)W
(finis.
\i
BKK
1813-1913
HET JAAR HEB BEVRIJDING.
ir
r.i
MPTIE.
t
Zaterdag 9 Augustus 1913, No. 1892.
Twee Bladen.
FTERDAM.
lelsdijk
it 5b le,
in f 2.-
AND
muizen enz. -
II meer.
ERS
ISLAND,
IMPEL
TWEEDE BUtO.
ra.
Reclames Mededeelingen enz,
BKCHAMS P1UEN
leden tegen
jtegen 3
jelijks woi'-
r leden van
|ig 7 en 21
2—4 uur,
6297
lorp.
srlogies.
NACHT.
6644
8om»sxsd;jk
ir per
jent.
'verflakkee,
Ooltgens-
7084
terdam.
7191
ksland.
6913
ARTIKELEN.
ann en Nie-
igen
Oh\, Oppert
rKBOAH
PEETERE, i
4A AGENS.
t
doeleinden,
ad,
uwen.
Tonge.
tansplaat.
1NH0CSIGN0WSES
Dit nummer bestaat uit
Officieel Gedeelte.
<Ti 1913.
De toestand was onhoudbaar gewor
den.
Zooals 't in 1795 ging-; zooals het
toen vele jaren achter elkander gegaan
was, .zoo kon het niet blijven duren
Er moest reformatie komen.
Roformatie in het Staatsbestuur.
Een grondige reformatie, die niet
maar wat kalkte en verfde en pleister
de, maar die het gansche gebouw van
den Staat hervormde. De gebrekkige
Staatsregeling, ondanks welke Neder
land* groot geworden was, moest
vervangen worden door nieuwen
bouw, die zich aanpaste aan den
modernen tijd, waarvan de voortee
kenen werden gezien.
Men moet dit goed verstaan.
't Is een valsche gedachte, als zou
de Staatsregeling alles zijn.
Zij is zelfs niet het voornaamste.
Ze is feitelijk slechts van bijkom-
stigen aard.
Neem b v. landen als Spanje, Por
tugal, Mexico en tal van Zuid-Ame-
rikaansche republieken. Hebben ze 't
niet als monarchie en als republiek,
met allelei grondwetten en staatsrege
lingen geprobeerd en wat zijn
ze nog?
Neem daarentegen onze Republiek
der Zeven Vereenigde Nèderlanden
uit de 17e eeuw. Met een staatsrege
ling, die geen staatsregeling was, maar
die eer den naam van publieke wan
orde dragen mocht Met een Constitutie,
die geen grondwet wasde Unie van
Utrecht, opgericht om de Nederlanden
saam te binden voor een bepaald doel,
den strijd tegen den gemeenschap-
pelijken Spaanschen vijand, maar al
lerminst tot stand gebracht, om te
dienen als grondwet voor den Neder-
landschen Staatis niet, ondanks
dit alles onze Republiek groot geweest
en beeft 'zij niet jarenlang de weeg
schaal gehouden voor geheel Europa
Alle overdrijving schaadt hier.
't Gaat ermee als met de mensch.
Neem iemand met een ziek en ver
sjouwd lichaam. Steek hem in de beste
kleederen, die de mode en de kunst
van den tailleur vermogen voort te
brengen wat is het Hij loopt
ale vel met den dood in de schoenen,
zegt het volk.
Neem daarentegen iemand van ge
zonde constitutie en al steekt hij dan
in de meest onmogelijke kleeding,
hij komt er wel en hij komt er goed.
De vraag of er pit en geestkracht,
durf en énergie, moraal en godsdienst
in de natie zit: die beslist over de
toekomst van het volk. Niet de vraag,
onder welke staatsregeling dat volk
op een gegeven oogenblik leeft!
Doch zie nu ook de keerzijde.
Als de staatsregeling zoo "is inge
richt dat zij een gezonde ontwikkeling
van het volk tegenhoudt, belemmert,
ja in velerlei opzicht onmogelijk maakt,
dan is dit een ramp.
Een gezond volk komt ook deze
ramp nogwel te boven.
Maar als het volk aan 't sukkelen
raakte, dan is de ramp nog zooveel
te erger.
Zoo was 't ook in ons vaderland.
Er waren veie en zware gebreken.
Laten wij er enkele van nagaan.
Vooreerst: daar was geen eenheid.
Er was eigenlijk tot 1795 geen Neder-
iandsche Staat. Er waren zeven ver
schillende republiekjesFriesland,
Groningen enz. En Holland was van
die zeven de voornaamste, was van
oude tijden af al gewoon zooveel het
kon ook over de andere republiekjes
den baas te spelen.
Nederland was geen eenheidsstaat.
Het was eigenlijk een Staten bond.
Centrale leiding, om nu van cen
traal gezag maar niet te spreken, was
in de meeste gevallen verre te zoeken.
Ja, als een groot man, hetzij ais raad
pensionaris of als stadhouder, door
zijn talenten en zijn zedelijk overwicht
de anderen voor zich wist te doen buk
ken, dan ging het. Maar na Willem 111
was ons zulk een groote eigenlijk niet
geschonken geworden. En dan was de
toestand vaak als onder oud-Israël
geen koning en een iegelijk deed wat
goed was in eigen oogen.
De aloude Raad van State was al
lang van zijn gezag berooid.
Stadhouder en raadpensionaris, hoe
veel invloed zij ook konden uitoefenen,
waren volgens hun instuctie niet
anders dan lasthebbers van de Staten.
Die Staten kwamen als hoogste
college in Staten-Generaal bijeen,
maar ook daar heerschte de regel dat
overstemmen niet geoorloofd was en
dat geen enkele provincie gehouden
kon worden iets bij te dragen voor
een besluit waaraan zij haar goedkeu
ring niet had gehecht.
Reken ,nu zelf maar uit, wat daar
van komen moest
Leger en vloot kunnen 't getuigen.
De land-provinciën voelden weinig
voor een vloot en de zeeprovinciën
wilden niet leger en vestingen verster
ken, als niet tegelijkertijd voor's lands
zeemacht werd gezorgd terwijl
allen het hierover eens waren, dat men
voor Oorlog en Marine vooral zoo
weinig mogelijk geld moest uitgeven.
't Resultaat is bekend genoeg.
Onze vloot was een bespotting ge
worden en ons Leger het noemen niet
waard.
Engeland sleepte de vloot weg.
En Frankrijk versloeg het Leger.
Eigenlijk is ook dat nog te sterk.
Waar geen Leger meer is; dat dien
naam dragen mag, daar kan het ook
niet verslagen worden
En was er nu in de regeering van
elke aizonderlijke provincie nog maar
eenheid geweestDoch ook daar ont
brak ongeveer alles aan.
De Staten regeerden de provincie.
Maar wat waren die Staten
Een zelfstandig lichaam Neen.
Zij bestonden hoofdzakelijk uit de
afgevaardigden der steden. Hie kwa
men ter vergadering met een bepaal
den last. Zoo moesten zij stemmen en
anders niet. Voor honderd kleinighe
den moesten ze dan vaak, elk naar
zijn stad, terug om de vroedschap
daarover te hooren. En wijl het in
elke provincie net zoo was moest elke
zaak van eenig gewicht een en ander
maal worden besproken en her-behan
deld in de honderd en-één vroedschap
pen en vroedschapjes van de honderd
en-één steden en stadjes van het vader
land.
Eindeloos duurden zoo de zaken.
Onze Tweede Kamer slaat zich nog
met sneltreinsvlugheid door de zaken
heen, vergeleken bij de traagheid van
behandeling, die toeD gewoonte was.
Dat moest vast loopen.
En toen daar dan ook de onzalige
verdeeldheden, twisten en partijschap
pen tusschen de »patriotten« en de
»prinsgezinden« nog bijkamen, toen
liep het ook vast.
Toen kwam de Revolutie.
En zette de machine stop.
Voor eens en voor altijd.
Noch kwam daar iets bij.
Elk spoor van gezonde democrati
sche ontwikkeling was sinds vele jaren
uit deze staatsregeling verdwenen
Zij was zorgvuldig gezuiverd van
al wat naar volksinvloed zweemde.
Het volk had niets te zeggen.
Had absoluut geen invloed zelfs.
En dat gold niet slechts, wat men
met een te misprijzen term vaak
noemt »het lagere volk*. Dat gold
evengoed den middenstand Zelfs den
gegoeden, den rijken middenstand. Dat
gold ook in de intellectueelen. De
mannen der wetenschap. Dat gold het
gansche volk op het heele kleine
clubje der regenten na.
Die hadden de regeermacht.
Die vulden de vroedschaps colleges.
En bij periodieke aftredingen vulden
die collega's zichzelf aan.
Die regenten hadden al sinds vijf
tig jaar en langer hun onderlinge
overeenkomsten loopen, waardoor alle
ambten, posten en bedieningen binnen
hun kringetje bleven. Kinderen inde
wieg werden soms al met winstgevende
betrekingen beschonken, die dan door
anderen voor een prikje werden waar
genomen.
Vroeger enkele eeuwen geleden, waren
er nog sporen van den ouden, gezon
den volksinvloed en moesten de vroed
schappen terdege rekening houden met
de meening der burgerij.
Doch dat was alles veranderd.
Van 17471750 had het volk voor
't laatst beproeld, dien alouden, histo-
rischen invloed te hernieuwen en had
het ^wederom zijn hoop gevestigd op
een Willem van Oranje 't was
alles mis geloopen.
Van de ware democratie wilden de
regenten niets weten.
En van de valsehe democratie be
dienden ze zich enkel, om Oranje te
fnuiken.
Toen was 1795 gekomen.
Had het regenten-stelsel wegge
vaagd.
En in elk geval den weg tot een
beteren toestand gebaand.
Uit de Pers.
V
VQf minuten in de Hel.
De Doodendans.
Lachen!
20 Cent per regel.
zijn reeds meer dan zestig jaren fj
het meest gebruikte huismiddel g
van de geheele wereld.
PSaatselyk Nieuws.
Sommelsdijk. Met ingang van 1 Aug.
zijn de volgende personen naar de Land
weer overgegaanB. Kransse, F. Kievit,
H. Vroegindeweij, A. Zaaijer, C. van
Dongen, K. Th. le Conite. T. van den
Doel, C. van Lente, W. de Leeuw, H.
Polder en A. J. de Wit,
m
t>
ten.
tegen 4'/, pOt
's jaare, oofe van
'a vraagd worden
6542
iltng van gelden
van 0—8 nnr
[loos.
10—5nur.
udste Messen-
magazijn
ssen, Scharen
Wapenen,
artikelen,
'eweermakerij
en soiled 2 per-
aens. Ook tegen
Ollejassen en
elfldgk.
vorden besteld,
6836
is,alsmede bij
lorp.
rrygbaar prima
HOUTEN.
BEKENDMAKING.
KERKVOOGDEN der Hervormde Kerk van
Sommelsdijk maken bekend:
le dat zij op Maandag 11 Augustus a.s.
des avonds half zeven zullen verhuren de
open zitplaatsen in bovengenoemde Kerk.
2e dat de Zitdag voor het ontvangen der
Huur zal worden kenbaar gemaakt door
het doen bezorgen der Zitdagbriefjes.
3e dat de Verhuring geschiedt voor den
tijd van één jaar en wel van 1 September
1913 tot 31 Augustus 1914.
4e dat de Klassificatie is als volgt:
(Zie daarvoor het aanplakbord.)
Sommelsdijk, 1 Augustus 1913.
De Boekhouder, De Voorzitter,
F. C. ARMSTRONG. C. J. MOSTERDIJK.
OPENBARE KENISGEVING.
Plaatselijke belastingen.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS der
gemeente Sommelsdijk maken bekend, dat
gedurende vijf maanden, van 6 Augustus
1913 tot en met 5 Januari 1914, ter ge
meente-secretarie voor een ieder ter lezing
liggen afschriften van de volgende kohieren.
lo. het le suppelatoir kohier van den hoof-
delijken omslag voor het dienstjaar 1913
2o. het hohier van het schoolgeld voor
het lager onderwijs over het 3e kwartaal
1913;
3o. het le suppletoir kohier van de be
lasting op de honden voor het dienstjaar
Sommelsdijk, 5 Augustus 1913.
Burgemeester en Wethouders voornoemd.
Secretaris,
Iz. GEELHOED.
Burgemeester,
BOUMAN.
Het Proces.
Drie broers hadden een proces.
Het giDg over een akker, die van hun
vader geweest was en dien ze alle drie
even graag hadden. Ze konden of wilden
het niet met eikander eens worden en zoo
was dan de zaak voor den rechter gekomen.
Ze zaten er goed bij.
Alle drie onze broeders 1
En toen zij dan ook elk een verdedi-
diger genomen hadden en alzoo drie ad-
vokaten gelukkig gemaakt, haaet'ten dezen
zich niet buitengewoon, om in de zaak
des akkers een eindbeslissing te krijgen.
Het was 'n verwarde kwestie.
Een zeer ingewikkelde zaak.
En elk der advokaien verzekerde zijn
principaalgij moet het winnenge hebt
het recht aan uw zijde maar 't kan
lang duren
Nu, dat deed er niet toe.
't Ging om 't recht, niet om den akker.
Al moesten ze er de waarde van drie
akkers om verprocedeeren, ze zouden
ten einde toe doorzetten recht was recht I
De advokaten glommen van pret.
Zij wreven zich de handen.
Zulk een vet proces hadden zij in jaren
niet gehad 1
Wat deden zij nu Zij wierpen honderd
en-een »excepties« op stelden uit en tena
>prealabele kwesties,trokken uit den
treuren »conclusies«, die ze elkander als
sneeuwballen om de ooren gooiden
maand na maand sleepte de zaak
en 't mooiste wasdoor die duizend bij
zaken wist tenslotte haast niemand meer,
waar nu eigenlijk 't proces om was
De akker, die werd vergeten
In de politiek al net zoo.
Daar zija ook drie partijen.
De mannen van Rechts, de Vrijzinni
gen en de Sociaal-democratie.
Het gaat om den akker.
Dat wil zeggen, om den invloed op het
Nederlandsche voik en zijn regeering. Om
de vraag, wélke beginselen zullen door-
en inwerken op dat volk.
Daar is het om begonnen.
Om een kwestie van beginsel.
De liberalen, toen zij opkwamen, had
den hun beginselen, die zij met vuur ver
dedigden en die zij trachten te droppelen
in 't lichaam van ons volk. De sociaalde
mocraten hebben hun socialistische maat
schappij-leer, waarvoor ze dat volk trach
ten te winnen. En wij hebben onze chris
telijke beginselen van staatsrecht.
Maar 't gaat als met den akker.
Het proces wordt verknoeid.
Eerst zijn naast de beginselen de belan
gen gekomendie belangen zijn zeer ver
menigvuldigd zij hebben de beginselen
opzij gedrongen; er wordt over geen be
ginselen meer gepraatde belangen Ver
stikken de beginselen.
't Gaat als met den akker.
Men moet zich in 't laatst met groote
moeite herinneren, wat nu eigenlijk de be
ginselen zijn, waarover de strijd is uitge
broken I
Ga het zelf maar eens na.
Daar hebt ge de liberalen.
Zij hebben zich tijdens de jongste ver
kiezingen kranig geweerd. Zij hebben over
vele dingen gepraat. Over Rome en de
Hervormde kerk. Over Staatspensioen en
Tarief. Over de Zuiderzee en de belasting
wetten. Over Kuyper en Troelstra
Maar laat eens iemand opstaan en zeg
gen, dat hij ergens voor de liberale begin
selen heeft hooren pleiten 't blijft stil, als
op 't kerkhof.
Veel gescherm van woorden, ja
Tegen dit en tegen dat
Maar wie kan nu zeggen, dat hij bij de
zen stembusstrijd een helderder inzicht ge
kregen heeft in de beginselen, die de
drijfkracht zijn van het liberalisme
En was 't onder de roode vaan anders
Toen aan een spreker van de S. D. A. P.
in Overijssel bij het debat gevraagd werd
>Waar blijft nu uw socialisme; daar heb
ben we niets van gehoord toen
luidde het verbijsterend, maar oprechte ant
woord »Dat is nu niet aan de ordewe
hebben het nu over de verkiezingen
Juist, zoo is het geweest.
Over belangen en belangetjes is door de
S. D. A. P. veel gesproken, dat het volk
er halt dol van werd, maar over het so
cialistische beginsel, niet
En hoe stond het bij ons 9
Laten we 't maar eerlijk erkennen, dat
wij ons meer in het hoekje van de belan
gen hebben laten dringen, dan wenschelijk
was.
Het kon moeilijk anders.
Dat stemmen we gaarne toel
Van alle kanten overstroomde men ons
met lectuur over de Tarielwet, over Staats-
pensioneering en al zulke dingen meer.
Eerlijk hebben wij getracht, mei onze
leuze van de Vrije School voor heel de
Natie, den strijd op het terrein der begin
selen teiug te brengen.
Doch men overschreeuwde ons.
Mede christenen vielen ons af.
Over belangen, nog eens belangen over
'n cent meer voor dit en een dubbelje
minder voor dat, raasde men de menschen
het oor suf.
Zij het ons een waarschuwing.
Straks komt de kentering.
Na eemgen tijd gaan de kiezers zien,
dat er met hen belangen een handig stem
bus-spelletje is gespeeld. Dat van de hon
derd schoone beloften er geen tien wor
den ingelost. En dat alle beloften geld kos
ten en ze allemaal toch moeten betaald.
Laten we voor 't vervolg vooral zuinig
zijn met schoone beloften.
Brengen we steeds weer de beginselen
naar voren.
Spreken we bij de stembus en daarvoor
en daarna steeds meer over de geestelijke
behoeften des volks zonder dat we daarom
de stoffelijke behoeven te vergeten.
Vragan we. met meer klem dan ooit om
vrijheid en gelijkheid op schoolgebied. Dat
is een van de hoogste volksbelangen. Dui
zenden ouders zijn er nog d e gaarne an
der onderwijs voor hun kinderen zouden
ontvangen maar ze noodgedwon
gen moeten zenden naar de Openbare
School.
Dat is een beginsel kwestie.
Die moet steeds meer voorop
»Onze Courant*
Als
't Zal me een onderling gehaspel geven
als er eenmaal een Concentratie-Regee-
ring komt.*
Zoo schreef de heer Gerhard, sociaal
democraat, in Het Volk van 30 Mei 1.1.
De Concentratie regeering, zegt De Ned.,
is er nog niet, het gehaspel wel.
Schandelijk. In de ^Nederlander*
schreef onlangs een der medewetkers over
het. verband t.usschen de Haagsche Sport-
tentoonstelling en het Lunapark met zijn
rij- en glijbanen, een verband dat hij aan
wezig achtte.
Zonder ons aldus schrijft de »Ned.<
verder, uit te laten over de vraag of dit
juist is, hebben wij kort daarop als ons
oordeel over dergelijke ontspanningsge
legenheden geschreven, dat o.i., hoe on
schuld g sommige vermaken ook mogen
zijn (ook op vroegere kermissen) toch de
omgeving niet deugt.
>Er is een publiek dat er komt om
zich anders dan onschuldig te vermaken*,
schreven wij. >En daar vinden wij ons
niet in huis. De sport, die er dan is,
geven we er maar voor cadeau. Daar
verliest niemand iets aan*.
Onze meening wordt bevestigd door een
biljet, ons gezonden door een bezoeker
van de E N.T.O.S, en het Amsterdamsche
Lunapark, en dat den volgenden groven
inhoud heeft
Voor 't eerst in Nederland
Lachen! Lachen!
Steeds lustig door het leven gaan
Het grootste wonder dezer eeuw
Begroeting van den duivel in eigen
persoon.
Kennismaking met alle geheimen
der onderwereld
Een geestenfeest in de holen van het
Saksische ertsgebergte.
en Honderde andere Japansche en
Olympische feestspelen.
Eenmaal het geheim van den dood ont
sluierd en de schrik is voor goed ver
dwenen.
L a c h e n I
Men kan slechts wenschen dat zulke
dingen niet slechts voor het eerst, maar
ook voor het laatst in Nederland
worden vertoont en worden geduld. Zien
de Tentoonstellingsbesturen niet in, hoe
zeer een deel van het publiek in zijn re
ligieuze gevoelens door zulke grove spot
ternij wordt gekwetst, dan zal men ook
op dat gebied een antithese zich zien vol
trekken, die de tentoonstellingen maakt
tot amusementen voor de ééne helft der
natie, van »het denkend deel* wel te
verstaan, dat »verlicht« genoeg is om »den
duivel in eigen persoon* te ontmoeten.
De spekslagers hebben het spek met
z^/j cent per pond verhoogd.
Door heeren Burgemeester en Wet
houders is de benoeming van den heer
L. Edewaard tot ass. brandmeester bij spuit
II op zijn verzoek ingetrokken en in diens
plaals benoemd de heer I. Born, lid van
het brandpiket, zoodat eerstgenoemde aan
diezelfde spuit als lantaarndrager blijft ver
bonden.
De landweer verlofganger M Breur
Gz., die op 1 Aug. j). van de landweer
is ontslagen is met ingang van dien datum
naar de landstorm overgegaan.
De door Gebr, le Comte gehuurde
baggermachine tot het doen verwijderen
van overtolligen grond in de kaai alhier,
ontstaan door vernieuwing der kaaimuur,
is door deze gemeente en de polders loo-
zènde op de haven van Sommelsdijk in
dieDst genomen tot het uitdiepen van de
kaai en het vaargeul in de haven.
De achtergebleven loteling W. Struik
van de lichting 1913, die op Dinsdag 5
Augustus moest worden ingedeeld, is te
Hellevoetsluis voor den dienst afgekeurd.
Sliddelliarnis. Woensdag heeft de
verkooping plaats gehad van 2 huizen en
een pakhuis, staande op 't Visschersdijk
van de heeren Kolff en zijn afgemijnd.
Koop 1 huis en pakhuis door den heer
Joh. Mosselman f 1560. Koop 2 een huis
door den heer D. Slis Jz. voor f 1083.
Mej. M. Matze had Woensdagavond
't ongeluk in den kelder te vallen met 't
ongelukkig gevolg dat zij haar schouder
been brak. Geneeskundige hulp was nood
zakelijk.
Ook hier breidt zich de varkensziekte
uit. Er komen reeds vele gevallen van
vlekziekte onder de varkens voor.
Doordat het paard van den heerG.
v. K. schichtig werd sloeg het dier Don
derdag op hol rende Marietjespad uit,
alwaar de wagen omver viel. Het paard
werd gegrepen, doch de wagen was geheel
aan stukken. Persoonlijke ongelukken kwa
men niet voor.
Terwijl Woensdagavond 2 kinderen
aan het spelen waren stopte de een bij
den ander een griatkeitje in het oor. Daar
de ouders het niet konden verwijderen wa
ren zij genoodzaakt het door den dokter
er uit te doen halen.
Stad aan 't Haringvliet. Donderdag
maakte de motorboot van Goumare een
reisje naar oostvoorne. Een 3 5 tal personen
maakte deze reis mede. Ten slotte zij nog
opgemerkt dat iedere ingezetene kosteloos
mee kon gaan.
Vrijdag ontstond tusschen 2 vrouwen
een vechtpartij. De eene sloeg de andere
zoodanig, dat er een bloedende wonde ont
stond.
De gemeenteveldwachter trad ten laatste
tusschenbeide.
De Gemeentebegrooting voor het
dienstjaar 1914, ligt ter gemeentesecretarie
voor een ieder ter visie vanj31 Juli t913 tot
den dag der behandeling in den Raad.
In den tuin van den heer K. alhier
werd eenigen tijd geleden, een boom, die
beladen was met morrellen, geheel geplun
derd van de dader(s) echter niets bekend.
De fairbank dezer gemeente is deza
