Sl8te Jaargang N°. 2257.
voor de Zaidhollandsclie en Zeeuwsche Eilanden.
JEN
ven
lie
i
VVoensdag 7 Februari 1917
Antirevolutionair w' IJ Orgaan
mm- eh jyiiBouw.
f30.-
122,
IN HOC SIGNO VINCES
it f 16.-
eile
Vrijs Universiteit.
laar"
S2-*mm
BUITENLAMP.
H
10594
aiddag van
o. MEIJDE.
vat 12-14.
1EUBELEN
unenton in
tere. N«. 9.
etc.
kering etc.
ra lw n 'S- een onm°U©lijk werk; maar
01 kan iemand zoo redeneeren Mijn
zoon moet dominee wordenaan de
a SUT»iversiieit heb ik hem liever
|e prijzen
ELD
iar ÉÉN
en dat
10567
ten naam
jarea
koopt.
E li ii m.
ikantoor,
lorgen van
kn Effecten.
polongatiën.
van gelden
f vast te stellen.
Desa Courant versohgst ©Iken ca Zaterdag. |J UITGEVERS:
£b©sra«5B&eatsprijs pes drie na&ndea fo. g. p. 50 by vooruitbetaling.! W. BOEKHOVEN Zonen,
Bsïitessïand by voonütbetaliEg f és50 pas jfc&i j BOMMELSDUK.
ifkendorlijie BSJSSisrs Cast» 1 feSefasa laïerconra*. ES®.
oer
I .idV65?3©K-iMia 10 east pe» seget ea */s saaai, Saste»»
^aeftsaakeiilglMg i öant per VBmsI,
Bk®srêaass?Fage» ea BteastoaMeiiisg®» S@ @mt pes pkafefeg*
•"^seots lotte» en vignetten trosden berekend nou de plaaferaiBate die *g besteen
AdvartefttilSB wordaa ingewacht tot Diasdag- m Yrjfdagpaqrgan nsr.
Mo «cisfckf** woor «ïr Heiaa»*».*?*» gjwwtriffffao. 4h<fflverte»i8#*« r.« aertuere %öiïuii#a*»*retitf> «rosset* t«e ft®* de fiitaar«"v«* s
1
f
felephoo* 4.
>0118.
[te» 8605
IN.
:en Spiegel
ie eoncar-
10259
3
3 Vo
nk.
2—4 uur H.m.
Toen in 1876 't Hooger Onderwijs bij
de Wet geregeld werd, is de theologi
sche faculteit opnieuw vastgekoppeld
aan 't Staatsonderwijs en aangenomen,
dat de hoogleeraren in die faculteit
benoemd zouden worden door den neu
tralen Staat, zonder dat gelet mocht
worden op hun geloofsovertuiging, of
de kerk waartoe ze behoorden. Deze
hoogleeraren konden dus zoowel Pro
testant, Israëliet of Roomsch zijn Daar
bij werd de bepaling nog gevoegd dat
de Synoden of Besturen der ondersehei-
ia «jen kerkgenootschappen het recht zou-
:^n hebben, naast deze Staatshoog
„oeraren een of twee eigen hoogleer aren
te plaatsen, welke de aanstaande Evan
geliedienaren zouden hebben te onder
wijzen in de wetenschappen, welke zij
voor hun kerken onmisbaar achten.
Aan den eenen kant dus do godsdienst
loze Staat, die do aanstaande ambts
dragers in de Kerk van Christus, loeren
zal, hoe zij hun profetisch ambt te
rervu'len hebben; aan den anderen
kant een kerkbestuur, dat zich 't recht
aanmatigt voor te schrijven dat in de
kerk van Jezus Christus alle leeringen
vrijen loop hebben en de kerk een af
spiegeling moet zijn van de heden-
daagsche maatschappij, (volkskerk), in
plaats van te zijn een pilaar en vas
tigheid der waarheid welke kerk het
onderwijs, door den Staat gegeven, zal
hebben aan te vullen, of misschien zal
/^outraliseeren.
V Zoo'n tweeslachtigheid in de opleiding
is vol klippen, waarop het ranko vaar
tuig van hoofd en hart dreigt stuk te
slaan. En daarom is een Universiteit
noodig levend uit één beginsel, gegrond
op Gods Woord.
Kan de Staatsuniversiteit te Leiden,
Utrecht en Groningen dan niet worden
omgezet? Er worden toch vaak genoeg
neutrale inrichtingen van onderwijs
omgezet in Christelijke als de
i Staat maar mee kon helpen, en als er
genoeg Christ-geloovige professoren zijn
en als de jongelui dan maar naar zoo'n
Christusbelijder óók in de Wetenschap,
willen luisteren, en als dan de Vrij
zinnigen en Roomsch Katholieken hun
belastinggeld voor zulke Christelijk-
Protestantsche Universiteiten willen
gevenen als
Och, och! 'tis alles »als.«
'I „Juist 1 en omdat er zooveel >alzen«
zijn, moet men maar platgronds blijven
En dit is: sticht als ouders voor uwe
zonen zelf een Hoogeschool, want de
•Staatsuniversiteiten ondergaan geen
verandering, hoogstens in een zeldzame
verwisseling van een modern professor
w een orthodoxe; soms een gerefor
meerde.
Om de Staatsuniversiteiten om te
hebt en over-
assen enz.
astel: Kapok-1
22 galden,
en en gewaste
ledden boven
RA CADEAU.
9748
de Vrije Universiteit ook niet
r]pr]i;JUaWensc^0 liever een afzon-
ologische8Schooi uitsIuitend The'
rii^a ?,^eai'narie hebben de Roomsehen
moet nGf ërm8erdenzoon Seminarie
ei<*en 1™ r rv^roQ(ien ook hebben. Op
sidies vaS B'y' 8°wenscht met sub-
Semin "a ,®n Staat of Gemeente. Een
overwip0/daar weerdittegen-
wetensohan 1 Geologie toch ook een
OP een ITni1S' etl daar°m thuis behoort
wetenschan wa.ar de ^ele
YOOr één w°f overzien. Waarom
Wetenschap een expresse
s
•■a
D
«1
'O
-f
0
school opgericht. En daarom is men bij
een Vrije Christelijke Universiteit in de
gelegenheid ook zoo'n doel te bereiken.
Was er geen Vrije Universiteit, dan
kon men zijn heil zoeken uitsluitend in
een Seminarie, zooals Rome doetmaar
toch is ook bij Rome vaak reeds de
gedachte opgekomenwij sluiten het
Seminarie en gaan een Roomsche Uni
versiteit stichten. Dat zou flink van
Rome zijn.
Of een student in de theologie aan
een Seminarie of Universiteit studeert,
komt er voor de kerk weinig op aan,
omdat hij toch in beide gevallen zijn
praeparatoir en peremptoir examen voor
de classis moet afleggen. En zegt men
we vertrouwen de Vrije niet dan moot
men bij de Vereeniging voor Hooger
Onderwijs aankloppen en deze op haar
toezicht wijzen en haar vragen, te zor
gen, dat er geen ketterijen* in de
Kerk insluipen Toch, al is er een Vrije
Universiteit: een Seminarie is daarom
nog niet uit den Booze; te meer niet
om do Vrije Universiteit te dwingen
zuiver in de leer te blijvenwant wijkt
ze af, dan heeft 'de kerk nog een
Oefenschool.
Overigens is er voor 't bestaan eener
Vrije Universiteit alles te zeggen
Toen dr. Hoedemaker nog professor
aan de Vrije was, (1886) schreef hij
O ja, er kunnen wel geloovige
predikanten aan onze Aeademiën
worden gevormdpredikanten ook,
die Godlof, in de gemeente tendeele
vergeten, wat zij aan de School heb
ben geleerd. Er kunnen nog wel zielen
worden bekeerd onder de prediking
en kinderen worden opgevoed onder
Christelijke invloeden in 't huisgezin
en de School. God is genadig. Zijn
rijk zal komen. Zijn woord bestaan.
Maar hebben wij dan vergeten,
wat geschreven staat: Gij zult den
Heere uwen God niet verzoeken.
Dat woord is na 30 jaar nog waar,
al nam dr. Hoedemaker afscheid van de
Vrije En we voegen er nog dit bij
De wetenschap mag niet anders be
oefend dan uit liefde tot Hem, die de
Bron van alle weten is Al wat uit 't
geloof niet is zegt de Apostel, is zonde.
Waar geen geloof in, geen dankbare
aanbidding van, geen oprechte liefde
voor Hem in 't hart is, is 't den beoe
fenaar der wetenschap Diet te doen om
in do kennis van dat Gpdswezen door
te dringen, doch om zelf in eigenwaan,
die verschrikkelijk is, Hem gelijk te
worden en geen God meer boven zich
noodig te hebben. Maar wie Hem er
kent, zal als theoloog alléén willen
luisteren naar dat Zijn Woord, de bron
van Waarheid; opdat Hij op 'thoogst
verheerlijkt en de mensch op 't diepst
vernederd worde. Als Jurist zal Hij dat
Woord onderzoeken om te leeren ken
nen, dat God recht is, en welke ordi
nantiën voor 't samenleven der men-
schen door Hem zijn gegeven Als
Medicus zal hij uit datWoord de breuk*
in Adam zoeken, en alle krankten en
dood dooi den Paradijsjammer verkla
ren, maar ook alle genezing toeschrij
ven aan Hem, die de kruiden schiep
en den dood nog weerde. Als Letter
kundige zal Hij uit dat Woord: Het
eeuwige Wooid, Jezus Christus, nader
leeren kennen en de macht en de kracht
van den Logos, d.i, van den Geest, die
zich nog elk oogenblik uw woord en
daad openbaart, in proza en poezie
in alles wat liefelijk is en welluidt
Als Natuurkundige zal hij uit dat
woord den Schepper leeren kennen, en
de ordinantiën voor 't organische en
onorganische leven; voor planten en
dieren en menschen, maar ook voor
winden en zeeën en jaargetijden,
Wie als Christenjongeling naar de
Staatsuniversiteit gaat, vindt in zooge
naamde neutraliteit geen lustnoch
minder in positief ongeloof.
En terecht zei dr. Hoedemaker tot
ons allen Gij zult den Heere uwen God
niet verzoeken.
Het schaap het symbool van den Landbouw.
In „De Nederlander" wil een inzender, de
landbouwer D. J. Dees, betoogen en becij
feren, dat lang niet alle boeren in dezen tijd
oorlogswinstmakers zijn. Althans niet de boe
ren die in hoofdzaak levensmiddelen en vee
voeder verbouwen. Wel zij die voornamelijk
vlas suikerbieten, paver, koolzaad, uien, wijn
peeën, kool, karwij, mosterdzaad hebben
verbouwd. In 1915 was door de goede op
brengst der gewassen de verdienste der land
bouwers over 't algemeen goed, maar voor
1916 moet op rogge, tarwe, gerst, aardappe
len en boonen worden bijgepast, en men al
leen op vlas, suikerbieten en koolzaad een
matige winst behaald. De oorlogswinstma
kers onder de landbouwers worden omdat
zij in '13, '14 en '15 genoemde gewassen
teelden, opnieuw in de gelegenheid gesteld
hiervan te profiteeren en grove oorlogswin
sten te blijven maken. Zij worden dus vrij
gesteld mee te werken ter voorziening in de
nooddruft der armere bevolking. „Waarom"
vraagt de Schr. „de oorlogswinstmakende
boeren niet verplicht hunne landoppervlakte
te bezaaien met levensmiddelen en veevoe
der. Zou dat onmogelijk zija
De heer Dees schreef dit, toen des Minis
ters plannen nog niet bekend en nog geen
commissies benoemd waren. Hij becijferde
verder in zijn stuk, dat b.v. per H.A. aard
appelen, welke volgens hem een gemiddelde
opbrengst gaven van 7000 K.G., berekend h.
f 5. per 100 K.G. een verlies geleden werd
van niet minder dan f 187.—. Een Hectare,
met tarwe bebouwd, gaf een opbrengst van
f 383.25, een totaal aan onkosten van f 393,
derhalve een nadeelig saldo van f 9.75.
Wij geven deze cijfers zonder commentaar.
Ze kunnen niet gelden voor elk bedrijf en
moeten natuurlijk bij veronderstelde juistheid
toch onder zekere reserve worden aanvaard.
De schrijver wilde geen klaagtoon laten hoo-
ren, alleen opkomen tegen de valsche voor
stellingen over der boeren winsten. Ook
vroeger, vóór de mobilisatie, zegt hg, werd
de boer aangemerkt als de kip die de gou
den eieren legt. Hij herinnert aan hetgeen
destijds het Tweede Kamerlid, Baron van
Dedem, in een oratie zei. Op de gouden koets
van Hare Majesteit waren de vier hoofdtak
ken van ons volksbestaan vertegenwoordigd
en weeigegeven door vier vrouwenfiguren:
De Handel vergezeld van een Leeuw, sym
bool der heerschappij over de gansche we
reld de Scheepvaart voorgesteld door een
dolfijn, symbool van het water; de Arbeid
uitgedrukt door een salemander, symbool
van het vuurde Landbouw, voorgesteld door
een Schaap. Dat was volgens de heer van
Dedem het symbool der onnoozelheid.
Inz. had liever gezien, dat de heer v. De
dem, gezegd had: van het geduld. De heer
schaapman zei bij die gelegenheid, dat die
voorstelling beteekende: „Dat ondanks het
zóó dikwijls geschoren was, er nog altijd wol
op zat". Laat ook de Regeering zorgen
besluit de inz. dat dit laatste blijven kan
het zal de geheele Maatschappij ten goede
komen". C. B.
«ENLAfMÏ
De blokkade-grens In de Noordzee
gewijzigd.
Wolff seint officieel uit Berlijn
De Oostgrens van het blokkadegebied is
als volgt gewijzigd: van het punt 52 gr.,
30 min. N.B., 4 graden O.L. over het punt
56 graden N.B., 4 graden O.L. naar het punt
56 graden N.B., 4 graden 50 min. O.L. Ove
rigens blijft de grens loopen als tot dusver.
Een ongevaarlijke strook van 20 zeemijlen
op het smalste gedeelte blijft door
deze wijziging open, tusschen het Duitsche
en het Engelsche afsperringsgebied in de
Noordzee.
De Zefa, de Epsilon, de Gamma.
We lezen in de N. R. C. Er zijn verleden
week nu drie Nederlandsche schepen gezon
ken, de Zeta, de Epsilon en de Gamma. Naar
wjj worden ingelicht zou het eerste schip
tarwe, het tweede maïs en het derde lijnkoe
ken geladen hebben gehad, alles ten behoeve
van ons land en dus aan de N. O. T. of aan
de Regeering geconsigneerd. Er is dus een
zeer belangrijke lading verloren gegaan, en
daarenboven is de Nederlandsche scheeps-
ruimte, die toch al in dezen tijd zoo hoog,
hoog noodig is weer met bruto 8379 ton
verminderd.
Hoe zijn deze schepen aan hun eind ge
komen
Het eene oogenblik heet hetop een mqn
geloopen, het andere weer: getorpedeerd.
Getorpedeerd met of zonder waarschuwing
Met gelegenheid voor de opvarenden, om
zich althans in de booten te begeven Men
hoort het niet.
Toch zijn dit aangelegenheden, die van
gewicht zijn. De Zeta en de Epsilon zijn in
elk geval vergaan, vóór d«n ongebreidelden
duikbootoorlog was afgekondigd. Bg de af
kondiging van dezen afgrijselijke» oorlog is
verklaard, dat voorzorgsmaatregelen waren
getroffen, om neutrale schepen, die op 1 Fe
bruari op weg waren naar de in de afgeslo
ten gebieden gelegen havens, gedurenden
een gepasten termijn te ontzien. Die termijn
kan op het oogenblik nog niet verstreken
zijn. Er kan dus voor onze regeering alle
aanleiding zijn tot protest en een eisch tot
schadevergoeding. Het is een schrale troost,
maar het beteekent toch iets, zoo men weet,
dat men te bevoegder plaatse de zaak niet
geheel langs zijn kant laat gaan. Dit zal wel
niet gebeuren, doch men hoort daarvan niets.
Er is op het oogenblik, tengevolge van de
gebeurtenissen in den oorlog, tengevolge van
de koude en het gebrek aan steenkool en
voedingsmiddelen onder onze bevolking eene
vrfj sterke mate van zenuwachtigheid en
prikkelbaarheid. Deze wordt er niet minder
op, indien wij omtrent voor ons land en onze
voeding belangrijke aangelegenheden zoo
volstrekt in onwetendheid worden gelaten,
als in de afgeloopen week het geval is ge
weest.
Wat is de stelling, die onze regeering ten
aanzien van den ongebreidelden duikboot
oorlog inneemt? De regeering is waarschijn
lijk omtrent de gebeurtenissen met de drie
bovengenoemde schepen langs telegrafische»
diplomatieken weg op de hoogte gebracht;
hoe bevindt zij zich tegenover deze scheeps
rampen
Vermoedelijk zullen wij wel over eenigen
tijd langs officieelen weg van een en ander
kennis krijgen. Daarop aan te dringen is
overbodig. Doch wat wel gewenscht lijkt,
is dat daarmede eeoige voortvarendheid worde
betracht. Het leven in duisternis is zenuw-
prikkelend, doch kalmeering lijkt ons, vooral
ook met het oog op den binnenlandschen
toestand, wel gewenscht. Mogen wij daarom
niet eens op eenige inlichtingen aandringen
Nu, en voor het vervolg behooren, dunkt
ons, spoedige officieele berichten ons de
noodige leiding en dat gevoel van zekerheid
te geven, dat bij de tegenwoordige wijze
van inlichting, vol van innerlijke tegenspraak,
langs particuliere kanalen niet kan worden
verkregen.
DE TOESTAND.
Een nieuw hoofdstuk van het oorlogsdag
boek, dat op 1 Januari 1917 is begonnen
luidt een nieuwe periode in.
Er kan geen twijfel bestaan of al hef voor
gaande verbleekt bij hetgeen thans te ge
beuren staat.
En dat Hoofdstuk verplaatst onze gedach
ten van het land naar de zee, en naar de
duikbooten door het plotselinge besluit der
Centrale mogendheden.
De onbeperkte duikbootenoorlog
't is al 't vreeselijkste, wat zich denken laat
zonder waarschuwing, zonder voorbereiding,
zóó maar, pang! wordt alles weggeschoten,
wat zich in de zeeën rondom de landen der
Entente bevindt.
Erger kan het wel niet.
Duitschland zegt: Ik vecht voor mijn leven
en Engeland is begonnen met de blokkade
en de schennis van het volkeren- en oorlogs
recht, waardoor bij mij de vrouwen en kin
deren zelfs gevaar loopen te verhongeren.
Het wordt wel de „laatste ronde"
De wereld is er vol van.
Zóó wijs is Engeland wel, dat het zich
den ernst van dezen toestand niet ontveinst
en anders heeft het maar te luisteren naar
den onlangs afgetreden admiraal Jellicoe, die
in een vaktijdschrift nog pas waarschuwde
dat men over zoo'n duikbootenkrijg niet licht
denken moet.
De tonnenmaat mindert aldoor,
Steeds aijpeHder wardt het gebrek aan
seheepsruimte.
Engeland komt aan alle3 tekort, dat van
buiten af moet worden ingevoerd „de
naaste toekomst zegt Jellicoe belooft
voor ons een kritieke periode te worden."
Hoe staat Duitschland er voor?
De Duitsehers in Amerika zeggen, dat hun
vaderland over 300 tot 500 duikbooten be
schikt thans, alle voor het werk voortreffelijk
toegerust.
Dat kan dus wat worden t
Hun vijanden daarentegen wijzen er op,
dat de Engelschen over niet minder dan 4000
kleine, snelle booten beschikken, om onop
houdelijk op de duikbooten jacht te maken...
Jacht en tegenjacht dus.
Waarbij duizenden levens verloren kunnen
gaan en waarvan 't gevolg kan zijn, dat mil-
lioenen den hongerdood nabij komen of wer
kelijk van gebrek vergaan.
Welk een tijd, welk een toestand 1
Wat zal Amerika doen?
Die vraag hield in het laatst der vorige
week, de geheele wereld bezig.
De opwinding was daar groot.
En Amerika heeft antwoord gegeven.
De diplomatieke betrekkingen tusschen
Duitschland en de Vereenigde Staten zijn
afgebroken.
Bernstorff heeft zijn paspoort gekregen, en
Gerard (de gezant der V.S. te Berlin) is
teruggeroepen.
Wilson heeft Zaterdag zijn besluit geno
men na een conferentie met de leden van
het kabinet en senatoren, bij welke bespre
king hg de overtuiging kreeg, dat hij op den
steun van geheele laad kon rekenen.
Dit beteekent natuurlijk voor Duitschland
nog geen oerlog. Hoewel de toestand erg
critiek staat.
Laten we eens even wachten als een Dnit-
sch« duikboot een Amerikaanseh schip kel
dert hoe het dan worden zal.
Want wel wil Duitschland een bepaalde
vaargeul vrij laten, om de verbinding van
Amerika met Engeland te onderhouden, maar
men weet, daarmee Is de groote Republiek
niet tevreden: Zij wil de vrije vaart op alle
zeeën.
De haven van New York is al eea nacht
gesloten geweest en de groote Duitsche mail-
booten die daar leggen worden bewaakt of
ze niet ontsnappen of tot zinken gebracht
worden.
Het wordt een bittere ernst.
Zonder te letten op vlag of lading zal ailes
wat schip is in de zeeën van Engeland, Frank
rijk en Italië worden vernield.
In dat teeken komt de zeeoorlog te staan.
Zou men denken, dat de landoorlog volgens
andere wetten zal worden ontketend?
Te land wordt de toestand eveneens drei
gend. Duitschland heeft de overtuiging, dat
Engeland een aanval langs of door het noor
den van ons land heen op Duitschland zal
ondernemen. Groote troepenmachten zijn daar
om in de richting van onze grenzen gediri
geerd.
Tegenover de Groningsche en Drentsche
grenzen moeten sterke troepenafdeelingen zijn
gelegerd en evenzoo in den omtrek van Cleef
om op alle Engelsche gebeurlijkheden voor
bereid te zfln.
Zoo teekent de nieuwe toestand zich som
ber, hoogst ernstig af.
Voor ons land in moeilijkneden met voed
sel, veevoeder en grondstoffen; en vol gevaren
van den oorlog. En voor het oorlogsterrein
een tijd vol van de ergste verschrikkingen en
nog ongekende wreedheid.
VERSPREIDE BERICHTEN.
De Duitsehers hebben, naar deN.Tilb. Ct.
uit goede bron verneemt, over de lijn Hoey
Leuven naar het front getransporteerd drie
nieuwe zware kanonnen, die aan het oog
onttrokken waren door groote zeilen. Voor
het vervoer worden zeer lange platte wagen
tjes gebruikt, die elk meer dan 30 assen en
60 wielen hebben. Twee locomotieven trekken
elk kanon, dat geweldige afmetingen heeft.
Het transport Hoey—Leuven duurde alleen
acht dagen.
RECHTZAKEN.
Arrondissements Rechtbank te Rotterdam
Ontduiking van de Distributiewet.
De 46-jarige vischkoopman J. O. te Helle-
voetsluis had op 7 October meerdere kistjes
margarine gekocht van drie matrozen van
Hr. Ms. Zeehond, terwijl hij wist dat die kist
jes margarine door de bemanning van de
Zeehond uit zee opgevischt en de matrozen
die ze verkochten, ze door diefstal, althans
door misdrijf hadden verkregen.
