voor de Kaidhollandüehe en Zeeuwsclie Eilanden.
Zaterdag 37 Mei 1916.
61 Jaargang Nw 3184
Antirevolutionair
Orgaan
Eerste Blad.
IN HOC SIGNO VINCES
W. BOEKHOVEN,
SOMMELSDIJK.
In de plaats van den heer
H. Oh. Vegtel.
J. BOUMAN.
J. BOUMAN.
C. WARNAER (aftredend).
Moet de zetel-Vegtel
verloren worden
i. BOUMAN.
C. WARNAER. (aftr.)
Kijk eerst naar Flakkee I
i. BOUMAN
C. WARNAER, (aftr.)
Geen personen, maar
de beginselen.
J. v. d. KOGGH
P. VAN SCHOUWEN
„HET GOUDEN HEBT".
J, BOUMAN.
C. WARNAER.
District irieils.
VAN ANDEL
OP DEN UITKIJK.
Abonnementsprijs per drie maanden is. j>. p. 50 Cent by vooruitbetaling.
Buitenland by vooraitbetaïing ƒ4,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
Op de vergad. der Centrale Antirev.
Kiesv,, gehouden 24 Mei, te Middelhar-
nis, is tot Candidaat voor de Prov. Sta
ten gekozen, in de plaats van den heer
H. Ch. Vegtel, de heer
ÖS30 Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
ÜEEGEYIB
•YeSeffooa» iHtereoaa»». W®. 's.
.Advertontiën 10 Cent per regel en */s saaal. Reclames SO per regeh
Beekaankondiging 5 Cent per regel e® */s saai.
Blenstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing,
üroote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die sjï beslaan,
Adyertentiëii worden ingewacht. tot Diasdag- en Yrijdagmorgea 10 nar.
Alle stukken voor de ifteOaetie besiteuid, AOvertentlén es» verdere. Adminlsiratie uraneo toe te zenden mui den Uitgever.
Burgemeester van Sotnmelsdijk en Nieuwe Tonge.
Hoewel de Centrale nog met droef
heid denkt aan 't zoo jong afgesneden
leven van den hr. Vegtel, durft zij toch
öok publiekelijk haar blijdschap uitspre
ken, in den heer Bouman een uitste
kend Candidaat gevonden te hebben,
die de Candidatuur heeft aanvaard niet
alleen, maar ook, onder den zegen Gods
en met inspanning van alle krachten, zijn
gaven wenschte in dienst te stellen van
de Rechtsche beginselenen de belangen
van 't Algemeen, waar deze in de Pro
vinciale Staten worden behandeld, met
de strikpte rechtvaardigheid hoopte te
behartigen.
Kiezers van Flakkee! Mannen van
RechtsOp ons allen rust de dure ver
plichting de gunste onzes Gods niet te
verachten. Want 't is een gunst, dat
Hij onze partij na een bitter verlies
vLwee Candidaten heeft geschonken, die
beiden 't volle vertrouwen hebben dei-
Centrale. Die met eere mogen genoemd
op ons Eiland reputatie hebben verwor
ven en der zaken kundig zijn op me
nigerlei terrein. Die gunste Gods roept
ons tot vurige plichtsbetrachting.
Van dien plicht, om de 2 ledige Sta-
tenzetels door hen te doen bezetten, zij
ieder onzer zich krachtig bewust.
In 't vuur dan 14 dagen lang voor
onze flinke Candidaten
Vijftien jaar heeft Flakkee geworsteld,
om de drie zetels Vegtel-Warnaer- en da
Wilde te handhaven.
En toen de eerstgenoemde weken gele
den wat herstellende was, en een der on
zen hem bezocht, was dit zijn onvergetelijk
woordIk kom naar Flakkee, want de
eetels moeten gewonnen worden. «Moeten*
werd hem gevraagd Ja, was 't kort en
krachtig, 't moet.
't Moet. Maar 't Godsbestuur beschikte
't zoo, dat hij op ons Eiland xijn stem niet
meer kan doen hooren niet meer met zijn
machtig woerd ons allen aan kan vuren.
We wenschen Hem te zwijgen, 's Heeren
doen is majesteit.
Maar als de zetel verloren ging, dien
hij zoo innig begeerde die zijn lust en le
ven, zijn sieraad en Kroon was we
hopen al is 't dat de dooden niet meer
hooren en 't graf niet meer spreekt
we hopen, dat die zetel van den heer
e8tel niet verloren ga 't zou bitter,
zeer bitter zijn, ook in 's Gravenhage.
een I mannen van Flakkee Aan hem,
ie ons 15 jaar vertegenwoordigde die
zijn zetel te danken had aan zijn onver
poosden ijver en altijd werkende waak
zaamheid aan zijn liefde voor ons dis-
riC 1 *ijn we 't verplicht den
zetel te handhaven, 't Is een hulde, die 't
Fiakkeesche Volk aan den afgestorvene nog
brengen kan. Een dankbaarheid voor zijn
trouwe plichtsvervulling in de Staten.
En daarom onze stem uitgebracht op
onze uitnemende candidaten
We spreken nog al eens belangstellende
kiezers en dan is het er spoedig uitDat
zal er spannen in Rotterdam, waarop we
steeds maar éèn antwoord geven: Ja, het
zal er spannen op Flakkee. Met per
missie, maar het hemd is toch nader dan
de rok.
Belangstelling ook in Rotterdam, bestl
Een antirevolutionair leeft met de heele Natie
mee, vooral in verkiezingsdagen van zoo
veel gewicht, als die van onzen tijd, daar
om denkt hij om Rotterdam en Gouda en
Leiden als zwakke districten, maar Flakkee
bovenomdat het evengoed als Rotterdam
gevaar van teruggang en verlies oplevert.
Kiezers van Rechts 1 zijt met hait en
hoofd bij Rotterdam, Gouda en Leiden,
maar vrees het allermeest voor Flakkee.
Treedt in de nog komonde veertien dagen
zoo krachtig, zoo overtuigend, zoo dapper
op (want op Flakkee is er nood!) alsof
bet behoud van de Eerste Kamer alleen
van ons district afhangt.
En toch, we gaan deze 14 daag met
vreeze en beven tegemoet, 't Is ons te stil.
En als het op Flakkee stil is, is het voor
de Coalitie de dood in den pot. De vrijzin
nigheid is natuurlijk bij lusteloosheid onzer
zijds, aan de winnende hand. Maar zijn we
wakker, dan geven we haar geen streep
grond, tenzij na kordaten strijd.
Mannen van Flakkee! Zijn ja wapens
gewetgevoelt ge U al propagandist
in eigen kring; weegt U de strijd al zwaar;
is hij U al hooge ernst; is hij U al onder
werp van stil gebed, dat do Naam van
Christus niet gelasterd worde, en de vijand
het U niet smalend toevoegt: Waar is Uw
God, op wien gij bouwdet en aan wien ge
Uw zaak vertrouwdet. Zeker! God is alles
machtig, ook om ons de overwinning te
schenken, maar Hij weikt in den weg der
middelen.
En tot die middelen behoort: huisbezoek,
propaganda op de kaai op den akker, in
de werkplaats, in den scheerwinkel, overal
waar je maar menechen tiet en geen andere
propaganda dan voor onze Candidaten
De tegencandidaten zijn
te Middelharnis,
te Oude Tonge.
We wenschen in dezen verkiezingsstrijd
over hun personen te zwijgen. We haten zulk
vechten tegen tegenstanders, die als men-
schen, zoo goed als ieder schepsel, deug
den en ondeugden bezitten; ze zijn ook be
woners van ons goede Flakkee:burgers der
Fiakkeesche gemeenschap, zoowel al onze
candidaten.
Mistel Iie§3&iir»nt
ëedesapte Baerengtetger 03A, 63B
Oksel nabij de HoofdBlesg,
DINERS SO cent en hooger.
LOGIES MET ONTBIJT
f 1,25, f 1.50 en f 1.75
Tel, No. 10595, Aanbevelend,
f S S YiSTRA 10011611.
EXPLOITANT.
Het doop süder a&abèvoi»® adres.
Maar wat wo niet zuilen nalaten is,
dan strijd der beginselen te aanvaarden.
Doch is dit op Flakkee nog noodig.
Er xijn maar twee beginselen; men is óf
Rechts óf Links.
Een middelweg is er niet. Het is óf God
erkennen in 't Staatsrecht óf 't is er Hem
buiten sluiten.
En dit laats'e nu vinden we ontzettend.
God uitsluiten van een terrein, waar Hij
de Koning is omdat geen Staat ontstaat,
zich ontwikkelt of bloeit dau alleen door
Hem, die de Machten en Overheden aan
stelt en ontslaat, en de Volkeren hun plaats
op aarde aanwijst.
Jaagt een kind zijn vader ter deure uit?
Ja, een Absalom deed dit .rijn vader David,
maar Absaloms levenseinde sij ons allen
ten afschnk. Ea zullen we dan onsen Schep
per en Fomeerder buiten sluitenbuiten de
erve van ons Staatsleven, waarvan Hij ook
Schepper en Onderhouder is.
O, Vrijzinnigheid op Flakkeege durft te
veel! ge durft 't onwaardigste, wat gever-
achten zoudt als 't do verhouding tusschen
vader en kiad betreft; ge durft dat onwaar
digste bestaan waar 't den God des hemels
aangaat. Hem ter deure verwijzen.
Ea daarom zal 't Rechtsche Flakkee Uwo
candidaten respecteerea in den strijd,maar!
dat uwe beginselen verzinken mogen in de
diepste diepten!
Niet tegen Uw candidate® al3 werkzame
burgers, plaatsen wij ons; maar tegen Uw
verderfelijke ideeën op Staatsterrein.
Ea daarom tegen hen, maar voor:
Ook in het district Briele schijnt meer
actie te komen.
Van de jongste vergadering der centrale
is ons 't volgende verslag toegezonden,
Nadat de voorzitter Ds. Mol, op gebrui
kelijke wijze de vergadering heeft geopend
en de secretaris de notulen der vorige
vergadering heeft voorgelezen, wordt aan
Ds. Van Lummel het woord gegeven voor een
inleidend woord op de a.s. Provinciale Staten
verkiezing. Z.Ew. zal niet over de beteekenis
dezer verkiezing uitweiden, daar een ieder
weet, dat van Zuid- Holland voor het behoud
van een rechtsche meerderheid in de Eerste
Kamer veel afhangt.
Doch met den meesten ijver sullen we
in dit district toch geen meerderheid halen
en daarom zal menig moedelooze het nu
ook niet willen probeeren.
Zijn we daarmee nu echter verantwoord?
Spr. meent van niet en ontwikkelt nu voor
de vergadering:
1. dat wij moeten blijven getuigen voor
ons beginsel en strijden voor 't geloof
2. dsn kamp niet ontwijken met het oog
op de broeders in andere gedeelten van
het land;
3. hoeveel moeielijkheden ook in den beginne,
we mosten volhouden; bij ijver en toe
wijding sal ook voor dit goede eiland
een toekomst zijn. mits de vreeze des
Heeren ons aller hart vervulle en we
de eere onzes Gods steeds bedoelen;
4. alle zaak in de vreeze des Heeren aan
gevangen, geeft steed3 verrassende uit
komsten.
Als antwoord op dit bezielend woord,
werd besloten de strijd weder aan te bin
den. De noodige maatregelen werden ge
troffen voor defiiantien; burgemeester Van
Audel bij acclamatie als candidaat gesteld
en de verzekering gegeven dat voor de vol
gende vergadering de organisatie in orde
zal zijn.
Ds. Verrij van Hellevoetsluis sloot met
dankzegging.
Voor het district Brielle bevelen we met
kracht en klem aan
(burg. van Zuidland.)
't Is ongeveer 'n kwarteeuw geleden.
Da school wet»Mackay was pas aange
nomen en ingevoerd en 't was als ean
wonder in onze oogon, dat wij nu subsidie
kregen: blanke guldens on echte briefjas-
van-honderd en dat van deazeifdsa Staat,
die zich totnogtoe op 't gebied van het
Onderwijs onze bitterste vijand had getoond!
»Dat is Gods vinger c zeiden we.
Wel verheugden we ons met beving.
't Klinkt eea jonger geslacht wat vreemd
in de ooren, maar tóén trok soms een der
onzen bedenkelijk de schouders op, vra
gende waar het met onze scholen heen
moest, als ze geld gingen aannemen uit
handen van den Staat
Doch de voormannen stelden ons in
woord en geschrifte gerust,
Da Standaard* wekte wèl op tot waak
zaamheid en prentte ons in, dat we ons
vooral niet moesten inbeelden, nu aan 't
eind te ziju van den onderwijs-strijdook
had het blad liever voor een ander stelsel
gekozen gezien dan voor 't subsidie-stelsel
maar we kouden er ons bij neer
leggen, was toch de slotsom, wijl in be
ginsel ons goed recht was erkend, en dat
was 't voornaamste.
Mr. Lohman ging zelfs nog verder.
Hij schreef de bekende brochure »Paei
fieatie,* waarmee de Standaard* 't niet
eens was, 't eerste verschil tusschen
deze twee mannen dat op de publieke markt
werd gebracht.
De diepste grond van dit verschil lag
hierin, dat zij tweeën niet danzelfden kijk
in de toekomst hadden ten opzichte van
de praktijk van 't liberalisme, waarvan
Lohman gunstiger gedachten koesterde dan
Kuyper, welke echter niet zijn vervuld.
Toch was Lohman's verwachting begrij
pelijk
Hij hoopte, dat de liberalen tot het in
zicht zouden bomen van hot onrecht dat
op schoolgebied zoo vele jaren was ge
schied en dat nog voortduurde.
Dat ze tot inkeer zouden komen.
Of dat ze in elk geval zich bij de be-
slissing-Mackay zouden neerleggen en het
beginseldat aan de Wet-Mackay ten grond
slag ligt, zouden accepteeren.
Ja, dan was ér Pacificatie!*
Dan bleef er niets te doen over, dan
deze Wet loyaal uitvoeren, ook door de
gemeentebesturen in het beginsel n). dat
openbaar en bijsonder onderwijs twee kin
deren zijn der Overheid, die evenveel recht
op verzorging hebben, volkomenlijk toe
passen.
't Is toen zoo niet gegaan.
Reeds met een paar jaren vielen de li
beralen bij eiken stembusstrijd weer op de
vinnigste manier ons bijzonder onderwijs
aan. En bijna elke gemeenteraad, waar het
liberalisme baas was, maakte de schoolgeld-
bepaling der Wet-Mackay tot een bespot
ting, door een regeling te treffen, waarbij
zoo weinig mogelijk werd betaald en zelfs
de rijkste schutters voor hun kinderen uit
de gemeentekas nog op krasse wijze wer
den bedééld Sommigen onzer hadden,
helaasvan 't liberalisme een veel te goede
gedachte gehad.
Zoo is 't gebleven tot dezen dag toe.
Vraag 't in elke gemeente maar na.
Waar Links regeert, daar kunt ge reke
nen op lage schoolgelden, bespottelijk veel
vrijstellingen, vaak héél wat onderwijzers
over-compleet en op een bestrijding van
het bijsonder onderwijs met alle middelen,
waarover de plaatselijke overheid beschikt,
Veel zijn de geesten nÏ6t veranderd.
Talrijk zijn, ze nog, die als ss
ijzer met handen konden brekennog
gaarne tegenover 't bijsonde? onderwijs de
leuze zouden opheffen; «Geen man en geen
cent!*
En vergeet niet, hoe nog maar kort ge
leden de stelling, dat om des kinds wille
alle bijzonder onderwijs en met name alle
onderwij3 op Schrift en Openbaricg ge
grond, moest verboden worden in den be
kenden «Bond* van Nederlandsche Onder
wijzers de instemming van velen vond.
Zeggen we dit, om te stoken Aller
minst.
En of wo dan geen oog hebben voor de
waardeerende houding van anderen?
Zeker wel!
Maar we willen ook, dat de dingen wor
den gezien, zooals ze eyn.
Ook al kwam heden den dag da groote
«Pacificati**, die op het terrein der lands-
politiek voor goed een einde aan den school
strijd maakt, dan nog sijn maar niet niet
ééo tooverslag ook de harten omgetet!
Allerminst ia den kleinen kring van een
en dezelfde gemeente..
Daar gast 'n geslacht mee heen!
Doch ik keer tot 't begin terug.
Korte jaren na de Wet-Mackay had een
stembusstrijd plaats en ik herinner mij,
hoe een liberaal spreker daarbij aan onze
antirev. kiezers voorhield, dat die Wet in
beginsel de vryheid hunner scholen had
vernietigd, zoodat zij niet meer het recht
hadden hüa school als de «Vrije School*
te zetten tegenover de «Staatsschool.*
Ouderen herinneren sich, hoe dit vroeger
een geliefde term was.
Er werd van «Christelijke School*, van
«School met den Bijbel* maar even vaak
en met evenveel nadruk van «Vrije School*
gesproken.
Dat eei iets tot het volk.
De «Vrije School* was voor hen de
school, die zij, zonder inmenging vau den
Staat, naar de behoeften van hüa kinderen
konden laten inrichten en 't was die eerste
jaren na '89 een gewone truc van de libe
ralen, om ons vcor te houden, dat nu het
«mooie er af was,* omdat nu de Staat ons
ook voorwaarden was gaan stellen.
«Zoo bv, de vakken, waarin gij onderwijs
moet geven*, zei de redenaar bovenbedoeld.
«Daar zijt gij zelf geen baas meer over,
gij moet onderwijzen, wat de Staat u
voorschrijft en de snipperuurtjes, die gij
overhoudt, nu ja! daarin moogtgij'npsalm
zingen of een verhaal uit den Bijbel doen!*
Onze eenvoudige» werden onrustig.
Ze vertrouwden die «subsidie* nog maar
half en ik zag menigeen schuiven op sijn
stoel en zich es omdraaien naar onzen
ouden schoolmeester, die naar de gewoonte
van dien tijd evengoed «voorgaan* kon op
begrafenissen ea «dadatteeren* op meetings
als dat hij schoolhouden kon.
Meester knikte sijn mannen es bemoedi
gend toe en vroeg toen het woord.
'tViel hem niet moeilijk, zija tegenstan
der te weerleggen.
«Kijk eens!* xeide hij, «ik geef op mijn
school 25 uur onderwijs per week. Als ik
nu eens zoo dwaas wilde sijn om in één
uur ai de vakken te onderwijzen, die de
Wet mij voorschrijft, dan zou ik 24 uur
kunnen psalmzingen en bijbelvertellen,
zonder dat één schoolopziener mij iets zou
kunnen maken! Zóó vrij zijn wij op onze
scholen gebleven!*
Eu inderdaad, dat was toen zoo.
Nu is dit reeds anders! Want ook dat
«voorwaarden-stellen* is een beginsel, 't
