RIEK
Zaterdag 5 Augustus 1916
voor lie Zuidltollandsciie en Zeeuwiehe Eilanden.
Eerste Blad.
II NIS
Antirevolutionair
Orgaan
)IJÏL
IN HOC SIGNO VINCES
.ermg
afel.
IJKERK,
BH
giste jaargang N\ 3204.
W. BOEKHOVEN.
SOMMEIjSDUK.
Het beheer der kerkelijke
goederen in de Ned.
Herv. kerk.
1 proprietor R, C. F. i i. LEE-Moonen.
LAND- EN TUINBOUW.
NIS.
m
«ton,
ïuttea.
>E.
11
boedels eaz.
EST.
■anti©.
10258
3ELAARS
ILSE. voor
en Putten,
'nlpbakkeu,
EWAPEND
Deae Courant vesaohijst eiken Woensdag en Ssterdaf
Aboane^eutspr^Js pes fine saaanden f*. p. p. 50 Qmi bij vooruitbetaling.1
Buitenland bij vooruitbetaling f 4,SO pm jmi
®Ieista«»VMge« en BiomstaaiMefiiageu 50 Gent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij bsalnar-J
MverteuMSa worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 nag.
Alle slnKlAesi voor tie Medaefie beaftemd, Adverientièn ee ver^^re Administratie frame® toe te zenden aan den SJitgrever.
„HET GOUDEN MEKT"»
(ïedeupte ISweriinBtelger 83A, ©3B
DINERS 80 eest en hooger.
LOGIES MET ONTBIJT
f 1.25, f 1.50 en f 1.75
Tel. No. 1E32. Aanbevelend,
OP OEN UITKIJK,
8896
9741
tik.
a üegea.
Stoepen
Middel-
men en
j A. v.
brugge.
10463
oote boek Van
jes verzonden
door A. DE
zen jaargang
a f 5,-inge-
aarde hebben
werken OOS-
i kleurendruk
is op fraai
)AL door J. A.
benevens den
enomen. Men
LSDljK.
Ifzonfierlijke namners 5 Ceat. j<
uztosvik
®®S«t®€SE Isaüe0,c«s!MS8. 58 9. S.
j Advefftestiëa lü cent per regel en 8/a «aal, liasisasss SO pa* eessei.
Beeka&fikOWllgfng Saai pes regel ®n l/3 naai.
Het is hier de plaats niet om 't Beheer
der Kerkelijke goederen in de Ned. H6rv.
kerk te bespreken anders dan in verband
met wat er zoo in de laatste weken door
de S. D. A. P. geschreven en gedaan wordt.
We gaan dus niet in op een historische
uitlegging, hoe sinds het jaar 321 aau de
kerk, door de vrijheid door keizer Constaa-
tijn den geloovigen verleend, goederen war-
.^s den vermaakt; en in wiens handen se sijn
terecht gekomen. Ook niet over het ge
bruik, waarover Mr. L. J. Huber in Juni
1897 schreef:
En wat zien we? Dat kerkvoogden
de goederen der gemeente dienstbaar
maken voor anarchistische redevoeringen;
de kerkgebouwen openstellen ter bespot
ting van den godsdienst; de gelden der
kerkegoederen aanwenden voor den aan
leg van wandelparken, kunstwegen, om
van de uitgaven van zeker niet gods-
dienstigen aard als volksvermaken enz.
niet te spreken.
Ja, soms vinden sommige kerkvoog
den er geen bezwaar in, den Hoofdelij-
ken Omslag voor de burgerlijke gemeente;
voor de ingezetenen zonder onderscheid
van religie te betalen uit de kerkefondsen.
En zoo zou er een heel register van
ongerechtigheden kunnen worden opge
maakt. En niet te vergeefs is in som-
mige gemeenten de betrekking van keik-
voogden een zeer begeerd baantje.
We gaan cok niet in op art. 61 en 65
van het Algemeen Reglement der Herv.
kerk, waarin van de besturende macht der
Synode gesproken wordt en tevens van
haar macht over de kerkelijke fondsen.
Maar we zetten hieronder 't Ingezonden
stuk in Het Volk van 28 Juli jl.; van den
heer Van Veen; waarin over 't optreden
van den socialist Ds. Bakker geschreven
wordt. Doch men leze eerst het stuk:
Een nieuw terrein van actie
Amsterdam zal Zondag 30 Juli getuige
zijn van een gebeurtenis, .sommigen tot
verheuging, anderen tot afschrik, zooals de
»N, R. Crt.» opmerkt. Voor het eerst zal
van een der Amsterdamsche kansels der
Ned. Herv. Kerk een rooie dominee het
woord voeren, nl. pg, Bakker van Zwolle.
En hij zal dat niet doen in een gebouw
van den tweeden of derden rang maar in
de meest monumentale kerk die de hoofd
stad kent, de nationale trots onzer bour
geoisie, de Nieuwe Kerk, het heiligdom waar
«onze» De Ruyter begraven ligt en waar
zelfs de Koningin onder het gehoor van een
zeer rechtzinnig predikant pleegt te ver
schijnen.
Wat wel de oorzaak mag zijn dat plot
seling deze onheilspellende rooie komeet
aan den smetteloosen hemel van orthodox
Ams erdam verschijnt? Het is niet in over
eenstemming met de wijze, waarop wij,
socialisten, onze entrée plegen te maken
op plaatsen die wij begeeren. Het is niet
door eigen kracht. Het geldt hier een gunst
bewijs vau een der ortodoxe predikanten
ds. Engelberts, die alle oppositie van zijn
fanatieke geloofsgenooten ten spijt, gebruik
maakt van zijn recht een spreekbeurt af te
staan aan een kollega, Reeds eenmaal wekte
bij een storm van verontwaardiging door
een vrijzinnig predikant een beurt over te
dragen, nu meet hij de maat van zijn licht
zinnigheid vol door bëelzebub zelf binnen
te laten. Want de socialistische verleider
der volksziel is natuurlijk Bëelzebub's mo
dernste en gevaarlijkste verschijningsvorm.
Het is hier zeker de plaats om den heer
Engelberts voor dit bewijs van onafhanke
lijkheid, dat men niet te licht moet tellen
uit dien kring, en voor zijn verdraagzaam
heid een woord van hulde te brengen. De
heer E is op kerkelijk gebied een voor
stander van evenredige vertegenwoordiging
welke door de oppermachtige orthodoxie
in de Ned. Herv. kerk te Amsterdam met
hand en tand wordt tegengestaan. Op deze
wijse tracht hij voor evens edige vertegen
woordiging practisch iets te doen.
Het optreden van pg. Bakker heeft de
belangstelling van de leden van het Rel,
Soc. Verbond, speciaal van hen, diemeenen
dat de Nederduitsch Hervormde Kerk aan
het religieuse socialisme kan worden dienst
baar gemaakt.
Zooals het Rel. Soc. Verbond een vrije
tribune verschaft aan sprekers van allerlei
religieus standpunt in het Verbond, zoo is
praktisch ook de Ned. Herv. Kerk een fede
ratief verband van allerlei religieuse groepen
Er is zoo redeneert meu geen enkel
beiwaar, om dezelfde gedachten, die nu in
do bijeenkomsten worden uitgesproken van
de Hervormde kansels onder 't publiek
te brengen.
Daarbij komt op den duur 't beswaar,
als het religieus socialisme gaat groeien
dat men niet over de aaien beschikt om
op den Zondagmorgen de toehoorders te
bergen. Er souden enorme kapitalen voor
noodig zijn om zelf gebouwen te gaan
stichten. Waar de arbeidersbeweging zelf
nog nimmer een eigen volksgebouw rijk is,
ondanks de jarenlange propaganda, daarvoor
gemaakt, kan het religieus socialisme zeker
niet aan het stichten van eigen gebouwen
danken.
Daarbij komt, dat mea 't onverantwoor
delijk vindt, zoowel van religieus als van
sociaal standpunt, om het conservatisme
in 't onbestreden bezit der kerken te laten.
De Ned. Herv. kerk te Amsterdam telt 30
orthodoxe predikanten. Men laat er geen
enkele andere richting toe, Eiken Zondag
worden duizenden volgestopt met denkbeel
den, die anti-maatschappe ijk werken, eiken
Zondag wordt de kultuurarbeid van het
socialisme als werk des duivels uitgekreten,
Dit is een toestand, die geea socialist
onverschillig mag laten.
Zoodra de sociaaldemokratie begint in te
zien dat er, behalve een sociaal-politiek
en een sociaal ekonomisch, ook nog een
sociaal-psychologisch vraagstuk is, waar
aan in 't belaag vau 't socialisme te wer
ken valt en dat de waarde en de beteeksnis
van de persoonlijkheid te veel buiten den
sociaaldemocratischen gezichtskring staat
tot nu toe, dan zal ook de waarde van
de religie weer herkend en iugezien worden,
dat zij de groote hefboom is voor een op
gewekt innerlijk leren.
Dan zal men behoefte gaan vielen aan
het nieuwe religieuse woord en de betee-
kenis der kerken opnieuw begrijpen. Dan
zal men ook het konservatisme uit de ker
ken willen verjagen en daarmee de heer
schappij van het socialisme over de pu
blieke meening voor goed vestigen.
In Amsterdam lija 220,000 leden in de
registers der Ned. Herv. kerk ingeschreven.
De minimumkontributie bedraagt één gul
den, terwijl in werkelijkheid slechts 17
cents per lid wordt gestort. Vermoedelijk
bekommeren 90 pCt. van de leden zich
niet om hun lidmaatschap. Onder dezen
zijn de overgroote meerderheid socialisten.
Het zou dus maar een kwestie van propa
ganda en scholing zijn, om de meerderheid
in deze kerken te krijgen, waardoor zij in
plaats van doodsvijandin bondgenoote zou
worden van bet socialisme. Diezelfde aktie
zou in kerkelijke streken ook moeten wor
den begonnen en zoo zou het maatschap
pelijk konservatisme in de kerken allengs
zijn bolwerk verliezen.
Wij spreken de hoop uit, dat a.s. Zon
dag veel arbeiders naar pg. Bakker zullen
komen luisteren, opdat zij voor zich de
proef kunnen nemen of de religie hun mis
schien ook nog iets te zeggen heeft.
Zoo ja, dan zou een nieuw terrein van
aktie mst kans van slagen kunnen worden
geopend.
G. VAN VEEN.
Wat blijkt uit dat stuk, afgedacht vau
't godsdienstige
Dat de S. D. A. P. in Amsterdam en
overal vasten voet zullen zien te krijgen
de meerderheid in de kerkvoogdijen, om dan
net, zooals Mr. Huber meldde, t beheer in
dienst te stellen van socialistische politieke
propaganda.
En voor 't godsdienstige betreft, spreekt
't stuk yan den heer Van Veen voor sich-
if«6Sel EedtsarAHl
Direct n®bü de Kaofdstesg,
MotferdAm.
Mei door ieder aanbevolen adres,
zelf: bestrijding van 't Conservatisme in de
kerk; door de prediking van socialistische
politieke ideeën.
We vragen niet, of deze prediking «Evan
geliebediening» is; of ze is Dienst de3
Woords»; maar wel, dat ook da antirev.
partij oen oog in 't zeil moot houden, wat
er te Amsterdam op den duur gebeuren
zal, als 't socialisme eens krachtig gaat
doorzetten op dat door Van Veen genoemde:
»Een nieuw terrein vau aktie»; want dat
is meer dan een religieuse toespraak van
Ds. Bakker; 't is een opzoeken van de
stoffelijke macht in de kerk, zooals het te
Zaandam in het burgerlijke is. Om de kerk
gebouwen.
Amsterdam wordt op zoo'n wijs van
groote politieke beteekenis voor de toe
komst nl. de stoffelijke macht van 't so
cialistisch kerkpubliek.
«Als we nu maar niet zooveel kinderen
hadden
Die zin hangt mo steeds in 't hoofd,
Die houdt me vast en wil er maar niet
uit: 't is ook tragisch!
Het werd neergeschreven door een ge-
loovig man, wiens geheele leven zich ge
kenmerkt heeft door liefde eu ijver voor
den dienst des Hoeren en dien ik dan ook
naar den aard der liefde houd voor een
oprecht kind van God,
Maar hij zat nu onder zijn jeneverboom
en ik kon het begrijpen!
Het werd nu te veel voor hem.
't Ging hem als David: >Nu zal ik nog
een der dagen door Saul's hand omkomen!»
Hij was ge zoeken in den slibberigen put
«Moedeloosheid»hij kon zich niet naar
boven werken en in die zielsgesteldheid
loosde bij niet dan klacht op klacht en
kwam hij tot den uitroepAls we nu maar
niet zooveel kinderen hadden!»
Hoe hij precies heet, doet er niet toe.
Evenmin, waar hij op 't nommer af
woont, yik maak me zelfs sterk, dat bij
in onze voor velen benauwde tijden véle
namen heeft en dat hij in veie steden en
dorpen geen onbekends is; dat menigeen
hem herkennen zal.
Bij is iemand met 'n vast inkomen.
Dominee, onderwijzer neen ik zeg
het niet, de lezer kan 't zelf wel invullen,
Maar dat inkomen is laag.
En hij heeft een huis vol kinderen I
Vöör de tegenwoordige crisis was 'tdan
ook voor hem en zn vrouw al een heele
hijsch, 't ging toen al vaak langs 't kantje
van 't gebrek heen!
Toch bleef de man er vroolijk onder.
Och, wie 't ruimer heeft, weet niet welk
een virtuositeit man bereiken kan als 't er
op aankomt om met 'n minimum-trakte
ment een maximum aantal monden te ver
zadigen.
't Ging dan zooals 't ging
Er kwam alleen 's Zondags 'n klein stukje
vleesch op tafel; suiker in da koffie werd
alleen genoten den eerst8u dag der week
na de morgenpreek; een stuk stof dat in
den vorm van kleedingstuk daar in huis
verzeild raakte, deed velerlei dienst en werd
niet losgelaten tot het op den laatsten
draad versleten was en zoo alles navenant.
Moeder had al in geen vier jaar de fa
milie bezocht, zoogenaamd omdat 't drukke
geziu 't niet toeliet, in werkelijkheid, wijl
ze in zake haar japon of mantel of hoed
zooveel jaren «achter de beschaving» kwam,
dat ze zich schaamde boven haar dorpje
't hoofd op te steken.
Had hij vacantie, hij bleef thuis.
Nam sijn hengel en ging visschen.
Met een gullen lach om den mond.
«Ja weet niet placht hij te zeggen
wat 'n genot zoo'n ochtend visschen is.
Voor de stille rust tusschen 't oeverriet
geef ik alle reisjes naar Amsterdam en Den
Haag cadeau en vcor wie opmerken kan
leeft daar in 't water en op de velden 'n
wereld in 't klein.»
Hoe 't dan ook ging, hij kwam er.
Alles was er nu eenmaal tot in kleine
bijzonderheden op ingericht en uitgerekend,
om er ook mst het kleine inkomen van te
kunnen leven.
Sinds echter kwam de crisis.
Met do opdrijving van vele prijzen.
O, al ben ik er nooit bij geweest, ik kan
't me soo voorstellen, wat het in dat gezin
geweest moet zijn, als telkens waer de
kinderen van boodschappen-doen thuis
kwamen met de tijding, dat dit en dat weer
opgeslagen was.
Ik voel hun gesieht vertrokken.
Hun hart er van bevriezen.
Zij hadden de grens al bereikt.
Met hun gezin, was er eenvoudig in geen
enkel opzicht meer uit te zuinigen.
Alle zuinigheidsmaatregelen, waarover
de vindingrijke mensch beschikt, hadden zij
voor dien tijd reeds toegepast. Ze waren
er mee aan 't eind en alles steeg 1
Tegen zulke klompen en schoenenprijzen,
tegen zulke verhoogingen van 'a klos garen
en 'n potje smeer konden zij geen maat
regelen meer nemen.
Want zij waren met zoo velen
Zie, dat viad ik zoo diep-tragisch.
In alle landen van Europa, het half-
middeneeuwsche Rusland uitgezonderd,
schrééuwt men als het ware om kindeven.
Met ontzetting zien de besten des volks in
wat afgrond de zonde der kinderbeperking
natie aan natie heeft gestort en reizigers
merken op, dat het in vele streken zoo stil
geworden is, wijl er de stem van het spe
lend kind zoo weinig wordt gehoord.
Er wordt gezonnen en gepeinsd op mid
delen ter verbetering
En onderwijl komt een geloovig man en
vader tot de zondige klacht, die hij onge
twijfeld zijn God zal beleden hebben: »Als
we maar niet zooveel kinderen hadden
Dau zou hij er kunnen komen.
Geen weelde hebben, verre vandaar I maar
hij zou dan zijn gezin kunnen kleeden en
te eten geven wat hij nu niet voldoende
ban
Dan zou hij ziju kinderen ook behoorlijk
kunnen verzorgen.
Teer popje, dat zoo bleek kan zien, zou
dan bij eiken maaltijd haar beker melk
kunnen hebben, waar nü geen denkeu aan
is er is wel 'n eieren-en-melk-voor-
ziening daar ter plaatse, doch die helpt de
«armen», geen menschen met 'n boord om
en met 'n hoed
Dan kon de oudste, die nu feitelijk wat
ombummelt, omdat er geen geschikt werk
voor 'm is, een oüa fiets koopen en er des
avonds mee naar stad trappen, om er de
gratis-avondschool, teekencursus enz. te
bezoeken.
Dan kon moeder, die alles zelf moet doen:
wasschen. strijken, stoppen, naaien enz. enz.
en die niet sterk meer is, 's avonds een ei
hebben bij haar brood: zèïf heeft hij niets
noodig dan één ons tabak in de veertien
dagen en een ffjne rooker is-ie niet!
Dan kon ditdan kon dat Als
hij neen, niet meer zeggenWant het
doet hem zélf pijn, dat hij het zoo neerge
schreven heeft, als God hem er een
afnam, 't zou hem immers van het hart zijn
gescheurd
Maar ik wil er wèl iets óver zeggen!
moge het nog helpen!
Terecht wordt in deze oorlogscrisis alom,
waar het slecht3 even kan, zekere «duurte-
toeslag» gegeven. En eveneens terecht
maakt men daarbij in den regel onderscheid
tusschen gehuwden en ongehuwden.
Nu kan, helaas! niet altijd worden gere
kend met de grootte van het gezin.
Ja, dat kan zelfs in den regel niet.
Evenmin als dat kan met het loon.
De concurrentie verzet zich daartegen,
want de patroon die de meeste kinderrijke
arbeiders had zou de concurrentie niet lang
volhouden en ook zouden in slappe tijden
de vaders van de grootere gezinnen allicht
het eerst ontslagen worden.
Maar er zijn ook andere gevallen.
lis denk aan predikanten, aan onderwij
zers, aan allerlei beambten wier beroep of
bedrijf buiten de concurrentie staat en ik
zeg het met grooten ernst tot al die genen die
over hun salarissen te beslissen hebben
Let op hun kindertal!
Wat niet kan, beslist niet kan,ja 1 dat
is uitgesloten.
Maar in dezen tijd van buitengewonen
zegen voor velen, moet men mij niet te
gauw verzekeren, dat ergens iets niet kan.
En als ik dan b.v. lees, dat ergens een
onderwijzer f 50 duurtetoeslag kreeg en ik
weet, dat de man geen kinderen heeft, waar
bij nog voor zorgen moet, dan weet ik
ook, dat hij het mèt die 50 gulden nóg
heel wat moeilijker heeft dan vóór de mo
bilisatie.
De groote gezinnen moeten we, zooveel
mogelijk, met elkander steunen.
Opdat niet de zondige klacht: »Als we
van de lippen kome en wjf- er de
oorzaak van zijnl
In dezen tijd kunnen we niet meer de
wettelijke minima als regel gaan stellen en ons
royaal pi ij zen, omdat we er immers met
een gezin vol kinderen wel honderd gulden
bovenuit gaan. Waarlijk, broeders] als er
nog geofferd worden kan, dan mag dat zoo
niet.
Bij hetgeen er vóór de crisis noodig was,
komt nu een vijfde a een vierde bij.
Als het nu een goed gevuld gezin betreft,
dat vroeger er net mee «uit» kon, kan kunt
ga zélf berekenen, hoe bet nu onder den
druk zit.
Maak zelf de rekening slechts opl
Acht het kinderrijk gezin, naar den Woorde
Gods, een zegen, maar help dan ook krach
tig dien zegen in stand en in eere te houden.
UITKIJK.
Ter verkrijging van goede melk.
Melk wordt als voedsel en ter versterking
van zwakke gestellen veel gebruikt.'t Is daar
om van het grootste belang, dat zij afkomstig
is van gezonde koeien en bij haar behandeling
de grootste reinheid in acht word genomen.
Hierop kan niet genoeg worden gewezen.
We gaven reeds meermalen wenken dienaan
gaande, maar achten het geenszins overbodig
dit hier nog eens te doen.
Frissche lucht en zindelijkheid in denstal
zijn tot het behoud van een gezonden vee
stapel beslist noodzakelijk. Lucht en reinig
den stal alzoo dagelijks t Een of 2 maal per
jaar onderneme men een hoofdreiniging waar
bij ook de stal gewit wordt. Dat maakt het
gebouw gezond en zindelijk uitziend. Zulk
een stal zal u en uw meester een genoegen
zijn en de gezondheid der dieren is de dank
voor uw arbeid.
Goed gepoetst is half gevoerd, zegt een
oud boerenspreekwoord. Dagelijks gepoetste
dieren verteren hun voedsel veel beter.
Als goed dierverzorger voedert ge de dieren
regelmatige rantsoenen en op denzelfden
tijd. Slechts onbedorven voedsel in schoon
gemaakte en in orde gehouden voerbakken
gegeven komt het vee ten goede. Zuur en
gistend voer en prikkelende middelen begun
stigen ziekte en hebben een slechten invloed
op de melk.
Geef voldoende hoeveelheid zuiver water
uit zuivere drinkbakken.
Verschaf het vee bij goed weder ookwei-
degang dat is het natuurlijkste, wat ge tot
onderhouding der gezondheid en ter verkrij
ging van veel weerstand kunt doen.
Den melktijd zult ge nauwkeurig in acht
nemen en goed uitmelken. De eerste stralen
uit elke speen melkt ge weg; zij bevatten
in den regel kiemen, die van slechten invloed
zijn op de duurzaamheid van de melk.
Bij het melken bedenke men, dat de melk
zindelijk en gezond moet zijn, wijl zij door
medemeuschen en vooral door kinderen moet
worden gebruikt. Ge hebt goed gepoetste
koeien, gij kunt dus nu volstaan met de
uiers zuiver te maken; wasch zelf de handen
vöör en tusschen het melken.
Gebruik slechts onbeschadigd en zindelijk
gereedschap, dat ge onmiddelijk voor het
melken met koud water omgespoeld hebt.
Zuiver het onmiddellijk na het melken met
frisch water en soda. Is dat niet uw arbeid,
dan zult ge eischen, dat het in de keuken
van uw baas door anderen wordt verricht. Het
