Woensdag 26 Juli 1916.
3rie Jaargang N°. 2201.
■DEN
1
en
1de-
en
is-
innm-
kken-
ig-
enz.
m,
Antirevolutionair
Orgaan
w.
IN HOC SIGNO VINCES
'ol-
er~
lr
RDAM
JAM
5-3 3a-*
JOOLS.
f.
voor de Kaitlliollandüehe en Keenw§ehe Eilanden.
.SD1JÜ.
t
De doodsklok over
de Volkskerk?
Hatelijk.
Propagandaclubs op
Flakkee.
LAND- EN TUINBOUW
UIT DE PERS.
Reclames Mededeelingen.
BUITENLAND.
Be Oorlog.
>TTERi>A$ï.
IS.
Is, (ook ,'die
[eriiig etc.
Bank,
Kristal,
sell licht.
tspu LAGE doch
ïoncur-
larnis.
10373
Dose Courant vöraohgnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden £r. p. p. 50 Cent by vooruitbetaling.
Buitenland by vooruitbetaling f 4,50 per jaar.
Afconderiyke nummers 5 Cent
BOEKHOVEN,
BOMMEL,SDIJK.
Advertentiën 10 Cent per regel en l/a maal. Reclames SO per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en 4/i maai.
Bienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
©rooie letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zif Wkan.
Advertentiën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 nnr.
Alle stukken voor de Bedactie bestemd, Advertentiën en verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uitgever.
va a Megega-
"en, St®ep«a
g-arantie.
10258 I ,m
BOELAARS
HIELSE. voor m
We laten nu dat woord «Volkskerk* voor
wat het ia: voor ons begrip is het onzin,
nonsens omdat niet één Kerk in Nederland
»'t Volk* onder haar vleugelen herbergt.
De Roomschen vormen J/s der Nederlandsche
bevolking; en het andere is verdeelden
Gereformeerden, Hervormden Doopsgezinden,
Luther schen, Remonstranten, Israëlieten
enz. enz. Naar het getal genomen is dus
dé Ned. H. kerk geen Volkskerk; en ala
rken, Horloge»,
ens.
deze sedert 25
13807.
bh. Imtosv.
i
uuï w.m
*snr n. m
eph. 4954
verkomst.
ouds bekend als
SLEND,
UITOSVEB
Telefoos latercoiua. Ufo. f.
:hk*.
De Volkskerk is een kerkelijk begrip;
en kerkelijke zaken wenschen we in ons
politiek orgaan niet te behandelen, dan door
onderteekening met onzen naam in «Inge-
zonden* of in «Briefvorm.* Maar waar het
Socialisme als politieke partij met haar
«godsdienst is privaatzaak* zich van de
Ned. H. kerk wil meester maken door den
Staat, verschijnt zoon Kerkelijke zaak in
gansch ander iicht. Lees dan dituitknipsel
dat door een socialistisch Onderwijzer in
«De Volkschool*, orgaan der Soc. onder
wijzers te Amsterdam, geschreven is:
Een hooge standaard van sociaalrecht
eiseht, naast persoonlijke vrijheid voor een
ieder, «om op eigenwijze zalig te worden*,
dat van gemeenschapswege, in ieders
geestelijke behoeften zooveel mogelijk
wordt voorzien. En hier ben ik bij den
politieken rechtsgrond. Naar socialistisch
recht is de verzorging der religie gemeen
schapsfunctie, komt m. a. w. dus ten
laste van de gemeenschap. Als ik dat
voor het religieuse socialisme nu niet
vraag, dan komt dat enkel, omdat onder
het kapitalisme de godsdienst zich ont
wikkeld heelt in instituten met eigen
fondsen. Ik heb gepleit voor verovering
van de Volkskerk, omdat zij, naar het
mij schijnt, ligt in de historische en lo
gische inn. Maar mocht dat onmogelijk
zijn en mocht de erfenis van het voor
geslacht niet voor ons beschikbaar kunnen
komen, dan zouden de religieuse socia
listen moeten zeggen: «Staat, geef ons
de middelen*. Als er in breeden kring
behoefte wordt gevoeld aan religieuse
vorming en de kerken zijn niet te krijgen
dan is het eisch van socialistisch recht,
dat de Staat helpt.
En zoo denk ik ook over het gods
dienstonderwijs.
De inhoud van dit stukje komt dus hierop
neer:
Ieder moet zelf weten, hoe hij zalig wordt.
De Staat moet nochtans in aller geeste
lijke behoeften voorzien. Ook dus in de
kerkelijke behoeften.
De huidige Volkskerk heeft haar kerk
gebouwen en bezittingen, en die zullen mis
schien moeilijk uit haar handen te krijgen
zijn, dan moet de Staat maar gaan bouwen
voor de socialisten, die godsdienstig zijn.
Zoo dan, en dat staat tusschen de regels
te lezen, zou meu krijgen: of met Staats
hulp socialistische Kerkformatie met socialis
tische gebouwen en pastorieën, dus staande
in dezelfde gemeente, waar de Herv. kerk
staat; óf geduld oefenen, tot de Volkskerk
met al haar gebouwen en eigendommen in
handen van den Socialistischen Staat over
gaat; dan krijgen ook de socialistische
dominees en lidmaten van al die kerkge
bouwen en goederen hun evenredig portie.
Dan krijgen de Geref. Hervormden een portie
de modernen een portie; de ethischen een
portie; de confessioneelen een portie.
Of dos het subsidiestelsel, zooals dit thans
op schoolterrein wordt toegepast, waarbij
Openbare en Bijzondere school evenveel van
het Rijk krijgen (de Gemeentekas laten we
er nu maar eens even buiten) óf de Herv.
kerk inpalmen, na algemeen kiesrecht en
een Rood Kabinet.
Indien de schrijver, al teekent zijn voor
stel den geest des tijds en al ligt er een
ernstige waarschuwing in voor elk lid der
Herv. kerk, en ai wijst het op naderende
onheilen voor die kerk; indien de schrijver
meent, dat daardoor voor de volkskerk de
doodsklok is geluid, dan is dat toch sterk
overdreven.
«Kerk* des Volks, zooals onse vaderen dat
in de Reformatie verstonden, is ze door
het moderne Staatsrecht van 1798 en 1816
totaal gebroken, waarvan de Ned. H. kerk
een eeuw na dato nog de herhaaldelijk
betreurde gevolgen ervaart, die tal van
ernstige mannen, binnen en buiten haar
muren, doet roepen om nieuwe reformatie,
mits niet door Separatie en Doleantie.
Maar dat toch de Volkskerk in de toe
komst gevaar zal loopen, al luidt de doods
klok er nog niet over, staat voor ons vast.
De S. D. A. P. heeft op haar program
staanScheiding van kerk en Staat. De
S. D. A. P. haat de subsidies aan de Herv.
kerk die sinds een eeuw worden uitgekeerd.
De S. D. A. P. heelt een voorbeeld aan
Frankrijk, waar de minister Combe3 ingreep
met harde hand in het Roomsche kerkelijke
leveD. De S. D. A. P. wil nu eenmaal de
Staat als uitdeeler van alle «goedegaven*
en volmaakte giften die van dien „vader
der lichten* zijn afdalende.
Voor de Herv. kerk én stoffelijk én gees
telijk is ze een verdervend element. Reeds
nu. Maar als haar macht in den Staatgroeit,
zeer zeker.
Scheiding van Kerk en Staat, zonder
rekening te honden met historische rech
ten, is onbetamelijk; en we vreezen dat op
den duur de N. H. Kerk van 't Socialistisch
Staatsbegrip moeite zal krijgen.
En wil de S. D. A. P. subsidie voor een
door haar op te richten kerk: Wie zal 't
beletten; wie er tegen protesteeren?
Alleen de Gereformeerde kerken van 1834
en 1886. Die alleen. Alle kerken van Ne
derland krijgen subsidie, maar de mannen
der A.-B.-C.-kerken niet. Zy alleen zouden
dus tegen de S. D. A. P. in 't strijdperk
moeten gaan tegen die aangevraagde sub
sidies. En op welken grond zouden die
A.-B.-C.-kerken er dan tegen moeten pro
testeeren. De Staat der Nederlanden staat
«neutraal* tegenover de kerken volgens 't
moderne Staatsrecht. Hoe kan hij dan
subsidie weigeren En hoe kunnen de Geref
daar tegen stemmen, wier beginsel is: «Een
Vrije Kerk in een Vrijen Staat*, met eer
biediging van historische rechten.
Dat zich nog andere moeilijke vraag
stukken hierbij voordoen, is een vanzelfs-
heid. Maar feit blijftóf eigening door den
Staat óf subsidiede Ned. Herv. kerk gaat
in be.de gevallen met 't Socialistisch ideaal
achteruit. Stoffelijk ten minste. Geestelijk
werd 't groote winst.
Zelfs van niet-rechtsche zijde is de aan
merking gemaakt, dat, hoezeer deze groote
man, Talma, zelfs een vorstelijke begrafenis
ontving; niet één vrijzinnig Minister; niet
één vrijzinnig Kam-rlid op de begraafplaats
te Bennebroek aanwezig was. Alleen Mr.
Treub had willen komen, maar was door
een begrafenis van Jhr. Tex verhinderd.
Eere dus aan Mr. Treub, maar overigens
liet niet één der vrijzinnigheid zich zien en
hooren. Maar toen de liberale Minister Van
der Putte begraven werd hield Dr.
Kuyper een toespaaak, die op allen, indruk
maak e.
Was de vijandschap tegen Talma dan
zoo hevig, dat men hem zelfs de laatste
eer niet wilde bewijzen.
Dan was 't nog erger dan wat wij in
Middelharnis beleefd hebben.
Een Godzalig grijsaard werd begraven,
vol des Heiligen Gesstes, die als de Apos
telen, goede getuigenis gaf al den volke.
Een notabel van Menneerse liep, en dat
was zijn eere, achter de lijkbaar; maar
toen de lijkrede werd uitgesproken, ver
wijderde hij zich en heeft er geen woord
van verstaan. Toen de stoet zich woer van
't graf begaf, ging hij in de vroegere volg
orde terug.
Maar die mijnheer, waaraan de 60 of 70
familieleden, vrienden en dragers zich er
gerden, ging dan toch in elk geval mee.
Hoe had de vrijzinnigheid onzen Talma
nochtans kunnen eeren als een Staatsman,
die voor zijn beginsel sneuvelde in de
kracht zijns levens, in den bloei der jaren.
Maar neen! Voor dien werkmansvriend
geen woord! Voor dien kloeken Gods- en
CbrisUsbelijder geen stapt Voor dies pre-
d ker der zedelijke beginselen in 't Staats
recht en op 't terrein der kerk en der par
ticuliere genade: geen enkele uiting des
harten.
Ogij heet u vrijzinnigMaar wat zjjt
ge? Clericalenhaters van top tot teenl Zoo
als een vrijzinnige in Menneerse dat eens
erg vriendelijk zei: De Nieuwstraatkerk
(Geref.) moest in de lucht vliegen! Maar
hij wenschte dat de Herv. kerk ook toe.
Toch staan ze er allebei nog. En ze zijn
allebei vol met hoorders.
Wie belijdenis des geloofs aflegt, gaat
eerst «loeren*. Hij gaat dan op catechisatie
krijgt veel lessen op over Adam en Eva,
Noach, de 12 patriarchen enz. enz. tot hij
ten slotte op de Kerkeraadsvergadering
ondervraagd wordt. Dan nog in de kerk
«Ja* geknikt. Dan is 't af.
Vraag ons nu niet, of we dan geen hoo-
ger beweegredeeen willen erkennendieper
zielsleven veronderstellenidealer hartekiop
mogen en kunnen beluisteren. Natuurlijk.
Maar we laten dat nu eens rusten; we
spreken nu niet over Doop en Doopsbe-
loften; over «opwassen* en «voorzeide
leer*; over wedergeboorte, veronderstelde
wedergeboorte en bekeering; alle welke
dogmatische vraagstukken bij 't Belijdenis
doen, wel terdege en tot op den wortel ter
sprake komen.
Maar «geleerd* moet er worden, zelfs al
waren er nog zulke mystici onder, die den
dominee 't vlak in zijn gezicht zeiden, dat
zij al van «den Heers geleerd* waren en
dat zij dat van den dominee ook zoo «ziels-
graag* begeerden.
Leeren moeten ze en zullen ze. Dat is
een rechtmatige eisch der kerk.
Wat nu een catechisatie is voor de kerk,
is een propagandaclub voor da politiek. Je
moet er leeren; «Staatkunde* leeren uit een
boekuit brochures, kranten. Een prachtig
iets, natuurlijk. Met de Kiesvereeniging één
en ondeelbaar. Haar helpend in vredestijd
met de behaedeling van «onderwerpen*;
haar helpend in oorlogstijd als een Roode-
Kruis-afdeeling, om sommige politieke ge
wonden met de auto's uit de gevechtslinie
te halen naar de stembus, waarin Recht-
sche en Linksche strijders als in één barak
bij elkaer gelegd worden.
Propagandaclubs zijn er op Flakkee geen
één.
Zijn er liefhebbers voor zoo'n vereeni-
ging van jongelui?
Ze bouwen de partij op! De kennis op!
Prikkelen tot onderzoek. Houden de jongens
van de straat! En leeren tegenstanders
waardeeren in 't goede hunner beginselen.
Kan er in elk dorp niet eens naar gestreefd
worden
Aardappelziekte.
In de laatste dagen breidt de zoozeer ge
vreesde aardappelziekte zich op onrustbarende
wijze uit in Zuid-Beveland.
Daar door het ongunstige weer in het voor
jaar het poten der aardappelen laat heeft plaats
gehad en deze in de afgeloopen maanden
slecht weer voor den groei hebben gehad,
ziet het er zeer treurig uit en is een misgewas
alleszins te vreezen. Sommige landbouwers
denken er ernstig over de aardappels uitte
ploegen.
Een ziekte der bieten.
Men schrijft uit Stavenisse
In de laatste dagen ziet men alhier veel
suikerbieten, die aan de bladeren ziekelijke ver
schijnselen vertoonen. Men heeft eenige exem
plaren ter onderzoek opgezonden naar het
phytopathologisch instituut te Wageningen.
Het daarop ontvangen antwoord luidt:
De bieten zijn aangetast door de zwam
Peronospora Schachtü, een wierzwam, even
als de Phydophtora infestans, welke oorzaak
is van de aardappelziekte. Ook hier zal een
bespuiting der planten met Bordeauxsche of
Bourgondische pap de ziekte tegengaan. Ook
de onderzijde der bladeren moet men trachten
te bespuiten, hoewel dit moeilijk goed uit te
voeren is. Indien men bij de bespuiting zoo
veel mogelijk hiernaar streeft, zal het in elk
geval de uitbreiding der ziekte tegengaan.
Ned. Landb. weekblad.
Over het brute optreden van Engeland in
zake onze visschersvioot, schrijft de Nieuwe
Haagsche Courant:
Wat Engeland zich nu ten opzichte van
onze haringvloot veroorlooft, is ongehoord.
Vreedzame visschersschepen van een be
vriende natie worden ruw-weg door de En-
gelsche oorlogsschepen tot staking der
werkzaamheden gedwongen, opgebracht
naar Kirkwall of Lerwick en moeten maar
afwachten wat er gebeurt.
Waarom Omdat de Engelsche Regee-
ring gelieft te beweren, dat haring contra
bande is. Immers, het overgroote deel der
vangst gaat naar Duitschland.
En omdat Engeland, nu het er al meer
spannen gaat, zijn uithongerings-politiek
wil doorzetten, zullen wij gedwongen wor
den, daarin ook de hand te hebben.
't Doet er niet toe, dat er van contra
bande geen sprake kan zijn, omdat de vis-
scherij op de vrije zee plaats vindt en de
vangst in publieken afslag komt.
't Gaat er eenvoudig om, dat de honger
het zwaard te hulp moet komen. Engeland
moet triumfeeren, ten koste van wie of
wat ook.
Het zei wel ais beschermer der kleine
natiën te willen optreden, maar dat was
een hol woord, een lege klank.
Wanneer de kleine natiën zich eerst maar
in dienst van het Vereenigd Koninkrijk
stellen, dan zullen ze later wel eens sym
pathieke woorden hooren. En over bescher
ming zal ook wel gesproken worden.
Doch als Engelands belang meebrengt
om een kleinen staat te knijpen, dan moet
dat maar. Immers van Engelands grootheid
hangt het wereldwelzijn af.
't Hindert niet of duizenden nijvere bur
gers tot werk- en broodeloosheid gedoemd
worden door Btitsche willekeurEngeland's
belang vordert het en daarmee uit
We kunnen er tegen protesteeren, en dat
moet en geschiedt ook, doch zal het veel
baten
Het valt sterk te betwijfelen.
Nochtans hopen we, dat onze Regeering
de protesten der belanghebbenden krach
tig zal ondersteunen, opdat de oplossing
tenminste zoo bevredigend mogelijk zij.
20 cent per Regel.
wordt door 21.000 arisen erkend
els het beste versterkingsmiddel
voor Zenuwen en Lichaam.
DE TOESTAND.
Beginnen we op het Westfront dan hoor
den wij de laatste dagen van verwarde en
bloedige slagen, doch die geen resultaat van
beteekenis afwierpen. Dan hoorden Wij dat
de Duitschers Longueval heroverden, doch
dat nadien weer in Engelsche handen over
ging. Dan hooren wij dat de Franschen voor
Peronne en Verdun met groote verliezen
worden teruggeslagen. (Een bewijs dat de
Duitschers nog niet krachteloos zijn en aan
de Engelschen en Franschen nog handen vol
werk zal geven, voor zij de grens van Noord-
Frankrijk zullen bereiken). Dan bemerken wij
dat het bruut geweld der geallieerden staat
tegenover het organisatorend talent der Duit
schers.
En dan vragen wij wie zal het winnen
Kennis of geweld.
De geallieerden meenen het te kunnen
winnen, door een ontzaglijke stroom men-
schen in de geschoten bressen te jagen.
Te jagen, dat is het juiste woord;
Ondanks alle mooie woorden, ondanks alle
scheldwoorden op de Duitsche barbaren los
gelaten, blijkt de Entente-legeraanvoering
het meest van de Russen te hebben overge
nomen. Hun strijdwijze wordt meer en meet
Russisch.
Toch heeft het getal tot heden nog niet
gezegevierd.
Welke ontzettende offers ook zijn gebracht
het Oost- en Westfront staat nog, behoudens
kleine deuken, ongebroken. Alleen voor den
Oostenrijkschen vleugel in Boekoewlna
maken wij een uitzondering.
Dóór bereikten de Russen een werkelijk
belangrijk succes, maar dat ook d&n eerst
een overwinning wordt en een bedreiging
voor Oostenrijk-Hongarlje, wanneer de Kar
paten-passen worden geforceerd.
Van het Oostfront is overigens bepaald
weinig te vertellen. De Russen doen onop
houdelijk groote aanvallen, maar weten zelf
geen succes te behalen. Hindenburg houdt
ze nog altijd terug.
Om het bewijs te leveren hoe er gevoch
ten wordt, wordt van Duitsche zijde gemeld
„Volgens berichten, die heden ingekomen
zijn over de aanvallen, die de Russen Vrijdag
ten Zuid-Westen van Riga gedaan hebben,
is daar een van de hevigste gevechten ge
leverd, die er tot dusver aan het Oostelijk
front gewoed hebben. De aanval begon om
10 uur 's morgens met een uiterst hevige
voorbereiding door de artillerie, die tot een
trommelvuur van groote hevigheid aangroeide
en vijf uur aanhield. Om 3 uur 's namiddags
ging sterke Russische infanterie tot den eer
sten aanval over. Steed# nieuwe golven storm
den tegen de Duitsche stellingen op, maar
op het vuur van artillerie en de machinege
weren der infanterie braken al de aanvallen
af. Om half zes 's namiddags was deze eerste
groote stormloop afgeslagen. De Russische
artillerie begon opnieuw te werken. Na een
krachtige voorbereiding van een half uur
begon er 's avonds om zeven uur een twee
de aanval van de Russen, die echter na een
strijd van een half uur mislukte. Na een korte
rustpoos begonnen tegen aeht uur 's avonds
de zich steeds herhalende massa-aanvallen
van de Russen opnieuw. Zij waren ongewoon
hevig. Om tien uur 's avonds waren alle
Russische aanvallen afgeslagen. Vandaag
heerschte er rust aan het front. De uitgeputte
Russen vonden voor nieuwe aanvallen geen
kracht meer. De Duitschers behielden hun
stellingen volledig. De nederlaag van de
Russen is zwaar, en bloedig zijn hun ernstige
verliezen".
De Turken berichten ons twee belang
rijke dingen. Ze hebben in Tripoli de Itali
anen een gevoelige klap bezorgd en dezen
6000 man ontnomen en in Mesopothamie
hebben ze de Engelsche achterwaartsche ver
bindingen afgesneden.
VERSPREIDE BERICHTEN.
De bouw der Amerlk. vloot.
De Amerikaansche Senaat nam het mari
tieme wetsontwerp aan, dat de uitvoering
van het driejarig scheepsbouwprogram mo
gelijk maaki, hetwelk inhoudt den bouw van
vier draednoughts, vier slagkruisers, die on
middellijk zullen worden gebouwd.
Deze wet loopt over een uitgave van
315.800.000 dollar voor het eerste jaar, het
geen 45.800.000 meer is dan het wetsontwerp
inhield, dat door het Huis van Afgevaardigden
is aangenomen.
Branden te Reval.
Volgens een telegram uit Helsingfors woe
den te Reval groote branden, die vergezeld
gaan van groote ontploffingen. Men neemt
aan, dat de branden veroorzaakt zijn door
brandbommen, die uit de lucht geworpen
worden. Volgens de officieele berichten uit
Petrograd ontwikkelen de Duitsche vliege
niers een verhoogde activiteit, vooral langs
het Dunafront tot Pinsk.
Heden wordt het nieuwe Engelsche oorlogs-
crediet van 450,000,000 p.st. bij het Lagerhuis
ingediend. Het is het grootste bedrag, dat
ooit tegelijk door een regeering is aange
vraagd, zegt de Times. Het is het twaalfde
crediet tijdens den oorlog en het derde van
dit jaar. Het tijdens den heelen oorlog ver
strekte crediet wordt hierdoor op het fabel
achtige bedrag van 2,832,000,000 p.st. gebracht
(bij de 34 miliard gulden). Het vorige crediet
was berekend op een uitgave van 4,750,000
p.st. per dag. De indiening van het nieuwe
crediet moest naar men uit McKennon's me
dedeelingen weet, overhaast geschieden, door
dat de uitgaven sedert eenigen tijd tot
6,000,000 per dag zijn gestegen. De Times
brengt in herinnering, dat in 1914—15 ge
middeld 1,500,000 p.st. per dag is uitgegeven
en in 1915—16 3,500,000 per dag.
Tien Lagerhuisleden hebben een motie in
gediend om uit te spreken dat credieten voor
kleinere bedragen behooren te worden inge
diend en dat volledige inlichtingen omtrent
