v«©r fl© SKaidhollaiidücSie en Zéeuwscjto Eilanden.
Woensdag 29 Mei 1918.
33ste Jaargang N\ 2393
Afitirevolutionair
Or aan
IN HOC SIGNO VINCES
Ooid onderwijs* maar gein
Letrplichi
LAID- EN TUINBOUW.
W. BOEKHOVEN Zonen.
4110 «tnkkeo voor de Redactie bestemd: Atlverteiitlên' e»§ verdere Ady»lwl»ïr»tle ivaiice toe te ssenden de tiltgeyeir®
Deze Courant verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
ABONNEMENTSPRIJS per drie maanden franco per post 75 Cent bij vooruitbetaling.
BUITENLAND bij vooruitbetaling 5.50 per jaar.
AFZONDERLIJKE NUMMERS 5 CENT.
UITGEVERS:
S O M M E L S D Ij K.
Telefoon Intercommunaal No.
202.
ADVERTENTIËN 12!/i Cent per regel, RECLAMES 25 Cent per regel.
BOEKAANKONDIGING 5 cent per regel.
DIENST AANVRAGEN en DIENSTAANBIEDINGEN 59 Cent per plaatsing.
Groots letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan.
AdverteatiSn worden ingewacht tot DINSDAG- en VRIJDAGMORGEN 10 UUR.
Z
ij die zich nu abonneeren, ont
vangen de nog ia deze maand
verschijnende nummers gratis.
Ons Antirev. stembusprogram zegt
in art. 5
Het gewone Lager Onderwijs worde
allengs zoo meer van het zesde tot
en met 't 14e jaar. desverlangd, ver
krijgbaar gesteld. Leerplicht blijve
geweerd, doch de Overheid kan van
lieverlede het schoolbezoek tot en
met 't 14e jaar als arbeidsvoorwaarde
doen gelden en 't ais eisch stellen
voor wie dingen wil naar eenig ambt,
bediening of publieke betrekking.
In dit artikel liggen de volgende
gedachten
le. 't onderwijs moet goed zijn en
voldoen aan de eisehen des Tijds.
2e, de ouders ziju en blijven voor
hun kinderen verantwoordelijk.
3e. de Overheid en de Ouders hebben
behoefte aan een ontwikkeld volk, dat
bij geen ander volk achter mag staan.
Drieëerlei wordt hier dus besproken n.l.
't belang der kinderen en hun
T rechten
r 't recht der ouders
't belang des Volks naast andere
Volken.
Wat eiscki 't belang der kinderen
Waarop hebben ze rscht? Dat zo
afgebeuld worden. Neen, dat nooit. Dat
ze geexploiteerd worden Neen, dat
ook nooit, Dat ze vroeg van school
kunnen of maar volop thuis blijven om
Vader te helpen op den akker? Neen,
dat nooit, 't Belang der kinderen en
hun rechten eischt een schoolgaan tot
't 14e jaar. Meel ons onderwijssysteem
deugt niet. Ze komen nu op hun 5de
of 6e jaar naar school en gaan er op
hun lie of 12e jaar af. Dat is niet in
't belang des kinds. Veel beter ware 't,
indien ze van hun 4e tot hun 9e jaar
op een Bewaarschool bleven met een
uitgebreid Leerplan van aanvankelijk
lezen, schrijven en rekenen. Dan van
hun 9e tot hun 14e jaar op de Lag.
School. Ook van hun 14 tot 't 16e jaar
aUeen voor die kinderen, die hoog&rop
willen.
Maar géén leerplicht op 't 4e jaar.;
geen leerplicht op 't 9de jaar; geen
leerplicht noch voor 't uitgebreid Be-
waarsehoolonderwijs, noch voor de
Lagere School
Daar komt nog niets akeligs bij. Ze
gaan op hun 12e jaar van school;
maar de Arbeidswet laat ze in de
werkplaats niet toe vóór hun 13e jaar
is gepasseerdwaar blijven ze dan dat
ééne jaar In de steden slenteren ze
langs de straten en zijn dan ouders tot
lasten op 't platteland loopen ze in
de wintermaanden van Novb. tot Mei
voor nioumeadalkattekwaad uit te
voeren langs 'sHeeron straten. Alleen
's zomers kunnen ze ^gebruikt worden,
maar de verdiensten zijn luttel.
't Belang der kinderen; ze hebben
er ook recht op; eischt voldoend en
goed onderwijseerst van hun 4de tot
hun 9de jaar, zoodat ze op de Lag.
Scholen komen kennende behoorlijk de
beginselen van lezen, sehrijven en reke
nen. Daarna van hun 9de tot hun 14de
jaar op de Lagere School voor't voort
gezet Lees- en Rekenonderwijs met
JtSijb. G KerkgeschiedenisVad, G.
Aardrijkskunde, enz. en daarna kunnen
ze van School. Wie dan naar een vak
stahij ga naar een school met tech
nisc-he vakken. Wie onderwijzer enz.
wil worden, ga naar een Kweekschool
H.B.S, of Gymnasium maar alles,
pas op 't 14de jaar.
Doch geen leerplicht. De ouders moe
ten overtuigd worden, dat hun kinderen
voldoend onderwijs moeien hebben; en
ze worden er hoelangs zooineer van
overtuigd Er is niet tevergeefs gespro
ken van „De Eeuw van 't Kind''dat
is geen leuze, geen frase, maar hooge
ernst er is al lang genoeg
geexploiteerd en al lang genoeg door
't kind geleden en geworsteld tegen
't lot dat hem op al te jeugdigen leef
tijd reeds te bitter boven 't hoofd hing.
en de oogen van duizenden en duizen
den ouders zijn er kiaar en helder voor
open, dat 't beste onderwijs 't boste
is, wat ze hun kroost kunnen meege
ven. Doch de Staat legge den Leer
plicht alleen op bij verwaarloozing. Dan
dwinge de Staat om aan die onwillig
heid paal en perk te stellen en straffe
die kinderexploitanten met flinke ge
vangenisstraf'. De verwaarloozers dei-
kinderrechten .zij moeten vallen
onder de Strafwet en niet zoo malsch.
Maar voor den edelen, den welclenken-
den ouders, pleiten we als in 1900,
vrijheid en géén keurslijf van wettelijke
bepalingen en hinderlijke formaliteiten.
De ouders zijn en blijven krachtens den
Doop volkomen verantwoordelijk. Maar
verachten zij den Doop, en dus ook
't Onderwijs, dan stelle de Kerk hen
onder de Tucht van Gods Woord; en
de Overheid steunt de Kerk, indien ze
naar de Kerk niet willen hoorendan
grijpt de Overheid in en straft ze, die
de Tucht dor Kerk ontloopen met een
brutaal J dan schrap je me maar.»
Leerplicht blijve geweerd. Maar ver
waarloozing der jeugd worde door Kerk
en Overheid met tucht en straf achter
volgd. Gelukkig»geef 't kind wat, des
kinds is«, het wordt hoe langs zoo
beter verstaan in alle kringen des volks
en vooral in de arbeiderswereld. De
arbeiders voelen 't wel, dat goed onder
wijs een eerste stap is tot verbetering
en der nakomelingen sociale positie.
En daar' is 't om te doen. Hoog de
Arbeid! Hoog, omhoog! die arbeiders
wereld als stand in de Maatschappij.
En hoog, omhoogdoor Kerk en School
door flink onderwijs tot 't 14 jaar en
onder de keur van 'sHeeren Woord.
Kinderrecht; en dus schoolgaan tot
't 14e jaar.
Ouderrecht; en dus geen leerplicht
tot 't 14a jaar, maar vrijheid! Doch
een Vrijheid, die geen losbandigheid zij,
doch gevoel van roeping voor 't aan-
gezichte Gods, aan wie dat kind is
opgedragen bij den Heiligen Doop.
En ten slotte: 't Volksbelang. De
Overheid heeft 't recht te eisehen, dat
haar ambtenaren iets kunnen presteeren.
Wie dus in Staatsdienst, wil, moef tot
zijn 14e jaar op school blijven; niet
door den dwang eener Leerplichtwet,
maar door de omstandigheid, dat een
ouder voor zijn kind een staatsbetrek
king wenscht. Is deze eisch der Over*,
heia onbillijk Ja Maar welke boer
neemt een knecht in dienst, die de
grondbeginselen der bouwerij en der
veeteelt niet verstaat Immers niemand.
De Overheid zegt niet: je moet tot je
14e jaar naar school; de Overheid Iaat
dat vrij en als iemand op zijn 12de
jaar van school gaat, zal de Overheid
daar niets van zeggenmaar de Over
heid wil geen ambtenaren en klerken
of ze moeten goed onderlegd zijn; en
daarvoor is 14 jaar een gunstiger
voorwaarde dan 12.
Het Nationaal belang, waarvoor de
Overheid op mag en moet komen; 't
Nationaal belang óók in opzicht van
wat andere Landen voor de Jeugd
doen; 't Nationaal belang en de Toe
komst van ons Volk hangen onder Gods
onmisbaren zegen van de School af.
Natuurlijk slechts in dezen zin, dat
vooral ook 't Leven* er is om een
Volk kloekzinnig te maken; dat »'t
Leven*de »Practijk< van 't Jongelings-
en Jongedochters- en Mannen- en Vrou
wenleven groot er invloed oefenen dan
dat schoolgaan van 614 jaar; maar
wie de eerste mist, mist zeer, zeer
veel. We overschatten de school en
haar invloed nietIr is nog een
»dagelijksch leven* na 't 14e jaar,
waarin nog in bijzondere mate de
mensch ontwikkeld wordteen kijk
op de dingen krijgt; de werkelijkheid
d6s levens gaat zien en er mee rekenen
de theorie wat op zij gazet moet wor
den en er praetischo daden moeten
komen, daar 't School leven niet op
berekend was; maar de School
blijft en is 't eerste instituut, met 't
huisgezin, waarin stelselmatig op een,
kind wordt ingewerkt om het cp de
eerste grondslagen een niet al te
wankelen bodem te geven Geef mij
de Jeugd, en ik heb de Toekomst
't is kras en in 't Geloof gezegd
maar toch niet al te kras. De School
is 't voorportaal des Levens. Blijf dat
voorportaal uit, en wring U met ge-*
weid door uw stukgeslagen ruiten om
toch dat Laven in te komen en er
winste te halen maar zeg zelf, is
met Uw ruitenbrekerij de strijd om Uw
bestaan al niet te bloedig begonnen
En 't kon toch eenvoudigerDoor de
School naar 't L9ven. En zonder school
gaan wordt de levensstrijd bang!Zelfs
al in den aanvang des levens
Ziekten bij Vruchtboomen.
Verschenen is' No, 1 van de „Verslagen
Mededeelingen van de Directie v. d. Land
bouw", handelende over de Fruitteelt in de
prov. Gelderland tusschea Rijn en Maas Het
belangrijke werkje, geschreven door den heer
V. d. Veen, Rijkstulnbouwleeraar, verdient
de volle belangstelling der fruittelers; zij
kunnen hét bekomen fr. p- p. tegen f 0,53 bij
de Gebr, J. H, van Langenhuyaen te 's- Gra-
venhage.
Hoofdstuk I handelt over de beteekeni3en
uitbreiding der fruitteelt en de onderschei
dene fluitsoortenheofdst II bespreekt de
Cultuurzorgen, hoofdst. Ill den verkoop en
opbrengst, hoofdst. IV het onderwijs, een
slotwoord en een résumé, terwijl in een bij
lage het resultaat werd medegedeeld om
trent ingestelde onderzoekingen en metingen
in boomgaarden tusschen „Rijn en Waal,"
Wij laten hier een en ander volgen uit
het 2e hoofdstuk betreffende dierlijkeen plant
aardige parasieten.
Eenige plantaardige parasieten. Kanker
is wel een der grootste vijanden van de Be-
tuwsche vruchtboomen. In sommige boom
gaarden richt deze ziekte groote schade aan
en gaan meerdere boonien er aan. ten gron
de Door vele bootngaardbezitters wordt niets
ter r.esirïjding gedaan, door enkelen worden
de icankerwonden uiig; sneden, door anderen
bo endien geregeld niet carbolineum of teer
ingesmeerd. Door het gebruik van boom-
beschermers, die tegen de stammen schu
ren eu door onvoldoende bescherming tegen
het vee wordt het ontstaan der ziekte erg
in de hand gewerkt. Het is zeker ten zeer
ste gewenschï er de Betuwsche boomgaard-
bezitters met nadruk op te wijzen, hiervoor
te waken en verder uit de kweekerijen kan-
krrvrije boomen te betrekken en zooveel
mogelijk' die variëteiten aan te planten wel
ke minder vatbaar zijn voor kanker. Zeer
sterk door kanker aangetaste boomen doet
men beter te rooien en te yerbranden, daar
ze een middelpunt van besmetting zijn voor
andere vruchtboomen.
Schurft. Bijzonder sterk waren vooral de
appels, speciaal de Goudreinetten in 1916
in de Betuwe door schurft aangstast en tal
rijke klachten van de zijde der boomgaard-
bezitters werden hierover gehoord. Het wa3
in vele boomgaarden een tieurig gezicht,
zoo slecht als de boomen er uirzagen. De
bladeren was en klein, lichter gekleurd, ge
vlekt en vielen ten üeele af en eok de vruch
ten waren klein, gevlekt en gebarsten en
mooie, gave, flinke vruchten van be Goud-
reinette waren een uitzondering. Terwijl in
het algemeen de peer meer van da schurft-
ziekte'heeft te lijden dan de appel, was
het dit jaar in de Betuwe omgekeerd. Wat
de oorzaken van dit verschijnsel zijn, kan
de Schr. niet zeggen. Zoowel flink bemeste
als voldoend bemeste boomen, zoowel boo
men in eenzelfden boomgaard, die het vo
rig jaar wél als die niet gddragen hadden,
waren aangetast, en hij kon in de mate van
aantasting in verhand met de bemesting of
het al of niet drauen in 1915 geen verschil
constateeren. De Rijkstuinbouwleeraar voor
Zeeland schreef ten dezen opzichte wél in
vloed aan de bemesting toe. De weergesteld
heid houdt den heer v. d. Veen voor de hoofd
oorzaak I Ter bestrijding kan men het aan
staande voorjaar van bespuitingen met Bard,
pap of Californische pap gebruik maken.
Het laatste bestrijdingsmiddel wordt in de
Betuwe nog slechts bij hooge uitzondering
aangewend en veidieut meer toepassing.
Wegens de moeilijkheden om kalk en ko
pervitriool te koopen, is er het afgeioopen
voorjaar in de Betuwe slechts met Bord. pap
gespoten.
Behalve deze .beide plantaardige parasie
ten ontmoette men in verschillende aanplan-
fingen nog wei andere zwamziekten, zelfs
vrij veel, zoóals inonoilia appeimeeldauw,
Amerikaansche meeldauw, loodglans spe
ciaal in de pruim en verder, bessenroe3t,
houtzwam, enz., doch het zou te vér voe
ren deze alle afzonderlijk te bespreken.
Dierlijke parasieten. Bloedluis, Dit scha
delijk insect komt in vrijwel alle gemeenten
van de Betuwe voor en de Schrijver be
zocht boomgaarden, waarin appelboomen,
waarvan vele takkjn aan de onderzijde met
een aaneensluitende strook van bioedluizen
waren bezet en deze een witte bekieeding
vormden.
Dat de groei der boomen hieronder zeer
lijdt, spreekt van zelf, en vooral voor jonge
boonien kan het optreden van dit insect na-
deeiig worden. Het aanschaffen var. gezon
de boomen eri voortdurende bestrijding met
earboiineum is voor de Betuwsche boom-
gaardbezï ters zeker vrijwel de eenige weg
om van de bloedluis verlost te worden. De
ze bestrijding wordt echter noch slechts door
enkelen toegepast. Wil de bestrijding afdoend
zijn, dan dienen alle boomgaardbezitters hier
aan deel te nemen, want het geldt voor vrij
wel alle insectenplagen dat men alleen dan
er van verlost kan worden, als alle fruitei-
genaars op dit punt eensgezind zijn en zoo
ver zijn we in de Betuwe nog lang niet.
De bloedluis vestigt zich bij de voorkeur
in kankerwonden en daarom dienen vooral
deze goed verzorgd te worden,
Wintervlinder. Minstens evenveel schade
is en wordt door den kleinen winterviinder
in de Betuwsche boomgaarden aangericht en
hoewel we in de Hjmbanden een zeer goed
bestrijdingsmiddel hebben en het gebruik van
deze banden in de laatste jaren in de Betu
we sterk is toegenomen en vele boomgaard-
bezitters deze banden ten zeerste roemden,
is het gebruik er van nog verre van algemeen
en zijn er nog boomgaarden, die jaarlijks
door den wintervlinder zoo erg waren aan
getast, dat de boomen er geleidelijk door af
sterven, Wel. namen de eigenaars deyreterü
waar, waardoor de bsawea vrijwel bladerloos
werden, doch het was hun niet bekend met
welk schadelijk gedierte ze hier te maken
hadden en wat ter bestrijding kon dienen.
Zoo waren volwassen kerseboomeni neen
boomgaard te Heesseit (gem. Varlk) waar
in appels, meikersen en Variksche zwarte
stonden reeds jaren achtereen, eiken zo
mer ten deele kaal gevreten.
Geleidelijk sfierven de kranen van vele
boomen hierdoor af de jaarlijksche schade
was zeer groot en de eigenaar klaagde zijn
nood. Nadat nut en doel van lijmbanden
was uiteengezet, besloot de eigenaar hier
mede ook een proaf te nemen, welke proef
succes had.
Evenzoo In een boomgaard te Leur (gem.
Bergharen), waarvan de oude en jonge boo
men door de jaarlijks terugkeerende vreterij
van de trekmade, d.i. de rups van den win
tervlinder, weinig groeien en weinig op
brachten. Ook hier zal de bestrijding thans
ter hand genomen worden. De boomgaard-
bezitters v/orden verwezen nasr een brochu
re van het Phytopatolegisch Instituut te
Wagemogen over „De Trekmade" waarin ze
uitvoerige mededeeiingen kunnen vinden om
trent leefwijze, aangerichte schade en be
strijding.
In het jaar 1909 werden door den heer
N. Nobel, destijds Rijks-tuinbouwleeraar te
Tiel, op lijmbanden, welke aangelegd waren
in een boomgaard van den heer Mr. M. Ty-
aeman Jr., op enkele boomen geteid:
Gouöreinette 126, 228, 178,60 en 72 wijfjes.
Meikers 157, 109, 172, 106 en 197 wijfjes.
Pondsappel 43, 162, 74, 147 en 29 wijfjes.
Verder deelt de brochure mede„Terwijl
er in de Betuwe vele boomgaarden zijn, die
vroeger nooit eene hoogere opbrengst dan
f 60.—, f 80.—, f 120.—, hadden gegeven,
gaven ze vanaf het jaar der bestrijding da
delijk f 300 f 400.—, en meer."
Zeer veel schade wordt er verder in de
Betuwsche boomgaarden aangericht door
bloesem kevers en bladluizen. Ia bijna alie
boomgaarden, die dé Schr. op het einde van
den bloeitijd bezocht, had de bloesemkever
groote schade aangericht eu er waren appel
boomen, waarvan ia vrijwel eike bloem een
eitje was gelegd en de vruchtvorming dus
achterwege bleef.
Behalve deze 4 dierlijke parasieten ont
moette hij meerdere andere, zooalskom-
maschiidluis, ringelrupsviinder, spinseimot
(trekmade), ooftmade, slakvorraige bastaard
rups, bessenbladwesp, houtrups, perzikdop-
luis, enz, terwijl in de aardbeien de slakken
veel schade aanriahten.
De spinselmotten, waarvan men de rupsen
in de Betuwe veelai trekmade noemt, leven
op verschillende fruitseorten, doch de heer
v. d. Veen trof ze vrijwel uitsluitend in ko
lonies in de doornhagen aan, welke de boom
gaarden omgeven. Men verwarre deze trek
made niet met de rups van den wintervlinder,
die ook trekmade wordt genoemd en in de
Betuwe meer onheii aanricht. C. B.
OFFICIÉÉL.
BOND VAN FLAKKEESCHE LANDBOUW
VEREENI6INGEN.
Aan Zijne Excellentie den Minister van
Landbouw, Nijverheid en Handel te
's-Gravenhage.
Geeft met verechuldigden eerbied te ken
nen het Hoofdbestuur van den Bsnd van
Flakkeesche Landboowvereenjginges goed
gekeurd bij Koninklijke Besluiten laaist van
18 December 1913 (Staatsblad No, 36)
Dat in zijne vergadering van 2 Mei 1918
ter sprake kwam de Controle, die vanwege
den met de graauverzameling belasten Re-
geerings-Commissaris In ons eiland i3 aan
gevangen met 16 personen welke blijkbar
opgehitst door de fabel dat door onze leden
groote, partijen graan en peulvruchten zijn
achtergehouden, 't zij voor den sluikhandel
't zij voor eigengebruik, waarvan enkelen op
de meeat brutale wijze onze huizen zijn bin
nengedrongen en niet alleen op de graanzol
ders, doch zelfs in slaapkamers en bedsteden
kasten en Jmeubelen onder vroolïjkheid van
den troep, zochten of niet in busjes of doos
jes sporen van meel te vinden waren
dat het Uwe Exellentïe niet bevreemden
zal te vernemen dat onze vrouwen en doch
ters daardoor op de meest grievende wijze
zijn beleedigd waar het toch van te voren
reeds vaststond, dat daar zeker geen graan
of meel in verborgen kon worden waarvan
de levering ook maar ia de minste mate het
dreigende spook van den honger kon ver
drijven terwijl uit het aan de Gemeentebe»
