Zaterdag 20 December 1913
28ste Jaargang JNi°. 1930.
voor de ZuidItollsmdsche en Meeiiwseli® Eilanden.
EERSTE BLAD,
Is ils MiiwMGHeiii
A n tirevo lutionair
Orgaan
IN HOC SIGNO VINCES
W. BOEKHOVEN,
„HET GOUDEN HERT",
H. C, F. y. d, LEE-Moonen.
OP DEN UITRUK.
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag @n Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden £r. p. p. 50 Cant.
Buitenland by voonaitbetaling f 4,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent,
UITGHSYER
80MMELSDXJK.
Tcleffooia Inferconm. Mo. 2.
Advertentiën 10 Cent per regel en 3/s maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en */3 maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
G roote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan,
Advertentiën wordeö ingewaeht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 uur.
Alle stukken voor de Redactie bestemd,
Advertentiën en verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uitgever.
Lees maar elk stuk dat van Vrij
zinnige zijde komt en eenigermate over
de Antithese rept, ol ge beluistert
aanstonds deze woorden»Maar wij,
Vrijzinnigen zijn ook Christelijk« Zoo
komt 't ook dat de Bond van Protest.
Kiezers met Ds, Hoogenhuizen als
V verdoold schaap vóór de stembus
scheef:
Wij verfoeien van harte de be-
driegelijke leuze eener coalitie, die
op onheilige wijze godsdienst en po
litiek vermengt en die door de wijze,
waarop zij de antithese stelt ons volk
al meer in twee vijandige kampen
verdeeld.
En om nu te betoogen, dat de co
alitie zoo'n bedriegster was, onder
schrijft de Bond wat Ds. Wagenaar in
de N. R. C. van 25 Febr. 1905 schreef
nis
Vat men 't woord »Christelijk« op
in ruimer zin, zooals in de tegen
stelling «christenvolken en heiden-
volken*, in Nederland en China, dan
aarzel ik niet alle liberalen en ook
zelfs sociaal-democraten onder de
Christenen te rekenen. Vat men
't woord »christen« op in engeren
zin, zooals bijv. de Heidel berger Ca
techismus, «door het geloof en le
vend lidmaat van Christus*, dan
meen ik, dat het niet anders dan
groote willekeur en ongepaste aan
matiging wordt, de deelingslijn te
trekken langs de politieke partijbe
grenzing van rechter- en linkerzijde.
Kortom, de antithese tusschen geloof
en ongeloof bestaat wel, bestaat alle
eeuwen door, doch is een religieuse
tegenstelling, welke, overgebracht op
politiek terrein, onwaar wordt (veel
te eng ol veel te ruim, al naar ma
te men het bedoelt) en gevaarlijk
voor de religie zelf, daar zij een
onheilige vermenging van godsdienst
en politiek tengevolge heeft.
Om te betoogen, dat de Coalitie een
bedriegelijke leuze hanteert, haalt de
Bond ook aan; wat dr, de Visser 14
Dec. 1912 in de Kamer «prak nl:
In 't begrip Christelijke Staatkun
de schuilt een element Christelijke
individualiteit (persoonlijkheid), 't
welk evengoed bij de mannen der
linkerzijde als bij die der rechterzijde
kan gevonden worden.
Daarom heb ik voor mij zelf al
tijd de uitdrukking gewraakt, dat
men in coalitie zijnde, stoelen zou op
den gemeenschappelijken wortel des
geloofs.
Daarom, zoo sprak de Bondmoet
die leus nl. rechts is geloof en links
is ongeloof, te kwader uur op politiek
terrein gebracht, niet alleen déar niet
op de spits worden gedreven, maar voor
altijd uit het politiek strijdperk worden
gebannen.
In bond met dien befaamden bond
beroept ook de Concentratie zich op
schrijvers, die van de antithese niet
veel willen weten bv. dr. Slotemaker
de Bruine, Herv. predikant in 't Han
delsblad van Febr. 'IB; idem op mr.
dr. van der Laar. Deze laatste mijn
heer schreef:
Als men nu beweert, dst het bij
deze verkiezing gaat vóór of tegen
den Christus, dan is dat volksver
loochening De Christus staat te hoog
dan dat daarmede gesold mag wor
den om politieke winste. Zijn partij
wil die leuze niet, maar moet ze
gelden, danVóór den Christus te
gen de Coalitie.
Derhalve: de antithese is een leu
gen is bedrog en de Vrijzinnigen en
sociaal-democraten zijn ook christelijk.
Maar ieder voelt, dat een debat daar
over totaal onvruchtbaar is, als eerst
niet vast staat., wat men aan weers
zijden onder christelijk verstaat.
Het woord kan opgevat worden
confessioneelmoreel en politiek, so
ciaaldat is óf als uitdrukking onzer
belijdenis óf onzer deugdenbeschou-
wingen betrachting óf als 't ka
rakter eener maatschappij of als 't
karakter van een Staat.
Confessioneel beteekent 'tWe be
lijden wat de Kerk van Christus alle
eeuwen door beleden heeft.
Moreel beteekent 'tde deugdsbe-
trachting is een scheut, die stoelt op
Christus als reformator des harten
door wedergeboorte.
Politiek beteekent 'tde Staat rekent
in zijn publiek optreden nog met zijn
afkomst en geboorte uit een Chris
telijk beschavingstijdperk.
Hoe kan de vrijzinnigheid nu een
Christelijke levensopvatting genoemd
worden 7
Niet confessioneel, omdat de vrij
zinnige levensbeschouwing haar mid
delpunt nooit heeft gezocht in de
confessie, in de openbaring, in het
dogma als samenvatting van gevolg
trekkingen uit de openbaring, maar
in de Rede en humaniteit, die't dogma
bestrijdt. Wetenschap tegen geloof.
de oude tegenstelling.
We spreken van de vrijzinnigheid,
niet over den een of ander vrijzinnige,
wiens gemoed fijn besnaard kan zijn.
Niet moreel, omdat de vrijzinnige
levensgedachte haar bestaan niet wil
danken aan den Middelaar Christus,
die de deugd eischt niet als voor
waarde, maar als offer van harten-
bekeeringzooals de Catechismus
leert, dat de uit dankbaarheid voor
verworven zaligheid de ware zedeleer
ontspruit. De braafheid dus geen grond,
maar gevolg van ingeplant zijn in
Christus.
Wel sociaal, omdat ook in de vrij
zinnigheid en ook in de Sociaal-
Democratie duidelijke ken teekenen
zijn, dat zij zich gevoelen niet in een
Mohamedaansche, maar in een Chris
telijke natie. Geen enkele vrijzinnige
of socialist zal 't in zijn hoofd krijgen
om den Mohamedaanschen Vrijdag
tot onzen Zondag uit te roepen. Wat
buiten Europa in heidensche landen
plaats vindt in zake huwelijk, vrou
wendienst, slavernij, rechtspraak enz.
vindt bij geen enkelen Nederlandschen
vrijzinnige of socialist aanbeveling.
Wie denkt er onder hen aan twee of
meer vrouwen ten huwelijk 7 Wie aan
vrouwenarbeid, zooals ginds 7 Aan
handel in slaven en slavinnen Aan
verdeeling der goederen alleen aan
de mannelijke nakomelingen, terwijl
de vrouw moet onderhouden worden
door de familie. Als zoodanig, sociaal
dus, is de vrijzinnigheid Christelijk.
Niet, dat ze met Gods Woord wil
rekenen als kenbron van politieke be
ll otel Eestaurant
Gedempte Boerensteiger 63A, 63B
Hotferdam.
DINERS 60 cent en hooger.
LOGIES MET ONTBIJT
f 1.—, f 1.25 en f 1.50
Aanbevelend,
Het door ieder aanbevolen adres.
ginselen daar wil ze niets van weten
maar omdat ze op sociaal terrein het
voorbeeld van den Hervormer Jezus
wil volgen. Aan den Christus als Mid
delaar heeft ze malingmaar aan den
Hervormer Jezus, den Socioloog van
Nazareth, dien den Mammon bestreed
en de armen liefhad en als slacht
offer van zijn beginsel durfde gekrui
sigd te worden, heeft ze waarde.
Is dus de vrijzinnigheid een Chris
telijke levensopvatting. Neen l als men
«Christelijk* opvat als «leven naar
Christus, als Leeraar, Profeet,
Priester, Koning, Zaligmaker en dat
Koningschap laat gelden op alle ter
rein.* Jaals men Christelijk opvat
in den zin van: nawerking van Chris
telijke beginselen en Christelijke be
schaving Ja als men bedoelt't zich
niet kunnen onttrekken aan den geest
des Christendoms, die in de Natie al
eeuwen de overhand heeft. Ja\ als
men bedoelt: tzich zelfs tegen zin en
wil moeten onderwerpen aan allerlei
wetgeving en gewoonte, onder de
macht des Christendoms tot stand
gekomen.
Uitzicht
De laatste Kamerdebatten geven
misschien eenig uitzicht op gelijkstel
ling van het christ. met 't Openbaar
Onderwijs. Zeker 't kan nog wel een
jaar of 5, 6 duren eer alles zijn volle
beslag heeft omdat een Grondwets
herziening met verandering van art.
80, dus het Kiesrechtartikel zelf reeds,
nieuwe verkiezingen met zich brengt.
En na zoo'n generale nieuwe verkie
zing komen er weer nieuwe zittingen
om over dat nieuwe art. in de Grond
wet nog eens te praten en te stemmen
en weer nieuwe zittingen voor dat art.
192 en weer nieuwe zittingen om de
Lager Onderwijswet te veranderen
een met ander zal dunkt ons nog wel
een jaar of 5, 6 durenMaar dat is
niet 't ergste.
Als maar vaststaat, dat art. 192, het
Onderwijs artikel volkomen omgezet
wordt den Bijzondere Scholen ten
goede, d.i. dat het onrecht van het
gemeentegeld ophoudt enz. enz. dan
zijn we al een heel eind op koers.
Rechts zal dus den Commissorialen
arbeid aanvaarden. En dr. Kuyper èn
mr. Lohman én mr. Loeiï hebben uit
gesproken dat door de laatste uitla
tingen van min. Cort van der Linden
de baan vrij is gemaakt om in de
Staatscommissie zitting t e nemen, waar
aan eerst getwijfeld werd.
Maar de Minister wil een compro
mis wil op alle bezwaren van Rechts
ingaan om te zien, wat ervan terecht
kan komen.
En natuurlijk, dat is al heel wat
gewonnen 1 Als de Minister had gezegd,
«spreek met mij over hoogere subsidie
van 't Rijkmaar verder ga ik geen
stap*, dan had Rechts zeker niet in
de Commissie gaan zitten. Want dat
punt is al zoo duidelijk en zoo na
tuurlijk, en zoo afgezaagd, dat daar
geen nieuwe Commissie voor noodig
is. Doch als de minister zegt„komt
maar met al je bezwaren en we zul
len ze alle onder de oogen zien", zie
dan haast zich een mensch naar
zoo'n Commissie, om daar al zyn be
zwaren te zeggen, En afwachten blijft
dan de boodschap.
Afwachten is dus nu 't wachtwoord.
Ontvange elk onzer Commissieleden
van Rechts de noodige wijsheid om
ons Bijz. Onderwijs daar te bepleiten
en er winste voor te halen.
Sociaal beteekent 'tde maatschap
pij draagt in zich overal de sporen
van een Christendom, dat daarin
eeuwen geleefd heeft.
Direct nabij de Hoofdsteeg,
Ons volk gaat over 't algemeen nog wel
graag naar de catechismuspreek.
Dat was in de dagen der vaderen wel
eens minder dan 't nu is, want in de oude
oorkonden slaan nog al eens bizonderheden
opgeteekend, waaruit blijkt, hoe velen de
gewoonte hadden vrij getrouw in den mor
gendienst te komen, maar dan meenden
hun godsdienstplichten* te hebben ver
vuld en den dag verder voor zichzelf namen.
De voorgangers in dien tijd begrepen,
wat groote geestelijke schade het zou zijn
voor 't volk, wanneer dit algemeen gewoonte
werd en dus de catechismus in de predi
katie niet meer spreken zou tot het volk,
't Is nu zóó, dat het zelfs voorkomt
Zekere slordigheid in 't bijwonen der mor-
genkerk, maar de plaats bij de catechis
muspreek nooit onbezet laten. Ik zeg dat
niet in 't algemeen, want in de groote
steden klaagt men juist weer over de middag
en avondbeurten, naar ik wel in de ker
kelijke bladen lees,
Nu geloof ik niet dat de gereformeerde
kerkln buiten den Bijbel een zóó kostelijk
en zegenverspreidend boeksken bezitten als
deze Catechismus. Wie daaruit van der
jeugd af heeft geleerd en hem jaar na jaar
heeft hooren bepreeken, die krijgt een vast
fondament, voor leer en leven, gelegd in
den bodem der Heilige Schrift, waarop hij
gerust een geestelijk stormpje afwachten kan.
Maar wat ik zeggen wou
Ook dit »gulden boeksken* draagt het
stempel van zijn tijd. Het trekt dapper te
velde tegen remonstranten, anabaptisten,
papisten, socinianen enz., wat zeer nuttig
is, nader te hooren verklaren.
Maar de wereld gaat voort.
En de duivel werkt door.
En steeds nieuwe dwalingen komen op,
of ook de oude, die de gemeente des
Heeren vroeger reeds naakt heeft uitgekleed,
komen in een nieuw, verleidelijk gewaad,
dat ze onherkenbaar doet zijn en begeerlijk
tegelijk en onze catechismus is geble
ven die ze was, en daarmee ook goed
deels de middag- of avondprediking in
onze kerken.
Zeker er kwam wijziging
Als ik eens 'n enkelen keer zoo een
bruinen foliant uit vroeger eeuwen in han
den krijg, met catechismus-predikatien uit
de dagen der vadereD, dan wil ik daar geen
kwaad van zeggen, maar ben toch onze
leeraars dankbaar, dat ze ook een open
oog hebben voor de zonden en nooden
van dezen tijd.
Toch er is soms wel een en ander,
dat belemmerend werkt.
Neem een frappant voorbeeld.
In de dagen der vaderen was de avond
maalsleer een van de grootste strijdvragen
in de Christelijke kerk en 't was dus vol
komen ad rem, dat de opstellers van ons
handboek daarover uitvoerig handelden.
Maar is 't nu nog zoo
Is 'tnu bepaald noodig, dat ik op 70-
jarigen leeftijd vijftigmaal tegen de >Paepsche
Mis* heb hooren prediken, noodig in dien
zin, dat ik door voorbeeld, omgang en
lectuur groot gevaar loop mij met de schare,
die ter Mis gaat, te vermengen p
Ik voor mij meen van niet.
Hoe 't met een ander staat, moet hij
zelf maar uitmaken
De toestanden veranderen zoo 1
Maar nu komen de kinderen der 20ste
eeuw met zoo tal van dwalingen en vraag
stukken in aanraking, waar in de ióe nog
geen sprakevan waszij hebben in de
bediening des Woords noodig raad, waar
schuwing, voorlichting en dat niet eens in
hun leveD, doch telkens weer. Ons leven
werd zoo drukVan alle kanten stormen
de >nieuwe> denkbeelden op ons aan.
En wat ket lastigste is 7
Niet zelden komt in onzen tijd de satan
als een engel des lichts en dan hebben wij
't zoo noodig, dat het licht van Gods Woord
toch helder schijne, zullen we waarheid van
logen onderscheiden 1
Och, er wordt tegenwoordig in de stilte
van 't menschenhart, ook van 't Christenhart,
zooveel afgetobd
'kWil es één voorbeeld noemen.
Daar hebt ge het »Nieuw-Malthusianis-
mer, dat zooals men weet hoofdzakelijk be
doeld beperking van het kindertal.
Hoe is 'tdaarmee gegaan?
Zooals met alle dwalingen.
Toen men in Christelijke kringen er 't
eerst van hoorde, werkte onmiddellijk het
christelijke gewetende Christelijke voel
horens reageerden direct op de actie en
waarschuwden reeds zonder nader onderzoek
en toetsingHier dreigt gevaar.
In die periode is een dwaling in den re-
ge! nog niet het meest te dachten.
Men ziet den vijand nog en herkent
hem ook als zoodanig.
Doch dan wordt het anders.
't Gaat als tusschen Israël en Moab. Men
gaat es ^kijken*. Vindt bij den vijand* toch
wel iets goeds. Meent al gauw, dat hij toch
ook een kiem van waarheid bezit
Er komt twijfel in de gemoederen. De
vastigheden raken los. Men raakt aan 't
wankelen, begint zichzelf te paaien, dat wij
onze levenspractijk toch ook moeten herzien
en de deur staat voor den vijand
open, éér men 't weet
Er moet vastigheid zijn. Die vastigheid
kan niet anders gevonden worden dan in
Gods Woord. En zij wordt tegen de dwa
lingen van den tijd alléén verkregen door
een gedurige, publieke, uitvoerige prediking
en uitlegging van Gods Woord. Zoogoed
ale b.v, jaar op jaar de gronden der ana
baptisten tegen den eed in onze kerken
worden gewogen en te licht bevonden, zoo
goed, neen krachtiger nog moesten jaar op
jaar de valsche gronden en overleggingen
van het N.-Malthusianisme aan de gemeente
worden ontdekt.
't Kwaad schuilt niet van verre.
In Frankrijk en in Parijs
Neen, 't is reeds in ons eigen volk bezig
de stutbalken van 't Nationale leven te door
knagen In een evangelisatie-verslag uit
N. Holland >boven 't IJ* lazen we de ont
zettende beschuldiging, dat hel vrijzinnig
protestantisme in deze streek bezig is, zich
zelf langzaam maar zeker uit te moorden.
En in de gemeente des Heeren?
Pessimisten zijn we niet
Maar ik wil drie feiten noemen.
In zijn jongste studie schrijft ds. Wiese
van Bodegraven, puttende hierbij uit den
schat zijner pastorale ervaring, dat in onze
kringen reeds gesproken wordt over een
^Christelijk Malthusianisme*, dat meent op
een geoorloofde wijze te kunnen komen tot
hetzelfde doel, nl. de beperking van het
kindertal.
Ten tweede. In niet minder dan drie
Christelijke tijdschriften', nl. >Ons tijdschrift*,
