82ste Jaargang N". 2296,
Toor de Zuidhollandsclie en Zeeuwsche Eilanden,
Zaterdag'23 Juni 1917
Antirevolutionair
Orgaan
Eerste Blad.
IN HOC SIC NO VINCES
De macht des verderfs.
„IET GOUDEN HEB?'.
proprietair R. c. F. i L LEE-Moom
OP OEN UITKIJK.
Deze Courant veraehgnt elkea Woensdag @a Zaterdag. UITGEVERS
Ponnenentsprïjs per drie maanden fe. p. p. 50 Ceat by voornitbet»ling.|| BOEKHOVEN ZonGH,
Buitenland bij vooruitbetaling f 4,50 per jaar SOM M EI jSs -
Afzonderlijke nuamers 5 Cent.
t Is goed, dat de mensch, al is hij
®,eïl socialistisch mensch, die zonder God
in de Staatkunde leeft, zóó reilt en zeilt,
denkt en handeltprobeert om de volken
te verlossen van de ontzettende ellenden,
DINERS @0 cent en hooge?,
LOGIES MET ONTBIJT
f 1.25, f 1.50 en f 1.75
Tel. No. 1532, Aanbevelend,
ïeletottK latoireciBU». S8®. 2.
Adverteatiëa I2 72 sast peg regêi, Beeiameg 25 per regal.
Boekaankondiging S Oq»t per regel.
BieastasHvragsa ea Mdnstaaiahiediage& 50 öeai ges plaateiaf.
öïoote letters ea vigaettsa wordaa berekend naar de plaatsruimte di© ai| beslas»
Advertentïën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 1" >nr
rn^mmra——i—ammiwiiiiiin» mi
Alle «tukken voor «Ie Kedactle besieintf, AdverHMittëie en verdere Administratie- irane® tee te senileo aan de UStarev**
Men moge in Stokholm. vergaderen,
om de kapotte Internationale weer te
lasschenmen moge van alle zijden van
Europa uit socialistische kringen, hoog
en laag, zich aan 't Malarmeer gaan
vermeien in toekomstigen vrede, naar
socialistische voorschriften en hij socia
listische artsenijer is een macht des
^prderfs in deze wereld, die met alle
wte- en hooggestemde idealen den spot
drijft; alle edele denking van 't hoofd
tegenwerkt en met alle nobel gevoel
des harten zoo herhaaldelijk pijnlijk den
spot drijft.
Door alle eeuwen heen is 't feit ge
constateerdalle individuen en volken,
zoo in de paganistische als in de Chris
telijke wereld kunnen 't getuigen: «als
men 't goede wil doen, dan 't kwade
ligt nabij 't Schitterendst menschen-
werk yan willen en kunnen en doen
lijdt er onder; heel de Schepping zucht
er onder; plant en dier en mensch
worden er door gedrukt; lichaam en
ziel dragen er de wrange vruchten van
govoelen, begeeren, denken, doen, aller
menschenkinderen zijn er aan onder
worpen. Door de macht des verderfsis
alle leven en wordt tot den afloop der
,,üden alle denksel en daad, als God
'Jpt bijzonderlijk tegentreedt, in zijn
wreede tegendeel omgezet. Het beste
wordt nog slecht; en f slechte wordt
demonisch,
Zie 't leven 't Mes hanteert de vrouw
des huizes om er haar gezin het brood
en spek en vleeschmee te verkwikken,
dat ze in stukken snijdt tot gemakke
lijker verorbering en verteringde moor
denaar scherpt 't om 't vlijmend staal
u in 't hart te boren. De pen der Evan
gelisten en Profeten was in honig ge
doopt vol liefde voor. de Eere Gods en
't heil des volks; maar de pamfletten
der spotters en Godverzakers zijn met
een zelfde werktuigje neergeschreven.
Het orgel kan 's Heeren lof uitjubelen
maar 't wordt ook gebruikt em er de
smerigste Meunen bij te zingen, 't Gif
is herhaaldelijk, vraagt 't maar aan uw
dokter, een medicijn maar 't is ook 't
tegendeeleen verwoesting van gausche
slagorden in zijn gifbommen.
Er zijn engelen, maar die't eerst viel
heet nu de Duivel, deSatanas; en zijn
volgelingen heeten de demonen. Twee
zijn er die elkaar hartelijk liefhadden
maar door de macht des verderfs sloeg
de liefde in teugelloozen haat ombran
dend «verliefd*, werden zij elkaar »doo-
delijk hatende. Er waren twee discipelen
van Jezus, waarvan de eene Johannes
heette; de teedere, diepvoelende man
aan Jezus borst liggendedoch er was
ook een Judas, nu nog een afschrik en
waarschuwing voor ons allen.
Er is een macht der deugd en der
ondeugddes behouds en des verderfs
des opbouwens en der ruïnevan den
ordelijken kosmos en van den verwar
den chaos; een macht der rozen en
hyacinten en een macht van doornen
en distelenvan zegenen en vloeken
van bidden en verachtenvan onder
werping en opstand.
Stokholm 1
waaronder ze gehukt gaan. Dat' is de
macht van Gods algemeene genade,
welke die menschen op dit oogenblik
hij elkaar drijft om 't goe ie te zoeken
voor zichzelf en de volkerenom hun
natuurlijke en geestelijke krachten, al
erkennen zij daarin hun God niet, ten
dienste te stellen der wereld, 't Goede
is goed om zijns zelfs wil. En de so
cialisten doen in dezen goed. dat ze een
poging wagenmaar dan is het hun
fout ze miskennen de macht des
verderfs, die van 't Paradijs af is in
geslopen in de volken ze zoeken
iets, dat ze niet vinden kunnen op deez'
aarde een grondslag voor een in-ner-
lijken vrede. De teleurstelling zal groot
zijn voor ons en de nageslachten.
't Socialisme doet in deze zaak goed,
God de Heere heeft den mensch gaven
en krachten verleend om Hem te dienen,
Hem te verheerlijken en eikaars wel
vaart te bevorderen. Zoo was 't in den
hof van Eden. Daar was eensgezind
heid, eenswillendheid met God den
Schepperdaar was liefde en harmonie
tusschen allen, die den Hof bewoonden
en versierden. Alle kracht en inzicht
mikte en doelde op God en op Hem
alleen, en daardoor op elkanders gees
telijk en stoffelijk geluk.
Hij de Almachtige schiep de levens
krachten en er is geen kracht dan van
Henf. Alles is 't Zijne. Andere kracht,
zichtbaar in de wereld boren of bene
nen, is er niet, dan die uitvloeit uit
Hem. Kracht om temoorden en te ver-
derven is kracht van God; kracht om
te zegenen en te behoeden is kracht
van Hem. Niets op aarde en in den
hemel kan zich weren noch bewegen
zonder God, Hij is de Almachtigemaar
de macht des verderfs heeft de krach
ten omgezetde zonde woelt en wroet
in 't beste dat er op aarde is. En daarom
waar de socialisten bezig zijn goede
krachten goed te gebruiken, volgen zij
Gods ordinantiën, volgen zij Hem, Die
eischt om onze levenskrachten te gebrui
ken tot heil der menschheid. Maar'tis
een poging zonder vrucht, omdat zij met
de macht des verderfs niet genoegzaam
rekenen. Die macht des verderfs zet
alles in zijn tegendeel om En wat naar
God toeging, wordt door die macht des
verderfs er weer van teruggeslingerd.
Zoo is 't in 't leven der volkeren, En
nu mogen de Socialisten de hun gege
ven krachten en talenten gebruiken om
den vrede te herstellen (en op zichzelf
is dat de lijn van Gods gebodmaar
nu al, en in de toekomst zullen de vol
ken blijven onder die macht des Ver
derfs. Hij die in den hemel woont, schiep
goede krachten: maar de zonde zet alle
goeds in verderf om. En na dezen vrede,
vastgesteld als een eeuwigen* vrede;
gaat toch de geest des kwaads vaardig
worden over de volken en de Kabinet
ten, en weer kunnen mannen opstaan
om die macht te temperenmisschien
temperen ze ook een tijdlang onder
Gods algemeene barmhartigheid; maar
weer komt de macht des verderfs in
sluipen, die alles, alles omstrengelt en
met sterke banden samentrekt ten on
dergang.
Er is een macht ten goede door Gods
algemeene genade, die zoovel verderfs
stuit; maar 't is slechts «stuiten'tis
geen vergaan, vernietigen van dat ver
derf. Dat vernietigen is voor de Nieuwe
Bedoeling, hiernamaals, weggelegd. En
daarom is eenerzijds Stokholm te prijzen,
dat 't de door God ingelegde gaven en
talenten tot heil der menschheid wil
gebruiken (och! of ze er God voor
danktenmaar de macht des verderfs
brengt toch nieuwe oorlogen.
M®tei
®ed©Eapt© Boereiaeteigep 63A, ©SU
12451 öireoi nabij de Hootaitoeg,
-Rotterdaasa. -
lïet door teder aanbevolen adres.
De Kerk van Christus in concurrent!
Ia de Standaard van jl. Maandag lat§n
we 't volgende:
Het voorstel, dat de Geref. Kerk van Am
sterdam-Zuid (Overtook) icgeionden heeft
voor het agendum der vergadering van de
Gereformeerde Keiken in de Classis Am
sterdam, luidt als volgt;
De Classis Amsterdam enz.
van oordeel, dat het behoort tot deroe-
ping van Christus' Kerk op aarde in hare
verschillende instituten, om niet alleen in
gebed en tmeeking uit den tégenwoordigen
wereldnood te roept n tot Gcd, en door de
predikiDg te vermanen tot verootmrediging
voor Zijn aangelicht; maar evenzeer, om
elk instituut atxonderlijk, en zoo mo
gelijk alle instituten gemeenschappelijk
in een krachtig openbaar getuigenis aan de
volken en overheden der wereld den eisch
Gods voor te houden iniake huur;eonder
linge verhoudirga», en geen poging na te
laten, waardoor zij loule kunnen mede
werken tot een b.vredigend einde van het
tegeawoordigo wereldconflict en het herstel
van goade betrekkingen tusschen de oorlog
voerende volken
besluite het verioek te richten tot de
e.k Provinciale Sy: ode vaiïNoo d Holland,
om bij da e k. Generale Synode van de
Gereformeerde Keken in N derland een
voorstel in te dienen van den volgenden
inhcud
>De Generale Synode era. stelle riek
door twee cf meer daartoe door haar te
benoemen Depuiaten in verbingiüg met al
de andere kerkelijke instituten in Nederla: d
welke rij uilnoodigen insgelijks enkele ver
tegenwoordigers aan te wijsen, of bij wier
reeds op initiatief van andere kerkelijk-
instltutaire rijd» benoemde vertegenwoor
digers ad hoe sij zich aansluite,
om alsdan gezamenlijk als representatie
van alle Nederlandsche ktrken, contact te
zoeken met de Christelijke kerken in de
overige neutrale landen, en vervolgens zoo
mogelijk met die der oorlogvoerende Rijken,
teneinde eenparig, als Christelijke kerken
der geheele wereld een getuigenis te doen
uitgaan tot de volken ea overheden voor
verootmoediging en verzoening, en voorts
al datgene te doen waardoor deKerkender
wereld gemeenschappelijk het herstel der
verstoorde verhoudingen tusschen deoorlog-
voerende volken zullen blijken te kunnen
bevorderen».
«Poortwachter» in de Rijnl. 'Kerkbode
onderst6upt van harte den wenschvanons
blad naar samenwerking van de onder
scheidene Christelijke kerken in de neutrale
landen tot gemeenschappelijk gebed om
den Vrede
Maar nog een anderen wensch stelt hij
daarnaast.
Deze:
Dat de' Gereformeerde kerken in Neder
land besluiten voor elk der oorlogvoerende
partijen een ambulai ce in te richten en te
onderhouden zoolang als datnroodig zal zijn.
Da socialisten gaan confereeren; uitne
mend.
Wij hebben gebeden en- honden aa,n in
gebed; nog uitnemender.
Maar laten wij nu als kerken ook eens
een daad doen, die spreekt.
Den Javanen zenden wij, als kerken,
onze Missionaire artsen, en al wat noodig
is voor de verpleging hunner kranken.
Laten wij, als kerken den oorlogvoe
renden dan ambulance-dokters zenden, en
al wat er noodig is om hunne gewonden
te verzorgen.
Dat zal een prediking van het Evangelie
des vredes rijn door de daad.
Wel rijn tr uit ons land ambulancen
gezonden naar verschillende oorlogvoerende
landen. Mcar door de kerken niet. En in
de samenstellirg dier ambulances was het
«pro» en «anti» Diet altijd geheel uitge
sloten.
Dit zal wel het geval zijn, wanneer de
Gereformeerde kerken beginnen met voor
elk der oorlogvoerende partijen één ambu
lance in te richten en die tegelijkertijd uit
te zenden.
Dat kan de vredesstemming sterken.
Zal zulk een daad te grootsch of te kost
baar geacht, worden door de Kerken, die
zich achten de trouwste banierdragers van
het Calvinisme te zijn, en die jaarlijks
honderdduizenden voor Zending en Evan
gelisatie offeren
Eeilang vergadert de Gene'ale Synode.
Wanneer zij van do kerken een daad
wil, heeft sij er haar maar voor te mobi-
liseeren.
De oorlog is begonnen op 1 Aug. 1914.
Hij duurt nu 3 jaar en naar aller oordeel
loopt hij ten einde. De Socialisten aller
landen zijn te Stokholm en de wereld, maar
ook de C .iristen let óp hun daden. En zoo
waar, daar verschijnt nu ook, na hen, de
Kerk op 't wereldtooneel. Na hen! niet
vóór hen.
«Eenparig», zoo staat er in 't stuk, wil
men, als Chriiteüjke kerken der geheele
wereld, een getuigenis doen uitgaan tot
de volken en Overheden voor verootmoe
diging en verzoening en voorts alles doen
om het herstel der verstoorde verhoudingen
tusschen de oorlogvoerende volken te be
vorderen.
Da Socialistische Internationale was in
den oorlog lek geschoten; te Stokholm is
men beiig ze op t6 kalefaterer. Do Kerk
van Christus was als instituut iutematio
naai, stom; nu g»at ze spreken, nu de
vrede gaat gloren aan de kim. Toen 't oor
log was, zweeg ze bot.
De Socialisten zochten reeds lang «ver
ootmoediging» en «verzoening» door alle
arbeiders toe te roepen, dat sij als prole
tariërs hun krachten hadden overschat en
nog belangena net rijp en krachtvol ge
noeg waren om den oorlog te beletten; en
ze dro gen aan ojp verzoening van F ausch-
man met Duitscber; van Russitcben weik-
man met Bulgaar. De Kerken als institu
ten dringen nu ook aan, 3 jaar na 't ont
staan van den oorlog, op verootmoediging
bij de volken en overheden en of se zich
toch willen verzoenen de Rus met den
Turk; de Belg met den Oostenrijker: de
Duitsehers met den Braziliaanhet Duitsehe
Hof met 't Eogelsche; 't Italiaansche met
dat van Oostenrijk.
De Socialisten gingen vóór.
De Kerk v< Igt.
Had 't niet andersom moeten zijn? Had
nitt de Kerk in Dec '14 met volle ener
gie zich tegen den oorlog moeten verklaren
en geanenlijk de Hoven van Europa moe
ten dagei voor Gods rechterstoel. Wat
hebban de Kerken na 1 Augr. '14 voor de
verzoening gedaan Wat voor de veroot-
mcerigirg? Gebedsdagen uitgeschreven?
Er ia er in Nederland niet één geweest.
Niet ééi'. Geen een Kerklid is opgeroepen
in deze 3 jaar om den arbeid te staken,
zoover dit met 't sociale leven mogelijk
was. Er waren gebedsuren in 't jaar 1914;
nog een paar in 1915; nog een paar in
1916; nog een in 1917; maar 't werd pu
bliekelijk geschrev»n, dat men 'tniettedruk
moest doen en dat de Zondag er óók voor
kon gebru ktdoor de week was niet zoo
noodig.
Drie jaar hebben de Europeesche Kerken,
internationaal, geslapen. Nu'de vrede van
zelf komt, omdat de La den en Finantien
doodgebloed zijn, nu verschijnt de Kerk.
Toen er oorlogswee, was, hebben we van
internationale verootmoediging en verzoe
ning weinig gehoord.
Is dan 't plan der Kerken niet toe te
juichen
We juichen toe. Maar een geest van
concurrentie met de S, D. A P. haten we.
En zeer zeker zijn we in zulke internatio
nale zaken een leek; maar onze leekenbe-
schouwing is deze, dat de Kerken te laat
optreden om de Eere der Kerk nu nog te
pogen te redden.
Ze heeft een geweldigen knak gekregen,
die door dit optredeD, dat naar concurren
tie riekt, zeer weinig zal worden hersteld.
Door desen oorlog is een zwarte scha
duw over de Kerkeh heeDgestreken.
Beluistert t volk en bedriegt dan u zelf
niet.
Verwijten we dan de Kerk den oorlog
't Zij verre. Die verwijten we der wereld
en haar Mammondienst. Maar we zien 't
optreden der kerk tot vrede nu in 't licht
van Stokholm. Eu dat is bitter. We hadden
om den Naam Gods en de eere der Kerk
haar voorop willen zien gaan en zij komt
achteraan. Misschien is 't wijs! Maar onse
harteklop is niet gerust.
Men spreekt over de „anti-these".
Zooals men weet, heeft het woord onder
ons burgerrecht gekregen tijdens het minis
terschap van dr. Kuijper, die met behulp van
dit woord in de Tweede Kamer de schei
dingslijn trok' tusschen zichzelf en zijn tegen
standers.
't !s toen bij de verkiezingen van 1905
ijverig gebruikt, en misbruikt.
Men ging het voorstellen, alsof dr. Kuijper
niet slechts dat woord had gemaakt en toe
gepast, maar alsof hij ook de zaak had uit
gevonden. Ja, de leugenachtige voorstelling
ging zoo ver, dat hem nagegeven werd, als
zou hij het Nederlandsche volk hebben ver
deeld in schapen en bokken, in christenen
en paganisten.
Enfin, dat is nu vrijwel „oud-seer".
Maar het begrip anti-these blééf.
En deze anti-these kan zelfs op verschil
lende wijzen onder woorden gebracht, at
blijft het begrip steeds hetzelfde. Men zou
haar binden kunnen aan de beantwoording
van deze vraagHeeft God den mensch ge
maakt, of maakt dc mensch zich zijn eigen
God?
't Antwoord beslist aan welke zijde der
scheidingslijn de mensch staat.
Nemen we eerst de laatste vraag.
Kom 1 zegt iemand, dat is toch te mal
welk mensch, in een beschaafde maatschap
pij, in een verlichte wereld, maakt zich nu
zijn eigen God
De domme heiden, die doet dat.
Hij neemt een hout en fatsoeneert het wat
hij neemt een stuk steen en bewerkt het
met beitel of houweelook Israël maakte
zich een gouden kalf
Maar zoo iets geschiedt nu niet meer.
Niet in een „verlichte" eeuw en in zulk
een „ontwikkelde" maatschappij
En, zoois men daar zoo zeker van
Op de catechisatie leerden we al, in lang-
vervlogen tijd, dat de laagst staande soort
van afgoderij was de fetisch-dienst, waarbij
men aan eenig levenloos voorwerp, b.v. een
blinkenden knoop of 'n zonderlingen steen
het vermogen toeschreef, om geluk aan te
brengen of onheil te keeren.
Vindt men 't zelfde nu niet meer!
Wie herinnert zich b.v. niet de „billekens"
van de vliegers; de olifantjes en andere
bibelots uit het moderne Parijs Wien heugt
het niet, hoe nog niet zoolang geleden een
auto-tocht door 't vaderland daarmee begon,
dat de schoorsteenvegers uit Den Haag er
bij geroepen werden, om de banden zooge
naamd te bezweren, opdat de inzittenden
geluk zouden hebben?
Er. is dat niet precies hetzelfde bijgeloof,
dat de heiden uit zwart Afrika met zijn fetisch
bedrijft
Doch dat nu nog daargelaten.
Een mensch kan immers op nog gansch
andere wijze zichzelf een God maken, dan
door het werk zijner litmden.
Namelijk met zijn denkend hoofd.
En met zijn teugellooze verbeelding.
Dan gaat de mensch aan 't praktiseeren,
aan 't uitdenken, aan 't combineerenhij
maakt uit, hoe een God volgens zijn idee
zal moeten zijnhoe deze bestaat, wat hij
doet, welke eigenschappen hij heeft en als
de mensch dit alles heeft bedacht, dan brengt
hij het onder woorden en zegt: Ziedaar nu
mijn God I
Ook dit is zuivere afgoderij.
De mensch is hier nommer één.
Hij formeert zich zijn God.
En voor dat werk zijner eigen handen buigt
hij zich dan ter neder. Wat dan vaak ge
schiedt in de de meest verfijnde vormen en
met de hulp- en kunstmiddelen eener val-
schelijk genaamde, allermodernste weten
schap.
Daar lazen we onlangs een treffend voor
beeld van.
't Kwam oorspronkelijk voor in een En-
