje der locomotief gaat
gillen. Is er voor 't Algemeen kiesrecht
op politiek terrein voor niemendal ge
streden sinds 1884? Is er voor de So
ciale Wetgeving geen baan gemaakt al'
sinds een halve eeuw? Is de Democra
tische gedachte op allerlei terrein een
Waandenkbeeld of hooge ernst? En we
kunnen de vragen vermeerderen, en de
antwoorden geven, die alle wijzen op
een overgang van de oude Maatschappij
naar de nieuwe. Door den oorlog ver
haastzeer zeker. Maar de Oorlog was
slechts de zomerregen, die de wat stugge
aardkorst murw maakte en de reeds
lang bewaarde Hem nu doet ontsprui
ten in vlugger tempo.
Het loonvraagstuk is aan de orde
Dringt zich met ontstuimigheid op. Ook
in den Landbouw. En nu blijkt een
fout. Sinds 20 jaren zijn de loonen in
den landbouw stijgend. Cijfers behoeven
niet genoemd, want de heele wereld
weet 't, hoe de vroegere 14 en 16 stui
vers er 25 geworden zijn, en zoo naar
rato. Die loonen van 25 st. konden wor
den betaald; wat bleek uit de stijging
der g r o n d p r ij z e n, welke stijging
in vele streken percentsgewijs hooger
was dan die der loonen. Maar daar zat
em juist de fout. Voer den Landbou
wersstand ware het beter geweest, dat
de loonen méér en de grondprijzen min
der gestegen waren.Waarom? Ten eerste
hierom: De loonen die stijgen, blijven
hun invloed behouden al de jaren van
't pacht contrakt; blijven hun invloed
behouden op 't geleende kapitaal, waar
mee gewerkt wordt. Waren nu na 1895
bv. da loonen f.ink omhoog gegaan, en
hadden de Boeren bij de bepaling van
hun koop- of pachtsom gerekend op la
gere opbrengsten en lagere productieprij
zen, dan zouden de inschrijvingen na
tuurlijk lager zijn geweest. Want elke
grondprijs wordt bepaald naar deLoo
nen, die men betaalt èn naar de pro
ductie, die men van zijn akkers haalt.
W at er nu echter gebeurd De pro
ductie is hooger geworden, is meege
vallen. Maar de loonstijging was niet
naar rato. Daar door werden de boe
ren verleid tot hoogere pachten en in-
koopen Ware maar de hoogere produc
tie versmolten door de hoogere loonen.
Dan was de Landhonger verdwenen.
Dan waren de hooge pachten uitgeble
ven. De langzame stijging van loonen
kon nu doorgaan, omdat de productie
mee vielomdat de prijzen meevielen
maar de loonen hadden nog véél
méér moeten stijgenze hadden de
hoogere productie moeten opeten, net
zooals Farao's magere koeien de vette
opaten en ze bleven even mager: Was
dat gebeurdals de loonstijging na 1895
werkelijk flink ware geweest, dan had
den de toenmalige hoeren zeer zeker
een stropje kunnen hebben, ofschoon
maar een stropje, want de productie
en de prijzen zijn omboog gegaan
maar voor de toekomstige boeren was
het een groote zegen geweest. E6n ze
gen want nu zitten ze vast aan hooge
pachtkontraktennu zitten ze vast aan
afgedwongen hooge loonen maar
wie kan iets over de toekomstige pro
ductie en prijzen beslissen Niemand
De Boeren zitten er tusschen. Twee
dingen zijn immers onbeweeglijk: hun
pachtkontract èn de absolute kotsende
hoogere arbeidt loonen. Die moeten be
taald worden. Maar de Wereldmarkt
zet de prijzen vast. Welke? Niemand
kan in de toekomst kijken. Maar de
Wereldprijzen hangen van de Wereld
productie af. Hoe groot zal die toekom
stige productie zijn? Niemand die 't
weet. Daarom hebben de huidige Boe
ren een s+rop. Zij worden slachtoffer
van de vroegere abnormale toestanden,
toen de productietoename en latere
prijken den loonstandaard naar rato
hadden moeten verhoogen, maar 'tniet
deden.
Toen gingen do pachten omhoog, om
dat de Boer de winsten in zijn zak
stak, en de loonen niet hoog genoeg
opvoerdedoor die winsten huurde hij
al meer en duurder maar Nu
komt 't Noodlot hooge loonen
met hooge pachten en geen zicht
op de nieuwe toekomst van productie
en prijzen. De verleiding was ca 1895
te groot geworden tot Landbezit. Waren
de loonen toen maar flink omhoog
gegaan, dan was Het Heden zooveel
gunstiger geweest. Dan waren er andere
pachtkontrakten geteekend. En dan zou
de huidige Ioonsverhooging zoo'n sprong
niet maken. En dan zou er over Werk
tijden minder gehijbel en geknaag wezen
bij Boer en arbeider beide.
Maar er is nog een reden, waarom
het zoo jammer is, dat vroeger al niet
de loonen flink omhoog zijn gegaan.
Deze namelijk:
Elke loonstijging heeft tot gevolg een
natuurlijk verlangen om eigen onder-
nemersloon te doen stijgen. Wat zal
nu 't kleine hoertje doen als de loonen
stijgen? Hij kan twee wegen inslaan.
Of: arbeider blijven met'thoogere ioon
Gedenpte BoeresiteSpr 63A, 83B
14739 EHrectiwibl de^Hoofdsteeg,
Rotterdam.
15871
f 1.25, f 1.50, en f 1.75
mtBUÊmuKm-swe&mmmzmsm
öf gaan pachten Gaat hij pachten, dan
stelt hij zich natuurlijk een daggeld
voor oogen, dat. net zoo groot is als
dat van een arbeider. En juist dat
hoogere daggeld van de arbeiders, is
dus voor hem, klein ondernemertje, de
natuurlijke reden, dat hij ook voor zich
zelf een hoogere verdienste eischtmaar
die hoogere verdienste voor hem ver
laagt zijn pachtkontractof hij
moet een waaghals wezen den
kend .als ik maar een hoertje ben,
als ik den naam maar heb van vrij
man Och ja! wie eigen baasje
wil zijn voor 't oog dei wereld; wie
graag op hooge lasten zit voor den
pronk, om te pralen voor 't publiek
och ja, zoo iemand is al gauw blij, al
verdient hij nog minder dan een ar
beider maar een verstandig
mensch zegt: „ik pas voor dien lef",
„ik blijf arbeider."
s/f
Wat is er na 1895 gebeurd. Of zien
we 't Landbouwvraagstuk verkeerd
De arbeiders loonen zijn gestegen. En
de boeren waren daarmee ingenomen.
Ze dachten, en zoo dachten ze in de
2e Kamer ook, dat 'tjal een heel koersje
ging met den eeonomischen Ivooruit
gang der arbeiders. Er was toch zoo
veel optimisme of blijden kijk op de
nieuwe arbeiderstoekomst. Maar men
denke om
1. een hoogere productie die een
grens heeft.
2. een hoogeren prijs, die een grens
heeft,
3. een naar-de-stad verhuizing, die
verloopt,
4. hoogeren paehtkontracteo,
5. hoogere levensstandaard.
6. de oorlogsmisere, die de productie
krenkt in de „oorlogvoerende"
[landen, maar Amerika schat en
schatrijk heeft gemaakt en de
wereld chef der productie gewor
den is.
De boeren zitten vast [aan hooge
pachten.
Zitten vast aan hoogere loonen.
Zitten vast aan Amerika's schitterenden
toekomstigen wereldhandel
Zitten vast aan Sociale Verzekerin
gen voor hun arbeiders.
En weten van hun toekom
stige productie niets zekers; die hangt
innerlijk, in den groei, van den Heere,
onzen God af, en van niemand anders,
en uiterlijk van eigen kunde in zake
teelt, bemesting, bebouwing enz. enz.
Maar de arbeiders zitten gvast op nu
duurdere levensprijzen, èn vroegere
armoe.
Wie kan die twee partijen nu ver
zoenen
Ze hadden verzoend kunnen zijn
als vroeger, na 1895die loonen nog
hooger waren geweest. Die fout wreekt
zich in 't Heden.
Hooger loon.
't Is ons niet onbekend, dat in de Sociale
Landarbeidcskweslie niet enkel 'I Loonvraag
stuk beslist, 't Loonvraagstuk is maar een
stukje der groote kwestie. Want op't levens-
peii der a<beiders heeft ook betrekking de
goudvoorraad, die goedkoop of duur maakt;
ook het optreden van trusts en kartels, die
de prijzen, hoog of laag, in handen hebben;
ook de tariefwetgeving; ook de belasting
wetgeving; ook de tSdelijke conjunctuur of
vooruitgang van den Landbouw, waaropeen
crisis of inzinking volgen kan ook de meer
dere ontwikkeling en dus als oorsprong,
maar ook als gevolg de meerdere uitgaven,
die altijd onafscheidelijk aan meerdere ont
wikkeling verbonden zijndenk in dit ver
band om contributies, kranten, fondsgelden
en andere kleinigheden, die met de hoogere
„cultuur" of levensstandaard in verband staan.
Maar al zijn we niet blind ervoor, dat de
Sociale Landarbeiderskwestie niet alleen met
Loon in verband staat, maar met nog veel
meer dan de arbeiders zelf nog wel weten
toch is 'tnu, na den oorlog, afgedacht van
allerlei andere factoren, die het levenspeil
verhoogen of verlagen kunnen; is 't nu de
tijd voor meer loon.
'tïs alles duur. Door wat oorzaken doet
er niet toe. 't Is zoo. En daarmee moet ge
rekend worden. Knorren en brommen maakt
het brood geen cent goedkooper.
Er is overal onrust. Door wat oorzaak
doet er niet toe. 't Is zoo. En daarmee moet
gerekend worden. Pruttelen geneest de kwaal
niet. En als de struisvogels den kop in 't
zand te steken om den jager niet te zien,
is struisvogels- d. w. z. lompe politiek, want
de jager ziet den struis wel.
Theoretische bezwaren moeten wijken voor
practische feiten. En die zijn: 't ls alles duur!
duurduurDaarvoor hooger loonen. Zoo
houden we vrede!
Hoe zit dat in de Haarlemmermeer?
Een week of drie geleden stond er in ons
Blad een breed Ingez. stuk om te schetsen
hoe mooi 'f toch in dc Haarlemmermeer was.
Ieder heeft dit stuk gelezen. Da&r was Orga
nisatie. Daar hooge loonen. Daar geen sta
king zooals in Groningen. Daar erkenning
der Vakorganisatie. We werden er jaloersch
op, want op onze Eilanden is 't zoo anders
en dus vermaande die Inzender onze boeren
om toch eens anders op te treden. In orde.
't Gaat op Flskkee ailes behalve goed. 't Is
hier puur anarchisme. Men noemt zich Anti
of vrijzinnig of Roomsch, maar is eenWijn-
koopiaan op 't sociaal terrein. Vrijheid of
losbandigheid van allen, boeren en arbeiders.
Maar nu lazen we in Het Volk 't onder
staande fraais.
Uit de Haarlemmermeer
Men schrijft ons:
De landbouwers van de Haarlemmer
meer gaan er gewoonlijk prat op, dat er
tusschen hen en hun arbeiders nog zoo'n
soort patriarchale verhouding bestaat a!s
in den goeden ouden tijd „toen er nog
geen socialen waren". Hoe weinig of daar
van waar is, blijkt wel uit, het feit, dat, nu
nu de arbeidsrs zich organiseeren en loon-
eischen gaan stellen, de boeren stelselma
tig arbeiders yan buiten de gemeente,
meest Brabanders, nemen, waardoor er
naar schatting nu reeds 400 a 500 werk-
looze landarbeiders in de Haarlemmer
meer rondloopen, De „vreemden" zoo
luidt hier de term zijn willig. Bij den
landbouwer Nieuwenhuijzen aan de Hoofd
vaart, gingen s' morgens om 4 uur een
vijftal „vreemden" bleten wieden, om eerst
'a avonds half zeven, soms zeven uur, te
eindigen. „De baös betaölde goed, dan
kande ook niet zoo krek kalken." Volgens
zeggen betaalde h§ hun f 51/, per dag.
Moeten zulke menschen nu niet tegen
zich zelf In bescherming worden geno
men.
Het zal ons niet verwonderen, als eer
lang in de „Meer", evenals in Groningen,
een verwoed stuk klassenstrijd zal beginnen.
Als 't naar zóó staat,, had die Inzender zijn
vermaningen wel bij zich kunnen houden.
Dan flikken we em dat op onze Eilanden
nog wat beter. Hier blijven de vreemde werk
krachten vandaan. We zouden ze niet dulden
ook. De Boeren en de arbeiders moeten dat
zelf maar opknappen, maar er geen Braban
ders in halen. Geen onderkruipers op onze
Eilanden! Die zouden zelfs door de Boeren
niet gewild zijn. Zoo gezond zijn hier de
opvattingen nog wel.
Nadruk verboden.
't Is te hopen, dat het overgaat'f
Anders ziet het er voor oud-Europa maar
donker uitl
't Schijnt wel, alsof de oorlogsjaren de
vatbaarheid voor geestelijke en lichamelijke
besmetting zeer hebben verhoogd; of de
mensch naar lichaam en ziel zQn evenwicht
kwijt is geraakt.
De Spaansche griep maakte vele slacht
offers.
En dat is natuurlijk, 't allerergstdat ls
onherroepelijk en onherstelbaar.
Maar afgezien daarvan is, In haar gevol
gen, de geestelijke besmetting die ik bedoel
nog veel erger. Z? tast er nóg veel meer
aan en dan is het niet een proces van eenige
dagen of een paar weken, maar een chroni
sche kwaal van maanden en waaraan geen
einde is te zien.
Welke besmetting ik dan bedoel?
Ik kan het negatief en met zekere ver
zuchting zeggeneen bedenkelijke afneming
van den werklust èn ik kan het positief
zeggen, naakt en klaar: een bedenkelijke
toeneming van traag- en luiheid.
Het is een internationaal verschijnsel,
't Wordt uit alle landen tegelijk bericht.
Uit Duitschland heb ik 't al, 'k weet niet
hoeveel keer gelezen, dat na staking en
Ioonsverhooging en allerlei strubbel In 't vak,
dis alles weer gewone gang ging, er
heel wat minder werd geproduceerd dan
voorheen.
Over de sovjet-republiek zwijg ik nog I
„Wladimir heeft er ons genoeg van ver
teld, hoe daar in de werkplaatsen en fabrie
ken het volk als werkenstijd was büeenschool
om te praten en te debatteeren, soms uren
lang. en zich dan in't eind, nu jal
óok nog herinnerde, dat er toch iets moest
worden uitgevoerd hoe de productie
vaak daalde tot éen vierde en éen vijfde
van voorheen.
Doch dat blijve buiten beschouwing,
'k Heb het nu over de andere landen en
dan zeggen de berichten, dat het in Engeland
net eender is.
Bijvoorbeeld met de mijnwerkers.
Amerikanen, die ondanks alle Entente-
verbroedering het Amerikaansche hemd toch
nader voelen dan de Britsche rok, hebben
becijferd, dat de Britsche minwerker thans
65 ton steenkool per jaar minder delft dan
hij in 't jaar 1900 deed.
Nu is 't waar: de arbeidsdag werd verkort.
Maar dat kan het groote verschil niet ma
ken, want te allen tijde is gezegd en de
uitkomst heeft het ook menigmaal bewezen,
dat bij gelijk gebleven werklust, een ver
standige verkorting van den werkdag de
productie weinig of niet vermindert.
En nu zou ik om wat liefs willen zeggen,
dat ons vaderland in dit opzicht een gunstige
uitzondering maakt.
Doch dat durf ik zóo maar niet
Al wil ik ook aan den anderen kant niet
generaliseeren en al durf ik niet zonder grond
hopen, dat wij vergelijkenderwijs nog niet
zoo slecht af zijn.
Maar dan ook„vergelijkenderwijs"
Ik las onlangs van een patroon, die ver
klaarde dat Amsierrïamsche helers tegen
woordig acht palen slaan in denzelfden tijd,
dien zij vroeger gebruikten voor vijf en dertig
palen
Doe daar nu heel wat „overwicht" af.
Zeg: 't Is de meening van 'n patroon.
Bedenk dat Amsterdam altijd de kroon
spant en dat men daar zoowel ten goede ais
ten kwade altijd vooraan wii staan.
Beweer zelfs dat de bodem stugger werd....
Dan blflft er nóg genoeg over, om de kloot
tusschen 8 en 35 niet te bunnen overbruggen,
't Voorbeeld staat niet op slchzelf.
Overal hoort men soortgelijke klacht.
En doet men daar dan het noodlge „over
wicht", als we zeiden, brengt men alle
ongunstige omstandigheden ten volle in re
kening, dan bl|ft er nog wel 't een en ander
over, dat ons met zorg vervult.
En 't kwaad zit letterlijk overal.
Onlangs was de Haagsche commissaris
van politie genoodzaakt, een rondschrijven
te richten tot zijn agenten, waarin hij hen
aanmaande, nauwkeuriger bun plichten na
te komen.
Ook hier was verslapping en traagheid.
Nu eens werden de voorgeschreven rondes
niet gemaakt; dan weer liep men te vroeg
weg van een aangewezen post; allerlei on
geoorloofde trucs werden aangewend, om
i ua
10
