818te Jaargang N\ 2289.
Woensdag 6 December 1916
Antirevo luti&nair
IN HOC SIGNO VINCES
fflïfETIS
W. BOEKHOVEN.
SOMMKLSDUK.
«elefoom SntsiB-easasa. 3S®. SI.
AteffiteMë® 1© eeat pm regel m s/s ®»al, Bedtesaai regel.
BoolnukoadlglBg Gmt per segsl en Va
MoHBtssamgea ea MemataaaM@ÜHgea S® Cent per pl&airiag.
Shroote lettere m vignetten werden fearekead naar d® plaatsruimte die ssjj beslaan
Mvwtarttfti worden ingewacht tot Dinsdag- en Yrjjdagmorgen 10 uur.
4He stuitfcen voor de SHedawstne toestemd, AdvcrEeuïleii era verdere Adsaaisisirj»»®© iratsie© fiee t© aeradea» «iesi Uitgever.
Niet Lsnks, maar Rechts,
BrieiSenaars
UIT DE PERS.
Dsb© Courant verschijnt eiken W«©Egdag 9® Zaterdag,
f hflwwang flwfegpvlja per drie maanden fir. g. p, 8® SOts! by vooruitbetaling.
Buitenland bij vooruitbetaling f 4,10 pm jaar
ifeonfieriyk® aimmera Cost,
BINNENLAND.
N
iff
it
Het Liberale Stelsel blijft en is voor
een Christen een onhebbelijk stelsel.
Welke goede werken ook door de Vrij
zinnigheid mogen betracht worden, en
met den Christen is er zeer menigvuldig
een heilzame wedijver, wie wel 't meeste
nobels verricht, toch staat zij in dezen
niet op dat hooge standpunt, dat door
't Woord Gods wordt ingenomen, waar
de vraag tot ons komtWat zijn goede
werken? En dan luidt 't antwoord:
„Alleen, die uit een waar geloof,
maar de Wet Gods, alleen Hem ter
eere geschieden, en niet die op ons
goeddunken of op menscheninzettin-
gen gegrond zijn."
Altijd en altijd weer neemt de Bijbel
't Geloofsstandpunt in; en van uit dat
oogpunt worden alle daden der men-
schenkinderen bezien, gemeten en beoor
deeld; zoo sterk zelfs, dat de Apostel
durft schrijven: Wat uit 't Geloof niet
is,.is zondeHet Geloof is en
blijft 't fundament van alle goed werk,
't is de hoeksteen van 't gansche men-
schelijk leven, zooals de Schepper dat
geleefd en doorleefd wil zien. En wie
nu staat in 't waar Geloof; op den
bodem van Gods wet, en zijn werken
doet ter eere Gods, doch nooit op ons
inzicht en goede bedoeling gegrond, en
*v>oit steunend op menscheninzettingen
die vooropschuivend om de Godde
lijke inzettingen weg te schuivendie
doet goede werken.
Wie doet nu goede werken? Van
nature niemand, want van nature mist
elk mensch 't waar geloof Dat geloof is
een gave Gods; is een genadegave, die Hij
in zijn onbegrijpelijken Raad en ondoor
dringbaar Besluit den een geeft en 't
den ander onthoudt. Alleen door weder
geboorte en daar door alléén wordt 't
waar Geloof geboren, ingeplant.
Zoo dus bezien kan alleen de weder-
geboorne goede werken doen, omdat de
kiem des nieuwen levens in hem gelegd
is; 't Geloof hem is geschonken en de
Wet Gods zijn lust en leven wordt, de
eere Gods dan pas hem na aan 'thart
gaat, hij zijn eigen goeddunken veracht
en de menscheninzettingen steeds toetst
aan die Eere Gods en de Wet.
Wie uit 't Geloof leeft; die ernaar
jaagt de Wet Gods te betrachten; wie
zijn Eere zoekt; alle menschelijkgoed
vinden veracht, inj éen woord, wiens
bron van leven is 't Waar Geloof in
den Eeuwige, bij wien voor leven en
sterven zijn eenige Toevlucht is: die is
altijd huiverig om 't Liberalisme en in
't algemeen de Vrijzinnigheid en 't
Socialisme te steunen ook in politieke
zaken, die bedenke zich tienmaal, eer
hij een advies geeft, zooals er Woens
dag uit Brielle een kwam aan de kiezers
Hier gaan stemmen op om bij de
op a.s. Vrijdag te houden herstem
ming, nu onze candidaat kis uitge
vallen, te stemmen op den heer A.
W. Heikoop. Niet omdat we helrood
verkiezen boven lichtrood, dat laat
ons koud, maar omdat in 1913 bij
een herstemming tusschen de heeren
Mr. L. Trouw en de heer A. W. Hei
koop, op een aanbieding van steun
onzerzijds de liberalen beweerden ons
niet noodig te hebben. Welnu als de
liberalen van oordeel zijn, dat ze 't
alle alleen wel klaar spelen, laten
we dan het hooghartig Brielsch Li
beralisme eens een lesje geven, door
als éen man te stemmen op den so
ciaal-democraat en hen favoute Rood
huizen te laten duikelen, 't Is te
hopen, dat de centrale met deze
gedachte rekening houdt.
En nu weten we wel, dat onze be
schouwing voor die Herstemming te
laat komt, maar we hebben reeds ons
advies gegeven in 't Woensdagnommer
ni. Onthouding geheele onthouding van
alle Rechtsche mannen, hoe ook de
Brielsche Vrijzinnige krant aan 't lok
ken en lonken wasgeen stem op Hei
koop en geen stem op Roodhuizen
Thuisblijven en we gaven op prin-
cipieele gronden daarvan de rede op.
Maar we geven onze beschouwing
met 't oog op de toekomst, en dan is
't onze vurige wensch, dat de Centrale
nooit met de gedachten van sommige
Briellenaars mee zal gaan om uit haat
tegen 't hooghartig Brielsch Liberalis
me" nu eens Heikoop te gaan stemmen.
Dat dunkt ons een voor de Antirev.
partij doodend idee.
Zeker! 't Liberalisme heeft grooten
eigendunk; veel te groot naar dat 't
presteert; en wat 't dan presteert is
meesttijds een gevolg van 't bezit van
geld; en 't is dat Geldbezit, waardoor
't zooveel inbeeldingen heeft.
Maar er is hier wat anders te belij
den, dan dat de Vrijzinnigheid zoo
hooghartig ons te gemoet treedt, nl.
dit: dat noch 't Socialisme (want dat
kan óok zeer aanmatigend tegen de
Christelijke werklieden optredennoch
de Vrijzinnigheid uit 't geloof willen
leven; en dat hun eenige bron van
denken en handelen is, niet de Wet
Gods, niet de Eere Gods, maar eigen
goeddunken en eigen menschelijke in
zettingen.
En omdat dit zoo is op alle terrein
des levens, daarom valt zelfs alle li
berale hooghartigheid* weg; want óok
deze is een uitvloeisel van miskenning
der Wet Gods die den naaste liefheeft
als zich zelf, omdat we allen menschen
zijn, maar blijft de antithese Leven
uit 't Geloof óf 't Geloof ontkennen
met al de konsekwenties daarvan.
We vinden een politieken strijd tegen
de liberale hooghartigheid* om deze te
kastijden, onredelijk als 't alleen doen is
om 't wraakgevoel bot te vieren. En
dan zou men nota bene den Socialist
nog willen steunen die ook zoo dee
moedig niet is uitgevallen.
Laten we ons aan den beginselstrijd
alles gelegen latenlate die beheerscht
worden door 't Wat uit 't geloof niet
is, is zondeen dan scheren we Rood
en Rose over één kam. En zijn ze in
herstemming, dan blijven wij stilletjes
thuis, want zij zijn beiden vijanden van
ons Geloof.
Art. 192 of de Rechtsgelijkheid.
Al weer een stap verder 1 En een ge
wichtige stap Finantieel zijn Bijs. en Openb.
scholen gelijkgesteld. Al hare rechten aijn
de onze. En daarbij onze vrijheid erkend
in de leermiddelen en de benoemingen van
hoofden en onderwijzers en in den geest
waarin we dit Bij*, onderwijs wenschen
te geven. Waarlijk er is reden om dank
baar te sijn. Of er nu niets te wenschen
overblijft Zeer zeker. Dat de Gemeente
raden in de oprichting van Bij*. Scholen
geroepen worden, hadden we liever niet
op den reeds meermalen aangegeven grond,
dat we den schoolstrijd liefst niet bij de
Gemeentelijke stembus als een inzet zien
gebruikt. Nochthans is afwachten hoe de
organieke, nieuwe schoolwet er over enkele
jaren uit zal zien de boodschap. Het Grond
wetsartikel ziet er in elk geval wat 't fi-
nantieële aangaat, best uit. Ea ais er nu
nog niet in staat de wensch der A. R.
partij, dat ook de Openb. School aan de
ouders komen zal eu de Bijz. school dus
regel behoorde te wezen de tijd komt wel
dat ook de volksmeening daarvoor rijp is,
cok hier vallen de vruchten van zelf in
den schoot, want dat beginsel is natuur
lijk en praktisch reeds door alle Cbr. Scho
len toegepast't hangt er maar van af in
welke richting de Op. School voortaan va
ren zal, sijmpathie voor da neutraliteit of
antipathie zal van self de geesten wel
wakker roepan om tot eigen neutrale of
ioo r.oo-Christelijke of anti-Socialistische
Scholen over te gaan de toekomstige geest
van t onderwijs aan de Op. Schooital door
de fxuantieele gelijkssteliing vanzelf de
Vrije Neutrale Scholen enz, in 't leven s oe
pen. Dat is echter van later zorg.
Voor 't heden zijn we dankbaar.
Na 1878 zijn we al aardig opgeschoten.
Denk om 1889; om 1901 om 1905; en
nu da kroon op 't werk in 1916
door een Liberaal Minister. Wat zijn de
wegan Gods wonderbaar. Ean tegenstander
geeft ons na onzen langen strijd van 57
af na 80 j, oorlog de zege.
Art. 192 ziet er nu zoo uit
1. Het onderwijs is een voorwerp van
de aanhoudende zorg der Regeering
2. Het geven vaa onderwijs is vrij, be
houdens het toezicht der Overheid, en bo
vendien, voor zoo ver het algemeen vor
mend zoowel lager als middelbaar onder
wijs betreft, behoudens het ondersoek naar
de bekwaamheid en de zedelijkheid van
Jen onderwijzer het een en ander door
de wet te regelen.
3. Het openbaar onderwijs wordt met
eerbiedigiag van ieders godsdienstige be
grippen, door de wet geregeld.
L Ia elke gemeente wordt van overheids
wege voldoend openbaar algemeen vor
mend lager Onderwijs gegeven in een ge
noegzaam aantal scholen!
5. Volgens bij de wet te stellen regels
kan afwijking van deze bepaling worden
toegelaten, mits tot het ontvangen van zoo
danig onderwijs gelegenheid wordt gegeven.
6. De eischen van deugdelijkheid aan het
geheel of ten deele uit de openbare kas te
bekostigen onderwijs te stellen, worden bij
de w»t geregeld, met inachtneming voor
zoover het bijzonder onderwijs betreft, van
de vrijheid van richting.
7. Deza eischen worden voor het alge
meen vormend lager onderwas zoodanig
geregeld, dat da deugdelijkheid van het ge
heel uit de openbare kas bekostigd- bij
zon dor onderwijs en van het openbaar on
derwijs even afdoende wordt gewaarborgd.
8. Bij die regeling wordt met name de
yiijheid van het bijzonder onderwijs betref
fende de keuze der leermiddelen en de aan
stelling der onderwijzers geëerbiedigd.
9. Het bijzonder algemeen vormend lager
onderwijs dat aan de bij de wet te stellen
voorwaarden voldoet, wordt naar denseif-
den maatstaf als het openbaar onderwijs
uit de openbare kas bekostigd. De wet
stelt de voorwaarden vast waarop voor
het bijzonder algemeen vormend middel
baar en voorbereidend hooger onderwijs
bijdrsgen uit de openbare kas worden ver
leend.
10. De Koning doet jaarlijks van den
staat van het onderwijs aan deStaten-Ge-
raal verslag geven.
De derde gaat heen?
Eerst Minister Bertliag. Toen mr. Treub.
Nu Van Gijn. 't Komt uit, wat oud-minis
ter Treub eens gezegd heeft: »Er zullen
nog meerdere ministers sneuvelen, eer mijn
financieele wetsontwerpen in 't Staatsblad
staan. Hij zelf, mr. Treub, viel door zijn
vrienden, die hem eenerzijds zijn geniale
regeerkracht en gezag over de Kamer niet
geheel konden vergeven en anderzijds zijn
verhouding tot 't Staatspensioen niet bij
zonder konden billijken. Maar mr. Van Gijn
viel door de Eerste Kamer, die hem euvel
duidde de Successiewet, waar ze zwaardere
belasting hief in de rechte hand, en de
schenkingen opnam in de belastbare ob
jecten(zaken). Vooial van Roomsche zijde
kwam 't verzet; deze wilde den toestand
bestendigen, zooals hij nu was, de belas
ting in de rechte lijn mocht niet verzwaard
en de schenkingen moesten vrij blijven. Wel
werd er nog gepoogd door den heer Stork
om de Kamer tot andere gedachten te be
wegen, maar 't slot was, dat 't wetsont
werp viel. Tegen stemden: 3 anti's, 2 Chr.
Hist, en 17 Katholieken,
We betreuren dien loop van zaken, vooral
in dezen tijd! En flinke Ministers van Fi
nanciën sijn dun gezaaid. Die onder sulke
zware omstandigheden 't moeilijk Staats
ambt kunnen dragen, 't Is ook anderzijds
tragisch we ar da Premier Cort v. d. Lin
den èn de Kieswet èn de Schoolwet bin
nenhaalde.
Toch is onzes inziens mr. v. Gijn wat
al te vlug weggegaan. Er was toch waar
lijk wel een wijziging te brengen in de
Successiewet, waardoor aan de bezwaren
kon tegemoet gekomen. In de Tweede Ka
mer had men den Minister reeds op dien
beteren weg gewezen: doch hij heeft toen
niet willen luisteren.
Die weg ware er nu ook geweest n.l. de
middelmatige verervingen lager belasten,
eu de hoogere verervingen wat zwaarder.
Dan was 't bedrag niet zoo verminderd,
dat de Minister noodig had.
De Minister gaat heen. Wie zal hem op
volgen? En hoe lang sal ook deze aan
blijven
Het Socialisme.
Doordat bq de liberalen tot omstreeks 1880
het intellect steeds op den voorgrond stond
bij hun onderwijs; bij heel hun politiek op
treden is het socialisme tot bloei gekomen.
De Standaard zegt er van:
„De kieinburgerq telde voorheen gansche-
lijk niet mee, en zelfs de hooger staande
burgerij had slechts te volgen. Voorop gin
gen steeds de intellectueel hoogstaanden,
de hoogleeraren, de advocaten, de redac
teuren, de vereenigingshoofde* en wat al
niet. Liefst allen mannen met meester of
doctor voor hun naam. Die mannes waren
het, die in alle kiesvereenigingen het be
stuur bezetten. En zooals deze mannen van
het intellect het plachten te wijzen, had de
burgerij dit te prijzen."
Dit is ten slotte falikant uitgekomen. De
massa van de kiezers bedankte voor zulk
loopen achter de geleerden en heeft zich toen
onder 't sociale vaandel als eigen partij tot
aanzien weten te verheffen.
„Eerst lachten toen de geleerde politici
wel om. Men weet, toen Domela Nieuwen-
huis in de Tweede Kamer kwam, hoe toen
zelfs niet één Liberaal Kamerlid hem de
hand wilde geven. Alleen Keuchenius deed
het. En ziet 't nu
Of geven thans de Socialisten den toon
niet aan, en zijn 't niet de liberale intel-
lectueelen die aan hun goeddunken zijn
overgeleverd. Een waarschuwend voor
beeld voor ons.
Door den geweldigen oorlog waarin heel
Europa schier gewikkeld is, blijken de begin
selen van 't Socialisme ook een geweldigen
stoot gekregen te hebben.
Heel de internationale ligt tegen de vlakte
en 't zal menigeen benieuwen, of ze het s
„geen man en geen cent" bij de oorlogsbe-
grootingen zullen durven herhalen.
„Op eens" zegt de Standaard lag
nu hun internationale lichaam voor den
grond. Als vuur en vlam stond de sociaal
democraat uit het eene land tegen zijn
geestverwant van het andere land over.
Schieten als men schieten mocht. Straks
lag een Fransch sociaal-democraat dood in
de loopgraven, door een Duitsch sociaal
democraat geveld.
Reeds deze knak was voor hun wereld
beschouwing doodelijk. Door het interna
tionalisme hadden ze gemeend, eens en
voor goed het nationale besef te doen ver
dwijnen. En zie, hier komt opeens het/za-
tionale krijgsgewoel aan hun internationa
lisme alle levensbloed aftappen.
Het moet voor wie sociaal-democraat met
hart en ziel was, om er bij te schreien zijn.
zoo hij nu, al is 't maar even, een geliefd
handboek van zijn leiders opslaat, en zoo
bladzijde voor bladzij, tegel na regel ziet,
dat 't al te gader zelfbedrog is geweest,
en dat de werkelijkheid hem op eenmaal
uit het zadel werpt".
Toch is dit nog het bangste niet, vervolgt
het blad. Een reuzen-congres, in 't neutrale
Nederland, liefst nog wel in 't Vredespaleis
en dan zouden ze vereenigd hun dirredon-
dijne weer als van ouds tegen 't kapitalisme
slaan.
„Thans echter ziet men reeds verder in,
wat als noodzakelijk gevolg van de breu
ken te komen staat.
Neem aan, dat 't in dit jaar vrede wordt,
wat staat ons dan te wachten?
Afschaffing van leger en vloot
Natuurlijk niets er van. Veeleer zal dan
zijn uit te maken, of men, met 't oog op
de toekomst, zich nog in geduchter staat
van tegenweer zal stellen. Ook voor de ko
loniën.
„Nu gevoelden de leiders wel dit, dat
't niet anders zal kunnen.Menzal'toveral
zoo doen, en ook wij moeten mee.
Dan zal 't in de Tweede Kamer
staan, of de heeren socialisten 't weer zul
len afstemmen.
En hiervan voelen ze nu reeds, dat 't
niet zal kunnen.
Als eerlijk man kan geen sociaal-demo
craat thans met de Defensie meegaan, om
ze straks weer als de groote landplaag zoo
fel als 't kan te bestrijden.
Reeds bij de eerstkomende generalever-
kiezing zal candidaat voor candidaat met
dit dilemma geplaagd worde*. De wilde
hoop zal, dan blijven roepen als van oüds
„Geen man en geen cent!"
„Maar de leiders van nu zullen op die
ketelmuziek geen candidatuur meer aan
vaarden.
„En dan zal 't staanOfficieren zonder
manschappen achter zich. En een chaotische
troep kiezers zonder leiders.
„Reeds nu staat 't bedenkelijk. Maar eerst
na den vrede komt de ergste spanning. Hu*
beste mannen zullen dan liever zelf va*
het tooneel verdwijnen, dan weer door te
hollen."
De Socialisten naar binnen en naar buiten.
Het Vaderland heeft een artikel over „rood
Zaandam" en vertelt daarin wat er b| de
begrootingsdebatten in een sociaal-deinocra-
tischen gemeenteraad geschied is.
Het blad spreekt van een „heftig debat tus
schen wethouder Duijs en de sec.-dem. roode
fractie".
Wethouder Duijs „verweet zijn partfge-
nooten anarchie en dreigde bij eventueele
herhaling van een dergelfk feit van de frac
tievergadering weg te blijven."
„Bij monde van den voorzitter," ver
volgt het blad verder zijn relaas den
heer Prins, protesteerde de fractie tegen de
woorden van den „Toean Besar", zooals
de heer Duijs hier in de wandeling ge
noemd wordt."
Het debat tusschen den heer Duijs en
den heer Prins was meermalen zeer vinnig
en vooral eerstgenoemde liet zich meerma
len in scherpe bewoordingen uit, niette
genstaande burgemeester Ter Laan, hem
herhaaldelijk tot orde riep."
Beide partijen werden het teu slotte in
zooverre eens, dat zij besloten de rest van
deze vuile wasch uit te vechten in de
fractie."
Maar hoor nu hoe de partijgenooten buiten
het socialistische Mekka door hun eigen pers
worden voorgelicht.
„Het Volk" schrijft
„De debatten omtrent de afschaffing der
kermis namen meer dan een avond in be
slag. Na somtijds warme discussie, waarin
vooral de heer Wagner (een vrijzinnige) aan
de kaak werd gesteld voor zijn doorzichtig
politiek spel, werd zijn voorstel tot dadelijk
afschaffing der kermis met 10 tegen 8 stem
men verworpen."
Men ziet 't, voor de par tijgenooten is er te
Zaandam geen vuiltje aan de lucht.
Crisis aan financiën.
Naar wij thans kunnen mededeelen, heeft
de minister van financiën, mr. dr. Ant. van
Gijn, aan de Koningin ontslag uit zijn ambt
verzocht.
De beschieting van de K. I.
(Officieel.) Blijkens mededeelingen van Hr.
Ms. gezanten te Londen en te Parijs hebben
de Britsche en Fransche regeeringen, naar
aanleiding van een vertoog der Nederland-
sche regeering, hare leedbetuiging aangebo
den voor de beschieting, waaraan Hr. Ms.
onderzeeboot K. I heeft blootgestaan van
de zijde van een Fransch patrouille-vaartuig
en een Britschen hulpkruiser, rasp. in du
nabijheid van het eiland Ouessant en in de
Middellandsche Zee.
Aangezien de Britsche regeering omtrent
het gebeurde tot dusver slechts een voorloo-
pig onderzoek heeft kunnen doen instellen
heeft zij zich voorshands moeten bepalen
tot de uitdrukking tegenover Hr. Ms. regee
ring van haar zeer groot leedwezen over dit
betreurenswaardige incident.
De Fransche regeering evenwel Is in de
gelegenheid geweest een volledig rapport
nopens het voorval in te winnen en heeft
,Q
