r lei Woensdag 11 September 19 i 8. ;4NK ï- en STRIJK- „üttM. 838te Jaargang N". 8433. Toor de Kuldhollaiidüehe en Zecuwsche Eilanden. lie Oorlog. Antirevolutionair Orgaan ZONEN IN HOC SIGNO VINCES BUITENLAND. IS, laat. v/4 pCt. Mai. ouwerij (otterdam even dé hoogste Kleeding, ge- Inboedels, Zol- mingen, Anti- dkasten, Lood, mz. 13693 aan. ONTBIEDEN. EN PUTTEN« staat een goede behaadelem e en droog asschea. dagen. Franco 14194 BW-ïïelvoet W. BOEKHOVEN Zonen, Igt. ig de IAKE- en) of met gewone (en met ijzeren haven met 1—6 bken en Schop- vanaf 100 K.G. gereedschappen iden voor Kin- »n Ko t9M. loplleden b Mn leden tegen tegen 3 jurs. ageUks worden MH- len van het bestuur, rdag- en Zaterdag- 13429 IMANf Dlrkstafitf. Deze Courant verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG. ABONNEMENTSPRIJS per drie maanden franco per post 75 Cent bij vooruitbetaling. BUITENLAND bij vooruitbetaling f 5.50 per jaar. AFZONDERLIJKE NUMMERS 5 CENT. UITGEVERS: SoMMELSDtyK. Telefoon Intercommunaal No. 202. ADVERTENTIËN 121/» Cent per regel, RECLAMES 25 Cent per regel. BOEKAANKONDIGING 5 cent per regel. DIENST AANVRAGEN en DIENSTAANBIEDINGEN 50 Cent per plaatsing. Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan. Adverteatiën worden ingewacht tot_DINSDAG- en VRIJDAGMORGEN _1Ó_UUR. Winn rMiiiiaiMfiaiiiniiy arninmii BMjfflMMMMMBBaiaMMMWMilWIiriliÉBlIlliBIflIII lllll IIHIHMM* 'iM M lllilF IW II B IIMrtBWC»' «tiilhBh®!# %'«ïób* Stedttf-ti® teeietttma «elHfiNSF® 4®<iiggsiBsig3Si''&él€) 0% &g&ge ws® 8 Het Indische leven is sinds lang ont waakt en een der grootste steoten daar aan is gegeven door den Sarekat Islam. Maar behalve deze vereeniging zijn er nog andere die actie openbaarden. Zoo de Boedi Oetomo; de Regentenbond; de Vereeniging van Inlandsehe. onder wijzers 't Nationaal ComitéInsulinde de Indische Sociaal-Democratische Ver eeniging de Indische Vrijz. Vereeniging de Ned. Ind. Vrijz. Bond; de Associatie partij en de Christelijk Ethische partij. Het zou te veel plaatsruimte vergen oorsprong en doel dezer verschillende organisaties te vermeldenevenmin als we de beginselverklaringen zouden kun nen opnemen. Iets hebben ze gemeen. Niet 't godsdienstige. De godsdienst is wel inhaerent aan de Sarekat Islam n de Christelijk Ethische partijs maar de andere, zooals de Boedi Oetomo streefde ten minste aanvankelijk, naar louter economische oogmerken, naar heter en meer (onderwijs voor de bevolking ten einde haar strijd om 't bestaan en 't streven naar stoffelijken vooruitgang te vergemakkelijken. De Regentenbond heeft ook niets gods dienstigs. Hij is een aansluiting van de regenten op Java en Madoera en onder vond den weerslag van de opleving der Sarekat Islam en der Boedi Oetomo, en houdt zich bezig met maatschappe lijke vraagstukken. De Vereeniging van Irilandsche onder wijzers èn de Bond van Inlandsehe amb tenaren beneden den rang van regent, dragen 't karakter van vakvereeniging. 't Nationaal Comité bestaat uit ver tegenwoordigers van andere vereenigin- gen met 't doel tusschen deze een sa menwerking tot stand te brengen en ze in een zelfde richting van sociale en economische ontwikkeling te brengen. Insulinde is een vereeniging van Eu ropeanen; streefde oorspronkelijk alleen maatschappelijke oogmerken na, beoogde de verbetering van de maatschappelijke positie der in Indië geborenen en richtte in verband daarmee op een onderling ondersteuningsfonds en verschillende leergangenna 't uitsterven der Indische partij nam zij de politiek als erfenis van deze vereeniging over en beweegt zich hoofdzakelijk op politiek terrein ze beoogt de aaneensluiting van alle Indiërs nl. de in Indië geborenen, Euro peanen, zoowel als leden van andere bevolkingsgroepen, met als politiek ide aal: onafhankelijkheid van Nederland, onder de leuze „Indië voor delndiërs"t De Indische S. D. V. is zooals woord zegt, een sociaal-democratische vereeniging en telt nog maar weinig ledenook zij beoogt politieke inwerking op 't volk en zocht aanraking met de andere Organisaties tot verheffing van den Indiër die in de benedenste lagen leeft. Te Soerabaja is een af deeling op gericht, die een eigen weekblad uitgeeft, deze af deeling is echter meer een zelf standige inlandsehe S. D. A. P. ver eeniging. De Indische Vrijs Vereeniging is in 1916 opgericht en telt onder haar leden diegenen der in Indie geboren Europe anen, die ook voor de toekomst het bestaan wenschen van een band tus schen Nederland en Indie. Ze staat dus tegenover Insulinde, waarvan we boven Vermeldden, dat ze in haar vaandel heeft: onafhankelijkheid van Nederland of Indie voor de Indiërs. De Ned Ind. Vrijz. Bond is opge richt met 't oog op de verkiezingen voor den Volksraad. Zij telt haar leden meest onder de meergegoeden. De organisatie der Chineezen is nog schuchterde Nationaal Ohineesche be weging laat nog weinig van zich hooren en de Ohineesche Pers heeft geen grooten invloed. Uit deze sobere aanwijzingen blijkt dus, dat er in Indie nog geen gods dienstige partijen zijn, uitgezonderd dan de Sarekat Islam en de Christelijk- Ethische partij. De Sarekat Islam begint zijn begin selverklaring aldus Met eerbiediging van alle andere godsdiensten en met betrachting van verdraagzaamheid gelooft de Centrale Sarekat Islam in den Islamden prè- diker van democratische ideeën. De Islam is 't Mohamedanismeeen geloofsovertuiging waar ieder al eens iets over gehoord of gelezen heeft, waarom we ons ontslagen mogen reke nen er verder op in te gaan. Hun Bijbel is de Koran en hun godsdienst is een mengsel van Joodsche en Christelijke ideeën. Hun Vrijdag is onze Zondag en dei Israëlieten Sabbat. Ze doopenniet, maar besnijden en zijn aanhangers van de noodlotleer, in tegenstelling van den Christen, die 't »gij zult God niet ver zoeken* erkennen, en de uitverkiezing Gods anders opnemen en verklaren. De Christelijk-ethische. beweging is ook godsdienstig. In art. 1 verklaart zij De Ohr.-ethische partij noemt -zich ethisch: verklaart daarmede stelling nemende tegen een exploitatiepolitiek in welken vorm ook,(dat zij de ethische politiek d. i. een politiek van zedelijke verplichting in de Koloniale Staat kunde de eenig ware acht. Ze noemt zich Christelijk en stelt zich daarmee tegenover do humanistisch-ethische politiek, opdat ook bij 'tbesturir en de regeering dezer landen met de in zettingen Gods worde rekening ge houden. Deze Christelijke partij kwam 25 April 1917 tot stand en is geboren uit het besef, dat de Christenen ook op politiek terrein géén terrein mogen prijs geven aan een anti-Christelijke actie, maar daar moeten getuigen van hunne be ginselen, maar machtspolitiek en uiter lijk succes daarbij uitsluitend. Deze Chr. organisatie erkent in de bestaande verhouding tusschen Neder land en Indië een van God aan Neder land in de historie gegeven roeping ten opzichte dezer landen, welke inhoudt een opvoeding dier Indiërs om ze ge schikt te maken een hoogere plaats in de rij der volkeren in te nemeninvloed te krijgen op bestuur en regeering met als einddoel 't zelf bestuur der Indien; een roeping, welke inhoudt een bestuur dzer volken, dat zich naast de verzor ging der stoffelijke en lichamelijke be langen ten doel stelt de behariging der geestelijke, zedelijke en verstandelijke belangen; een roeping, welke inhoudt een strenge handhaving van zedelijke zelftucht bij den regeerder en van zede lijke tucht over den geregeerde. Godsdienstig is deze partijen staat voor de handhaving eener volstrekte ;ewetensvrijheid met volkomen eerbie- van de verschillende godsdien stige overtuigingen, voor zooverzeniet indruischen tegen de algemeene zede lijkheid, de openbare orde of de per soonlijke vrijheiddientengevolge zal de Overheid in Indië zich onthouden ven elke rechtstreeksche bemoeiing met de godsdienstige ontwikkeling van het volk en iederen ingezeten behandelen op voet van gelijkheid, onverschillig zijn denkwijze omtrent de hoogere dingen. Da laatste uitdrukking is den Anti revolutionair niet vreemd, die haar in 't Program kan terugvinden, waar in art. 4 staat, dat de Overheid als die naresse Gods gehouden is alle kerkge nootschappen of godsdienstige vereeni gen en voorts alle burgers, onverschillig welke hun denkwijze aangaande de eeuwige dingen is, te behandelen op voet van gelijkheid. De Sarekat Islam moge dus voor den Islam partij trekken; de Christelijk- ethische partij staat op den bodem der Heilige Schrift, des Christendoms, en heeft veel overeenkomst met de Anti revolutionaire en Christelijk-Historische partij. DE TOESTAND. Het is nog steeds met de Dultschers ach teruit. Langzaam wijken tot hij nu zoo wat met zijn gjheale leger op de oude Hindenburgs- llnie is teruggetrokken. Zal hij daar stand houden, en staan wij voor een beslissing, of zal nog meer terug ge trokken moeten worden De komende slagen zullen het doen zien. Dit is zeker, Duitschland schijnt thans, door welke omstandigheden dan ook, min der krachtig als weleer, al is het waar, dat dit niemand behoeft te yerwonderen. Zie de feiten eens nuchter aan. Duitschland moet het tegenwoordig alléén uithouden tegen drie groote mogendheden op het westelijk front, die vóór den oorlog één voor één geacht werden tegen Duitsch land te kunnen opwegen, of het tenminste veel spuls te kunnen maken: Engeland, Frankrijk, Amerika Amerika is nog maar in *t begin der ont plooiing zijner kracht en ipeds dat begin deed blijken, dat de Duitschers een groote misrekening maakten, door te meenen dat de Amerikaansche hulp óf te laat komen óf weinig beteekenen zou. En thans is daar overzee een wet aange nomen, die ais zij volkomen ten uitvoer wordt gelegd, het Amerikaansche leger brengt op 23 millioen man Vooral bedenke men dit ook: Deze oorlog is een strijd-van-soldaten, maar bovenal een oorlog-der- techniek, waar bij het er om gaat wie 't beste en meeste materiaal hebben zal. Het werd gedurig gezien. In vorige oorlogsjaren was die partij 't sterkst, welke over 't grootst aantal kanon nen en de meeste munitie beschikken kon en er wós een tijd, waarin Duitschland de Entente In dit opzicht de -baas was. Tóén behaalde 't ook zijn overwinningen. In Rusland, tegen Roemenië en op den Balkan. Maar sinds keerde die kans. Engeland, Frankrijk, het reusachtige Ame rika, alle drie deze landen zijn één groote werkplaats geworden; men kan toch wel begrijpan, dat Duitschland's krachten tegen zulk een verpletterende wereldovei macht in 't eiad te kort schieten gaan, Wij zeggen niet, dat 'tzoo is. Wij willen eerst zien, hoe eu waar de huidige terugtocht tot staan komt. Wij zeggen slechts: het kkn. Merkwaardig is dan ook de geheel ver anderde toon in de uitspraken der hoogge plaatste Duitschers. De kroonprins sprak dezer dagen beslist iti-mineur, wat we van hém zeker in 't geheel niet gewoon zijn en keizer Wilhelm zelf, heeft dezer dagen een telegram aan die stad Dresden gezonden waarin hij zegt dat het Duitsche volk- zich bewust is van de hui dige worsteling die voor de toekomst be slissend is en dat het eensgezind besloten is zijn heiligen grond en zijn in taaien vre- delievenden arbeid gewonnen cultuurgoederen te verdedigen. „Verdedigen", is nu 'teenige woord. Van „overwinnen" hoort men niet. De groote vraag wordt thans: Zal Duitsch land werkelijk in staatblijken, niet het Fransche en Belgische „vuist pand", maar het eigen vaderland te verdedigen tegen den aanval der Entente, die nog wel zeer verre is, maar die als 't zóó doorgaat toch ook eenmaal volgen moet VERSPREIDE BERICHTEN. Men meldt uit Leipzig, dat het aantal Nederlanders, dat de Leipziger Herfstmesse heeft bezocht, op 300 350 kan worden geschat. De - nieuwe afdeelingen der Messe mogen zich in een gretige belangstelling verheugen, wat er dan ook wordt tentoon gesteld i3 alleszins de moeite waard, al doet de beperkte mogelijkheid tot levering zich wel sterk gevoelen. Hetzelfde geldt voor de verschillende andere takken, als huishoudelijke en sportartikelen, voedings- en genotmiddelen, lederwaren, emballage artikel, textiel, glas, porselein, artikelen tot verlichting en verwarming, enz. Als vervangingsmiddelen zijn in het alge meen vermeldenswaard: hout,porselein,enz. in de plaats van metaal, papier en kunst matig vervaardigde weefstoffen voor leder, verder kunstrubber, kleeding van papier- en vezelstof, chemische en plantaardige produc ten ter vervanging van ontbrekende voedings- en genotmiddelen. Moge dan deze oorlogstijd op den handel van belemmerenden invloed zijn, geenszins geldt dit voor de Messe als zoodanig. Zij is meer dan ooit te voren een begeerd middel punt, waar koopers en verkoopers tezamen komen. Prijzen z^n nu tot zekere hoogte van ondergeschikt belang en met groot voorbe houd ten opzichte van den levertijd wordt, omdat het eenmaal niet anders kan, genoe gen genomen. Sommige leveranciers nemen bestellingen op, om deze later naar moge lijkheid percentsgewijze uit te voeren. An deren wederom houden vooral rekening met oude clientèle en laten die in de eerste plaats in aanmerking komen. De totale indruk kan aldus samengevat worden, dat het aanbod aanmerkelijk door de vraag wordt overtroffen en dat de ver koop dus een bijzonder vrijwillig verloop heeft. Naar wij in den „Economist" van 17 Augustus lezen, hebben twee van Engeland's West Afrikaansche kolonies: Sierra Leone en de Goudkust, formeel besloten, een pre ferentieel tarief in te voeren bij den uitvoer van palmpitten, 7oor verscheping naar plaat sen, gelegen binnen het Britsche Rijk. Deze kolonies geven dus uitvoering aan de aan bevelingen, welke hervat waren in het rap port van het Steel Maitlandcomité. Het idee is natuurlijk, schrijft de „Economist" om Duitschland uit te sluiten van het ver krijgen van dezen grondstof, maar de maat regel treft in gelijke mate de Geallieerden en de neutralen, die de olienoten even noo- dig hebben als wij. Bovendien treft hij den producent doordat diens afzetgebied beperkt wordt. Onlangs werd bericht, hoe in den Amerikaanschen staat Iowa het gebruik der Noorsche taal zelfs in de Noorsche kerk verboden is. Deze oorlogsverdwazing wordt nog verder geillustreerd door volgenden brief, welken een Hollandsche dame uit Iowa aan „De Zeeuw" te Goes schrijft: „De gouverneur van onzen staat iowa heeft geproclameerd, geen Holtandsch meert® mo gen spreken, zelfs niet in kerk en school, en wat dit voor ons beteekent, die weinig piet Engelschen hebben omgegaan, zult u be grijpen. Kwaadwilligen hebben uit haat de Nederlaudsche kerk en school te Paoria, waar wij vier jaar geieden woonden, plat gebrand, ja zelfs hebben zij gepoogd Ds.J.J. Woersing, predikant in die kerk, op te han gen, doch het heeft God beliefd hem met zijn gezin naar Grand Rapid3 te doen ontko men aan deze booswichten." Wanneer men deze voorbeelden vanAme- rikaansche nationalistische onverdraagzaam heid jegens andere staatsburgers en neutralen leest, is men er benieuwd naar, hoe de vol kerenbond er wei naar Amerlkaaasch model moet uitzien en verwondert men er zich over, dat de vrijheidsstaat aan de New-Yorksche haven nog steeds haar licht iaat schijnen. Volgens de „Daily News" van 10 Au gustus zal de prijs van het vleesch binnen kort in Engeland worden verhoogd Waar schijnlijk zal terzelfder tijd het vleeschrant- soen worden verminderd. „De eerstvolgende maanden zullen wij ons met ons eigen vee moe ten behelpen", zegt het blad „De invoer uit de Vereenigde Staten kan niet op hetzelfde peil worden gehouden wegens behoefte aan scheepsruimte voor de Amerikaansche troe pen, terwijl de verschillende legers meer dan ooit të voren noodig hebben, vooral daar nu ook de Amerikaansche troepen in Frank rijk gevoed moeten worden, en er zal dus minder ter beschikking van de burgelijke be volking worden gesteld". (Pait. Tel.) De Fransche oorlogscorres pondenten worden het best door de Fran- schen zelf beoordeeld. Zoo schrijft Hervé Lauwick In Uni": Ik heb hier onlangs den oorlogscorrespon dent geprezen, thans denk ik er anders over. Ik heb namelijk het bericht over een slag ge lezen afkomstig uit de pen van een dichter lijken vervaardiger, die blijkbaar onder zijn helm, welke hij in een vreedzamen bureau stoel gezeten draagt, de kluis is kwijt ge raakt. Ik heb dan gelezen, dat alle Duitsche officieren in hun hemd vluchten. Het ware onnoozel daaraan te twijfelen, want de oor logscorrespondenten hebben ons wel tienmaal dit nieuwtje opgedlscht. Bij den generalen staf is deze kleeding echter nog te zwaar, enkelen hunner vluchten geheel naakt in een auto weg. Nu staat er ongetwijfeld vast dat een dergelijke toestand dè snelheid inderdaad moet verhoogen. Verder las ik diep ontroerd volgenden zinOp de wegen wachten de bakkers om in de gevechtslinie het met kruit en ijzer samengestelde brood te bezorgen. Dat moeten onze soldaten eten! Renaudel zal schuimbekken. En dan verwonderd men er zich nog over, dat de oorlog de onder- lijfsziekten bij de soldaten heeft doen toe nemen I Over een Australisch-Amerikaan- schen aanval heb ik gelezen: De aanval was zoo hevig, dat de Duitschers geen tijd had den de Australische hoeden van die der Amerikanen te onderscheiden. Hier heeft de arme Fransche berichtgever alleen maar ver geten, dat noch de Amerikanen noch de Au straliërs hoeden droegen. Aan het front en vooral in den strijd is slechts de helm be volen. Hier hebben we dus, indien het noo dig zou zijn, het bewijs dat de correspon dent fantaseert en nimmer aan het front ge weest is. „Ik wist dat reeds, nfaar 't volk vraagt of men den spot met hen drijft." Naar wij in de „Norddeutsehe Allge- meine" van 28 dezer lezen, zullen in de naaste toekomst vertegenwoordigers der Roe- meensche regeering zich naar Duitschland begeven, om aanzienlijke inkoopen aan ma chines, landbouwwerktuigen, weefstoffen en werktuigen te doen. De Roemeniërs zuilen vermoedelijk in de eerste plaats het West- phaalsche Industriegebied, Leipzig, Berlijn en Hamburg bezoeken. Men is van plan voor een bedrag van 5 millioen lei bestellingen te doen. Naar wij in de „Echo de Bulgarie" van 16 dezer lezen, zal een speciale commissie uit de gemeenteraad van Sofia dezer dagen naar Duitschland vertrekken om 20 motor wagens in ontvangst te nemen, die ten be hoeve van den Sofiotische tram aldaar zijn besteld. Men verwacht, dat de wagens einde September in Boelgarije zullen aankomen. Volgens een telegram van het Oekra- jieensch Telegraafagentschap uit Kief aan de „Kolnische Volks-ztg." van 29 Augustus is te Nowotscherkassk de handels- en industrie maatschappij „Merbur" opgericht die zich het aanknoopen van betrekkingen met de centrale mogendheden ten doel stelt. Het maatschappelijk kapitaal bedraagt 10 milli oen Roebal. Naar„de „Nordd. Alig." vau 29 dezer be richt, heeft de Poolsche ministeraad eene commissie benoemd, die alle vraagstukken, die betrekking hebben op het herstel van het Duitsch-Poolsch handelsverkeer moet onder zoeken. Tot deze commissie behooren ook de leidende persoonlijkheden uit landbouw, handel en industrie. Verder zal deze com missie ook de toekomstige handelsbelangen

Krantenbank Zeeland

Maas- en Scheldebode | 1918 | | pagina 1