Zaterdaö 33 Mei 1914,
y
Antirevolutionair
29ste Jaargang N". 1974.
Orgaan
voor de Ktiidltollaiitlsclie en Keenwsche Eilanden.
EB ML
IN HOC SIGNO VINCES
OP DEN UITKIJK.
Deze Courant verschijnt eiken "Woensdag en Saterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden fr. p. p. 50 Cent.
Buitenland bij vooruitbetaling f 4,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
W. BOEKHOVEN,
SOMMELSDIJK.
Advertentiën 10 Cent per regel en 3/s maal. Reclames SO per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en */8 maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Advertentiën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 uur.
Alle stukken voor «ie Hedactie bestemd, Advertenties en verdere Administratie fraueo toe te aeisden aan den Uitgever.
ij die zich nu abonneeren, ont
vangen de nog in deze maand
verschijnende nummers gratis.
Motel Ëfrsfaurant
„HET GOUDEN HERT",
- Mtotêerdam.
DINERS 60 cent en hooger.
LOGIES MET ONTBIJT
1 R. C. F. T. tl. LEE-Moonen.
'i-Jfc.f "fffi -• -—---• - r>
ÜITGEYEE
Telefoon Intercoms*. No. 2.
s
Bespotten of waardeeren van 't Chris
tendom III (Slot).
Een barbaarsch wondergeloof was 't
Chiistendom. En Wibaut stelde vast aan
Enka, dat in de S. D. A. P. gezegd mocht
worden: Gelijke rechten in die partij voor
- spotters en aanbidders van den Christus.
Wie 't Christendom wou aan- en uitflui
ten, hij mocht zijn gang gaan. Wie 't wil
eeren en eerbiedigen, ook hedh of haar is
die vrijheid toegelaten. Of iemand Christen
is. 't Kan de S. D. A. P. niet schelen, hij
kan atheist theist, orthodox, modern zijn,
vroom of onvroom, de hoofdvraag voor
de S. D. A. P. is zijt ge socialist en de
rest moet iemand zelf maar weten. Vloekt
op Christus, vloekt op Golgotha. De S. D.
A P. laat alles en alles toe, als je maar
Socialist je betoont.
Zoo schreef Wibaut als hij 't had over
allen zijn gelijkwaardige en verdraag
zaamheid is de Christenen in onze partij
aanbevolen*
En Enka aanvaardt die stelling. Ze schrijft
in Het Volk 28 April
Niettegenstaande onze uitdrukkelijke ver
klaring dat wij ten volle de gelijke rech
ten van geloovige en ongeloovige partij-
genooten erkennen en geen socialistische
partij op Christelijken grondslag verlan
gen, gaat partijgenoot Wibaut voort met
te betoogen, dat wij ongeloovige partij-
genooten het zwijgen niet mogen opleg
gen en van de partij geen hooghouden
der Chr. levensbeschouwing mogen ver
langen.
Droeve erkentenis van een Christen-So-
cialiste, Zij erkent, dat ze met eigen toe
stemming wil en moet toelaten bespot
ting en verachting van God en Christen
dom. Ze zal er zich niet tegen kunnen ver
zetten dat wil ze ook niet.
Ze erkent de gelijkwaardigheid van haar
met Wolda, die aanrandde't heiligste, waar
voor een Christen actie voert, 't Christen
dom als geloof in Christus.
En ze erkent die gelijkwaardigheid, om
dat ze 't met Wibaut eens is, dat 't So
cialistisch beginselprogram een zuiver eco-
nomischen grondslag heeft. Dat dit pro
gram de toetreding mogelijk maakt van
allen, die zijn verklaring van de maatschap
pelijke ontwikkeling aanvaarden en die
den uit 't kapitalisme voortspruitenden
strijd van het proletariaat mede willen
strijden. Voor allen, onverschillig hoe zij
staan ten opzichte van godsdienst en gods-
dienstwaardeering, die buiten het partij
program zijn gehouden.
Godsdienst is privaatzaak. En met of
zonder godsdienst, als men maar het So
cialistische beginselprogram aanvaardt,
wordt men bij de S. D. A. P. met open
armen ontvangen.
En Enka legt daarop de strijdbijl neer.
Op de verklaring van Wibaut rust ze nu.
't Debat op 't Congres begonnen is met
Enka's slotwoord afgeloopen.
Zij aanvaardt het Socialistisch partij
program met anderen, die 't Godsgeloof
vertrappen, en met die allen voelt ze zich
één. Zij aanvaardt het, dat naar Wolda's
getuigenis aan het program geen enkele
wereldbeschouwing ten grondslag ligt, Geen
neutrale; geen ongeloovige; geen christe
lijke levensbeschouwing: niets! 't is een
program over Maatschappijvervorming;'tis
economischEn datprogram moet men niet
christelijk maken door er een godsdienstige
saus over te gieten: die fout, zegt Wolda,
maakt Enka. Zij giet over 't program haar
godsdienstig sausje, maar dat moet ze na
laten: dat mogen de Christen-Socialisten
doen als Daar van der Zee en dat mocht
Enka vroeger doen, toen ze ook nog bij
den Bond behoorde van Christen-Socialis
ten, maar nu mag ze dat niet meer doen
ze is nu Sociaal democraat geworden, aan
gesloten bij de S. D. A. P. en die houdt
zich met die theologische saus over 't pro
gram niet op. Geen christelijk-godsdiensti-
ge strekkingen mogen den grondslag gaan
uitmaken van 't Socialistisch program. Eu
Enka kan haar theorieën zoodra ze den
godsdienst raken, wel bij zich houden, al
dus Wolda.
Droeve ontgocheling niet voor Enka, want
ze wist dat 't zoo moest in de S. D. A.P.
maar voor ieder, die van de overtuiging
uitgaat, dat geen program mogelijk is zon
der levensbeschouwing en Godsbeschouwing.
Gaat afschaffing van 't privaatbezit! alge
meen mannen- en vrouwenkiesrecht; staats
pensioen haat tegen de kerk en de leer
aars en priesters buiten zijn levensbeschou
wing om? In geen geval.
Gaat Socialistische Scheiding van Kerk
en Staat buiten uw Godsbegrip om?
Gaat alles op Staatskosten buit uw gods
dienstige inzichten om
Dwaasheid, al zulke praat.
Elk program, hoe economisch ook, heeft
een onderbouw. Wat men van zoo'n pro
gram ziet is de bovenbouw. Maar 't fun
dament is er ook. Wat men ziet en niet
ziet, zegt 't spreekwoord En nu mogen
honderden wel alleen den bovenbouw aan
vaarden maar wie dieper doordenkt, gaat
met zijn gedachten naar den onderbouw,
naar 't fundament en daar vindt hij wel
degelijk een christelijke of niet-christelijke
levensbeschouwing,
't Is onwaar, om te zoggen: Kom tot
onze S. D. A. P. want ons program heeft
geen levensbeschouwing ten grondslag.'t Is
bedrog. Puur bedrog.
Een christen kan geen Socialist zijn, als
hij maar ziet, wat de onderbouw is. Laat
de Socialist maar eens de wortelen bloot
leggen van zijn stelsel, dan blijkt 't wel,
dat de christen met hem niet mee-kan gaan.
Ja! de bovenbouw kan neutraal zijn;
mak en tam.
De vuurspuwende bergen zijn met wei
den bedekt en met grazende kudden en
met lieflijke dorpen. Maar kijk er niet in:
't is een en al verwoesting.
Zaandam in de Tweede Kamer.
De heer Brummeikamp heeft het vol
gende gevraagd aan minister Oort en kreeg
ook een antwoord. Beide, vragen en ant
woord volgen hier:
VRAGEN van den heer Brummeikamp
betreffende viering van den 1 Mei-dag te
Zaandam en het niet-uitsteken van vlag
gen van de gemeentegebouwen en kerkto
rens aldaar op den verjaardag van H. K.
H. Prinses Juliana.
I. Is het juist, dat door B. en W. van
Zaandam is besloten, dat op 1 Mei aan de
ambtenaren en werklieden der gemeente
voor zoover de dienst het toeliet vrijaf zou
worden gegeven, en de gemeentebureaux
zoowel in als buiten het gemeentehuis, met
uitzondering van het havenkantoor, geslo
ten zouden zijn?
2. Is het juist dat door den Burge
meester van Zaandam aan de hoofden der
openbare inrichtingen van onderwijs is me
degedeeld, dat het in de bedoeling ligt het
daarheen te leiden, dat voortaan op 1 Mei
aan alle openbare inrichtingen van onder
wijs te Zaandam vacautie wordt gegeven,
en dat reeds dit jaar tegen combinatie van
klassen op 1 Mei bij den Burgemeester en'
den wethouder van onderwijs geen over
wegend bezwaar bestaat?
3. Is het juist, dat op den verjaardag
van H. K H. Prinses Juliana krachtens
besluit van B. en W. van Zaandam van
de gemeentegebouwen en kerktorens aldaar
geen vlaggen uitgestoken zijn, in afwijking
van hetgeen vroeger geschiedde: en, zoo
ja, kan de Minister mededeelen, welk mo
tief tot deze afwijking heeft geleid?
ANTWOORD van den heer Cort van
der LindenMinister van Binnenlandsche
Zaken. (Ingezonden 11 Mei 1914.)
Nopens de door het lid der Kamer, den
heer Brummeikamp, gestelde vragen be
treffende de hiernevens vermelde onder
werpen, heeft de ondergeteekende vanwege
den burgemeester der gemeente Zaandam
Gedempte Iloerensteiger 63A, S3B
Direct nabij de Hoofdsteeg,
f 1.25, f 1.50 en f 1.75
Tel. No. 10595. Aanbevelend,
Het door ieder aanbevolen adres.
de antwoorden ontvangen, welke hieronder,
in de volgorde van de vragen, waarop zij
betrekking hebben, worden medegedeeld.
1. Door burgemeester en wethouders
van Zaandam is besloten, op 1 Mei aan
alle ambtenaren en werklieden der gemeente
vrijaf te geven, voor zoover de dienst het
toe zou laten en verder met uitzondering
van bet politiebureau, het havenkantoor
en de scholen voor lager en middelbaar
onderwijs.
Dit besluit is uitgevoerd, zoodat met
uitzondering van de drie genoemde dien
sten de gemeentebureau's op dien dag voor
het publiek gesloten geweest zijn.
2. Aan de hoofden der openbare inrich
tingen van onderwijs is het volgende schrij
ven gezonden:
Zaandam, 27 April 1914.
Het ligt in de bedoeling het daarheen te
leiden, dat voortaan op 1 Mei aan alle
openbare inrichtingen van onderwijs in de
gemeente vacantie wordt gegeven.
Voor dit jaar zijn echter verordeningen
en leerplans nog niet met dien maatregel
in overeenstemming.
Ofschoon burgemeester en wethouders
gaarne zouden zien, dat nu reeds zooveel
mogelijk van den 1 Mei-dag als vacantie-
dag zou worden gebruik gemaakt, kan ik
op grond van het vorenstaande geen vrij
heid nemen, dat klassen naar huis worden
gezonden. Tegen combinatie van klassen
voor zooveel gemakkelijk mogelijk
bestaat voor dien dag bij mij en den wet
houder van Onderwijs geen overwegend
bezwaar.
De burgemeester van Zaandam
(get.) K. ter Laan.
Aan
de hoofden der scholen A tot en met H.
den heer directeur der hoogere burgerschool.
handelsdagschool.
vandenhandelsavondcursue
der burgeravondschool.
3 Burgemeester en wethouders hebben
besloten, dat op den verjaardag H. K. H.
Prinses Juliana, in afwijkiDg van hetgeen
vroeger geschiedde, geen vlaggen zouden
worden uitgestoken van gemeentewege. Zij
vonden in de verjaring van de Princes geen
aanleiding tet vlagvertoon en meenden bo
vendien door hun besluit te handelen in
den geest van de meerderheid van den
raad en van de bevolking.
Dit Kabinet is wel inderdaad extra or-
denair in zijn optreden.
Het Antipapisme hielp mee om de kiezers
tegen Rechts op te zetten en de R Kath.
proffessor Struijken wordt benoemd tot lid
van den Raad van State, en tot
Voorzitter der Eerste Kamer de heer Van
Voorst tot Voorst, ook roomsch-katholiek.
In de Troonrede is sprake van het bou
wen van een oorlogschip, een slagschip
op kosten van Indie en 't gerucht gaat,
dat het niet zal gebeuren, omdat er een
hevig verzet van uit de Kamermeerderheid
het gevolg zal zijn, dat 't Kabinet het
hoofd zou kunnen kosten.
In Zaandam benoemt men een Socialis-
tischen burgemeester, die in die verjaring
der Prinses geen aanleiding vindt om te
vlaggen, omdat de Raad en bevolking So
cialistisch is, alsof een Burgemeester niet
verplicht is het Hoofd van den Staat en
diens kind officieel te eeren. Te eeren als
draagster van 't Gezag, dat dit kind ook
eenmaal erlangen zal.
Laat ik het eerbiedig zeggen
Het kan strekken ter noodige opfris-
sching des geestes voor hen, die meenen
mochten, dat thans alle gevaar voor de
bizondere school voorbij is, dat de wacht
posten kunnen worden ingetrokken en de
wapens neergelegd, omdat immers onze
tegenstanders zélf bezig zijn de erkenning
van ons goed recht in Wet en Grondwet
te helpen neerschrijven.
Wij hebben een baken in zee.
Op de jongste algemeene vergadering van
den Bond van Nederl. Onderwijzers was
een voorstel, van 't hoofdbestuur nog wel
naar ik meen, om te gaan aandringen op
algemeenverplicht, neutraal onderwijs.
Men weet, wat dit inhoudt.
Evenals er een beweging gaande is, om
de kroegen te sluiten, zou men dan een
beweging uitlokken, om alle scholen met
den Bijbel gesloten te krijgen.
Nu is dat er niet van gekomen.
't Voorstel is voorloopig ingebalsemd,
onder protest van een deel der vergadering.
Maar het is allerminst afgestemd! Om
redenen buiten het onderwijs gelegen, vond
de meerderheid het raadzaam opdatoogen-
blik zoo'n heet hangijzer niet aan te raken.
Dat was al!
Den laatsten aanval op de bijzondere,
niet-neutrale school, hebben we niet ge
had.
Ja, ik kreeg zelfs dezer dagen 'n bro
chure in handeD, waarvan ik niet gedacht
had, dat ze na 60-jarigen schoolstrijd nog
kón worden geschreven. Wie van alles rijp
en groen, dat de persen uitzweeten, dage
lijks onder de oogen krijgt, verbaast zich
niet licht maar hier was de verba
zing mij soms te machtig en stond er een
uitroepteeken op den rand der bladzijde
eer m'n brein goed wist, wat de vlugge
vingers deden.
'n Verdediging der openbare School.
'n Verheerlijking van 't neutraal onder
wijs.
't Zij zoo. Geschiedt dat met gloed en
geestdrift, dan geniet ik er van, zooals de
doelverdediger genieten moet in 't voetbal
spel, als hij telkens den bal krijgt weg te
werken. Als de politieke strijd maar door
invoering van rechtsgelijkheid beëindigd
wordt, vind ik het niets geen bezwaar, dat
de paedagogische strijd voorduurt. Strijd
staalt. Strijd sterkt.
Strijdt dwingt ook tot beter keur op
eigen wapenen en nauwkeuriger onderzoek
van eigen positie.
Dat er dus een nieuwe kampvechter op
stond voor de neutrale school 't is
prijzenswaard.
Ook, dat hij met iets nieuws komt.
Zelfs met een nieuwe autoriteit.
Alweer: laat ik 't eerbiedig zeggen:
Deze nieuwe kampioen voor de neutrale
school en het openbaar onderwijs komt
met de spiksplinternieuwe bewering, dat
onze Heere Jezus Christus zelf zich heeft
uitgesproken ten gunste van het neutraal
onderwijs en, levende in onzen tijd en in
ons land, zijn «wee u!* zou slingeren te
gen ons «christtlijken* en de openbare school
zooals ze ten onzent gevonden wordt zou
erkennen als de eenige, die aan zijn leer
stellingen beantwoordt.
Dat is zeker een «nieuw feit*.
Het geeft aan 't geding, dat ten gunste
der rechtsgelijkheid* staat beslist te wor
den, opeens een anderen keer. De voorstan
ders van de School met den Bijbel hebben
zich bij den opbouw hunner school van de
fundamenten af radicaal vergist. Zij spraken
in Jezus' naam van een heilig-moeten, of
ferden voor Zi)n zaak hun goud en^zilver
riepen Zijn zegen in over hun arbeid
en waren er al dien tijd «vlak naast".
Zij meenden hun kinderen tot Jezus te
leiden en gingen precies den verkeer
den weg.
Het is een verbijsterend geval.
De schrijver slingert Troelstra zijn ver
ontwaardiging in 't gelaat, omdat hij met
zijn »vernuftig parlementarisme" en zijn
kronkeltaktiek de echte «palstaanders* voor
het neutraal onderwijs een blok aan 't
been bindt.
De schrijver haat die taktiek.
Maar zelf is bij Iaat ik hem mijn le
zers mogen voorstellenEvert Temmeleer-
aar aan de Rijks Hoogere Burgerschool te
Coevorden zonder dat-ie 't beseft 'n ge
boren tacticus, die weet hoe de beste ver
dediging gewoonlijk bestaat in den meest
forschen aanval en dat die aanval 't best
gelukt, aan wie een sterk punt bezet in de
stelling van den vijand zelf. (x).
Zóó tenminste handelt hij.
Onze school staat op het fandament Je
zus Christus.
Nu komt hij en valt op dat fondament
aan. Bewijst, dat wij van de woorden en
de leer van Christus niet het minste ver
staan en dat wij juist andersom het kind
onderwijzen en opvoeden, als Jezus het ons
geleerd hee,.
De lezer verbaast zich?
Dan wordt het tijd, dat ik hem zwart
op wit de waarheid bewijs van mijn zeg
gen.
Eerst gooit de heer Evert Temme ons,
met tal van sociaaldemocraten op één hoop
Troelstra en Kuyper één pot nat. Zij lijden
beiden, met al hun volgelingen aan 'n idee-
flxe.
«Ook met ons verstand moeten wij
God liefhebben. Evenals die sociaal-de
mocraten, die meenen dat alles op aarde
te verklaren is op filosofisch-materialis-
tischen grond, uit het maatschappelijk
gebeuren, lijden ook degenen, die den
bijbel de openbaring Gods noemen aan
een idee-fixe*
Ziezoo, daar liggen we dus.
Het is, volgens E Temme andersom.
«Juist zij, die zich er op toeleggen om
zooveel mogelijk aan vaststaande, on-
verwrikbare meeningen te ontkomen, ver
heugen zich in de heerlijkheid Gods.*
Een daarom is het van die Rechtsche
ouders zulk een misdadig streven, dat zij
bij hun kroost juist precies dezelfde dog
matische meenikjes willen aankweeken, die
zij hebben. Dat gaat regelrecht tegen Je
zus leer in en dat gaat de schrijver nu
uit den Bijbel zélf bewijzen. Hij gebruikt
daarbij de Leidsche vertaling, die echter
op dit punt met onze Staten-vertaling vrij
wel overeenkomt.
Ziehier zijn klemmend betoog:
«Je'us zei volgens den bijbel
Meent gij, dat "ik gekomen bén om vrede
te geven op aarde? Neen zeg ik u, niets
dan verdeeldheid! Want van nu aan
zullen er vijf in één huis verdeeld zijn,
drie tegen twee en twee tegen drie. Va
der zal verdeeld zijn tegen zoon, en zoon
tegen vader, moeder tegen dochter en
dochter tegen moeder*.
Elk mijner lezers kent den tekst.
Maar niet ieder zal zoo dadelijk vatten
dat Jezus hiermee onze christelijke school
veroordeelt en de neutraliteit van het on
derwijs predikt. Daarvoor moet men Evert
Temme heeten en leeraar zijn aan een
Rijks - Hoogereburgerschool
Ik geef den man weer 't woord:
«Volgens Jezus is het dus goed, als
overal en altijd (let op «niets dan*) de
kinderen anders denken dan de ouders.
Hij zou dus ook de zelfstandigheid be
vorderende neutrale openbare school ver
dedigen tegenover die waar de kinderen
bezwaarlijk tegenover hun ouders «ver
deeld* kunnen worden, doch in tegr
deel met vooroordeel eens anders i aar
zichten leeren wantrouwen. *jj$y
De lezer staat perplex
Er is door mystieke «oudjes* soms heel
wat uit den Bijbel gehaald, dat zij er eerst
zelf heel naïef hadden ingelegd. Maar een
tekst-gebruik als ons hier uit Coevorden
geleerd wordt, spant de kroon!
Eu nu meene men niet, dat hier 't spreek
woord geldt van een paard met vier poo-
ten, dat ook nog wel eens struikelen kan.
Dat we hier met een penneslip te doen heb
ben, even voor het ter ruste gaan neerge
schreven en bij de correctie over 't hoofd
gezien Niets is minder waar.
Deze stelling, dat Jezus in onze dagen
de groote verdediger zijn zou der neutrale,
openbare school is een der grondji'aren
waarop de schrijver zijn betoog en coach»
sie heeft gebouwd Die hij dan ook niet
bij vergissing neerschreef, maar herhaalde-
'V
n
M