Zaterdag 22 Maart 1919
84sle Jaargang N\ 2478
4
voor de SBnldliollandsclie en Keenwiche Eilanden.
ii
\r.
I
Antirevolutionair w' - 1
IN HOC SIGNO VINCES
Eerste Blad.
18! FSC1É als HMilü.
„HET GOUDEN HEET",
PjjriiM? R,GJ.U,LEE-MOÖM!.
OP DEI UITKIJK.
j i* npvrnter
[Hereeniging met de Clir. HistJ
De Redacteur van 't Dagblad >De
Zeeuw* heeft een brochure geschreven
een »Pleidooi voor hereeniging van de
Antirev. en Christ. Hist, partijen*, en
't ons zendende, als aau alle antirev.
Bladen, lokte hij daarmee uit een
Recensiec, die we. om 't hoog belang
en gewicht der zaak, plaatsen op de
ongewone wijze van een »Hoofdartikel«.
De schrijver gaat in de brochure de
verschillende uitspraken na van de voor
aanstaande personen, die de mogelijk
heid van Hereeniging niet ontkennen,
omdat de twee partijprogramma's geen
aanleiding geven tot blijvende schei
ding. En wat dan nog aangevoerd
wordt om gescheiden te blijven, houdt,
volgens den schrijver, geen steek. Hij
behandelt op blz, 10-16 wat mr Lob
man gezegd heeft to Goes, verleden
jaar, over de oorzaak der scheiding nl.
de Kieswet Tak en 't tegen Lohmans
zin medegaan van dr. Knyper met den
radicaal Takdaarbij dr. Kugpers
nieuwe leus: »Tegen de Revolutie
't Calvinismein plaats van: >Tegen
de Revolutie 't Evangeliedaarbij
dr. Kuipers handelwijze om zich om de
besluiten van doDeputatenvergadering
niet te bekommeren, en dus Lobman
en anderen vriendelijk bedankten om
nog langer als ornament of versiering
in de organisatie te zittendaarbij
dr. Kugpers steeds persoonlijk optreden,
alsof hij alleen de Partij en de Kamer
fractie was.
De schrijver heeft mr, Lohman dat
te Goes hooren zeggen, maar hij vroeg
zich toen al en nu nog af: Is dat alles
de scheuring en blijvende scheiding wel
waaïd? Is dat gebeurde in 1894 enz.,
bij gelijke programma's en gelijk doel
en streven tegen Een Gemeenschappe
lijke Vijand, de Revolutienu rog
een reden om gescheiden te blijven in
de benauwende Toekomst, die we te
gengaan.
Van blz. 16—24 behandelt de schrij
ver den omkeer in dr. Kuypers denk
wijze, dat hij alleen de antirev. partij
ware en wijst aan, waarin de leiding
verbeterd is onder invloed van de aan
merkingen der ook vooraanstaande
medeleiders Fabius, Heemskerk, Anema
en anderen. Dr. Kuyper heeft daarmee,
daarover en daarbij schuld bekend. En
de organisatie is op 't oogenblik zoo,
dat dr. Kuypers persoonlijke regeering
in en over'de partij volstrekt uitgesloten
is. Hij is en blijft Leider, zoolang hij
leeft door zijn groote gaven en talenten,
maar over de organisatie der partij is
hij niet meer alléén de chef. 't Zijn nu
andere en meerdere kringen die 't heft
in handen hebben, al luisteren zij ook
naar den SOjarigen Staatsman met
meer dan één oor. Zijn adviezen zijn
nog goud waard, maar hij is niet meer
de alleen-commandeerende-kapitein op
't schip, die op eigen kompas van wal
steekt. Dat kan niet meer. Die weg] is
afgesneden. En dus, zegt de schrijver,
kan de vroegere organisatie, die nu
verdwenen is, geen beletsel zijn voor
hereeniging Noch 't program, noch de
organisatie behoeft meer een hinder
paal te zijn.
Van blz 2434 onderzoekt de schrij
ver, met medadeeling van citaten uit Fa
bius werken en Groens werken en 't Blad
de Nederlander, wat dan wèl de klove
zou kunnen openhouden en behandelt
dus de kwestie Gereformeerd* of
Evangelisch*. En men denke dan ook
aan 't verkregen ontslag van mr. Loh
man als professor aan de Vrije Univer
siteit in 1895. Ook denke men aan de
uitdrukking„Gereformeerde beginse
len", die al zooveel stof hebben opge
jaagd. Maar, zegt de schrijver, die
kwestie doet 't em ook niet, want
duizenden Hervormden en tal van
Doopsgezinden en ethische menschen
zijn lid van de Antir. partij. Die kwestie
van „Calvinistisch" of „Neo Calvinis
tisch" laat duizenden koud,
Dr. Kuyper wil de Herv. Kerk geen
spierbreecï in den weg leggenintegen
deel wil hij haar steunen en helpen
door zijn eigen verklaringen in Ons
Program, en blijkens wat hij nog in
1897 schreef en nog steeds voortgaat
te schrijven.
Van bl, 34—45 behandelt de schrij
ver, wat prof. Diepenhorst over het
verschil zegt, namelijk dat de Christe
lijke Historische partij meer subjec
tief* zou aangelegd zijn, en de Anti
revolutionaire partij meer objectief*
in de politiek. Maar Lohman heeft ge
zegd, dat prof. Diepenhorst zich ver
giste. Daar zit em het verschil ook
niet, want de Christelijke Historische
pari ij treedt" ook objectief* op; ook
aanvallend, ook verbeterend, ook des
noods dreigend tegen den vijand de
Christelijke Historische partij is heusch
niet lijdelijk «en onderworpen* en
«afwachtend".
De Schrijvor zoekt dus tevergeeTs
naar verschillen. En daarom zijn plei
dooi naar hereeniging. Of. zoo vraagt
hijzou de scheiding moeton gezocht
worden in de twee personen Kuyper
Lohman Is het een perspoonlijke zaak
tusschen twee oude kennissen.? En zal
er eerst een afsterven moeten zijn
van beiden, eer de Scheiding ophou-
de Maar ook dat neemt hij niet aan.
Beiden kennen het Vergeten en Ver
geven.
Hat viertal vragen is juist gesteld.
Is het het Evangelie naast het Gere
formeerde Evangelie Is het de Orga
nisatie Is het 't program Is hot het
■persoonlijke? En de schrijver zegt: 't
ls geen van vieren, dus is Hereeni
ging plicht. We gelooven ook, dat Her
eeniging door dezer Tijden nood nood
zakelijk is, maar niet omdat alles zoo
precies eender is, doch ondanks er ver
schillen zijn. Ook in de Antirevolutio
naire partijen zijn nog verschillen en
toch één. Dus mogen in de hereenigde
partijen ook verschillen zijn èn toch
een. Maar het gaat ons te ver, als de
schrijver het wil doen voorkomen, alsof
het nu alles botertje tot den bodem is.
Dat is het absoluut niet. Er is nu
een Volksziel die zonder kennis van pro
gram en organisatie en persoonlijkheden
tusschen dr. Kuyper en mr. Logman
sinds 30 jaar een gevoel, een idee
heeft, dat eertijds dr. Hoedemaker en
nu Dr. de Visser, mr. Schokking, Snoek
Henkemans, Mr. Verkouteren, de leiders
der vroegere Vrije Antirevolutionairen
een Friesche Christelijke Historischen
enz. enz. allemaal mannen zijn, die in
hun hart gekeken alle Separatie en Dole-
Motel Mcst^iirant
LOGIES MET OBTBIJT
1.25, f 1 50, en f 1.75
Tel. no, 1582. Aanbevelend,
antie in het Synodale Hervormd Kerkge-
nootschapgram zijn; die een broertje dood
hebben aan 1834 en 1886 en bij al
hun liefde voor »t Evangelie* noch-
thans de uitgetreden Evangelischen der
Gereformeerde kerken liever van ach
teren zien dan van voren. Die Moeder-
kerkedie Vaderlandsehe Kerke sind 1834
en 1886 heeft ideeën levendig gehou
den van Kerkelijk karakter, die in de
politiek haar afstraling en afschijnsel
vinden. In dr, Kuyper.
Is de Kerk dan de oorzaak en niet
de politiek
Onzes inziens zegt mende Staats-
politiek van Dr. Kuyper is de schul
dige maar in zijn ziel bedoelt men
't Is onze Kerk, de Hervormde
Kerk in heel haar reilen en zeilen in
Nederland, 't Kerkelijke leven sinds
1886 is geprikkeld,] en de naweeën
de wonden zijn neg niet geheeld. En
het zien slechts van Kuypers neus
prikkelt het ontvlambare hart.
Welke dokter kan die wonden hee-
len? Een brochure een pleidooi van
hereeniging uit Goes? De Tijd is de
geneesmeestor. En die alleen. In de
Kerk zal het uitgevochten moeton
worden niet in de politiek, of er her
eeniging komt. Die Tijd der Hereeni
ging nadert met rassche schreden. Dit
duurt geen 10 jaar meer, want de
Geest uit den afgrond zal hier toena
dering brengen, en veel doen vergeten
en vergeven wat nu nog pijnigt en nu
nog litteekent op, menige plaats des
kerkelijken lichaams.
De Tijd én de Nood der Tijden in
religieus opzicht zal tot Hereeniging
drijven; ]maar dan moet er in de ker
ken en daarna in de politiek iets ver
anderen. Kerkmuren na 1834 en 1886
zijn zóó hoog opgetrokken, dat men
eikaars broederhand daarover heen haast
niet meer drukken kan. De muren moe
ten lager worden; dat is makkelijker
om eikaars ziel en hart en hoofd eens
te beluisteren, te zien en 't te waar-
deeren en lief te hebben.
Niet Hereenigen dus Ja, wel Her
eenigen, maar laat 't den Tijd doen.
En dan komt 't sneller en heter dan
door een pleidooi over gelijke programs
en organisatie.
Hereenigen Ja Maar wie komt tot
ons? Of moeten'wij tot de Chr. Hist,
gaan 't Zal de Tijd der Godsdienstige
Verwildering zijn, die èn Antis en Chr.
Hist zal toeroepenHelpt elkaar, want
Kerken zijn in gevaar! Sluit aan, sluit
aan, want de Antichrist zoekt ons aller
Verderf.
Die bange Tijd der Verwildering is
aanstaande.
Dus ook de Hereeniging op allerlei
terrein. En op Kerkelijk terrein, en op
Schoolterrein en op politiek terrein en
op dat der Vakorganisatie en Sociale
actie.
we daarmede
voor Qods
bespreking
goed reken-
meer belaag-
;n
erde veearis
mens te ver-
onderhande
loen aan een
gnacht heb-
ran de schuur
toegang ver-
lmakers naar
le deur open
de stoom-
ats gehaald,
schuurtoen
en gestoord
een tweetal
harden grlnt-
rlt ter hoogte
het evenwel
uur niet meer
t hij hals over
water hoog
md wielrijder
nd koopmau
tm den dren-
iar Geervliet,
roge klèeren,
achten.
verkrijgbaar
100 gr. kaas,
r. suiker,
iig aangestelt
verscheidene
de bewaking
kens getracht
Naar ze ver
slecht, en de
30 groot, dat
urven blijven,
riiltairen aan-
land terugge-
ag keeren zij
Het Aig. Po-
dedeeling
|9, des na-
het loge-
bij veiling,
jat aldaar, bq
tedacht", met
jw- en Wei-
130 Hectaren,
den Bommel
el en Polder
te Ooltgens-
,'oningen aan
len. Te aan-
|s ter amotie
/Vei V920.
Luyend^k
|et omschre-.
ntore
nam 5 uur
In F. Troost,
het Seizoen
jland, onder
Eendrachts-
23 van den
at aardappe-
nader op te
er F. C. Goe-
/oensdag 26
4 den Keer B.
.ooiide bouw
de waaronder
nboekkoeien
mer voor het
ste paarden,
tamboekmer-
tilbury, kaf,
ooischudder,
|dbouwwerk-
enz. Eerst
arnade paar-
Ses v. m. 10
verzoeke van
jten, aan den
nge2paar-
f.n, geit, land-
li, hooi, stroo,
op Vrijdag
uur aan de
ten heer L.
erfgenamen
ntend hoorn-
mchette, til-
agens, aard-
dbouwwerk-
eedschappen
in de maand
Inzet en Af-
foonhuls, be-
iiet mestput-
ischendljk te
en in com-
<#-
van Peper-
in de maand
>48 R. V. M,
v-Westerloo,
150 R. V. M.
vVesterloo.en
23 R. V. M.
ider Ouddorp
n te Kampen,
A Si
Deze Courant verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
ABONNEMENTSPRIJS per drie maanden franco per post 75 Cent bij vooruitbetaling.
BUITENLAND bij vooruitbetaling f 5.50 per jaar.
AFZONDERLIJKE NUMMERS 5 CENT.
UITGEVERS:
W, BOEKHOVEN k Zonen,
SOMMELSDIJK.
Telefoon Intercommunaal No.
202.
ADVERTENTIËN I21/, Cent per regei, RECLAMES 25 Cent per regel.
BOEKAANKONDIGING 5 Cent per regel.
DIENSTAANVRAGEN en DIENSTAANBIEDINGEN 50 Cent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zü beslaan.
Advertentlën worden ingewacht tot DINSDAG- en VRIJDAGMORGEN 10 UUR.
Alle stafcken voor «Se Redoelle Oosiegaid, AdverieBiËëa est veroere ir«sc® toe le asesdea mam de lilteeveni
Gedssagste Boensaistelgssr 83A, 63B
14739 Direct nab| de Hoofdsteeg,
SS®$t<&s*sS»ap. -
DINERS f 1,— ea hoogei".
Set door ieder aanbevalen adres».
Nadruk verboden.
Eerst begreep ik 't vaa hem niet.
was een stoere, forsch gebouwde ke
rel, zes voet lang, zoo een die zou men zeg
gen, bergen verzetten kon.
En toch was hij vaak zonder werk.
Zoodra 't op het veld en den akker maar
iets minder druk werd, zag men hém thuis.
Hg prutste dan wat op een klein stukje land
dat hij bij zijn huisje had; hij zeulde wat
rond met een paar geiten, die hg laags den
weg grazen liethg maakte graag een lang
praatje met Ieder, die over den weg ging,
of ging heele degen uit visschen. Men zag
'm dan daags ia 't zonneije zitfen of de
schaduw van een brug zoeken en 's avonds
met een „zoodje" naar moeder de vrouw
wederkeeren.
Maar altijd zat hij 't eerst zonder werk.
Hém liet men blijkbaar steeds 't laatst ha
len.
Doordat de man niet ver van mg af woonde
en ik nog al vaak langs z?n huisje moest,
woonde ik nog maar kort op de plaats toen
ik er erg in kreeg.
Bg gelegenheid vroeg ik er naar.
Boer X. haaide zgn schouders op.
„Is hg niet tevertrouwen vroeg ik.
De lange vingers konden wel grijpvingers
zgn en dan was het te begrijpen, dat men
hem liever niet in en rondom zqn woning zag.
Maar neen, dat was het niet.
„Om u de waarheid te zeggen, de man is
lui, aa dslui", zei de boer op een toon van
de scherpste afkeuring.
Van alle kanten werd dit bevestigd.
De man was spreekwoordelijk lui.
Niet maar „een. beetje langzaam", och
de boeren wisten ook wel, dat zwaar werk
alleen in matig tempo kan worden volge
houden neen, maar opzettelijk iuihet
werken geschiedde slechts onder den dwang
der noodzakeigkheid en werd zoo bigkbaar
ais een last beschouwd, dat bet een pessi-
tentie was, om naar zulk „werken" ook maar
te zien.
Daarom wou niemand hein hebben als
vaste arbeider.
En vroeg men hem ais „iosse" aiiecn, wan
neer het zeer noodzakeiyk was: inden hooi
bouw, bg den oogst, met bicten- en aard-
appelenrooien. 't Meest geregeld kon hg nog
wcik vinden in de vroege voorjaarsmaanden
eer 't warm werd.
Ais 't buiten van dat schrale weer was.
„Dan moet hij wel wat opschieten, wil hg
warm worden", zoo werd me dit verschijn
sel verklaard.
Tot zoover over dezen Hannes Traag.
Ik heb deze laatste dagen en weken nog
al eens aan dezen „kennis" van een kwart
eeuw geleden moeten denken.
Wat toch is het geval
Om nu van Rusland maar te zwegen, kwa
men uit Duitschland en ook uit andere lan
den berichten van een bedenkelijke afname
der productie.
Afgezien zelfs van de vele stakingen.
Ook wanneer er gearbeid werd, was de
productie in veie gevallen aanzienigk minder
dan voorheen.
Deels uit reactie na den oorlogstgd.
In die maanden toch was alie3 op haren
en snaren gezet om de productie van oor
logstuig toch vooral maar zoo hoog mogelijk
op te voeren en zelfs waren allerlei bepalin
gen inzake arbeidsduur en rustigden tgde-
Iijk buiten werking gesteld, om toch vooral
maar veel te kunnen produceeren.
Daarop kwam zekere reactie.
Die uiteraard maar tgdeigk is.
Doch deze ractie op zichzelf verklaart de
achteruitgang in productie niet voldoende.
Er werken bigkbaar nog andere factoren.
Waarom we wat dieper moeten graven.
Factoren, die in verband staan met den
geest des tgds zooals die zich, vooral inde
laatste tijden zeer krachtig heeft geopenbaard.
De theorie van den „klassenstrgd" draagt
vrucht.
En de verwei ping van Gods Woord,
Om met dit laatste te beginnen.
is arbeid een zegen of een vloek?
Wie bg Gods Woord blijft, zal daarom
trent niet In twgfel staan. Wel ls door de
zonde ook de arbeid moeiigk geworden en
brengt de aarde In letterigkenenoverdrach-
teigken zin „doornen en dlstelen" voort, maar
de arbeid zelf ls reeds voor den val den
menscb tot een inzetting gegevenin ledig
heid mocht hij zgn dagen niet doorbrengen
en ook na den val predikt de Schrift overat
dat de hand des vtijtlgen zal gezegend wor
den.
Niet siechts moet er dua gearbeid.
Neen die arbeid moet ook „vigtig" of om
een modewoord te gebruiken „intens" wor
den verricht; niet met een ioome band en
trage knie, maar met het gaosche hartde
mensch moet zgn ziei leggen In zgn werk;
hg wete te arbeiden in zqn „goddeigk be
roep."
En dit geldt voor iedereen.
Daar leg ik grooten nadruk op.
Met name voor wie nog bukken onder
Gods Woord en .tot hen in 't bijzonder richt
ik dan ook dit woord.
Het maakt absoluut geen verschil, of ik
in mijn eigen zaak arbeid, zoodat al de vruch
ten van mgn werk mfl alleen ten goede ko
men, dan wei of ik werk in loondienst,
zoodat ik de overeengekomen som ontvang
en het verdere profgt van mijn werk niet
voor mg, maar voor mgn werkgever is.
De klassenstrijd leert het anders.
Het socialisme dat dien klassenstrgd pre
dikt, komt ook met zgn leer van de „meer
waarde" en prent den arbeider in, dat een
goed deel van wat hèm feitelfjk toekomt door
het Kapitalisme, ia casse zijn werkgever wordt
opgeslokt.
Zulk een leer prikkelt den §ver niet I
Doch daar hebben wij ons dan ook met
alle macht tegen te verzetten, om des be
ginsels wille,
't Spreekt vanzelf, dat den arbeider eeti
loon toekomt, waarvan hg in zgn stand be
hoorlijk leven kan en waar dit nog niet het
geval is, daar is 't zijn plicht alle geoor
loofde middelen aan te wenden, om hiertoe
te komen.
Maar sis wij 't het allerhoogst zoeken
Dan werken wij niet om het loon.
Ook niet om den werkgever te verrijken,
Zelf3 niet om de productie zoo hoog moge
lijk cp te voeren
Wg arbeiden om des Heeren wil.
Een iegeigk op zgn eigen plaats.
En wij bedenken dat die piaats Zijn bestel is.
Den een geeft Hg een „vrS beroep", waar
in elke hoogere inspanning direct in haar
vrucht den man zelf ten goede komt. Den
ander geeft hq eenlg ambt, met afgepast
werk en vast salaris. Een derde bedingt zgn
loon en zgn arbeidstgd op de „vrge" markt.
Maar voor allen geldt: Wat gij doet, doe
het uit al uw macht.
„Wie niet werkt vigtig, qverig werkt
zal ook niet eten.
Dat geldt óók voor een geheel volk.
En nu zijn er droeve verschgnselen.
ik grgp je ze maar uit 't leven.
Sterke pootige kerels, die in den crisistijd
tot nu toe elke week zestien gulden steun
geld kregen als werkeloozen en die nu tegen
20 gulden 's weeks werk kunnen krggen
maar dit vertikken omdat ze voor vier gul
den in de week zich niet afsjouwen wil
len.
Dan de klacht van dien fabrikant, wiens
zaak alles mee had en die ze toch heeft
stop gezet en de fabriek nu afbraak nog
duur is, met den gfond heeft gelqk gemaakt,
omdat hg geen enkel middel meer wist,
om zgn knechts nu eens met lust en gver
te laten werken. Hg gaat nu een klein land
bouwbedrijf beginnen, en wil het opzetteigk
zoo inrichten, dat hg zoo weinig mogeigk
van anderer arbeid afhankeigk ia.
En dan daarbij de klacht, die ik vaameer
dan een landbouwer vernam, dat de arbeider
niet werkte als voorheendat soms maar al
te zichtbaar is de gedachte: Wat zal ik mg
in audetsmans werk druk maken
Of dit ook den christen arbeider geldt?
Dat waag ik niet te beslissen.
Maar wèl weet ik, dat hg als christen ook
in dit opzicht zgn moet het zout der aarde.
Al zou hg er den spot en den smaad van
de kinderen dezer wereld om moeten ver
dragen I
Die zullen hem „gek" verklaren.
Als hg zgn best doet „voor een ander"
En inderdaad, zóó moet hg 't ook niet
beschouwenwat hg doet, wordt alleen ge
daan om Gods wil. En dan moge hem troos
ten de wetenschap, dat er ook zal zgn een
genadeloon voor wie uit den drang van 't
nieuwe leven in zijn „goddeigk beroep" ge
arbeid heeft met alle macht.
Of de werkgever altgd vrij uit gaat
Ik moet altgd denken aan Boaz.
Dat die niet met zijn arbeiders in de maai-
rg stond is duideigk: als groot-werkgever
regelde en controleerde hg.
Maar ik kan me Boaz toch óók niet voor
stellen met :n sigaret in den mond, naar de
laatste mode gekleed, in 'n luxe-karretje met
V
V
5
