V I I
men.
Zaterdag 23 Augustus 1913.
28ste daargang 1ST. 1896.
IEH.
L
voor de Kuidliollandsche en Zeeuwselie Eilanden.
EERSTE BLAH
I
1
Antirevolutionair
*n>
Orgaan
IN HOC SIGNO VINCES
W. BOEKHOVEN,
ermg
„HET GOUDEN HERT",
SOMMELSDIJK.
Alle stukken voor de Redactie bestemd, Advertentiën en verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uiticever.
0$>
Zonder geestdrift.
Hotel Restaurant
Rotterdam.
R. C. F. y. i LEE-ttoonen.
OP DEK UITKIJK.
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden fr. p. p 50 Cent.
Buitenland bij vooruitbetaling f 4,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
UITGKEVES
Telefoon Interconain. SKo. 3.
Advertentiën 10 Cent per regel en maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en */8 maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Advertentiën worden ingewaoht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 uur.
Z
oedels enz.
6 5+8
IS.
irk, ver-
5679
ts
ik
ibrugge
t wel gauw
bed. Als 't
zoggenga
heeft baar
id genomen.
aarzelend,
ik op. >Als
k even mee
over 't von-
En moch-
zijn dan zou
1 wat kun-
maar kom
en ik altijd
m melk het
de achter-
de velden
het naaste
llend in de
een witte
kers wolkt
.stisch ver
der voort,
de ribben
moet, maar
hij, die
d de hoog-
etterkunde
it om zijn
t tienmaal
niet, om
ervolgd.
ij die zich nu abonneeren, ont
vangen de nog in deze maand
verschijnende nummers gratis.
(Slot).
*•- De saamkoppeling van Tarief en on-
"v. derwijs achtten we in ons eerste arti
kel, tegenover een schrijver in de Rot
terdammer, het kamerlid Brummelkamp,
niet een tactische fout. Dat heeft de
geestdrift niet gedoofd, maar wel de
fout der Regeering, die een in 1904
ingediend Tarief ontwerp zelf in 1913
nog niet in 't Staatsblad haden maar
verschoof en maar uitstelde, maar daar
door dan ook op alle kiezers den in
druk maakte, dat 't met de industrie
en lage loonen en werkeloosheid waar
lijk zoo slecht nog niet stond en dat
ook de gelden, noodig voor de sociale
wetten, heusch wel op een andere ma
nier waren te krijgen dan uit't Tarief.
De Regeering staat schuldig.
Had zij de Tariefwet in 1910 inge
diend, dan had ze in 1911 al gewerkt
en in 1913 had heel Nederland de goede
-uchten van die wet kunnen zien. En
met de weldaden der wet voor oogen
had Rechts aan alle linksche propa
gandisten kunnen zeggen ziet naar de
vruchten en houdt je mondDan was
er geestdrift geweest door de sprekende
feiten, die waar zouden gemaakt heb
ben, wat alle protectionisten op grond
van historie en ervaring in andere lan
den met recht kunnen beweren en ja
renlang betoogd hebben: 't Tarief zal
voor de industrie én voor heel de Natie
goede vruchten dragen.
Maar wat kon Rechts in 1913 aan
Links antwoorden Niets, dan een
theoretisch debat aangaanniets dan
een soort wetenschappelijk betoog opzet
ten over de verhouding van levensprijzen
en invoerrechten; over de theorie van
den vrijhandel en de theorie van't pro
tectionisme maar de Rechtsche propa
gandisten konden door geen blinkende
cijfers waar maken, dat in Nederland
de tariefwijziging heil en welvaart
bracht. want er was geen tarief
wijziging dan op 't papier van minister
Kolkman. En daardoor kon er althans
voor 't tarief-Kolkman geen bezieling
en geestdrift zijn.
Tarief en Onderwijs mochten zeer wel
aaneengekoppeld zijndoch er was een
heel andere reden, waarom de geest
drift ontbrak. En die zat em in de
Vrijmaking van 't Onderwijs zelf. Be
halve de fout der Regeering om veel
te laat te komen met 't Tariefmaakte
zij nog een andere, die gevoegd bij nog
twee ernstige factoren de geestdrift
zelfs voor de vrijmaking van Onderwijs
doofde. Drie oorzaken dus
le. de Regeering deed voor de Vrij
making zoowat niemendal.
2e. de Rechterzijde is voor de Vrij
making verdeeld.
3e. de Chr. onderwijzers en chr.
ouders loopen voor de vrijmaking zoo
hard niet meer.
Deze drie oorzaken doofden de geest
drift, wat we zullen bewijzen.
Wat 't eerste punt betreft behoeft
men de troonreden van 1908, 1909,
1910, 1911 en 1912 maar door te lezen
om op te merken dat er van 't Heems
kerkkabinet bitter weinig van de vrij
making te wachten was. Onze plaats
ruimte laat niet toe, al de zinnen en
paragrafen over te schrijven uit die
Troonredenmaar deden we 'tieder
zou zeggenis dat nou al is dat nu
de vrucht van een Kabinet, dat 5 jaar
zat. De Openbare School heeft van den
verzoeningsgezinden onderwijsminister
Heemskerk, helaas, onzaliger gedachte
in 't minst geen last gehad, en de Chr.
School heeft er geen baat bij gehad.
Heel de brandende schoolkwestie bestond
zeker voor Minister Heemskerk niet. En
zeker! er was een aaneenschakelings
commissie, die een jaar of drie gewerkt
heeft en waarop de minister zich maar
voortdurend beriep nl, dat hij niet in
grijpen kon in de Schoolkwestie, omdat
die Commissie aan 't herstellen, aan
't verbeteren, aan 't reorganiseeren was
maar juist dat heeft ieder, die meeleefde
met de School, bevreemd, dat in zoo'n
brandende zaak een reorganisatiecom
missie de oorzaak kon zijn, van 't vijf
jarig nietsdoen van een Minister. Dan
had aan die Commissie een beperkter
opdracht moeten gegeven wordendan
had men de heele boel niet over hoop
moeten halen, maar dan had de Min.
een tijd van voltooiing moeten opgeven
met de boodschap er bij: Heeren com
missieleden! ik, Excellentie verzoek U
binnen een jaar klaar te zijn, opdat er
voor mij nog volop tijd zij om de vrij
making nog vóór 1913 in 't Staatsblad
te zetten. Dat er niets in 't Staatsblad
kwam dan 't bouwwetteke, doofde de
geestdrift.
Maar als oorzaak, nommer twee,
gaven we op de verdeeldheid der Rech
terzijde. En dan behoeven we maar
één woord te noemen en ieder voelt
hetde christianiseering der openb. school
door de Christelijk Historischen, rich
ting Ankerman, Schokking, Bronsveld,
gepropageerd. De antirevolutionair voelt
voor dat denkbeeld weinig op onder
scheiden gronden, die we hier nu niet
nader kunnen uiteenzettenmaar vast
staat, dat geen enkel antirevolutionair
in den huidigen toestand, waarin de
Openb. én de Bijz. School verkeert ooit
ef te immer zich leenen zal om den
Bijbel op die Openb. School te brengen
tenzij in enkele uitzonderingsgevallen.
En dit doofde de geestdrift, dat de
anti's te strijden hadden tegen elemen
ten in de coalitie, die hun idee: een
Bijbel op de Openb. School, stijf vast
hielden en zelfs op hun partijdag te
Amsterdam daarvan uiting gaven in
een afzonderlijke resolutie over de
kerstening onzes volks en de kerstening
der openbare inrichtingen van hooger-,
middelbaar- en lager onderwijs. De an
tirevolutionair zag nog liever de coalitie
springen, dan aan de Chr. Historischen
dat idee van den Bijbel op de Openb.
School in dit stadium van den school
strijd, toe te geven 't Ware den on
dergang der huidige Chr. Scholen, 't
Ware een godsdienstige vernisplakkerij
op groote schaal op 't front der Openb.
School, 't Ware de beginselstrijd ver
zwakken en ontkrachten.
Maar als oorzaak, nommer drie, noem
den we de mindere ambitie bij de
ouders en de onderwijzers. Het staat
toch vast en alle hulde aan dr. Kuy-
per! dat deze Staatsman, onze leider,
aan de Christelijke Scholen een wel
vaart heeft geschonken, die ze vóór
hem nooit bezat. Armoe der Schoolbe
sturen in vroegere dagen is nog wel
niet in weelde veranderdmaar dank
baarheid mag uitgesproken, dat de druk
zeer is verminderd. En 't is een overal
opgemerkt verschijnselals de druk
vermindert, vermindert de boter. Hoe
Gedempte Boerensteler 63A, 63B
Direct nabij de Hoofdsteeg,
DINERS 60 cent en hooger.
LOGIES MET ONTBIJT
f 1.—, f 1.25 en f 1.50
Aanbevelend,
Het door ieder aanbevolen adres.
meer druk, hoe meer ambitie en hoe
meer weelde, des te minder geestkracht.
Zóó is 't met de Schoolbesturen enzöö
is 't ook met de onderwijzers, 't Gaat
goed bij vroeger vergeleken met de
salarissen en de uitbetalingen.
De Schoolbesturen kunnen niet meer
onder de markt vragendat ver
biedt de wet der minima. Derhalve
de chr. onderwijzers loopen zoo hard
niet meer om hooger salaris. Vroeger,
toen ze rammelden van den honger,
liepen ze wat stugger door! Nu gaat
't op den pantoffel naar de stembus!
De geldkwesties zijn voor een groot
stuk weggeruimd, waarom nu nog in
de verkiezing zich moe gesloofd.
Vatten we alles nu nog eens samen,
dan meenen we voor 't ontbreken van
geestdrift bij Rechts, waar 't gaat over
Tarief en Onderwijs, zonder tegenspraak
te mogen constateeren, dat de Regeering
schuld heeft door nalatigheid in Tariefs
wijziging en vrijmaking van onderwijs
dat de verdeeldheid der coalitie schuldig
is en dat de rijker vloeiende subsidies
schuldig staan.
Is daarmee nu alles verklaard?
Geenszins. We hadden 't alleen over
Tarief en Onderwijs. Zelfs mag bij dit
laatste gevraagd, of de geestdriftdoo-
ving door de materialistische centen
niet een bittere aanklacht is tegen
ouders en onderwijzersof die lauwheid
niet een onderstrooming van eigen- en
zelfzucht heeft, waarvoor we ons scha
men moestenof door die koperen
centen den goudglans van de beginselen
niet verdonkert Of er dan alleen maar
geestdrift is, als 't over een hooger dag
geld loopt
Maar er zijn nog andere zeer ernstige
redenen, dat, om met de Standaard te
spreken, de heilige geestdrift ontbrak.
Daarover thans niets meer. Ter gele
gener tijd.
Ons goede Eilandje
Wie zijn Eiland lief heeft, moet
klagen en stort zijn klacht publiekelijk
uit. We doen dit bij dezen in korte
gedachten en vragen.
Is de kerkelijke organisatie en 't
kerkelijk leven in orde, zoo dat de
Christen niet ondergaat?
Is de schoolorganisatie en de band
om de ouders over heel Flakkee in orde
zoo dat ze saam denken en mee tor
sen de ééne groote gedachte, dat de
Chr. School de eenige draagster is
van een opvoeding naar 's Heeren
Woord.
Is de sociale organisatie der arbei
ders en der gezinnen in orde, zoo. dat
ze voor 't Socialisme en den klassen
strijd ongenaakbaar zijn
Is de sociale organisatie der boeren
in orde, zoo, dat 't Recht tegenover
de Macht kan zegevieren
Is de organisatie van den Middenstand
in orde, zoo, dat ze door aansluiting
beschut zijn tegen 't Groot kapitalisme
en oneerlijke concurentie en gereed
om door credietinstellingenen coöpera
tie de grootst mogelijke voordeelen te
behalen
Is de organisatie der Jongelingen en
Jonge dochters klinkend als een klok
Is de politieke propaganda in elk
dorp in handen èn van ouderen, maar
ook van jongeren, die in hun propa
ganda commissiën op plannen broe
den voor nieuwe actie en nieuwe op-
waking onder de kiezers.
Is dus èn de kerkelijke èn de poli
tieke èn de sociale èn de schoolorga
nisatie in orde
Misschien zegt geRedacteuru
geeft een program der toekomstWe
geven dat, maar waar is de leider
Waar zijn ze, de 300, die met den
nog gezochten Gideon willen optrek
ken tegen den Midianiet?
Hij heeft z'n pijp gebroken
De heer mr. Stout van Wittewrongel
heeft zijn prachtigen doorrooker, die de
meiden met vreeze afstofien, wie hem
de pijp brak, stak hem naar 't hart
gebroken van blijdschapEn 's
avonds het internationale gelegenheidsta
feltje, hoog in de bergen van Tyrol, op
champagne getracteerd, ondanks de gebro
ken pijp, van louter blijdschap over de
tijdiDgen, die hij uit 't vaderland gekregen
had.
Ik hoorde het toevallig.
Aangezien de heer Stout etc. wél van
moederszijde blauw bloed in de aderen
heeft en ook wél als allergeheimste harte-
hoop het praedicaat jhr. voor zijn naam
begeert, dat hij door koninklijke goedheid
nogeens hoopt te verwerven, maar aan
gezien Z.Ed. toch niet van vorstelijke, doch
van gegoed-burgerlijke afkomst is, heeft de
telegraaf verzuimd het gewichtige feit van
't breken der Stoutsche pijp wereldkundig
te maken.
Hoewel het 'n gebeurtenis was.
Mevrouw, die voor 'r trouwen Lena
Pietertje heette, maar al sinds vele jaren
Magdalena P. Stout enz. op haar kaartjes
zet, was bleek geworden als 'n servet, en
begrijpt nog maar half, hoe de politiek
aan haar mans pijp zich vastgezogen had,
zoodat het 'n vrij verwarde brief was, dien
ze aan haar broer schreef over de crisis,
over de S.D.A.P., over de champagne en
de pijp van haar man.
Die broer is 'n goede kennis van me en
door hem ken ik z'n zuster zoowat, die er
vanwege 'n erfenis warmpjes inzat, maar
overigens van Adam af heel gewoon men-
schenbloed in de aderen heeft.
Mr. Stout enz. ken ik niet.
Tenminste niet van aanzien.
Zijn zwager, als 't gesprek op hem komt,
haalt eens even de schouders op en laat
een eigenaardig zacht neusgebrom hooren,
dat van weinig familiezwak getuigt. Mij
heeft hij in vertrouwen eens gezegd, dat
de eenige keer, toen mr. Stout enz. blijk
gaf van schranderheid, was bij 't zoeken
van een vrouw. Béter vrouw had hij niet
kunnen treffen ze waren tweelingen Lena
Pietertje en 'r broer en haar geld
maakte, dat hij netjes en in zijn stand leven
kon, wat zijn talenten hem nooit zouden
veroorloofd hebben.
Over 's mans maatschappelijke positie
zwijg ik dan ook.
Praktijk had hij niet.
Moest hij 'n enkelen keer es pleiten, dan
glimlachte de balie bij voorbaat. Den »de-
ken« noemden ze hem spottend. Zijn alge-
meene ontwikkeling ging niet verder dan
tot hetgeen hij zéér oppervlakkig uit zijn
dagblad las en dan voorts de gewone
societeits-wijsheid, die zijn geest opslurpte
onderwijl zijn lippen aan 't glaasje likten.
Mr. Stout enz. was een liberaal.
Maar een deftig liberaal.
Trouwens, dat kon men hem aanzien.
Niet zoozeer dat hij liberaal, doch wel dat
hij deftig was.
Met den hoogen hoed, de lange ge-
kleede jas, de glacé'a, den stok met gouden
knop, gouden lorgnet, met al welke
waardigheidsteekenen hij zich ook op de
gewone werkdagen vertoonde, maakte hij
bepaald een deftigen indruk.
Zorgvuldig klèédde hij zichzorgvuldig
zocht hij zijn conversatie, koos zijn lectuur,
vroeg de gasten voor zijn diners't moest
alles liberaal zijn en deftig.
Even, heel even had hij gewankeld in
zijn politieke overtuiging. Dat was in 1907,
bij 't optreden van Heemskerk. Toen was
de gedachte in hem opgekomen, om Christe-
lijk-Historisch te worden, ja hij had zelfs
het antirevolutionair progam, dat-ie in 1903,
na de bedwongen spoorwegstaking, had
gekocht, weer es ingekeken.
Maar 't was niet doorgegaan.
Die lui van Rechts kwamen hem te veel
met den godsdienst voor den dag.
En dat stond hem tegen.
Godsdienstloos was hij niet.
In drie kerken had-ie vaste plaatsen en
dat kostte hem heel wat in een jaar I De
meiden hadden vast consigne, om op de
schaalcollecte steeds 'n kwartje te leggen.
Zeker, hij was voor den godsdienst. Zijn
vader had 'm al geleerd, dat de godsdienst
een steunpilaar is voor de maatschappij.
Maar men moest de zaken goed uit elkander
houden en geen godsdienst en politiek door
elkaar klutsen.
Dat was het kwaad, 't welk die booze
Kuyper over ons land had gebracht.
En hoe meer Heemskerk op goeden voet
kwam met Kuyper, hoe minder mr. Stout
enz. voor Rechts voelde. Weldra was ook
hij geheel onder den indruk en den invloed
der beweging, die den val van 't kabinet
als einddoel had.
Opmerkzaam volgde hij den stembusstrijd
en hij wreef zich weUehagelijk over 't op-
rondend buikje, als hij zoo uit den stroom
van krantenberichten den indruk kreeg, dat
het voor Rechts een »stropc werd, die
stembus van 1913.
Hij had echter een bezwaar.
Zijn blijdschap was gemengd.
Een scherpe doorn prikte hem en de pijn
was hem soms op '1 gelaat te lezen.
Hij zag den vloed wassen.
Den rooden vloed van het socialisme,
dat allerwege veld won.
Roodhuyzen dien hij overigens veel
te ordinair vond met zijn platte grappen
had naar zijn hart gesproken, toen hij de
>rooden< vermaande: Loopen jullie ons nu
niet tusschen de beenen, als we tegen de
>clericalenc optrekken.
Zag hij op de muren de bekende socia
listische reclameplaat »Stemt rood*, dan
wendde hij z'n deftig aangezicht af en voelde
het als een persoonlijke beleediging. De
socialist was hem als het scherpe, kantige
beentje hij hield van een vette soep dat
hem in de keel schoot en hem al 't genoegen
van zijn lievelingskostje vergalde.
>Rood< was voor hem 'n schrikkleur.
Die soci's wilden ook hun eigen oordeel
hebben over de regeering des lands.
De barbier op den hoek hooide er bij
en de putjesschepper en de jood, die Vrij
dags met prentbriefkaarten op de maikt
stond. Dan is 't vaderland rijp voor ont
binding en ondergang, als zulke menschen
over belastingen of onderwijs gaan mee
praten
't Werd herstemming in't district,
dat mr. Stout van Wittewrongel herbergde.
En de herstemming kwam voor hem te
staan tusschen een man van Rechts èn 'n
socialist.
