81"to Jaargang N". 2231
onge
lie Iterlog.
Antirevolutionair
Orgaan
IN HOC SIGNO VINCES
Woensdag 8 November 1916
.SD1JK
v©®p lie %ui<lhollan<lM»lir en ^eenw^elie Eilanden.
ren
adrijven.
i
voorjaar.
iarkt
LAND- EN TUINBOUW.
BUITENLAND.
Buitenland bij vooruitbetaling f 4}50 per jaar SO MMELSDIJK
10460
10020
is.Tel.ïntio.21
suizen, Putten,
en Welputten,
diverse kleu-
dtegeis, in alle
en Lanbrisee-
monsters aan
ment.
105.—
98.—
00. 50
Oase Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag. T3ITSKYBB
^bonnententspr^s per drie maanden p. 50 C®fil bij vooruitbetaling.' yy o q c jg |jjj Q y g f..|
Afzonderlijke jinai®ers 5 Ceaf. ?r®?®i®©n 28®.
jjAdvertestiëH 2® eentpas regel en */a «aal, Beeiaasea £0 par .roast.
'@®©ta»nfe©mdlglng S Cent per regel es
j MeusSasavragss sn ©isBstaanteledingea 50 Gent per plaatsing.
Groots letters en vignetten worden berekend naar da plaateruimte die ai| beaiaan
Advortentiën worden ia^ewacat tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen K* a nr.
ede «aufe&eas «or «Se 9*e<fflM.«*.sse ®»ew®.eisa«i. Aa'wert.essfBfst e.#s r,r«s©re- At8isi8sBS«sr«a68e ssr»««3© ï©e 5.e a©»»©®*# muss «Sera SJiacever
pariteit.
ONTBIEDEN,
ikers.
Sa
ERUND.
Ie machines.
S
ris.
JTTEBJ
Iputten.
SAS.
Scelaiist en ÖiirlstgUe
Herhaaldelijk poogt men van Socia
listische zijde te betoogen, dat Sociaal
democratie en Godsdienst vereenigbaar
zijn. Een debat daarover is dan pas
vruchtbaar als de begrippen Sociaal-
Democratieen Religie» bij beide par-,
tijen vast staan. Wie het Socialisme
alléén aanvaardt als een economische
zienswijze en alléén als zijn geloof pro
pageert, (want zekerheid heeft natuur
lijk niemand ter wereld), dat de krach
ten der huidige Maatschappij zijn uitge
put en allerlei verschijnselen er op wij
zen, dat een nieuwe orde van zaken in
aantocht ishet komt ons voor, dat
zulk een met alle soorten van genoe
gen zich Socialist mag en kan noemen,
al is hij ook in merg en been een Chris-
tenmensch. Hij gelooft, na de maatschap
pelijke toestanden uit 't Verleden en 't
Heden met elkaar na dege studie be
studeerd te hebben, dat volgens de Wet
ten der Ontwikkeling, die zich in de
zelfde richting voortzetten en bewegen,
eenmaal de oude Maatschappij aan ver
val van kracht zal moeten bezwijken.
Vanzelf rekenen we niet met de »bij-
loopers*, de honderden welke van alle
kerk en Religie los óf als onbeduidende
en onverschillige en ontevreden mee-
loopers zich toch bij eenige partij wil
len scharen, en dan maar Rood kie/en.
omdat er in die partij eenige revolutio-
(paaire gedachte ligt, waarmee zulke on
beduidende strijders zich toch veel lie
ver vereenigen, dan met 't meer voor-
voorzichtige politieke leven dat door de
Bourgeoispartijen wordt geopenbaard.
Neenals er sprake is van een welbe
wust aanvaarden van 't Socialisme als
economisch stelsel, hebben we alleen 't
oog op de hoogstaande en zeer gestu
deerde personen, die de gangen der
Maatschappij zijn nagegaan en haar
paden van voor eeuwen tot heden heb
ben nagespeurd. Welnu, van zulken
kunnen we aannemen, dat ze Christen
zijn én Socialistd.i. Christen en So
ciaaldemocratisch econoom, de overtui
ging met zich omdragend, dat in de
eerste plaats 't eind der huidige produc
tiewijze nadert; dat in de tiveede plaats
dit oude stelsel voor geen vernieuwing
vatbaar is en dus 't Socialistisch stelsel
't eenige mogelijke in de toekomst zijn
kan, dat in de derde plaats de beginselen
des Christendoms naar de Heilige Schrif
tuur geen beslissende uitspraken bevat
ten. waardoor een nieuwe productiewijze
als uit den Booze, zou moeten worden
tegengestaan met hand en tand en te
vuur en te zwaard zou moeten worden
bestredendat in de vierde plaats zij
als econoom en christenen, nochtans
dagelijks te onderzoeken hebben of de
democratie, die zij als middel van voor
uitgang aanvaarden, wel is en blijft in
de lijn der H. Schrift, die op elke bladzij
predikt: Gij zult niet begeeren. Gij zult
niet stelen. Zoeke eerst 't Koninkrijk
der hemelen en alle dingen zullen u
worden toegeworpen; dat in de vijfde
plaats zulke Christenen als sociaalde
mocratische economen zich hegeven op
'f revisionistiseh pad, om in 't Heden
reeds met afbreuk en afbraak van alle
ongerechte en onrechtvaardige daden
jegens hun rijkere medeburgers, in 'traam
der huidige wetgeving voor den trou
wen werkman zooveel mogelijk zien te
krijgen van de zonnepracht des hemels
en des aardschen geluks,
Als econoom kan een Christen tevens
Socialist zijntevens Sociaal-domocraat
maar dan moet hij tevens de overtui
ging koesteren, dat de rijken in hun
opkomen voor een democratische Maat
schappij inrichting huichelaars en valsch-
aards Zijn. Want wie de overtuiging
bezit dat ook de Bourgeoispartijen innig
gevoelen knnnen voor de belangen der
nu nog misdeelden, hij mag en zal zich
dan ook wel wachten om zich bij de
Nederlandsche Sociaal-Democratische
Arbeiderspartij aan te sluiten, omdat
in dat woord „arbeiderspartij" .juist ligt
opgesloten 't groote wantrouwen in en
het stelselmatige, georganiseerde verzet
tegen de rijken .die daarmee ge
brandmerkt worden als de onbe-
kwamen de hardvochtigen
de egoisten die voor een arbeider
absoluut niets of zeer weinig zullen
gevoelen of doen
Ben Sociaaldemocraat kan Christen
zijn als econoommaar zal geen lid
worden eener Sociaal-Democr. Arbeiders -
partij, omdat die naam reeds een oor
logsverklaring is, terwijl voor een chris
ten toenadering het uitgangspunt blijft.
Vv*
n
Maar leest men dan een citaat, dat
van haat tegen de Religie blaakt,
dan nog meer zal zulk een Christen-
Sociaal-Democratisch econoom zich wel
tienmaal bedenken, eer hij den naam
van „Socialist" gaat dragen. In de Ploeg
iazen we Zaterdag j.l,[:
Ik heb gehoord, dat een Blijde-
Wereld-dominee („gesjochten wereld"
zou beter zijn) er tegen gepreekt heeft
met een bijbeltekst: „Gij zult aan
uwen broeder niet woekeren met woe
ker van geld, met woeker van spij3,
met woeker van eenig ding waarmee
men woekert" (Deut. 23, vers 19),
maar ik ga alleen bij geloovige pre
dikanten ter kerke, die van den kan
sel tevredenheid met ons deel leera
ren. Want dat sticht mij, omdat ik
zoo buitengewoon kontent ben met
hetgeen de Heere mij heeft toebe
deeld, en ook deze heeft Zijn huis in
vele woningen verdeeld. En zoolang
de mensch geschapen is naar het beeld
van zijnen Heer, exploiteert ik mijn
huisjes in zalige gemoedrust en in
voor- en achterkamer alsmede
kelder- en zol terwoningen.
Maar natuurlijk moesten ook in
dat eerlijk beroep de socialen de klad
brengen. Daar zijn die kerels van de
vakbeweging langs de huisjes gegaan
om de huurverhooging op te teeke
nen, en dat hebben ze, Satan hale ze,
en al ivat rood is komtGodlofin
de hel terecht, op lijsten gedrukt naar
de Regeering en de Tweede Kamer
gestuurd.
Men mag zich nu christen noemen
en Sociaal-Democraat, maar wie zulke
taal leest, voelt toch, dat zijn plaats
in die kringen der spotters niet is. Een
niéuw productiestelsel propageeren, 't
zij zoo. Christen daarbij blijven zonder
oorlogsverklaring! 't zij zoo. Revisio
nistisch voortgewerktmaar bij
zulken spot laat men de S. D. A, P.
links liggen en gaat eigen weg.
En vraagt men ons of een Christen
ook Demokraat kan zijn, als hij de
grondstelling van 't Marxisme aanvaardt,
dan is ons antwoord beslist ontken
nend Wie zich plaatst op historisch-
materialistischen grondslag en daarmee
aan de werking van den Geest en der
door dezen geinspireerde geesten in de
menschen, den oorlog verklaart, kan
geen Christen zijn God is de eerste
werker aller gedachten en ook de
bovenbouw der Maatschaijpij in alle
haar openbaringen van recht en on
recht; zedelijkheid en onzedelijkheid;
van wetgeving en bestuurvan bescha
ving en disharmonie, van kennis en
kunstvan rijkdom en armoeis zijn
Gedachte, en Hij laat de zonde toe te
werken, opdat ieder uit de wrange
vruchten haar boos karakter zou ken
nen en ervaren.
De Geest beheerscht de stof. Niet
de materie is de heerscheres des Geestes.
Marx heeft den Bijbel omgekeerd
Want „uit 't hart komen kwade ge
dachten"; daar zit de bron van de on
rust in de maatschappij
Niet in de zichtbare dingen schuilt
's levens leeden de wetgeving is geen
weerspiegeling van „'t rijkelui's leven
maar van wat in het hart woelt en
broeit tegen elkaar als burgers ééner
samenleving. Hatelijk en hatende me
kaar.
Rijken zijn zondaren, Maar armen
ook. 't Evangelie alleen brengt ze bij
elkaar.
En door 't Evangelie alleréérst ver
andert de Bovenbouw der Maatschappij.
De S. D. A. P. verplaatst slechts éénige
verhoudingen: van „rijk" naar „arm'i
van „arm" naar „rijk. 't Evangelie her-
stélt de verhoudingen, zooals God die
wil.
De S. D. A. P. zoekt 't in de schors.
Het Evangelie in den kern. En dat
Evangelie vraagt door herstel van 't
booze hart te komen tot een Samenle
ving, die de Eere Gods in en door 't
schepsel verhoogt: een rijker zonnele
ven; een rijker Geestesleven ook voor
den werkmanmeer geestelijke en
stoffelijke welvaart om daarmee én zijn
Gezin en Kerk en School te kunnen
weldoen.
Motie inzake artikel 192.
Up voorstel van Dr, Kuyper werd een
motte aangenomen waarin de Antirevolutio
naire partij uitspreekt
Ie. dit «ij sick tot haar leadwesen ten
«eursts teleurgesteld ziet in nare verwach
tingen, dat door de hemeniag van het
grocdwe.tsarb.kil aan den politseken school-
strijd voorgoed tea einde zou worden ge
maakt;
2i. dat zij waardeert de bedoeling van
het kabinet, om door subsidie-verhooging
aan de bijzondere scholen tegemoet te ko
men en dat zij sich zal haasten die waar-
ueering om te zotten in dank, xoodra bij
de wet zal zijn toegekend, wat nu nog
slechts iu het stadium der belofte verkeert
3a. dat nimmer door de wijziging het
onrecht in recht sal verkeeren, waar de
opvoeding der jeugd vau Godswege aan
de ouders is toegekend, zoodat de open
bare staats-school niet anders behoort te
zijn dan aaavuliiDg:
4e. dat zij ten tweede teleurgesteld is
door het feit, dat het kabinet naliet in een
nader additioneel artikel van hetgeen het
toezegde, do verstrekking te veruekaen;
5o. dat termijn bepaling ten aaDsien van
de wet ter uitvoering vau het nieuwe ar
tikel 192 dit gemis niet kan vergoeden,
daar na afloop vaa dien termijn geen waar
borg bestaat, dat het goed» in het artikel
sal verwezenlijkt wo-don,
6e. dat de partij vasthoudt aan het Unie-
rapport van 19„0 iu sake het lager onder
wijs. volgens hetwelk de burgerlijke ge
meenten voor wat de lancieeie regeling
aangaat, geheel zouden ziju buitengesloten.
7e. dat zij dank brengt aan de A. R.
Kamerleden voor hun principieel en krachtig
optreden; en zich verzekerd acht dat de
Kainer:eien niets ocgedaan sullen laten,
dat men ons niet afscheept met een belofte
alleeu waarvan de waarborg tot vervuiling
zou ontbreken.
Deputatenvergadering te Utrecht.
Donderdag j.l. was 't de (-"ariijdag aller
antirev. K esvereeDigingen. Uit heel Neder
land stroomde men er heen. De bijna 80-
jarige Voorz. hie d sijn openingsrede, in
eiken Boekhandel a 32 cent franco per post
verkrijgbaar. En daarna da algemeenegoed
keuring der gewijzigde Statuten; om voorts
uit te hooren spreken, dat men in do Ad
ditioneel artt. eenige uitwerkmg wilde van
Art 192; voorts een waarborg dat de
nieuwe Schoolwee niet al te lang op sich
doen wachten zou. En zoo keerde ieder
woor hoogst voldaan huiswaarts den band
der eenheid had hij gevoeld; 't zwijgen was
hem zeer gemakkelijk gemaakt door de an
dermaal gewijzigde Statuten, waarvan ieder
te voren kennis droeg en hij mocht heen
gaan in 't besef dat hij daar uit Utrecht
ook een steentje had meegenomen tot op
bouw van 't groote partijieven.
Zoo legt deze belangrijke dag weer in
't v, rieden. De Kiesv. spraken zich uit in
baar bijee akomsten 'tCentraal-Comité nam
er degelijk notitie van, en te Utrecht kon
men vernemen, wat nu vooriaau de Koers
oaser partij s,ou sijn. En dan komt 't ons
voor, dat 't gewijzigd progiam weer voor
lange jaren ons ten gids en richtsnoer kan
zijn, er ligt een veelbelovende ontwikkeling
ia voor Staat eu Maatschappij als men op
dat kompas varen wil; eu «onder de evo
lutie of bokkesprongen te moeten maken
die 't Liberalisme doet in de laatste 10
jaren, kan de A. R. partij gestadig, ordelijk
regelmatig zich steeds aanpassen aan de
ontwikkeling der maatschappij, en dat sit
em weer in da groote, algemeene lijnen,
die Ous Program trekt en daarin den gemalen
leider aanwijzen, die ver de toekomst in
zag, toen hij in '78 dat. Program schreef.
En die a'gemeene lijneu loepen evenwijdig
met de lijnen in de Heilige Schriftdaarom
blijven zij, bij al 't wisselvallige ia du
oudermaausche, toch wegwijzers voor t
leven. Daarom ook werd in Om Nieuw e
Program slechts 't uiterlijke veranderdd
cieuwe tijdsomstandigheden kwamen naar
voran, maar de Eeuwige beginselen van
Gods W lord sijn en bleven onaantastbaar
Groeie en bloeie onze A. R. partij tot l:-il
van Land en Volk! \aa kerk ea school!
Van ft.ligie m Cultuur!
Ruwe Phosphaten.
We maakten er al melding van, dat de
aanbieding door het Centraal Bureau te En
schede van ruwe phosphaten het laatst
van „landbouwphosphaat" bij velen ont
stemming heeft gewekt. Zoo b.v. bij den
Rijkslandbouwleeraar den heer J. Kok, die
de verzuchting doet hooren„In deze abnor
male tijden schijnt wel alles mogelijk"Hij
acht het niet verantwoord van het C. B. dat
het zonder de landbouwers in te lichten om
trent het wezen van het „Landbouwphosphaat"
hen krachtig opwekt dat artikel te koopen.
Dit verwacht men van den handel, niet van
het Centraal Bureau. „Kan men" zegt de
heer Kok ten slotte !„geen superfosfaat
krijgen, ook geen Thomasslakkenmeel goede
guano, goed beendermeel of iets dergelijks,
dan bedenke men zich tweemaal, alvorens
landbouwfesfaat te koopen met geen andere
garantie dan dat het 26 pet. fosforzuur bevat.
Op lage, vochtige, hnmusrijke gronden, kan
men het wagenop hoog gelegen zandige
gronden is de aankoop er van alleen geraden
als men van de fosforzuurarmoede overtuigd
is. Heefi men die overtuiging niet, dan maar
gehoopt op nog komenden aanvoer van erkend
deugdelijke fosfaatmeststoffen, en anders maar
een jaar zonder".
Anders oordeelt de heer Ter Haar, Hoofd
redacteur van „De Veldbode". Deze zegt, a!
jaren en jaren geleden tegen de beweringen
der wetenschap opgekomen te zijn, en toen
reeds resultaten van de bemesting met stof-
fijn gemalen ruwe phosphaten te hebben
gezien. Veler oogen werden meent hij
geopend door hetgeen op de Haagsche ten
toonstelling omtrent de opneembaarheid van
driebasische phosphaten werdgedemonstreerd.
Hij laat dan volgen„Het Centraal Bureau
voor z.g. coöp. aankoop van hulpmeststoffen
van het „N. L. C." handeld nu ook al in drie-
basich phosphaat, waarvan ons de prijs, ook
als oorlogsprijs beschouwd, verbazend hoog
lijkt. De superphosphaatfabrieken moeten ook
van natuurlijke phosphaten uitgaan en deze
van elders aanvoeren en toch betaalt men
bij de kunstmest distributie commissie voor
het superphosphaat maar ongeveer den prijs,
dien het C. B. voor ruw phosphaat vraagt.
Dit daargelaten, kunnen wij zeggener is
dus kentering in de meening der officieelen,
want deze verkoopen natuurlijk ook in oor
logstijd slechts dat, wat beproefd goed is.
Wij zagen al voor ongeveer dertig jaren,
waarvoor anderer oogen pas in de allerlaat
ste jaren zijn opengegaan".
DE TOESTAND.
„Vive Ie Pologne". Polen is autonoom.
Het is voor Polen een dag van beteekenis
geweest. Prachtig herfstweder begunstigde
dien dag die voor dat land van geschiedkun
dige beteekenis zal zijn tot na vele jaren.
Polen is zelfstandig. Door de centralen
daartoe verklaard.
Het was op straat uiterst druk, en op het
paleisplein, evenals op de binnenplaatsen van
het reusachtige gebouw, was een menigte
van duizenden saamgestroomd.
Om twaalf uur las gouverneur-generaal von
Beseier de proclamatie in het Duitsch voor,
waarna zij door graaf Hutten-Ezapeki in het
Poolsch werd herhaald. De rector der Uni
versiteit, Brudzinski, dankte. Aan het eind
van diens rede werd luid gejuicht. Steeds
v/eer herhaalde zich het handgeklap. Vele
Poolsche aanwezigen waren tot tranen toe
bewogen.
Tenslotte hield Beseier nog een toespraak,
die opnieuw stormachtige geestdrift teweeg
bracht. De bruisende betoogingen zetten zich,
ook nadat de plechtigheid ten paleize was
afgeloopen, voort op het paleisplein en op
straat; en von Beseier was op den terugrit
naar het Belvedare-paleis, waar hij woont,
voortdurend het middelpunt van aanhoudende,
enthousiaste betoogingen.
De toespraak, door gouverneur-generaal
Beseier gehouden na voorlezing van de pro
clamatie in de zaal met de kolommen van
het paleis in Warschau, luidde als volgt
„Te midden van het woeden van den wereld
oorlog brengt het edele besluit van de ver
bonden vorsten den lang gekoesterden wensch
naar de stichting van een zelfstandigen Pool-
schen staat nader tot de vervulling. De droeve
onzekerheid„wat zal er van ons worden"
vindt in de Poolsche harten geen plaats meer.
Een nieuw groot doel is hun gesteld. Het
geldt den opbouw van hun toekomstigen
staat. Nog bloedt het land uit duizend won
den; nog dagelijks eischt de strijd tegen de
vroegere onderdrukkers nieuwe offers. Maar
overal kiemt nieuw leven; overal komt het
streven tot uiting yoor een krachtiger deel
neming aan bevrijdingsoorlog en aan het
werk ter genezing van de door den oorlog
geslagen wonden. Treedt dus vol vertrouwen
aan onze zijde, evenals, wij u ons vertrou
wen schenken om den strijd tot een geluk
kig eind te brengen en in gemeenschappe-
lijken arbeid den hechten grondslag te leggen
voor het koninkrijk Polen, in welks'geboor
teuur wij ons thans bevinden. Moge het als
een sterk lid zich scharen in den bond van
de staten van Europa, die, door gelijke gees
telijke, politieke en economische belangen
met elkander verbonden, op elkaar zijn aan
gewezen.
Het woord van de verbonden Keizers
waarborgt uw toekomst: de Poolsche staat
wordt opgericht. En spoedig zal naar wij
hopen een Poolsch leger, dat zich uit
vrijen wil om zijn vaandels schaart, als sym
bool van de zelfstandigheid van Polen als
staat, dien verdedigen."
Het zou niet mogelijk zijn alle bladen hier
over in onze kolommen het woord te geven.
Daarom slechts enkele
Onder den titel „Het uur der beslissing voor
Polen" schrijft de Nord-deutsche Allgemeine
Zeitung: Duitschland en Oostenrijk hebben
een beslissing van geschiedkundige betee
kenis getroffen. Zij hebben besloten tot de
vorming van Polen.
Honderd jaren zijn verloopen, sedert op
het Weensche Congres de Europeesche mo
gendheden het grootste deel van Polen uit
den kring van de Westersche beschaving
namen en aan Rusland toevertrouwden. De
Westelijke mogendheden hebben het Polen
niet aan Platonische sympathiebetuigingen
laten ontbreken. Veelvuldig weerklonk in het
Westen „Vive la Pologne", maar, telkens als
de Polen, vertrouwende op hulp uit Londen
en Parijs, den strijd voor hun onafhankelijk
heid aanbonden, bleek, dat zij op koele woor
den hadden vertrouwd. Van die zijde konden
zij de vrijheid niet deelachtig worden. De
bevrijding van Polen is samengeweven met
de overwinning van Duitschland en zijn bond-
genooten. Wij zijn niet Rusland en niet de
Westelijke mogendheden. Het bestaan van
een vrij Polen is voor ons zelf een levens
belang. Het besef daarvan is in Duitschland
overal doorgedrongen.
Verscheiden ervaringen met de thans en
in de toekomst onoplosbaar tot den Pruisi-
schen staat behoorende Polen schijnen voor
den grooten stap, dien wij doen, niet gunstig.
Maar boven alle vóór en tegen staat onaf
wijsbaar het motief, dat wij ter wille van
onze eigen toekomst Polen niet weer aan
