o
Orgaan
IN HOC SIGNO VINCES
voor de Knidho!lanil§clte en ZeeuwscMe Eilanden.
Tweede Blad.
W. BOEKHOVEN,
O
Drie Bladen.
Wegens de invallende
Feestdagen zal ons aan
staande Woensdagnummer
NIET verschijnen.
OFFICIEEL GEDEELTE.
KAMER-OVERZICHT.
PLAATSELIJK NIEUWS.
GEMEENTERAAD.
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Saterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden fr, p. p. 50 Cent.
Buitenland bij vooruitbetaling f 1,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
SOMMELSDIJK.
Advertenfiën 10 Cent per regel en maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Advertentiën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 uur.
Alle stukken voor de fi&edacfïe bestemd, Advertentiën en verdere Administratie franco toe se eenden aan den Uitgever.
Dit nummer bestaat uit
J!
mTGEYBB
feleftton Intercensa. No. 8.
PROCES-VERBAAL
van de zitting van het hoofdstembureau,
bedoeld bij artikel 93 der Kieswet.
Proces-verbaal van de zitting van het hoofd
stembureau tot het vaststellen van den uit
slag der stemming ter verkiezing van een lid
van den Gemeenteraad van Sommelsdijk, in
de gemeente Sommelsdijk (gemeentelijk kies
district Sommelsdijk), op den 28 Mei 1914.
Het hoofdstembureau neemt zitting in het
stemlokaal des namiddags ten 6 ure.
De Voorzitter maakt bekend, dat zijn uit
gebracht 449 stemmen, waarvan op:
MEIDE VAN DER Lzn., GILLES246.
SLIS, JOHANNES A.: 201.
terwijl twee stembiljetten van onwaarde zijn
verklaard.
De Voorzitter maakt bekend, dat alzoo de
volstrekte meerderheid van stemmen heeft
verkregen
MEIDE VAN DER Lzn., GILLES.
Is derhalve benoemd tot Lid van den Ge
meenteraad van Sommelsdijk
MEIDE VAN DER Lzn., GILLES.
En zijn door de in het lokaal aanwezige
kiezers geene bezwaren ingebracht.
En is na afloop van dit een en ander
proces-verbaal opgemaakt in tegenwoordig
heid van allen, die zich in het lokaal be
vonden.
Gedaan te Sommelsdijk, den 28 Mei 1914.
(was get.) J. TIMMERMAN Mz.
(was get.) G. JOPPE Dzoon Leaen"
(was get.) BOUMAN, Voorzitter.
Voor afschrift:
Burgemeester en Wethouders van Sommelsdijk:
De Secretaris, De Burgemeester,
Iz. GEELHOED. BOUMAN.
INRICHTINGEN,
welke Gevaar, Schade of Hinder kunnen
veroorzaken.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS der
Gemeente Sommelsdijk brengen ter openbare
kennis, dat het verzoek van W. de Mooij,
smid alhier, om op het perceel, kadastraal
bekend in Sectie B, No. 83 en 84 een bewaar
plaats voor benzine te mogen oprichten door
hen is toegestaan.
Sommelsdijk, den 27 Mei 1914.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
De Secretaris, De Burgemeester,
Iz. GEELHOED.BOUMAN.
Bij de Inkomstenbelasting behoort een in
stelling van raden van beroep voor die be
lasting en vaststelling van algemeene bepa
lingen betreffende het beroep op die colleges.
Als van niet zoo'n wereldschokkende betee-
kenis vermelden we alleen, dat deze bespre
kingen vlot marcheerden en een en ander
zonder veel beraadslaging en zonder hoofde
lijke stemming is aangenomen.
De stuwadoorswet
kwam aan de ordeeen wetsontwerp van
oud-minister Talma om de droeve omstan
digheden, waaronder de bootwerkers arbei
den in verband met werk- en rusttijden te
hunnen gunste te temperen. Want treurig zijn
de arbeidstijden. In officieele verslagen is er
over geschreven en de Pers heeft't den volke
meegedeeld, hoe lange dagen in de Rotter-
damsche havens soms worden gemaakt. De
heer Van der Voort van Zijp herhaald die
cijfers en ze spreken van een ongekende ge
bondenheid.
De heer van der Voort van Zijp: Mijnheer
de Voorzitter! Het is ruim 20 jaren geleden,
dat het verslag is verschenen van de enquetê-
commissie, ingesteld in Januari 1890.
In dat verslag werden ook medegedeeld de
verhooren van patroons en werklieden in het
laad- en losbedrijf van schepen.
Hij, die deze beide deelen doorleest moet
krijgen een zeer droevigen indruk van den
toestand van de havenarbeiders uit die dagen.
Het rapport spreekt van loonsverkorting op
groote schaal, van uitbetaling van loon in
kroegen, wat zeker een der oorzaken was,
waardoor de bootwerkers, niet geheel ten
onrechte, een treurigen naam kregen; die
rapporten spreken van onmenschelijken lan
gen arbeidsduur, van Zondagsarbeid op zeer
groote schaal, van schandelijke bejegening
door bazen, enz. In één woord, men krijgt
uit deze verslagen den indruk, dat in dat be
drijf een toestand van verwildering bestond.
Welken indruk?
Dat leeren de cijfers. Dat leeren de adres
sen. In 1901 reeds werd aan de Koningin een
adres gezonden, om een wetsontwerp tot
verbetering.
Een adres der bootwerkers in 1901.
„Dat zij bij deze de aandacht van H. M.
vestigen op den ongeorganiseerden toestand
van het bootwerkersbedrijf, waardoor hon
derden werklieden onder zeer slechte levens
omstandigheden hunnen arbeid moeten ver
richten;
dat deze werklieden, bij gebrek aan eenig
wettelijk contract, aan de willekeur hunner
patroons zijn overgeleverd, waar toch zelfs
eenmaal verkregen overeenkomsten ten slotte
alle bindend karakter missen;
dat door de scherpe concurrentie tusschen
de patroons onderling van hunne zijde geen
medewerking voor het tot stand komen van
eenige regeling omtrent arbeidstijd, loon, enz.
is te wachten;
dat adressante het zeer betwijfelt, of de
Kamer van arbeid voor het havenbedrijf, al
hier, hoezeer daartoe ook het aangewezen
lichaam, in verband met hare samenstelling
en de beperkte rechten, haar verleend, iets
ter verbetering zal kunnen bijdragen.
Redenen, waarom zij U eerbiediglijk ver
zoekt.
lo. bij het ontwerpen en vaststellen van
het Arbeidscontract ook te willen letten op
den ongeorganiseerden toestand van het boot
werkersbedrijf;
2o. de wet op de Kamers van arbeid in
dien geest te willen wijzigen, dat deze licha
men voor het verkrijgen van de voor ha're
adviezen noodige inlichtingen, de wenschelijk
gebleken organisatiën der verschillende vak
ken en groepen in 't leven kunnen roepen,
in casu van het bootwerkersbedrijf en de
aanverwante vakken;
3o. bij de samenstelling van den raad van
toezicht (bedoeld bij art. 18, 3de lid, der
Ongevallenwet) rekening te willen houden
met de reeds bestaande onder-organisatiën,
door het benoemen van bestuursleden der bij
Koninklijk besluit erkende bootwerkersver-
eenigingen tot leden van dien raad van toe
zicht."
In 1905 de Noodkreet.
Vier jaren later verscheen de bekende
Noodkreet, die in 40,000 exemplaren te Rot
terdam werd verspreid, een blad door de
Algemeene Havenarbeidersvereeniging ver
spreid, ik mag wel zeggen, een blad, waar
door geheel Rotterdam opschrikte.
Daarin werden opgesomd de grieven, die
in deze kringen bestonden: verkorting van
arbeidsloon, het moeten geven van vergoe
ding voor gereedschap, Zondagsarbeid, regel
loosheid in het werk, enz. De open brief,
welke in deze Noodkreet geschreven was
aan den toenmaligen burgemeester van Rot
terdam, den heer 's Jacob, werd aanleiding
voor hem zich met den Minister van Binnen-
landsche Zaken in verbinding te stellen, en
het gevolg daarvan was, dat de heer Kuyper
gelden beschikbaar Stelde voor 2 controleurs,
door de Kamer van arbeid in het havenbe
drijf te benoemen.
Een tweede gevolg was, dat de Minister
Kuyper in zijn ontwerp-Arbeidswet eenige
artikelen reeds had neergelegd in zake de
veiligheid in het bootwerkersbedrijf.
Rapporten der Controleurs.
„Er werd geconstateerd, dat er ertscon
troleurs na 24 uren als zoodanig te hebben
dienst gedaan nog 12 uren in het expedi
tiebedrijf arbeiden".
Dan komen daarbij de tientallen, misschien
honderdtallen gevallen, dat bootwerkers, die
24 uren hebben gestaan op een houtboot,
nog 12 uur naar een ertsboot gaan, of eerst
12 uur werken op een houtboot, dan 12 uur
op een ertsboot en dan nog 12 uur weder
op een houtboot.
De vraag ware te stellen, of daarbij zijn
de gevallen, dat de kras naast den bootwer
ker staat, wanneer de havencontroleur dezen
ondervraagt, zoodat de man die gedurende
nog 12 uur op de ertsboot heeft gewerkt, de
waarheid niet durft zeggen en eenvoudig
verklaart, dat hij achtereen 24 uren heeft
dienst gedaan op een houtboot.
De vraag ware ook te stellen en dit
geldt meer nog den staat van de lange ar
beidstijden in het laatste rapport of ook
de graanelevators, die sinds 1910 in grooten
getale de machinale lossing van de graan-
booten bewerkstelligen, onder de controle be
grepen zijn. Op de graanelevators toch is een
arbeidstijd van 36 uren vrijwel regel en zijn
de schafttijden uiterst gering.
Maar afgezien hiervan, de cijfers in deze
rapporten neergelegd, spreken voldoende. Uit
het rapport van 1912 blijkt, dat, indien men
aftrekt de gevallen waarin althans enkele uren
rust werden toegestaan ik laat daar of de
duur van die rust voldoende was over
1907—1912 in de haven van Rotterdam het
aantal malen, dat de arbeidstijd bedroeg 24
36 uren was 157, 65, 125, 156, 198 en 230,
en het aantal malen, dat de arbeidstijd be
droeg 37—50 uren 11, 3, 9, 8, 9 en 33.
De getallen der in elke rubriek voorkomen
de werktijden zijn vermenigvuldigd met de
duur der tijden en verminderd met 23die
producten samengevoegd, geven de volgende
cijfers: 868, 262, 737, 700, 1289 en 2839. En
volkomen te recht schrijft men dan ook m.i.
op bladz. 34 van het rapport over 1912:
„Was er na het begin der havencontróle
een belangrijke afname in die lange werk
tijden, zeer spoedig .Urdween de invloed
dien dit nieuwe instituut te dien opzichte
in den beginne scheen uit te oefenen; het
afgeloopen jaar overtreft de voorgaande
zeer belangrijk. Het grootere getal in 1912
is zeker voor een belangrijk deel te dan
ken aan de omstandigheid dat het onder
zoek naar de lange werktijden het afgeloo
pen jaar veel intensiever geweest is dan
vroeger. Al mogen genoemde cijfers dus
niet absoluut vergelijkbaar zijn, zoo is toch
niet tegen te spreken, dat de lange werk
tijden op bedenkelijke wijze toenemen; in
het bijzonder mag nogmaals gewezen wor
den op de gewoonte van sommige stuwa
doors om dezelfde ploeg van het eene op
het andere schip te doen overgaan".
Nog meer cijfers.
Heb ik straks de cijfers genoemd van den
langen arbeidsduur in dè voorgaande jaren,
ik wil er aan toevoegen de cijfers over 1913,
door een deskundige gegeven in De Rotter
dammer van 14 Mei van dit jaar; er werd
mij door een ander bevestigd dat deze cij
fers juist zijn. Ik zal ze niet voorlezen, maar
misschien wil de Kamer mij wel toestaan,
dat ik ze in de Handelingen als noot er
bijvoeg
1) Een arbeidstijd van
30 uren komt 11 maal voor
31
ft
19
ff
ff
32
t)
5
ff
ft
33
ft
6
ff
ft
34
tf
5
ff
ft
35
ff
3
ff
ft
36
ff
58
ff
ft
37
ff
2
ff
ft
38
ff
1
ff
ff
39
ff
1
ff
ff
41
ff
1
ff
ff
42
ff
1
f)
ft
43
ff
1
ff
ft
46
ff
1
ff
ft
Terwijl in Mei 1913 een arbeidstijd van
60 en een van 84, in December eveneens een
werktijd van 60 uur werd geconstateerd. De
eerste twee waren vervuld door machinisten
en schipper, de laatste door het heele per
soneel van een bunkermachine. Gedurende
den geheelen arbeidstijd kwam geen andere
rust voor dan de gewone schafttijd.
Waarbij dan nog in het oog moet gehou
den, dat niet alle werktijden ter kennis van
de haven-controleurs komen, en er dus al
licht nog wel meer lange werktijden voor
komen, die aan hun controle ontsnappen.
SOMMELSDIJK. Bij de op 28 Mei j.l. ge
houden stemming ter verkiezing van eenj lid
van den Gemeenteraad (vacature wijlen Jb.
Joppe) werden 449 stemmen uitgebracht waar
van 2 van onwaarde. Meerderheid aldus 224.
Hiervan verkregen de heeren: van derMeide
(A. R.) 246 en Slis (Lib.) 201 stemmen. Zoo
dat alzoo met een overgroote meerderheid
de heer G. van der Meide Lzn. gekozen werd.
De Raad blijftjdus samengesteld uit 7 rechts
en 4 links.
Door den heer Comm. der Kon. is aan
den heer J. S. Frederiks, alhier, op zijn ver
zoek, eervol ontslag verleend als veldwach
ter dezer gemeente met ingang van 1 Juli a.s.
De volgende ingeschrevenen voor de
militie lichting 1915, moeten op Donderdag
4 Juni a.s. v.m. 9 uur voor den Keuringsraad
welke zitting houdt te Middelharnis in de
Ambachtsschool, verschijnen, ten einde al
daar voor den militairen dienst gekeurd te
worden.
Johs. van Antwerpen, D. C. O. Boekhoven,
A. Boom, A. Born, C. van Driel, C. Dubbeld,
H. Edelman, J. Faasse, J. van't Hoff, F. Hoog
moed, A. Kievit, J. H. Koote, Fr. Kootte, J.
Lodder, P. J. Palingdood, Jb.Schol, P. Troost,
A. Vis van Heemst, Fr. van der Vlugt, J. C.
de Vos, H. Vroegindeweij, M. Vijfhuizen en
J. J. Wessels.
MIDDELHARNIS. Het paard van den land
bouwer S. Zeedijk 't welk Maandag in een
greppel lag en daaruit is gehaald is aan de
gevolgen daarvan bezweken.
Belangstellende lezers worden bij de
zen verwittigd, dat de voorgenomen huis-
vlijttentoonstelling, uitgaande van den Volks
bond tegen drankmisbruik alhier, zal plaats
hebben op Dinsdag 2 Juni e.k. in de zaal
Brinkman en wel des nam. van 2'/2'tot4ure
en des avonds 7 tot 9'/j ure. Mochten er
nog personen zijn, die een of ander daartoe
geschikt voorwerp ter inzending hebben,
gaarne ontvangt het bestuur die alsnog. Le
den, begunstigers, inzenders en verdere be
langstellenden worden ter bezichtiging of
bezoek uitgenoodigd. Kinderen beneden de
15 jaar mogen alleen des namiddags komen.
(Part. Corresp.)
OOLTGENSPLAAT. Inplaats van Mr. A. J.
C. van Weel die wegens hoogen leefdtijd
bedankt heeft voor dijkgraaf van den polder
den Nieuwenblok is benoemd den heer J.
Kardux den Bommel.
OUDE TONGE. Het hoofdbuizennet van
de centrale gasfabriek „Oost Flakkee", heeft
een lengte van 41000 M., terwijl het aantal
aangesloten gezinnen bedraagt 1322, waarvan
459 verbruikers van gewoon- en 863 verbrui
kers van muntgas.
DIRKSLAND. Donderdagmorgen omstreeks
half elf had de vrouw van A. v. d. W. haar
zuigeling van 5 maanden oud, pap gevoerd,
waarna ze het kind weglegde. Eenige oogen-
blikken daarna kwam ze tot de droevige ont
dekking dat de levensgeesten van hare lie
veling geweken waren.
Het jaarlijksche onderzoek der verlof
gangers zal plaats hebben op Dinsdag 23
Juni n.m. 23/i uur op het terrein bij de Kerk.
HERRINGEN. De lijst van namen der in
woners dezer gemeente, die voor inkwartie
ring van krijgsvolk zoonoodig in aanmerking
komen, is gepubliceerd en ter secretarie ter
inzage neergelegd van 25 Mei tot en met 26
Juni.
Een gouden Jubileum als veldarbeider.
Dit hoopt Dinsdag a. s. de Heer A. Heij-
blom alhier te bereiken, die zijn geheele
werkzame leven, voor het grootste deel als
voorman, bij de familie v. d. Velde heeft
besteed.
Het zal hem dien dag, [voornamelijk ook
van de arbeiders bevolking, niet aan belang
stelling ontbreken.
MELISSANT. De heer C. Struik, gemeente
veldwachter alhier is benoemd tot deurwaar
der der plaatselijke belastingen dezer gemeente.
De herijk der maten en gewichten zal
plaats hebben op Woensdag 24 Juni a.s. des
voormiddags van 8—11 ure in een der lo
kalen van de Openbare School.
Het kohier der belasting op bedrijfs-
en andere inkomsten over het 4e kwartaal
1913/14 is afgekondigd en aan den ontvan
ger der directe belastingen ter invordering
ter hand gesteld.
Cornelis Soldaat en Cornelis Krijten-
berg, lotelingen der lichting 1913 zijn op
nieuw als kostwinners voor een jaar van den
militiedienst vrijgesteld.
Het onderzoek van den verlofgangers
der nationale militie zal voor deze gemeente
plaats hebben te Dirksland op Dinsdag 23
Juni a.s. des namiddag 2s/i ure.
STELLENDAM. Bij den landbouwer M.
van Driel alhier werd een vreemdsoortig
biggetje geboren. Het diertje had n.l. slecht
één oog midden op den kop en een slurfje.
Het was echter reeds dood en werd direct
begraven.
J.l. Dinsdag had de dekknecht op den
Zandzuiger „de Schelde", D. Waard, het on
geluk een stoot van een paal in den rug te
krijgen. Hij was genoodzaakt, zijn werk te
staken en geneeskundige hulp in te roepen.
J.l. Woensdag zijn van hier ook eenige
blazerschuiten vertrokken naar het in de Wa
terweg gestrande s.s. Grof Khuen Hedenvarij.
Daar het schip echter reeds Donderdagmor
gen vlot, was, kwamen ze te laat om te hel
pen overladen.
GOEDEREEDE. Van den arbeider K. v.
d. W. lag Woensdag zijn varken dood in
het hok.
De tweejarige Dina O. viel van een
stoel en brak een arm. Door den geneesheer
alhier werd het verbonden.
Zondag namiddag zonk in het Spui, nabij
Zuidland den boeierschuit van beurtschipper,
J. de Bloeme alhier. Dit geval geschiedde zoo
plots dat de schipper met zijn zoon te water
moesten springen, doch gelukkig den wal
bereikten. Het vaartuig wordt als verloren
beschouwd.
Schipper J. Grinwis had bij de uitoefe
ning van zijn bedrijf het ongeluk een zwaard
te breken en moest direct weder de haven
kiezen.
J. 't Mannetje, blazerschipper alhier,
geraakte met zijn hand tusschen een Kamrad
der lier beklemd, waardoor hij drie vingers
zoodanig klemde, dat een er van hoogst
waarschijnlijk al geneest ze, krom zal blijven.
Door L. T. werd in 3 dagen 118 mus-
schen en 1 Kraai geschoten. Daar voor word
door het musschengilde 2.44 betaald.
OUDDORP. De regen der laatste dagen
heeft aan de hoogere gelegen Zandgronden
alhier veel goeds gedaan. De planten die
een kwijnend aanzien opleverden staan er
thans verfrischt bij.
Openbare Vergadering van den Raad
der Gemeente SOMMELSDIJK op
Woensdag 27 Mei 1914, des nam. 3
ure.
Voorz. den Ed. Achtb. Heer Burgemeester.
Tegenwoordig alle leden. Eén vacature.
De voorz. opende de vergadering met ge
bed.
Daarna werden de Notulen der vorige ver
gadering door den Secr. gelezen en onveran
derd vastgesteld.
Naar aanleiding der voorgelezen notulen,
meer bepaaldelijk dat gedeelte waarin
dhr. Doornbos een vraag gesteld had, be
treffende het hekje van dhr. Groenendijk aan
den Langeweg.
Hierop antwoordde de voorz.
Bij het onderzoek van B. en W. is ge
bleken, dat voorzoover het Gemeentebe
stuur daar zeggenschap had, dat het hekje
staat op de plaats, waar wij het zouden wil
len hebben.
Nu moet Groenendijk het voorzoover het
de Polder betreft maar met het Polderbe
stuur klaar maken.
1. Ingekomen stukken:
a. Twee missive's van H. H. Ged. Staten
waarbij goedgekeurd werden terugontvangen
de besluiten van den Raad tot wijziging der
Begrooting, en het aangaan der geldlee-
ning(en).
b. ^Missive van H.H. Ged. Staten, waarbij
het Koninklijk Besluit, is gevoegd tot veran
dering van het maximum van den H. Omslag.
c. Twee Missive's van hetzelfde College
onder goedkeuring terugontvangen n.l. de
aangebrachte wijziging in de Begrooting 1914
alsmede het Kohier van het Schoolgeld 2e
kwartaal.
d. Dankbetuiging van dhr. Thielman Hoofd
der O. L. School, voor het inwilligen van
zijn verzoek.
e. Verzoek van P. H. Verhoeve om afschrij-
van den H. Omslag. Besloten 7 maanden af
schrijving tot een bedrag van f 1,93 te ver-
leenen.
f. Request van de Afd. Middelharnis van
het Ned. Onderwijzersgenootschap, om bete
re salarieering enz. van het Personeel der
O. L. School.
(w. g.) Voogd Voorz.
Mej. Kodde, Secr.
Voorz. B. en W. zijn van oordeel, waar
de Salarisregeling pas U/2 jaar geleden F
herzien, dat er geen oorzaken zijn, om daarop
terug te komen, derhalve stellen wij u voo
hierop afwijzend te beschikken. Besloten.
2. Verzoek van J. S. Frederiks om eervol
ontslag als Gemeentebode, havenmeester enz.
enz. zulks met ingang van 1 Juli a.s.
Besloten Frederiks met ingang van genoem
de datum eervol ontslag te verleenen.
3. Aanbieding van het Verslag van den
toestand der Gemeente over 1913.
4. Wijziging der Begrootingen dienst 1913
en 1914.
5. Regeling belooningen voor de nieuw te
benoemen, Gemeente-veldwachter, en Gem.-
bode.
Voorz. Waar het B. en W. gebleken is,
dat de vereeniging van Gemeente-veldwach
ter en bode, soms moeilijkheden opleverde
meenen wij voor te moeten stellen deze be
trekkingen te scheiden. Het havenmeester
schap zouden wij niets over willen zeggen,
