/oor de Znidhollandsclie en Keeuw^ehe Eilanden.
am,
m
Woensdag 10 Maart 1015
30 i( Jaargang N°, 2057.
Antirevolutionair
Orgaan
cr
4
IN HOC SIGNO VINCES
iar
W. BOEKHOVEN,
Nota betreffende den
economischen toestand.
AAT
LANDBOUW.
UIT DE PERS.
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden £r p. p. 50 öent.
Buitenland bij voomitbetaling ƒ4,50 per jaar,
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
Alle stukken voor «Ie Bedaclie bestemsl, Aövertentién en verdere AdmSntstratie «raiaco toe se aeuden aa» clen tlitgrever.
iden
821511
krichc
n
ïn enz.
IKapok
gulden.
In gewaste
len boven
CADEAU.
87S5
3133
L"
SilTGKVSR
SOMMELiSDIJK.
H'elef®®® Iiatereomsa. Mo,
Mrertentiën 10 Cent per regel m sji maai, Keciames 20 per regel.
BoekaaEk©Migiïig 5 Cent per regel en */s maal.
IMenstagmvragen ea Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
Öroote lettere en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die z j beslaan
Advertentiëii worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 aur.
irpryj»
than9
en.
'ruimen,
Bessen-
sardines,
rtikelen.
vat daar ge-
I1UK
iden. Veeren
ien. Kapok-
neubelen en
deau en koo-
I,
cur-
rnis.
8214
't Is de tweede Nota die verschijnt van
Regeeringswege, over den tosstand handel
en nijverheid, scheepvaart en landbouw,
winkelstand en werkeloosheid.
De eerste Nota liep van Augustus tot
1 October; tweede van 1 October tot on
geveer Maart En of 't nu verbeterd is?
Laten we uit den grooten voorraad stof
maar een paar grepen doen.
De binnenschippers hebben in 't alge
meen niet te klagen gehad, omdat het na
jaar zooals gewoonlijk gaf zijn vervoer van
suikerbieten en turf; maar de Rijnvaart
was slap, omdat er een groote teruggang
was van 't transitovervoer over Rotterdam
en dus door die slappe Rijnvaart ook een
onbeduidende Sleepdienst.
Wat de zeevaart aangaat, staat de aan
voer van ertsen zoo goed als geheel stil
werd de aanvoer van kolen beperkt en
bepaalde de granenaanroer zich tot de la
dingen, die door de Regeering voor dever-
deeling van het graan uit Amerika wei
den aangekocht.
De aanvoer van graan uit de Zwarte
Zee heeft heel en al opgehouden. Wat in
't havenbedrijf thans wordt gewerkt is
meest eeu overbrenging van stukgoederen.
Een klein voorbeeld vau den achteruit
gang der handelsbeweging in Rotterdam en
Amsterdam
In Aug. '13 1014 schepen.
In '14 440
In Sept '13 1048
In '14 297
In Oct. '13 811
In '14 236
In Nov. '18 793
In '14 288
In Dec. '13 904
In '14 297
In Jan. '14 699
In '15 315
In Amsterdam dezelfde achteruitgang:
Van Augustus IB tot en met Januari '14
kwamen binnen: 1859 schepen; maar van
Aug. '14 tot en met Jan. '15: maar 996.
Achteruitgang ook in Delftzijl, Zaandam
en Ter Neuzen; alleen in Harlingen was't
zeer druk; toch kwam er verbetering door
het optreden der Regeering. die de goede
ren aan zich liet adresseeren en door de
bemoeingen van een Overzee-Trustmaat
schappij, die de contrabande goederen aan
haar kantoor liet adresseeren.
Houtinvoer uit de Oostzeelanden en Rus
land werd zeer beperkt, alleen uit Zweden
komt nog geregeld. De kunstboterindustrie
veroorzaakte een levendigen handel in
grondstoffen als margerine, palmnootpitten
katoenpitten en copra.
Geld- en fondsenhandel stond stil, om
dat de Beurzen gesloten waren. HetCre-
dietwez8n herstelde rich belangrijk. Tal van
industriëele bedrijven hadden in Aug, te
kampen met 't bezwaar, dat de Bankin
stellingen geen geld meer konden of wil
den ter beschikking stellen, maar dat grcote
bezwaar is thans aanmerkelijk uit den weg
geruimd. Wel bleef 't bezwaar van inkrim
ping van crediet voortbestaan ten opzichte
der hypotheekbanken, wat belemmerent,
werkte op den huizen en schepenaaubouw.
Door 't particulier initiatief met medewer
king van de Regeering kon toch ook hier
en daar 't Crediet de hulpzame hand bie
den zoo werd er opgericht eenAlgemeene
Centrale Middenstandscredietbank, en in de
hoofdstad heeft 't Gemeentebestuur een
particuliere Bank in de gelegenheid gesteld
tot een maximum van een millioen credie-
ten te verleenen. Te Den Haag gaf de ge
meente een renteloos voorschot van 100.000
gld. aan de Middenstandscredietbank; bo
vendien stelde zij 500 000 gld. beschikbaar
om onder hypothecair verband geld te ver
strekken voor de bouwnijverheid. Te Dor
drecht gaf de stad 100 000 gld. ook aan
de credietbehoeftigen der bouwnijverheid
In de Nijverheid is er nog over 't alge
meen weinig schot. Diamantnijverlridgetft
nog 't beeld van misèrede bouwnijver
heid gedruktmeubelnijverheid kwijnend
kledingindustrie nog weinig opwekkend;
baksteen slap; spiegelglasslap; behangers-
vak, steenhouwers, superfosfaat, schilders
oftewel ververij slap; loodwit, verffabrie-
ken, stijfsel, rietmeubelen, lijstenmakerij,
timmerwerk, houtzagerijen, houtdraaierij,
stroohulzen, mandemakerij, ijzergieterijen,
turf strooisel, wagen- en rijtuigindustrie op
vele plaatsen slap, en zoo ook in de fiet
sen, in goud en zilver, in kachels, ketting-
fabrieken in zink, in lompen enz. onbedui
dende vooruitgang. Daartegenover staan
weer industriën, die volop werk hebben:
margerine, sigaretten, suiker, sigareD, graan
,eD meel, vlas tapijten, netten, brand, wol,
tin, papier, zadels, bedden on matrassen,
dekens, knoopen, hoepels, maken het gord
in de laatste maanden.
Wat heeft de Regeeriug gedaan ter voor
koming of leniging der nadeeüge gevolgen
der Cricis? Gekocht 118,897.870 K.G. tar
we; 18 038.109 K.G. rogge en 23.108.290
K.G. tarwebloem262 227.779' K.G. mais
2.322.076 K.G. lijnkoeken; 15 871.267 K.G.
gerst. Voorts toezicht gehouden op de voor
raden volksvoedsel, door uitvoerverbodde
visscherij geholpen door oprichting van een
Centraal bureau voor den afzet van visch
door mosselenverkoop en dien van spie
ring.
Een met ander nu overziende, is't eind
oordeel over onze economische toestanden
dit: In den Lanbouw volop verdiend; in
de Visscherij goed verdiend; in de nijver
heid wisselvallig en verschillend; in den
Handel maar pover.
Hooger loon voor de arbeiders.
Nog enkele weken en de landarbeid is
in vollen gang. Waren er nu op elk dorp
van Fiakkee: Arbeidersorganisatiesdan
konden de besturen dier Vereenigingen aan
de Boeren het verzoek richten orn hooger
loon. Het was zelfs wenschelijk, dat voor
het geheele jaar 1915, de loonen, nu al
iu deze maand Maart werden vastgesteld.
Een goed accoord maakt altijd een zachte
scheiding en om des vredes wil, tusschen
Boer en Arbeider, is 't aan te raden, dat
de voorwaarden van arbeid en verdiensten
op vriendschappelijken en goeden voet ge
regeld worden.
De meeste twisten tusschen Boer en
Arbeiders vloeien voort uit de onbeschre
ven plichten en rechten. Ieder doet zoo
oDgeveer wat goed is in zijn oogenmen
maakt een afspraak mondeling en vertrouwt
op eikaars woord, waar we niets op tegen
hebben; want een maatschappelijk leven
zonder vertrouwen is geen leven. Maar,
waar 't geldzaken betreft; waar de idee
van vraag en aanbod* nog in veler hoof
den buist, zagen we veel liever dan een
onbeschreven plicht en rechtzwart op wit
wat een arbeider te ontvangen heeft in
Maart, in April, in Mei enz.
Heiaas! er zijn geen arbeidersorganisaties
dan een pas opgerichte te Meiissant.
Hoe nu te handelen om van de boereq
hooger loon los te krijgen? 't Is een echte
warboel, wat je op Fiakkee op dit arbei
dersterrein gadeslaat; of liever: 't is geen
warboel, maar- een kouwe, nare verstee-
ïning.
Hoe moeten de arbeiders als massa nu
in aanraking komen met de boeren als
massa, 't Kan niet. 't Is mogelijk, dat één
boer zijn arbeiders meer geeft; en ja, dan
gaan de arbeiders van de andere boereu
ook vragen. Een echte bedelboel! Ze loopen
en doen mekaar na!
Waa*om nu niet de arbeiders vereenigd
en dan gezamenlijk aan de gezamenlijke
boeren gevraagd om een loon vast testel
len, hooger dan 't huidige, voor 't heele
jaar 1915. Dat is orde en zoo gaat 't in
alle standen en rangen. Maar bij de Arbeierij
leeft alles maar op zijn eigen houtje.
Hooger loon nochtans, zij 't dan ook
zonder organisatie, is dringend noodig en
we verzoeken alle Lan dbouwers van Fiak
kee dat hoogere loon uit te keeren. De
tijden aija duur. En de verdiensten van den
boer laten hoogere loonen toe, Zij eten er
geen boterham minder om al geven ze
meer per dag. En de arbeider zal dankbaar
zija.
DE SUIKERBIETENCULTUUR.
Onder het bovenstaande hoofd lazen wij
in de „Nieuwe Courant" van j.l. Woensdag
een opstelletje, dat zeer zeker waard is in
ruimen kring door de landbouwers in ons
land gelezen te worden, waarom wij er hier
gaarne de aandacht op vestigen.
Vele landbouwers scMjnen nog in ernstigen
twijfel.te verkeeren (aldus de N.C.) of zij
niet voordeeiiger graan en andere veldvruch
ten kunnen verbouwen dan suikerbieten. Te
verwonderen is dit niet. De prijzen zijn hoogst
verleidelijk, wanneer men niet overweegt,
welke gevaren aan die veldvruchten verbon
den zijn waaronder wel het voornaamste
is de kans, dat, indien er nog ernstiger tijden
voor ons aanbreken, tarwe, rogge, haver,
erwten enz. van regeeringswege in beslag
worden genomen, een risico waaraan bieten
niet blootstaan.
Van verschillende zijde werd reeds aange
raden de teelt van bieten niet in te krimpen
omdat er inderdaad vele voordeelen aan ver
bonden zijn. In dien zin schreef o.a. de heer
J. J. G. Kakebeke, Rijkslandbouwleeraar te
Goes, secretaris van het Bemiddelingsbureau
voor den Landbouw in Zeeland, in het
Zeeuwsch Landbouwblad van 24 Februari.
Deze zelfde deskundige wees er daarbij op,
dat ook de suikerfabrikanten met een goeden
prijs voor den dag zouden moeten komen.
Naar men ons mededeelt is, nu de tijd van
het afsluiten van de bieten-contracten lang
zamerhand weer aanbreekt, dit ook inderdaad
reeds hier en daar geschied en zijn door
sommige suikerfabrikanten ongekend hooge
aanbiedingen gedaan in weerwil van het
groote risico waaraan zij zelf blootstaan met
aankoop en aanvoer van hulpstoffen, steen
kolen, transport der grondstoffen, storingen
op het fabrieksterrein en aan de gebouwen
en niet in het minst niet de suikerprijzen,
waarvan niemand kan zeggen of zij zich
zullen handhaven en niet, zooals in Duitsch-
land en elders voorkwam, tot onder de pro
ductiewaarde zuilen dalen. Ook worden zoo
meldt men ons de voorschotten bij uitzaai
evenals vorige jaren verstrekt en zelfs, wan
neer de oogst eventueel mocht te loorgaan,
kwijtgescholden.
In de suikerkringen hoopt men dan ook,
dat, nu er bietprijzen betaald worden die den
landbouwers een zeer goede opbrengst in het
uitzicht stellen, de uitzaai wel mee zal vallen,
in weerwil van de verleidelijk hooge graan
prijzen.
Onzes inziens mag de landbouwer, die
toch haast zonder uitzondering (evens vee
houder is ook wel bedenken hoe bij het
verbouwen van suikerbieten koppen en bla
deren een niet onbelangrijke hoeveelheid zeer
te waardeeren veevoeder in zijn bedrijf brengt.
Hetzij men deze koppen en bladeren versch
vervoedert of ingekuild, in beide vormen doen
zij groot nut.
Weten onze lezers wel dat tegenwoordig
hier en daar in Limburg voor ingekuilde kop
pen en bladeren van den vorigen suikerbie-
tenoogst graag 10 gulden per 1000 K.G.
wordt betaald?
En ook dat men bij normale oogsten
van elke H.A. best 10 a 15000 K.G. van zulk
ingekuild voer kan-bekomen?
Ongetwijfeld za! het kennen van dit feit
menig landman doen besluiten ook suiker
bieten te verbouwen.
Of het lukken zal
vraagt „Uitkijk" in het Friesch Dagblad.
„Zou het lukken vroeg een kennis me
niet lang geleden.
„Ik hoop het", was mijn antwoord.
Als nu de administratie van ons blad eens
mooie cadeaux beschikbaar stelde, dan schreef
ik een prijsvraag uit onder de lezers, wat
wel het onderwerp van deze gedachtenwis-
seling kan zijn geweest, werd er dan de be
paling bij gemaakt, dat als niemand de goede
oplossing gaf, de cadeaux aan mij verbleven,
dan ging ik alvast rondkijken, waar ik ze
plaatsen zou
Of wat lukken zou
Of het den Duitschers nog lukt, den Rus-
sischen vesting-dijk te doorbreken, of het
Engelschen en Franschen lukt, de Dardanel-
len te forceeren, of het de bondgenooten lukt
hun vijanden alsnog uit België te verdrijven,
of het Nederland lukt tot den einde toe zóó
neutraal te blijven, dat géén der partijen er
'n speld tusschen steken kan .dat zijn
de „vragen van den dag".
Daar staan we mee op en gaan we mee
ter ruste, als meelevende burgers van den
Staat.
Maar geen enkele dezer vragen ligt ook
maar in de buurt van de oplossing mijns
raadsels.
En als ik met die oplossing kom, zal zij
ongetwijfeld teleurstelling baren, zal menig
een zeggen„O, is 't dat maartoch
tegelijk toegevende, dat hij daar niet aan
had gedacht.
Daarom wacht ik nog even.
De overgang van den alle gedachten be-
heerschende oorlog tot dit onderwerp mag
niet te schokkend zijn, een weinig voorbe
reiding is niet overbodig.
Mijn kennis dan, om daarmee te beginnen,
behoort tot de Ned. Herv. Kerk, ik heb
het altijd als een voorrecht beschouwd, dat
ik op allerlei plaatsen heb gewoond en ver
toefd, met allerlei kringen in aanraking ben
gekomen cn ook onder de leden van ver
schillende kerkgenootschappen mijn goede
bekenden heb zitten. Dat behoedt eenigszins
voor eenzijdigheid, die ons zoo licht bekruipt
als we altijd alleen in 't zelfde kringetje rond
kijken.
Mijn kennis dan is „hervormd."
En tevens goed'antirevolutionair.
Kortzichtige menschen meenen soms in
hun onverstand, dat dit niet goed kan samen
gaan. De praktijk leert anders! Zie maar b.v.
naar onze Kamerclub en Centraal-camité,
minstens evenveel Hervormden als Gere
formeerden. En als men in Holland en Zee
land komt, dan zijn de Hervormden bij dui
zenden lid van onze partij.
Hier in Friesland is dat niet zoo sterk, er
is van weerskanten weieens te hard aan de
touwtjes getrokken, maar het betert, hier en
daar begint men in te zien, dat op politiek
erf géén kerkelijke, maar alleen staatkundige
beginselen samenbinden en scheiden mogen
en ik geef allerminst den moed op, dat ook
Friesland nogeens het goede voorbeeld van
Holland en Zeeland volgen zal'k vind het
alvast een gunstig teeken, dat b.v. ons eigen
blad steeds meer in allerlei kerkelijke krin
gen ingang vindt.
Ik keer tot m'n kennis terug.
'k Moest es even m'n hart luchten
Mijn kennis is „goed"-Hervormd, d.w.
dat hij alles tracht te bevorderen, wat daar
toe kan dienstig zijn, dat zijn Kerk zich als
een „belijdenis-kerk" openbaart.
Hij heeft van harte toegejuicht de pogin
gen, die verschillende kerkeraden ook in „prijzen,
onze provincie hebben aangewend, om maar
niet alle „aannemerij" van moderne dominees m V.(
op de meest afwijkende vragen van eigen
brouwsel goed te keuren en zulke nieuwe
„lidmaten", door inboeking, in de eigen
meente toegang te geven tot des Hee^Ve''-—i /w
lig Avondmaal. Hij is voorts mèu\f^riij)irrr('. l"i
naar het groot kerkelijk convqgjf-,-' 1 - -
en kwam daar opgetog-^ .tin
het naar zijn meening "ri
werken voor de zaak des Heerer
En nu ben ik er haast.
„Zou het lukken vroeg, lyi
En doelde daarmee ony^'ri
worden aangewend ter*
bekende „geest-en-holfjx lVw.
pogingen om in beginsrigfN f 1
vrijheid der modernen x
en eveneens in beginse'/j
de Ned. Herv. kerk kfr
waarin men maar nr^,orj„
wie men wil, onwpt s c
gelooft.
Dadrop doedels wla,
En daarop sT-voldoe.iuAo -r -ftkl I
't Zal. hpt Gror Verzih.^- Itt V
i-''
Plaatst
ln de politiek hebben wij het „bestand'
Over „algemeen stemrecht" maakt geen kip
zich voor 't oogenblik druk. De „emancipa
tie der vrouw" is voorloopig opgeschort,
Over „staatspensioen" zijn we stom gewor
den. Al onze kwesties en kwestietjes zijn
voorhands ingezouten, om naderhand in vre
diger dagen uit de inmaakpot gehaald en
weer opgeseuterd te worden, voorzoover ons
volk nog smaak toonen zal in het gerecht.
Maar deze kwestie lééft.
Daar worden lange artikelen over geschre
ven in kerkelijke, niet-kerkelijke en ón-ker-
kelijke bladen. Voor de „wetswijziging", die
de orthodoxen voorstaan en de modernen
verfoeien wordt geageerd en een tegen-actie
op touw gezet: 11 Maart a.s. zuilen alle
„vrijzinnige Hervormden" in Amsterdam in
groote vergadering bijeenkomen, om te trach
ten hun „plan de campagne" vast te stellen.
Zelfs zijn er onder hen zóó strijdlustig, dat
ze van het defensief tot het „offensief" willen
overgaan, die booze "orthodoxen willen muil
banden en nu eens voor goed de „rechten"
der vrijzinnigen, om in de kerk precies te
gelooven en te verwerpen wat zij zelf willen,
met zeven koperen ketenen willen vastleggen
in de kerkelijke reglementen.
En dat alles in oorlogstijd.
Of ik 't daarom afkeur?
Maar neen, dat allerminst.
Ik maak slechts dddrom de opmerking,
teneinde te laten zien van hoeveel belang
blijkbaar deze strijd wordt geacht, hoe hij
de hoofden en harten bezig houdt, zóó zelfs
dat terwijl overigens voor niets buiten den
oorlog aandacht of actie over is, deze „kwes
tie" desniettemin de geesten in beslag neemt.
Het is ook volkomen te begrijpen.
Maar al te vaak is nu de „aanneming"
e^n bespotting van het lidmaatschap der kerk.
Nog pas las ik bijv. in de N. R. Ct. de
klacht van een predikant, die u te beter doet
begrijpen, hoe ernstig-vrome zielen van dit
gedoe verlost willen zijn. Hij had een „aan
nemeling", die nooit in de kerk kwam. En
fin wat niet is kan nog komen, de predi
kant zou den jongeling „klaar" maken en gaf
hem o.a. op, enkele gelijkenissen na te lezen,
't jongmensch wist ze echter niet te vinden.
„Waar staan die „dingen"?" vraagt hij.
„In den Bijbel, mijn vriend".
„Wij hebben thuis geen bijbel", is het met
soevereine minachting gegeven antwoord.
„Dan wordt het toch hoog tijd, dat jullie
er een aanschaft."
„Nou, 'k zal eerst es zien, of ik zoo'n „ding"
ook ergens te leen kan krijgen."
Dat is één staaltje .uit vele.
Is 't nu zoo'n wonder, dat de rechtzinnige
menschen in de Hervormde kerk zeggen
„Wij zijn wel geen hartenkenners, maar het
moet toch worden tegengegaan, dat open
bare verachters en loochenaars van God en
zijn Woord en zijn heilige Sacramenten, maar
ongehinderd in alle rechten, ook in de gees
telijke rechten der lidmaten kunnen treden
Ik geef hun groot gelijk.
En ik kan het zeer goed begrijpen, als hun
hart met deze dingen vol is, omdat er in 't
eere mee gemoeid is van hun God
$en zij in oprechtheid willen dienen.
Xhierover schrijf?
P^.r-Tlijk
'i -I van
TjaUjïaeicK,
II
het Qroi
kantje zijnJ Gezegend Mr
afhangen va.te té <-' PlSI&tSt JÈ.jl'
derlings, die "q aan, met 10 dagen cv I
verkozen. et h'" .met 1 maand J
en vandaar U,1 om vrespondentschap V
ii vin VerJr Verwlsselingskas ge.
feu te
aesi'ag
«i*-<"-■£»>
Nu vind.
De oorl
schelijke v.
iNêclY>-:
ÉèÊÉk y\
made, Besser-^f
ooup ^alm, Saanic"
-oetsarVer^
TL I -
fortr' J
4f#d.
g rs/ r
