BS3TS BLAB.
Zaterdag 20 September 1913
Antirevolutionair
28ste Jaargang NT. 1904.
Orgaan
IN HOC SIGNO VINCES
toop de Zuldhollandsclie en Zeeu\v*clie Eilanden.
W. BOEKHOVEN,
„HET GOUDEN HERT",
Dez6 Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden fr. p. p, 50 Cent.
Buitenland bij vooruitbetaling f 4,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
SOMMELSDIJK.
Advertenties 10 Cent per regel en 3/3 maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en */g maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Advertentiëu worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 uur.
Alle stokken voor de ütedaefie S»estemd, Advertentiëai en verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uitjcever.
Wat de troonrede belangrijk maken
moest, waren de zinsneden over On
derwijs, Kiesrecht, Finantiën, Pensi
oen, Militie en Koloniën. Het overige
komt in elke Troonrede voor en is
door zijn algemeenheid niet zoo in
grijpend, dat er veel aandacht aan
gewijd wordt. Maar juist na de crisis
èn voor de S. D. A. P. èn voor de
Concentratie na de velerlei gissingen
aangaande een concentratiekabmet,
of extra-parlementair of Zakenkabinet,
was er door heel Nederland verklaar
bare belangstelling zichtbaar wat er
toch op den derden Dinsdag in de
Kamer door H M. de Koningin zou
gezegd worden. En nu kan gezegd:
een makke reden, overhellend naar
Links, maar nog te veel onbestemd
om houvast te hebben of 't een ra
dicale regeering zal worden.
In één woord: Want 'f Kiesrecht
staat te vaag aangeduid, dan dat er
met grond een algemeen kiesrecht uit
kan gedistilleerd worden. Leeftijd en
uitsluitingen kunnen zeer beperken.
Vrouwenkiesrecht is aangewezen, maar
Rechts kan er zich mee verzoenen als
't huisvrouwkiesrecht is of weduwe
kiesrecht.
Derhalve,ongunstig klinkt de Troon
rede niet. Voor Rechts is er veel in
dat aantrekt. Maar vsn de uitwer
king in wetsontwerpen hangt ten
slotte alles af. Afwachten en uit
kijken dus
Enka, de christen-socialiste schrijft
in Het Volk een stukje onder boven-
staanden titel. Het socialisme, zegt ze,
begint zijn bekeerlingen te maken in
alle arbeiderskringen en in alle kringen
daarbuiten Hoe langer hoe meer ook
onder hen, wier vaste overtuiging en
diepste ervaring het is, dat de mensch
bij brood alleen niet leven kan. En
voor dezen rijst het pijnlijk vraagstuk
hunner verhouding tot de Kerk. Voor
vele sociaal democraten is de Kerk
niets en niemendal en dat komt vol
gens hen hier vandaar, dat ze kerk
en godsdienst verwarren. Maar de
religieuse sociaal-democraat moet kerk
en godsdienst scherp onderscheiden
en nu schrijft ze dezen volgenden
droeven zin neer
Het is onder de christensocialisten
een algemeen verschijnsel, dat ze
zich langzamerhand los gaan ge
voelen van de Kerk.
Maar als een soort troost voegt ze
er achter
Maar hun honger naar geestelijk
voedsel, hun verlangen naar wat
van oudsher stichting en opbouwing
heet, blijft..
Doch wat verstaat Enka dan onder
dat voedseldie stichting en opbou
wing van oudsher? Ze schrijft:
Van deze samenkomsten op Zon
dagmorgen is geene richting buiten
gesloten. Rechtzinnigheid en vrij
zinnigheid beiden zijn in de voor
gangers vertegenwoordigd.
Op 14 Sept. wordt dan in de groote
bovenzaal van Odeon, te Amsterdam,
de eerste bijeenkomst gehouden.
Maar als de voorgangers, die Zon
dags optreden vrijzinnig zijn, zullen
de rechtzinnigen toch wel thuis blijven
en dus zal voor die rechtzinnigen de
honger naar dat geestelijke voedsel
maar voor een deel gestild worden.
Zoo zien we dus de christen socialisten
van de Kerk niet alleen losweeken,
maar de rechtzinnigen onder hen kun
nen zelfs alle bijeenkomsten niet bij
wonenOf zou de strooming ook dezen
weldra te sterk worden en zullen ze,
snelle afloop der wateren, eerst ont
zinken aan de kerk en eindigen om
zelfs die bijeenkomsten met moderne
voorgangers wel bij te wonen er heen
gaan, als moderne en vrijzinnige domi
nees daar optreden? En wat blijft er
dan toch nog over van Enka's woord,
dat de honger naar geestelijk voedsel
blijft en dat ze gesticht en opgebouwd
wenschen te worden De rechtzinnige
gebouwd en gesticht door den mo
dernen socialistischen voorganger?
Droef aanschouwenMen noemt
zich christensocialist; maar verlaat
de Kerk. En als dan als poover hulp
middel 's Zondagsmorgens een onder
onsjes-bijeenkomst zal worden gehou
den, moet de christennog thuis
blijven, want er treden ook moderne
dominees op. En wat doen die «chris
tenen® Zondagsmiddags? Waar zoe
ken ze dan hun geestelijk voedsel?
't Slot van dezen toch al zoo ge-
smaldeerden Bond zal worden eene
nieuwe scheiding en scheuring, totdat
hij uit elkaar spat of als God 't niet
verhoede, als vijand der religie zich
oplost in de S. D. A. P. Nu nog schijnt
Hotel Eesiaurant
Siota'rdani.
DINERS 60 cent en hooger.
LOGIES MET ONTBIJT
R, C. F, U, LEE-Moonen.
men te vragen om wat geestelijk voed
sel buiten de Kerk omgevraagd aan
een modern. Straks wordt dat gods
dienstig gevoel zelfs afgestompt; de
onverschilligheid zelfs voor de religie
treedt in en men voelt in 't minst
geen mystieke gewaarwordingen meer.
Het geestelijk leven gaat mors dood
en 't materialisme komt vlug naar
boven en men eindigt in haat tegen
de kapitalistische klasse? Neen, veel
ergerin haat tegen God en hemel 1-
Alle godsdienstig gevoel is verwoest.
Totaal, totaal is de »christen« weg!
Om het liberale bankroet zooveel
mogelijk te dekken is een afleider
noodig. Net als een gapper in een
winkelbuurt, de wandelaars 't aan-
schreeuwthoudt den dief 1 terwijl hij
't zelf is. En wat zal die afleider zijn.
Wis en zeker is 't de finantieele kwes
tie. En dat is voor een Linksche een
dankbaar onderwerp. Hij kan op een
aandachtig gehoor rekenen,die specu
leert op de groote uitgave in den Staat.
Want groot zijn ze en nog grooter
worden ze. Hoe meer de staatsbewe
ging zich uitbreidthoe meer vader
Staat zich op alle terrein van 't leven
gaat bewegen, hoe grooter de staats
uitgaven worden. Komt daar dan nog
bij een Militiewet met nieuwe vloot-
plannen, dan kan ieder op zijn vin
gers uitrekenen, dat 't er bij de vol
gende jaren snipperen zal. En om
nu de Concentratiefouten te bedekken
om de kiezers de politieke kiespijn
niet te laten voelen zullen de propa
gandisten gaan schetteren van zoo
heb je me niet, tegen dat Rechtsche
Heemskerkministerie, dat allerlei uit
gaven heeft noodig gemaakt en met
goedkeuring der 2de Kamer. Net als
iSepuah deed in zijn tijd; als de
rheumatieklijders gewreven werden,
dat hun het zweet uitbrak, liet Jde
kwakzalver zijn muzikanten zoo ont
zettend hard toeteren, dat geen ster
veling in de zaal het gekerm van het
slachtoffer hoorde. Zoo ook zullen de
Linksche schetteraars den volke ver
tellen, dat 't Rechtsche Kabinet eigen
lijk den bron der politieke ellende is.
Komt er niets tot stam onder mr.
Cort van der LindenRechts krijgt
de schuld, want die heeft niet voor
geld gezorgd. Zoo zoekt men een af
leider voor onweer, dat op handen is.
De lucht broeit; dat voelen de Libe
ralen zelf wel. Maar een ander moet
de zondebok worden. Doch dat mis
lukt
Het trekt onze aandacht, dat ondanks
het liberaal gejubel, hoewel spoedig
na de stembus verstomd door de po
litieke narig- en rarigheden, die in
de S. D. A. P. en de Concentratie
werden afgespeeld, toch met de ge
trapte Rechterzijde zal worden reke
ning gehouden. Men voelt het, dat
bij de huidige politieke toestanden en
bij het huidige extra-parlementaire
parlement een zeer zacht woord dient
gesproken te worden tot de Rechter
zijde. Een woord van verzoening een
de hand reiken aan tegenstanders, die
in de Kamer toch nog 47 man sterk
zijn, waar de zoogenaamd regeerings-
meerderheid maar 53 is. Men voelt
het, dat er van menig wetsontwerp
weinig of niets zal terechtkomen, als
de Rechterzijde niet met krachtdadi-
gen steun aan de zijde van het Kabi
net staat. Men voelt het: voor algemeen
Kiesrecht zal nooit de rechterzijde te
vinden zijnmaar beloofd als het is
aan de kiezers, moet 't toch gegeven
worden en om nu die krachtige macht
van Rechts tot wat toegeven te dwin
gen, te lokken, moet men van de Lin
kerzijde wel met de schoolkwestie
komen. Er is, dat weet Links ook
wel, geen verzoening mogelijkeen
helpen der concentratie tegen de soci-
aaldemocratiche amendementen; een
hartelijk steunen van 't kabinet tegen
eigen libarale vrinden, kan niet be
staan, tenzij dat groote struikelblok
de school, wordt weggeruimd. Daar
om gaan nu reeds in de hoofdbladen
der Linkerzijde stemmen op om het
Grondwetsartikel| over de school niet
weg te doezelen, maar 't dèsnoodig
wat aan te vullen, te verbeteren, zoo
dat de Op. School en Bijzondere elk
haar eigenaardige, zélfstandige plaats
in 't Volksleven kan blijven innemen.
Men wil een compromis d.i. men
wil 't op een accoordje werpen met
Rechts. We hebben daar geen bezwaar
in, omdat bij de verhoudingen nu in
de partijen, die zich ook in de Ka
mer afspiegelen maar twee geval
len mogelijk zijnof niets doen of
geven en nemen.
Moet 't gaan hard tegen hard, dan
komt er niets tot stand. Alleen door
een compromis, door van onze wen
schen ook eenige in te willigen, kan
men iets anders tot stand brengen.
En als de Rechterzijde haar vrije
school kan verkrijgen, zonder opoffe
ring van al te diep ingrijpende begin
selen zonder al te groot offerfeest
van vroegere meeningen, dan is dat
een toegeven voor andere wetsont
werpen waard. Want boven alles staat
de oogst van een 50 jarigen strijd.
En wie weet, of de tegenstander nu
niet mee moet helpen, om 't onrecht
te breken. Hij zal zelf het zwaard
in de schede steken en ons de vrede
vlag opsteken.
OP DEN UITKIJK.
UITGEVER
Telefoon Interconsns. No.
De Troonrede.
Neem Onderwijs. Er zal een staats
commissie benoemd worden, hoe 't
met de Vrijmaking in de toekomst
moet. Dus nog geen enkel woord, om
zooals mr, Troelstra in zijn interview
zei. om de kleine schooltjes te nekken
en den leerplicht tot 14 jaar uit te
breidengeen enkel woord om de
Op. School de eereplaats te geven
er zal komen een Staatscommissie.
Dus voor Rechts: afwachten en uit
kijken
Neem Pensioen. Geen intrekking
van de Invaliditeitswet, Radenwet,
Ziektewet. Wel vereenvoudiging en
aanvulling van de Ziektewet met ge
neeskundige hulp, wat dr. Kuyper
ook voorstelde,, als we ons wel herin
neren. Staatspensioen is afgewimpeld
de premie voor de Invalieden blijft,
maar de 70-jarigen krijgen gratis
rente als nu, mits ze behoeftig zijn
en als in Denemarken eenige jaren
niet armlastig zijn geweest. Het Deen-
sche, niet het Engelsche stelsel zal
worden gevolgd, 't Is dus een uitbrei
ding van wat minister Talma wenschte.
Neem Militie. Er is continuïteit;
voortzetting van Colijns bestuur. Dus
dit zaakje is in orde. Maar niet voor
de Socialisten. Die kunnen er op bijten
Neem Finantiën. Voorloopig nog
geen tarief; dat komt later wel. Nu
de algemeene inkomstenbelasting, al
een oud stokpaardje; en de verhoo
ging der successie, pas door Kolkman
aangepakt, Of dat makkelijk loopen
zal, staat nog te bezien.
Neem Koloniën. Een vage, onduide
lijke rij van zinnen. Maar in geen
geval een oorlogsverklaring aan, de
kerstening door Rechts bedoeld en
gepropageerd. Over Idenburg en de
Sarekat Islam woelingen niets; over
een andere richting niets, 't Is gewoon.
Men wil verdraagzaam zijn. Accoord
dit willen we allen. Samenwerking
tusschen Rechts en 't Kabinet is dus
niet uitgesloten, 't Hangt er maar
van af, hoe ver de verdraagzaamheid
van 't Kabihet gaat.
Godsdienstig-socialistische Zondag
morgen bijeenkomsten.
Gedempte Boerensteiger 63A, G3B
Direct nabij de Hoofdsteeg,
f 1.-, f 1.25 en f 1.50
Aanbevelend,
Het door ieder aanbevolen adres.
Afleider.
Ruilen.
Dat moet treurig geweest zijn.
Zooals een gedeelte van het kerkpubliek
zich gedragen heeft, toen H, M. de Ko
ningin met gevolg Zondagmorgen in de
Nieuwe Kerk te Amsterdam de godsdienst
oefening bijwoonde. Ik had er niet bij
willen zijn 1
Hoewel de predikant vooraf verzocht,
dat ieder stil op zijn plaats zou blijven
zitten er was al gezongen en gelezen
vloog toch een groot gedeelte van het
publiek op stoelen en banken, als gold het
een kijkspel, waar H. M. gekomen was,
om zich eens te laten zien.
Tijdens de godsdienstoefening was er
veel meer aandacht voor de geringste be
weging der Hooge kerkgangers, dan voor
de preek van den dominee en toen de kerk
uitging was 't weer een opvliegen en hollen
op de galerijen, dat alleen door het forsche
Wilhelmus van het orgel een weinig werd
gedempt.
Denkt ge dat H. M. zelf met zulk een
belangstelling gediend is P
Het lijkt er niet naar.
Zijzelve heeft meermalen duidelijk laten
merken, dat het haar om Gods Woord te
doen is.
Ik herinner me nog, van enkele jaren
geleden, toen de Tentzending te Apeldoorn
werkte, hoe de Koningin, als een heel ge
wone bezoekster binnenkwam, neerzat,
luisterde en meezong, zoodat iedereen zien
kon, hoe Zij begreep, dat Ze voor 't aan-
gezichte Gods met den geringste harer
onderdanen op ééne lijn stond.
En dan zulk een herrie 1
Dat moet Haar pijnlijk zijn.
Nu mag men daarvoor echter niet het
gewone kerkgaand publiek een verwijt
maken, 'k Wou, dat onze Koningin eens
ongemerkt een van onze gewone godsdienst
oefeningen kon bijwonen en meemaken, Ze
zou zien, dat het 't geloovige volk nog wel
degelijk om God en Zijn Woord te doen is.
Neen, 't was het onhebbelijk publiek.
De een-dag-vlinders, die in jaar en dag
naar de kerk niet omzien, maar nu er >wat
te doen* was, maakten dat ze een plaats
kregen, goedkoop en uit 't gedrang.
Wat geeft die schare om het Woord?
Ze vraagt er anders nooit naar.
Honderden zijn er bij, die in bijbel noch
psalmboek den weg weten.
Want van den geestelijken nood in onze
groote steden, kan menig plattelander zich
eenvoudig geen voorstelling maken.
Daar is 't zoo gansch anders.
Enkele uitzonderingen daargelaten,
In onze dorpen en kleinere steden staat
de kerk nog in het midden en 't zijn er
eenlingen of zeer kleine groepen, die zich
aan alle aanraking met de religie onttrok
ken hebbeD.
Men moet dat goed verstaan.
Dat de ontkerstening en de afval ook
op het platteland schrikkelijke vorderingen
maken, zullen we geenszins ontkennen. Dat
de evangelisatie daar even noodig is als in
de centra onzer beschaving zijn we met de
broeders op het Congres van Evangelisatie
hartelijk eens.
Maar er is toch onderscheid.
Een toestand als in de groote steden,
waar de kerk in het huis, in het hart, in
de heugenis van duizenden geen plaatsje
meer heeft, hoe klein ookwaar men haar
niet meer telt; haar zoo gebannen heeft
uit den kring zijner gedachten, dat het
zelfs de moeite niet meer waard is, haar
te bespotten, zulk een toestand treft
men in de kleinere plaatsen zeer zelden aan.
De afval is zoo ontzettend groot 1
Tegen tien groot-stedelingen, die geregeld
de kino's bezoeken, staat er een, die ge
regeld ter kerke gaat.
En dat is overal zoo.
Bij ona en in het buitenland.
Een hooggeplaatst Noorsch geestelijke,
werd door dit verschijnsel, dat hij in Chris-
tiania al even duidelijk zag als wij in Neder
land, geleid tot de bange vraag, die hij in
een predikatie stelde »Zal niet alleen het
Noorsche volk, maar zal het blanke ras
zich in zijn geheel van den Christus af
wenden P<
Welk een ontzettende gedachte 1
Eu toch, neenwerk ze niet weg.
Christus heeft waarlijk het blanke ras
niet noodig, om tot zijn eere als Koning
zijner kerk en als Hoofd van alle koningen
der aarde te geraken!
Christus' kerk zal nooit ondergaan, al
kunnen de tijden komen, dat zij zal staan
als een nachthutje in den komkommerhof.
Maar de Koning der kerk blijft vrij, om
te bestellen, waar die kerk tot openbaring
komen zal 1
En al is het volkomen waar, dat onze