ren.
UP**) Jaargang N\ 2218.
Eerste Blad.
RIEK
Zaterdag 28 September 1916
Antirevo lutionair
Orgaan
9
i
IN HOC SIGNO VINCES
ARNIS
QLADE
ujramwnm
W. BOEKHOVEN.
De troonrede.
maak.
Kerkje spefen in d® politiek.
OP DEN UITKIJK,
oor
9741
i2|J&-
Dese Courant veraohijnt eiken Woensdag m Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden fr. p. p. 50 Ceat bij vooruitbetaling.
Buitenland bij vooruitbetaling f 4,50 per jaar
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
SOMMKLSD1JK.
Teïetoös latere®*»*#. Hfc. n.
AdvsirtantlëK 10 oemt pes ragal ea »/s »&al» Reclames SU per regel.
Boekaankondiging 1 Cent per regel en staal.
Dlcnstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Oent per plaatsing,
$roote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die afj beslaan
i Advertentiën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrgdagmorgen 10 uur.
Alle gfiikfeeo "row de lleciaesie bestemd, AdTerteniIën et» w.rssere Administratie franc© loc te zenden aan den BJIt*revesf.
9745
en en Putten,
i, Pulpbakken.
l GEWAPEND
10463
Wordt vervolgd,
f 1.25, f 1.50 en f 1.75
0
nboedels enz.
wefktu In gswa>
van plm, IS,etst
OTZAHD
Aii bo. en.
Middel-
oomen on
bij A. v
enbrugge.
ken aan te merken
seste zorg en smaak
ge, geboende tafel,
mt het midden van
os bespeurt ge een
iet leeren zitttingen,
een eikenhouten
levensgroot portret
de kracht van zijn
ïeer des huizes,
t uw aandacht een
e, dat wel uw lees-
en Want er is een
}e vindt er werken
voor een distel een
jrbonds" van jr. en
nk „om te doen ge-
Het Christelijk huis-
Maltzahn als „Osan-
ediker"„Stemmen"
'enning, van Fannie
lijke schrijvers en
je wordt geflankeerd
t eene van Dr. Kuy-
Qroen van Prinste-
rofjen door het ver-
an de gouden titels
geranschikte boeken
r ook bezichtigen
ar met een vluggen
want daar zijn men-
trekken toch altijd
isschen zijn zij de
wel waard
De laatste woorden der Troonrede
duiden den ganschen inhoud aan
Ik verklaar (zoo sprak de Koningin)
met de bede, dat God ons ook in de
zen zorgvollen tijd moge bijstaan, de
gewone zitting der Staten Generaal
geopend.
Daardoor is en blijft deze gewone*
j zitting .ongewoon*ze zal er weer één
O J c^djn als van '14 en '15 vol bange zor-
genmet veel schipper- en laveerkunst
om uit de branding te blijven met veel
hoofdbrekens aan de Departementen,
met allerlei geklaag over de wetgeving,
waar ze 't economisch leven raaktmet
herhaaldelijk hopen óf er dan toch ein
delijk eens niet de vrede komt.
In dien toonaard van moeiteleven en
zorgvolle tijden stond elke regel; bijna
elk woord. 'tWas een Smartewoord
van een bedrukt Koningin aan een ge
drukt volk. Gansch ter zake en uit 't
hart geweld.
Maar fier en krachtig, ondanks alle
klacht, klonk 't van Haar lippen
Ik zal ook in 't vervolg de plich
ten nakomen, die een neutrale natie
door het volkenrecht zijn op gelegd.
Maar ik ben vastbesloten onze onaf-
hankélijklieid te verdedigen en naar
'-i vermogen, tegenover wien het ook zij,
onze rechten te handhaven.
Natuurlijk! de plichten der Neutra
liteit vervuldmaar vastbesloten, steu
nende op 't goede recht, op de eens
gezindheid der Natie, op onze zee- en
landmacht, om de onafhankelijkheid
tegenover elk, wie dan ook te hand
haven.
Zware offers zijn reeds gevraagd en*
de Koningin heeft er open oog voor,
maar daarom sprak zij 't ook uit
De mogelijkheid, om met handha
ving onzer weerbaarheid den [druk
der mobilisatie te verlichten, wordt
door Mij opnieuw overwogen.
Land- en Tuinbouw; handel en nij
verheid; binnenscheepvaart en zeevis-
scherijde Koningin z.ag 't al onder
den druk van den oorlogstoestand rond
om ons.
En geen wonder dus, dat de bede,
te midden der Volksvertegenwoordiging
°pgiogBlijf Gij, o Godin dezen zorg
vollen tijd ons bijstaan!
En voor de Koningin en Haar huis
zegt ieder onzer deze bede na
.Bewaar onze Koninginne en ons
»volk hij den binnenlandschem vrede!
»en dat geen vijahd ons genake, noch
»ons méér bestoke.
Het onderzoek, hoe een Staat moet
geregeerd worden, en men noemt dit
•politiek*, heeft zich m>et tweëerlei bezig
te houden, èn met de A lgemeene én met
del Bijzondere Openbaring. Waarom?
Oni heel de eenvoudige reden, dat God
de Heere zich op tweeerlei wijze heeft
ge/openbaard én in de Natuur én in de
H, Schriften daarom. :is er ook tweeerlei
genade: de Algemeen»., die deOpenba-
rii ïg der Natuur zich alléén maar eigent,
en de Bijzondere, die zich óók de Open-
ba ring van Gods Woord toeeigent. Tot
he t wezen der politiek dringt men dus
da: i pas door als men én de AJgemeene
Op enbaring, dat is Natr lur, Historie der
"en van de Schepping af bestudeert,
én als men daarenboven nog GodsWoord
raadpleegt.
En daarom was 't zoo'n onnoozele
vraag, die een Socialistisch blad ons
deed.Staat een Gemeenteprogram ook
in den Bijbel?* Neen, een Gemeente
program staat niet in den Bijbelmaar
dat 't Gemeentelijke leven of de Alge-
meene Openbaring Gods pas in zrjn volle
waarheid en klaarheid gekend wordt
bij 't licht van 's Heeren Woord, staat
voor ons vastdaarom vast, omdat God
ook een God van een dorp en een stad
is en Hij zich in Zijn Woord wel degelijk
over de huishouding in stad en dorp
heeft uitgelaten.
Nu zou wel deze vraag gewettigd zijn
niet of we Gods Woord nog moeten ge
bruiken bij de politiek, maar of de Kerk
van Christus, die de Bijzondere Openba
ring verklaart, indraagt en uitdraagt in
de wereldof die Kerk dan de geroepene
is om politieken arbeid te leveren. Of
zooals men dat op onze dorpen zoo een
voudig zegtmag men kerkje spelen in
de politiek, waarbij men dan nog
speciaal bedoelt: mag kerk A, of kerk
B, of Kerk C of D de lakens uitdeelen
in 't politieke leven; waarbij men dan
nog meer speciaal bedoelt, mag kerk A
of B of C of D politieke bevelen geven
met wegduwing en uitstooting en af
snauwing van Kerk E, P en G.
We laten 't speciale van Kerk A of
B of C eens rusten, omdat we nu niet
in strijd en botsing komen willen
met ds. Van der Kooij uit Ouddorp, met
wien we een wapenstilstand hebben go-
sloten' lot na de Deputatenvergadering,
om dan over de Ouddorpsche toestanden
al of niet in verdere gedachtenwisseling
te treden óf de Herv. Kerk, wier predi
kant hij is, zoo'n optreden, zoo'n uit
sluiting van doleerenden nog langer mag
gedoogen.
We bepalen ons nu tot d e algemeene
vraagMag de Kerk van Christus de
politieke lakens uitdeelen Mag zij
kerkje spelen en haar kracht onmacht
opleggen aan den Staatsman. Desnoods
met toepassing der Kerkelijke Tucht als
zoo'n politicus niet naar haar beginselen
optreedt op 't terrein der Regeeringsza-
ken? Mag de Kerk over den Staatsman
als Staatsman, en over Dorp en Staat
en Rijk regeeren? Of is er scheiding
van Kerk en Staat En hoe is dan de
verhouding als er Scheiding is, tusschen
de Kerk en dien Staat.
Er zijn nog altijd menschen, die U
naar 't oude Israël verwijzen. Daar was
Kerk en Staat, Maatschappij en Natie
één geheeldie kringen dekten elkaar
één Volkskerk in één Theokratischen
Staat met één Priesterschap, één Levie-
tendienst, één Volk des Verbonds afge
scheiden van de .volken daarom* door
één Besnijdenis en éénzelfde Tempel
dienst enz. enz.
Die menschen willen de Kerk nog
laten heerschen over den Staat. Alles
wat des Staats is rust dan volgens hen,
onder de vleugelen der Eene Kerk. Ko
ning, StaatsmanSchool en Maatschappij,
Wetenschap en Kunst, Vakorganisatie
en Kiesvereenigingen, handel en bedrijf,
ja 't heele volle menschenlevenonder
de Kerkaan haar ondergeschikt, naar
haar luisterend.
Maar wat is de fout dier menschen
Dezedat Israëls Oud-Testamentische
schaduwenbedeeling vervallen is door
de Vervulling, nl. door de komst van
Jezus Christus De Israelietische Volks
kerk is op den Pinksterdag Wereldkerk
geworden, nadat op Goede Vrijdag
't voorhangsel in den Tempel in tweeën
scheurde van boven tot onder; nadat
Hotel Hcfltaur&ni
„HIT GOUDEN MEkï".
Qedesapt® SoereiaateSger 6SA, 63B
Uireot rtsbij de HooMateeg,
Rotterdam.
DINERS 60 cent en hooier.
LOGIES MET ONTBIJT"
Tel. No. 1532, Aanbevelend,
E- proprlair R. C. F. y. i LEE-Moonen
fedesr saasmbevttEen a«ir®8.
S3
Het dffioï*
de »middelmuur des afscheidsels* afge
broken is. Toen is de Nationale Israe
lietische Volkskerk internationaal gewor
den; en de Heidenwereld trad in hare
heiligdommen.
Ieder Bijbollezer weet dit, als we
slechts de namen van Petrus en Corne
lius noemen en Paulus als den grooten
Heidenzendeling voorstellen.
Heel de Oudtestamentische schadu-
wendienst is toen opgelosten wel
hebben de Christenen uit de Joden daar
herhaaldelijk tegen geprotesteerd én van
daar ook de Kerktwisten ten tijde van
Paulus over 't eten van 't onreine en
de besnijdenis en 't offeren; vandaar
ook de eerste Synode om dezen twist
te beslechten (zie Handelingen der Apos
telen, de hoofdstukken 43—15), maar
de meening van Paulus hield de over
hand, en Oud Israël verdween, omdat
Nieuw-Israël niet meer in Mozes, maar
in Christus zijn Bron en uitgangs- en
steunpunt vondniet door oudvaderlijke
ceremonien, maar door 't Geloof in den
Verrezene.
w
Van dien tijd af was Heidendom en
Israëliet één. Was .wereld* en .volks
kerk* één was 't Verbond der Genade
niet meer uitsluitend voor den .Jood*,
maar ook voor »den Griek «.En daarom
vraagt Paulus ook: >Is God een God
der Joden, en is Hij ook niet een God der
Heidenen Ja, ook der Heidenen*. En
op een andere plaats: »de kinderen der
beloftenisse worden voor 't zaad gere
kend*, en niet enkel 't zaad van Abra
ham.
Kerk en Staat vallen uitéén. Kerk en
Maatschappij vallen uitéén. Kerk en
Wetenschap vallen uitéén. De Volks
kerk, de éénede oudede Oudtesta
mentische, is verdwenen. Ze heeft haar
plicht gedaan, toen 't er de tijd voor
was. Maar onherroepelijk is die toestand
voorbij.
Hoe moet nu de politiek .gedreven*
worden? En dan is 't antwoord vier
derlei.
Blijft men als deRoomsche Kerk
nog op 't oude Testamentische stand
punt staan met haar Een Kerk, Een
Hoofd, dan heeft de politiek zich aan
haar te onderwerpen. De Kerk is de
Moeder ook der politiek.
Staat men op 't Revolutionaire stand
punt, dan stoot men de Kerk uit, en
is de politiek dochter van den Staat en
van hem alleen.
Staat men op 't Doopersche stand
punt, dan is alle politiek uit den Booze
»van de aarde aardsch* en is de mij-
dinge zoo groot, dat men van de stem
bus wegblijft of royaal links
stemt wat ook is »van de aarde*
en »dubbel aardsch*.
Maar dan is er nog een vierde stand
punt, 't Gereformeerde. Dit wil geen
Kerk over den Staat; geen Kerk totaal
buiten den Staat; geen »mij dinge* en
tevens liberaal stemmen, maar zet de
Kerk naast den Staaten de Staat naast
de Kerk, ieder op apart terrein; als
goede buren, die mekaar helpen, maar
toch elk voor eigen huishouden zorg
dragen.
De politiek heeft bij 't Geref. stand
punt een eigen terreineen eigen be
ginsel een eigen levenskring, met eigen
organisatie, eigen soldaten en eigen wa
penen, eigen doel.
Maar de invloed der Kerk gaat over
den levenkring; de soldaten zijn in de
Kerkdienaren Christibuiten de Kerk
dienaren der Koninginde wapenen zijn
in de Kerk geestelijkbuiten de Kerk
stoffelijk en geestelijkhet doelrust
en vrede in den Staatmaar in de Kerk
de zaligheid van zondaren en opbouw
van 't Koninkrijk Gods door de kennisse
Gods, die de Kerk door den dienst des
Woords verschaft.
En daaromgeen kerkje spelen in
de politiek.
De politiek heeft haar eigen territo
rium; haar eigen arbeidsveld: en
Roomsch en OnroomschGeref. en Her
vormd Lutersch en Doopsgezind heb
ben hun kerk los te laten en te vra
gen: Wat eischt, niet, de particuliere
Kerk, maar 't Christendom in 't alge
meen, op welks algemeenen bodem de
politiek zich beweegt, leeft en is.
Niet de kerk, maar 't Christendom
in zijn algemeene genade heslist over
doen eri laten der politiek.
Daarom geen Kerkelijke, maar Chris
telijke politiek met den band, niet aan
eenige Kerk, maar aan 't Woord.
Veertigduizend maal twee en 'n half.
Dat geeft precies honderdduizend.
En in guldens uitgedrukt is dat juist een
ton gouds. Welnu, naar matige berekening
heeft de groote kiesrechtbetooging, jl. Zondag
te Amsterdam door de S.D.A.P. gehouden
op zijn minst een ton gekost. Ik reken dan
dat eik bezoeker door elkaar een riks heeft
verreisd en verteerd en dan ben ik er al,
zonder voor het terrein en allerlei noodza
kelijke onkosten, aan zulk een betooging
onvermijdelijk verbonden, nog iets gerekend
te hebben.
Nu kan men die meeting en die ton van
twee kanten bekijken.
Men kan zeggen en zoo denkt er na
tuurlijk een rechtgeaard socialist over dat
het schennis is aan de heilige zaak van het
kiesrecht gepleegd, wanneer men gaat vragen
en narekenen, wat het kost.
Dat is hier veel te plat!
Daar zijn nu eenmaal dingen, die elkaar
uitsluiten, nietwaar?
„Gezelligheid kent geen tijd", zegt het
spreekwoord en eveneens is het waarGeest
drift vréagt niet naar geld! Als daar mach
tige geestdrift oplaait onder een schare van
40.000 personen, schalt uit 40.000 kelen, be
zegeld wordt door den krachtigen stap van
80.000 goedgezoolde voeten en als de eisch
tot algemeen stemrecht voor mannen en
vrouwen nóg eens weer wordt gesteld met
het opsteken van 200.000 vingers zittende
aan 40.000 rechterhanden dan vraagt toch
zelfs de grootste truks niet, wat nu vandaag
die geestdrift kóst.
'i Is slechts een geheel ideaal-looze kruie-
niers-ziel of neen 't woord „ziel" is hier
voor 't verband nog te goed 't zijn alleen
uitgedroogde krentenwegers-hersens, waarin
zulk een vraag opkomen kan.
Want er was aan geestdrift stellig geen
gebrek.
In „Het Volk" schuimde en bruiste en
spatte ze naar aile kanten heen en de redactie
verkeerde drie volle dagen lichtelijk in een
kiesrechtroes.
Het blad kende zichzelf niet meer.
In den regel is het nuchter, zakelijk, niet
zelden op het droge af, 't redeneert, debat
teert en fulmineert bij afwisseling maar
het houdt zich dicht bij den beganen grond en
vindt een boerenkarretje nog wel zoo veilig
als een vliegtuig.
Doch telkens was het anders.
't Blad steigerde regelrecht de lucht in en
de redactie zweefde bóven de wolken van
het dagelijksch krantengedoe, in den gouden
zonneschijn van het in haar verbeelding reeds
gewonnen Algemeen Stemrecht.
Het strijdblad der „arbeiderspartij" gaf zich
lucht in lyrische ontboezemingen, waarvan
de oude Weller uit „Sanuel Picknick" waar
schuwend zou gezegd hebben dat het op een
gedicht ging lijken.
Ik vraag den lezer het oordeel
„Daar gaan zij, de tienduizenden, die
de gouden boeien onzer heiilooze samen
leving zullen versmelten tot een kroon
voor de gebiedster der nieuwe mensch-
heid, de socialistische idee.
Als morgen onze stoet, een gordel van
proletarische kracht, zich slingeren zal
door de hoofdstad, dan zal uit al die
kelen opstijgen één stem de stem van
den boodschapper, die het rijk van men-
schelijkheid en geluk naderbij brengt".
Hier moet men tweeërlei onderscheiden.
Vooreerst een .zekere overdrijving en op
schroeving, die de Dag zoo meebracht.
Er zijn van die tijden'n bruiloft, 'n stem
busoverwinning, een prachtige balans met
schitterende dividenden dat iedereen 't er
wat dik oplegt en de nuchtere hoorder wel
zoo wijs is de gezwollen woorden tot hun
natuurlijke proporties terug te brengen.
Zoo is het natuurlijk ook hier.
't „Algemeen Stemrecht" is geen uitvind
sel van gister, 't bestaat in tal van landen
allang en de heeren van „Het Volk" weten
ook wel, dat de arbeidersklasse in die landen
waarlijk zooveel verder niet is dan in Neder
land. In land na land kiest de groote massa
dier klasse, mèt het A. S., op 't oogenblik
vóór den oorlog cn tegen den vrede, terwijl
in het „achterlijke" Nederland Albarda op
tribune I noemende het „een vervloekt ach
terlijk land"eilievewaarom gaat dan de
geachte afgevaardigde van Enschedé niet
over de grens? in het achterlijk Neder
land, zeg ik, begeert gelukkig nog 't gansche
volk den vrede.
Men moet dus van zulke woorden het
één-dags-verguldsel afschrappen en de ge
bloemde franje er aftornen maar wat er
dan overblijft is toch nog weer een ernstige
waarschuwing voor die enkelingen onder ons,
die Christus' Naam belijden cn daarnevens
wel graag coquetteeren met het socialisme.
Och, de S.D.A.P.-er in zijn dagelpsche
pakje ziet er tegenwoordig in den regel
precies uit als een doodgewone radicale
meneer. Ze dragen beiden dezelfde confectie-
kleeren en koopen denkelijk in hetzelfde
magazijn,
Maar anders, als het „hoogtijd" is I
En zoo kwamen ook op dit socialistisch
Pinksterfeest de idealen er even voor den dag
en zag men weer, welke beginselen het
socialisme drijven en voor welke verwach
tingen zijn hoop levendig'blijft.
Lees het in de woorden van „Het Volk".
Het verwacht een nieuwe „menschheid".
Die vormen zal een eigen „rijk", n.l. éen
menschelijkheid en geluk.
En die staan zal onder één eigen „gebied
ster": de socialistische idee.
Welnu, dit alles verwachten wij ook;
een nieuwe, herboren menschheid, die een
eigen rijk vormen zal onder een eigen Koning
ziet en wilt gij nu hier het wor/e/verschil
lijnrecht staan in het diepst van hun ziele-
leven de christen en de socialist tegenover
elkaarde „christelijke en de „socialisti
sche" idee vormen een absolute tegenstelling.
Ik keer terug tot mijn begin.
En ik geef toe, dat er in de rijen der
socialisten geestdrift heerscht voor het A. S.
en dat zij van hun kant gelijk hebben
met niet te vragen, wat die geestdrift kost,
maar haar winste te maken en ook met een
ton niet te duur betaald te achten.
Maar er zijn ook buitenstaanders.
Nuchtere, zakelijke toeschouwers.
Die houden toch altijd het recht van cri«
tiek en *t kan zelfs den enthousiast geen
kwaad doen, als hij voor die critiek een spa
over heeft.
Zie 'n ton goud voor een groatsche ge
dachte achten wij niet te duur, want wezen
lijk er is met ons nogwel te praten en zóó
vast zitten we nu niet aan het geld, of we
weten offers te waardeeren, zelfs al bestaan
ze in een gezellig, genotvol reisje naar de
hoofdstad des lands.
Wij geven ook onze „ton" en méér.
Elk jaar weer aan in onze Unie-collecte*
die als men weet nog maar een klein ge
deelte vormt van wat wij opbrengen voor
ons christelijk onderwijs.
Dat doen we ook voor 'n idee: voor dat
der vrije, christelijke school.
Welke ton zou het best zijn besteed.
Ik bedoel 't nu zóó: Welke zou het ge
stelde doel het best bevorderen? Zou dit niet
geschieden door 't geld dat regelrecht ons
onderwijs ten goede komt.
„Neenzegt heftig 'n socialist. „Neen, want
onze grootsche betooging zal ndwerken straks
als het A. S. in de Kamer komt!"
Och, vriend, maak u niet dik.
Vraag eens aan Troelstra,|aan Vliegen enz.
of ze nu wezenlijk gelooven, dat uwe betoo
ging één stem veranderen zal. Ze weten wel
beter! Bij de stembus worden zulke zaken
