voor tie Znidhollandiche en Keeuwnehe Eilanden.
Woensdag 1 Jul
29ste Jaargang f%'s, 1985,
Antirevolutionair
Orgaan
IN HOC SIGNO VINCES
W. BOEKHOVEN,
Aan de Commissies voor
de Christ. iVi uloschool be
richten we, dat de ïergad.
op i JULI (Lezing van den
Heer KENTIE) niet doorgaat.
J. v. d. WAAL,
Wüddelharni^^^^^
^Uitsluitend voor de ahon-
né's op dit blad.
KAART VAM NEDERLAND.
UIT DE PERS.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en gaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden fr. p. p. 50 Cent.
Buitenland bij vooruitbetaling £,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent
UITGEVEB
SOMMELSDIJK.
'felefffiOia ÊsaseFCffiasaaa. Ko. fi.
Advertenties 10 Cent per regel en maal, Keclaaies 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel m */8 maal.
Bienstaan wagen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
öroote letters ea vignetten worden berekend naar de plaatsruimte dia zij beslaan.
Advertentiën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrgdagmorgen 10 aar.
Alle stnkfeera veor die BetSaetle bestemd, AiSvertentiën «bp verdere Administratie trasae» toe se «eisden aan den fiJitsrever
Secret, der Centrale.
Tegen inwisseling van de BON, voorko
mende op de vierde pagina van dit nummer,
kan men aan ons Bureau, tegen betaling van
vijf en "twintig cents bekomen een tot den
laatsten tijd bijgewerkte
Deze kaart in acht kleuren gedrukt heeft
eene afmeting van 71 X 85 c.M.
Bij toezending van 40 cents wordt deze
Kaart franco per post toegezonden.
Voor niet abonne's is de prijs een gulden.
Onder 't hoofdje
'n H. B. S. te Dokkum?
schrijft het Friesch Dagblad 't volgende ook
voor Flakkee van toepassing:
Onze mannen-broeders in den Noordoost-
V hoek van Friesland, zoo óm en benoorden
Dokkum, krijgen een benijdenswaardige ge
legenheid, om getrouw te zijn.
Ze staan er bekend in den lande als
Friezen-van-stavast: ze krijgen de gelegen
heid om door Oods genade te tóónen dat
ze het zijn.
Dokkum vraagt een Rijks-H. B. S.
Zooals we dezer dagen reeds opmerkten,
is er onder 't vernieuwde vrijzinnige bewind
een vrijzinnige opwaking om deze scholen
voor den middenstand in aantal te vermeer
deren en met name wordt het oog gericht
op goed-orthodoxe streken, waar zulk een
H. B. S. als een brandpunt van vrijzinnig
heid den ganschen omtrek verlichten kan.'
Harderwijk, Flakkee ,en nu Dokkum.
Nu nemen wij 't de vrijzinnigen in 't minst
niet kwalijk, dat zij vechten voor hun hachje.
Ook hebben zij van hün standpunt, groot
gelijk, dat ze voor hun knapen en meisjes
een opleiding zoeken, waarmee zij volgens
hün beginsel, volkomen content kunnen zijn.
Doch wat is nu 't geval
In een streek, als waarvan Dokkum het
middelpunt uitmaakt, stellen zij veel prijs op
een welwillende .houding van ónze mannen.
Die toch moeten, zal zoo'n middelbare school
bloeien, in hun kinderen een flink contingent
aan leerlingen geven. Dokkum zelf herbergt
wel heel wat vrijzinnigheid, ook liggen er
een paar kleine, moderne dorpjes in de na
bijheid, maar voor de rest is 't in die streek
van onze provincie, 'n socialist zou zeggen:
zoo „zwart" als de nacht.
Men zal dus onze menschen lokken.
Met de beste bedoelingen.
En met zeer geoorloofde middelen
En dün komt voor hen, die voor hunjkin-
deren zulk onderwijs zoeken, de gelegenheid
om getrouw te zijn.
De Rijks-H. B. S. is ónze school niet.
Zij kan en mag dat niet zijn.
Laten ohze ouders het wèl welen, dat zij
hun zonen en dochteren juist in de moei
lijkste jaren, in de stormen en dwarrelingen
hunner jonge jeugd, wanneer de twijfelingen
als felbewogen golven op hen aanstormen,
als honderd vragen om wijze beantwoording
roepen, als niet zelden een beslissing valt,
die het geestesleven voorgoed richting en
stuur geeft, dat zij ze op de Rijks-H. B. S.
brengen in een omgeving, waar zij op z'n
best niets krijgen van al wat hun ziel
noodig heeft.
Zeker, God kan ze bewaren.
Gelijk Hij een Daniël bewaarde, toen hij
onderwezen werd in de wijsheid der Chal-
deën.
Alleen maardaar mogen wij het niet
op laten aankomen. Wie dat doet, die móét
wel wat fluisterend henenglippen over zijn
woorden, als hij in 't Onze Vader aan de
bede toekomt: „Leid ons niet in verzoeking!"
Stilzitten, dan maar?
Voor onze kinderen niet ook in nraat-
SChappeüjken zin het goede zoeken
Zóó waren onze manieren nooit.
Allerminst op onderwijs-gebied.
Wij hébben reeds hier en daar onze mulo-
scholen, die mits perfect ingericht onze
kinderen aan 't eind van een H. B. S. met
3-jarigen cursus moeten kunnen brengen.
Leeuwarden heeft reeds zijn christelijke
H. B. S. Al blijft het te bejammeren, dat men
haar van meetaf eenzijdig-kerkelijk heeft in
gericht, daar is voorshands de plaats, waar
elk christen-Fries, die 't maar éven doen kan,
het middelbaar onderwijs voor zijn kinderen
behoort te zoeken.
En dan bovendien.
De „verzoenings-commissie" blijft zoe
kende. Wij hopen, dat zij vindt. Vinde óok
een uitweg voor het middelbaar onderwijs.
Dan kan allicht, als de behoefte er is, ook
Noordoost-Friesland zichzelf helpen.
Eén ding echter sta rotsvast:
Gradg goede vrinden met iedereen
maar onze mannen laten zich niet voor de
zegekar der vrijzinnigheid spannen. Dddrvan
hebben we te veel bittere ervaringen opge
daan, broeders!
Op de paedagogische zijde der kwestie
komen we in een hoofdartikel, hopen we,
nog nader terug.
REGEERT DE KONINGIN
Door A. W.
De menschen, die in stillen eenvoud daar
henen leven en eerbiedig denken aan eene
Koninklijke Overheid, zullen zich niet allen
deze vraag gesteld hebben. Omdat het voor
hun gevoel, ook voor hun verstand, zoo ge
woon, maar ook zod zeker is, dat onze Ko
ningin zelve regeert.
Maar toch is mijne vraag een antwoord.
Want de velen in den lande, die vrede ge
vonden hebben bij eene overtuiging, dat eene
Koninklijke regeering niet van Staatkundig
en maatschappelijk voordeel is, hebben het
reeds verteld, dat ze niet meer is dan een
versiersel, ja een luisterrijk, doch overtollig
versiersel aan het gebouw van Staat. Ze
hebben den persoon des konings of man
of vrouw de naam drage een marionet
in 't Staatsbestuur genoemd. En velen der
eenvoudigen, die toch nog, gedachtig aan
eene roemrijke historie en bezield van een
echt Hollandsch gevoel van aanhankelijkheid
tot de Oranje's, die toch nog met stillen
eerbied Hare Majesteit gedenken, heeft men
weten te verzoenen met de gedachte, dat de
Koninklijke troon in Nederland niet meer
noodig is. Dat ze zelfs van maatschappelijk
nadeel is. En daarom eigenlijk zou moeten
verdwijnen.
Dan is 't misschien noodig, om na te gaan
in hoeverre eene Koninklijke regeering in-het
Staatsrecht van ons land is ingevlochten.
In hoeverre voorts de persoon des konings
ten onzent nog arbeidzaam zijn kan en nog
arbeidzaam is en in hoeverre ten slotte de
beweringen der republikeinen, die het mo
narchale of koninklijke regeeringsstelsel wil
len weg hebben, juist te achten zijn.
I.
De Koninklijke regeering volgens ons
Staatsrecht.
Nauw aan Nederland door historie, langs
oorlogspaden en wegen van eere, verbonden,
is de Oranjestam in 1813 veel later dan
die historie, ware zij niet door revolutionaire
woelingen gestuit in haren loop, dit gewild
had op eenen koninklijken troon ge
plaatst. De drager der kroon zou geen Cza-
renmacht bezitten aan wet en landsgewoonte
gebonderi, zouden zijne handelingen zich
niet tot allerlei kunnen uitstrekken. Eene
grondwet zou rechten en plichten van volk
en vorst onderling en over en weer om
schrijven. Als eene natuurlijke verdere schrede
der historie, zou de volksinvloed hoewel
meer gesystematiseerd grooter worden.
Aanvankelijk immers alleen bevoegd tot het
voorstaan van de belangen des volks bij den
Vorst, werd spoedig als recht van het volk
aangenomen de bevoegdheid toestemming te
geven tot belastingheffing. En voortgaande
in Staatkundige ontwikkeling omschreef nu
reeds de grondwet de gevallen, waarin de
volksvertegenwoordiging moest medewerken
tot het maken eener wet, de uitvaardiging
van een algemeen bindenden regel.
Op dien voet van verhouding heeft de ge
schiedenis voortgebouwd. De koning zou de
wetten maken in gemeen overleg met de
Staten-Generaal. De koning zelf alhoewel
niet competent zelf eene wet uitvaardigen,
moest in eik speciaal geval zijne bewilliging
tot de in functietreding der wet geven. Het
was nog steeds de persoon des konings die
handelde die ook verantwoordelijk was.
Totdat een andere regeling gemaakt werd.
Men kon den koning niet verantwoordelijk
stellen voor alle daden der regeering. Hoe-
vele handelingen steunen niet op gegevens,
door anderen verstrekt En zou niet in een
gegeven geval van machtsoverschrijding dooi
den koning, de vrees voor het doen van een
aanval op een gekroonde, een toch noodige
beoordeeiing van de onrechtmatige hande
ling weerhouden?
De ministers zouden daarom verheven
worden tot zelfstandige dienaren der kroon,
verantwoordelijk aan vorst en volk. Bij deze
verantwoordelijkheid moest de onschend
baarheid des koninklijken persoons komen.
Maar eene onschendbaarheid, die geen machts-
verkorting kon beteekenen. Eene verklaring,
dat aanvallen op regeeringshandelingen aan
't adres der dienaren moet komen, kan geen
beperking beteekenen voor den koning. De
persoon des konings erlangde alleen méér
vastheid. De regeeringslijnen, waarlangs de
handelingen en voorstellen gericht worden,
kunnen onverstoord door den koning ge
trokken worden. Maar wanneer beoordeeling
komt in de volksvertegenwoordiging of in
de Pers clan zullen de ministers verant
woordelijkheid dragen. Voor dezen dus zaak
van èf met de lijnen, door den koning ge-
teekend in te stemmen en daarna de verant
woordelijkheid te dragen öf deze niet te
dragen en heen te gaan.
Des konings onverminderde macht derhalve.
En toch de zoo vaak voorkomende ge
dachte van eene uitschakeling van zijn per
soon uit de regeeringsverrichtingen. Eene
gedachte, toe te schrijven aan een wanbegrip
van het doel der ministriëele verantwoorde
lijkheid.
Moge deze verhandeling bijdragen tot
juister inzicht.
Een volgende maal over den persoonlijken
arbeid der koningin, hare macht tot persoon
lijk optreden.
(Ingezonden.)
BELGIË.
De loonen in de Belgische kolenmijnen.
In alle bassins is het loon der mijnwerkers
met 10% verminderd.
Deze maatregel is noodzakelijk vanwege
den ongehoord lagen prijs der steenkool, die
in enorme hoeveelheden ligt opgestapeld. Er
is zelfs sprake van, om den arbeid in ver
schillende steenkolenmijnen gedurende een
of twee dagen per week te doen staken.
FRANKRIJK.
De Fransche vloot. Gedurende de debatten
over de begrootingen van Oorlog en Marine
verklaarde de Minister van Marine, dat de
tenuitvoerlegging van het vlootprogramma
goeden voortgang maakt. Onze kruisers ko
men in dienst drie jaar nadat zij op stapel
gezet zijn. De bouw der schepen aldus
de minister kan, zoo noodig, bespoedigd
worden met het oog op de koortsachtige
activiteit, welke de buitenlandsche werven
ontwikkelen. Behalve de reeds bewilligde
kruisers zullen in 1915 nog twee kruisers op
stapel gezet moeten worden, waarna nog
slechts in 1916 in plaats van 1917 een en
kele kruiser gebouwd moet worden om de
tenuitvoerlegging van het vlootbouwprogram-
ma van 1912 geheel te voleindigen. Ook zul
len wij ons beijveren de onderzeevloot te
ontwikkelen en het aantal aeroplanes uit te
breiden, -maar den bouw van kruisers moet
in ieder geval worden voortgezet. Het aan
tal havenplaatsen zal moeten uitgebreid wor
den. Wat de kustverdediging betreft, zullen
de ministers van Oorlog en Marine spoedig
tot een overeenkomst geraken.
ITALIË.
Tumult in de ltaliaansche Kamer. Op ver
zoek der regeering, die de obstructie der
socialisten tegen het ontwerp, betreffende de
financieele maatregelen wilden overwinnen,
heeft de Kamer van tien uur 's morgens tot
half elf 's avonds vergaderd. Om 12 uur
werd slechts eveu gepauseerd.
De zitting kenmerkte zich door levendige
incidenten.
Er werden heftige redevoeringen gehouden,
die tot groot tumult aanleiding gaven, dat
zijn hoogtepunt bereikte, toen de republikein
Chiësa de stembussen omverwierp. De voor
zitter sloot Chiësa tot Maandag uit van het
bijwonen der zittingen. Vervolgens werden
dedebatten over de kwesties, die aan de
orde waren, hervat, tot de zitting om half
elf opgeheven werd, zonder dat zich nog
eeriig incident voordeed.
RUSLAND.
De „Nowoje Wremja" tegen Duitschland.
Uit Petersburg wordt gemeldHetEngelsche
vlootbezoek wordt in de Russische pers met
vriendschappelijk gezinde artikelen aange
kondigd. De „Nowoje Wremja" begroet de
Engelsche gasten in een, in de- Engelsche
taal geschreven artikel. Het blad verzekert,
dat Duitschland's internationale rol uitge
speeld is. Duitschland heeft, door voortdu
rend zijn leger uit te breiden en door be
dreigingen, de wereld vrees weten in te boe
zemen. Thans is het echter metDuitschland's
macht gedaan, nu Rusland en Frankrijk ook
hunne legers uitgebreid hebben.
GRIEKENLAND.
De Grieksche vloot. Zeven lichtingen reser
visten der marine zijn, in verband met de
uitbreiding der vloot en ter gelegenheid van
de vloot-manoeuvres onder de wapenen ge
roepen.
TURKIJE.
De Turksche vloot. Volgens de „Matin"
heeft de Turksche minister van Marine bij
een Fransche firma dertig watervliegmachi
nes en twaalf gewone aeroplanes, ten behoe
ve van de Turksche vloot, besteld.
GRIEKENLAND EN TURKIJE.
Dr. Dillon, de correspondent van de „Daily
Telegraph", die thans te Smyrna vertoeft,
meldt aan zijn blad dat dank zij het energiek
optreden van Talaat bey, voorloopig geen
gevaar voor een gewapend conflict tusschen
Turkije en Griekenland meer bestaat. De
Turksche minister van Binnenlandsche Za
ken heeft krachtige maatregelen genomen,
om verdere daden van geweld tegen te gaan
en zijn pogingen zijn niet onsuccesvol ge
bleken. Er wordt thans een gendarmeriemacht
van 10.000 man gemobiliseerd, die uitslui
tend tot taak zal hebben, het leven en de
eigendommen der Grieken te beschermen.
ALBANIË.
De toestand in Albanië. Uit Durazzo wordt
gemeldt, dat de onderhandelingen met de
opstandelingen, op aandringen van de Neder-
landsche officieren, thans definitief afgebro
ken zijn.
De vijandelijk stellingen om Rasboel wer
den door de „Herzegowina" onmiddelijk na
afloop van den wapenstilstand beschoten.
Ook de veldbatterijen openden het vuur op
Rasboel.
OOSTENRIJK.
Aartshertog Frans Ferdinand en zijn
gemalin vermoord.
SARAjEWO, 28 Juni. Toen de aartshertog
troonopvolger Frans Ferdinand met zijn ge
malin, de hertogin von Hohenberg, zich van
ochtend voor een ontvangst naar het raadhuis
begaf, werd naar zijn auto een bom geslin
gerd, die de aartshertog met den arm terug
stiet. De bom ontplofte nadat de auto van
den aartshertog de plaats voorbij was. Twee
heeren in de volgende auto werden licht
gekwetst, van het publiek werden zes men
schen gewond. De dader, de typograaf Ca-
brenowic uit Trebinje, werd dadelijk in hech
tenis genomen.
Na de ontvangst ten raadhuize vervolgde
de troonopvolger met zijn gemalin den rit.
Zekere Princip, een gymnasiast van de
achtste klasse uit Gra'nowo, loste daarna uit
een Browningpistool verscheidene schoten op
den troonopvolger en zijn gemalin.
De troonopvolger werd in het gezicht, zijn
tgemalin in het onderlijf getroffen.
Beiden werden naar den konak overge
bracht, waar zij aan hun wonden bezweken.
Ook Princip werd in hechtenis genomen.
De verbitterde menigte lynchte bijna beide
daders.
Princip, de moordenaar, een jongmensch
van 19 jaar, verklaarde bij zijn verhoor reeds
geruimen tijd uit nationalistische beweeg
redenen het plan gekoesterd te hebben, om
een of ander hooggeplaatst persoon te doo-
den. Hij had een oogenblik geaarzeld, daar
ook de hertogin in de automobiel gezeten
was, doch toen geschoten. Hij ontkende
medeplichtigen te hebben.
BERLIJN, 29 Juni (Part.) Uit Weenen wordt
aan de Lokal Anzeiger geseind: Volgens de
eerste samenhangende berichten uit Sara-
jewo, schijnt het vast te staan, dat de daad
het werk is van een ver verbreid groot Ser
visch complot. De beide aangehoudenen
loochenen weliswaar medeplichtigen te heb
ben, maar de geheele aanslag is zoo nauw
keurig voorbereid, dat hij slechts met zorg
vuldige organisatie en met medewerking van
vele personen volbracht kon worden. Er is
namelijk in de buurt van de plaats, waarde
aanslag- gepleegd is een derde bom gevon
den, die niet ontploft is en waarschijnlijk
door iemand weggeworpen is, toen de tweede
aanslag gelukt was. Princip heeft in zijn
verhoor gezegd, dat deze bom voor den
moord bestemd was, als de andere aanslagen
mochten mislukken. Verder vertelde hij, dat
hij eerst op den aartshertog gemikt had, en
vervolgens toen hij zag, dat hij getroffen
had, nog een tweede schot op de hertogin
had gelost. Een oogenblik had hij geaarzeld,
maar toen gedacht: „het is nu toch het
zelfde."
Na het werpen van de bom, waardoor de
vleugel-adjudant von Merizi aan den hals
was gewond, liet de aartshertog zijn auto
stoppen. Nadat hij het gebeurde had over
zien, reed hij verder naar het stadhuis, waar
hem het gemeentebestuur opwachtte. Toen
de burgemeester een toespraak wilde houden,
zeide de aartshertog op scherpen toon tot
hem: „Burgemeester, we zijn te Sarajewo
gekomen, om er een bezoek te brengen, en
nu gooit men ons met bommen. Dat is ont-
eerend." En na even te hebben gewacht,
ging hij voort: „Nu kunt u spreken, burge
meester."
Toen de burgemeester den troonopvolger
welkom had geheeten en deze had geant
woord, werd het stadhuis bezichtigd, en ver
volgens gaf de aartshertog 't verlangen te
kennen naar het hospitaal te rijdea, om den
verwonden vleugeladjudant te bezoeken. Toen
de stoet op den hoek van de Frans Jozef-
en de Rudolfstraat was gekomen, vielen vlak
achter elkaar twee revolverschoten. Het eerste,
dat door de auto ging, trof de aartshertogin
in de buik, het tweede doorboorde den aarts
hertog den halsslagader. De aartshertogin
was dadelijk bewusteloos geworden en op
de knieën van haar echtgenoot ineengezakt.
De aartshertog verloor na enkele seconden
het bewustzijn.
De moordenaar, Princip, is 19 jaar ouden
uit Grahowo, in het district Livno, afkom
stig. Hij heeft geruimen tijd te Belgrado ge
studeerd.
Bij zijn verhoor heeft hij bekend, dat hij
reeds geruimen tijd van plan was geweest,
uit nationalistische beweegredenen een hoog
geplaatst persoon te vermoorden. Dat plan
had hij thans volvoerd. Hij zeide verder in
beginsel tegenstander te zijn van het impe
rialisme, en den aartshertog, als de belicha
ming daarvan, te hebben gedood. Hij ont
kende, medeplichtigen te hebben.
Princip heeft vroeger op een gymnasium
in Bosnië gestudeerd, is echter wegens poli
tieke drijverij uit het land gezet en naar
Belgrado gegaan. Ook Cabrinovic is uit Bel
grado gekomen en moet verklaard hebben,
dat daar de aanslag is voorbereid, om den
vijand van het Servische volk te treffen.
Het is zegt de Weensche correspondent
der Frankfurter Zeitung den Serviërs er
blijkbaar om te doen, de verzoening der in
Bosnië wonende Serviërs met Oostenrijk te
verijdelen en een politiek van weerwraak uit
te lokken. Of hun dat zal gelukken, moet
worden afgewacht, omdat de Serviërs in
Bosnië niet verantwoordelijk kunnen gesteld
worden voor een misdaad, te Belgrado uit
gebroed.
Te Agram is het 's avonds tot heftige be
toogingen gekomen. Groote volksmenigten
liepen er door de straten, roepende: „Weg
met de Serviërs, leve de dynastie Habsburg."
AMERIKA.
De revolutie In Mexico. De constitutiona-
listen schatten de verliezen der federalen bij
Zacatecas op 4000 dooden, 2000 gewonden
en 500G krijgsgevangenen.
De verliezen der constitutionalisten bedra
gen ongeveer de helft van die derfederalen.
De strijd duurde vier dagen en was buiten
gewoon verbitterd.
Generaal Villa meldt, dat hij San Luis de
Potosi heeft ingenomen.
De regeeringstroepen zouden bij hun te
rugtocht uit Zacatecas verscheidene gebou
wen met dynamiet in de lucht hebben doen
springen.
ZUID-AFR1KA.
Toenemende droogte in Zuid-Afrika. Na
een nauwkeurig onderzoek is men tot de
conclusie gekomen, dat de bodem van Zuid-
Afrika elk jaar meer uitdroogt en het is niet
langer aan twijfel onderhevig, dat de grond
in de Unie op vele plaatsen onbruikbaar en
onbewoonbaar wordt.
De totale regenval is onveranderd en het
minder worden en langzamerhand geheel
verdwijnen van het water moet dan ook aan
een andere oorzaak toegeschreven worden,
n.l. aan de poreusheid van den bodem.
Verschillende middelen, om in dezen drei
genden toestand verbetering te brengen, zijn
reeds voorgesteld.
Overste Thomson, f Blijkens een bij het
Departement van Marine ontvangen bericht
is Hr. Ms. pantserdekschip „Noord-Brabant"
onder bevel van dén kapitein-luitenant ter zee
j. J. Oudemans, 25 dezor te Algiers aange
komen, vanwaar 26 d. a. v. weer werd ver
trokken ter voortzetting van de reis naar
Durazzo. Aan boord heeft eene ontploffing
in het kolenruim plaats gehad, waardoor een
officier en schepeling zijn verwond. De fa
miliebetrekkingen zijn hiervan onderricht. De
toestand der gewonden is bevredigend.
