voor de Zuldliollandsclie en Zeeuwsche Eilanden.
Woensdag Juli 1918.
Antirevolutionair
28*te Jaargang N°. 1881,
IN HOC SIGNO VINCES
SOMMELSD1JK.
Alle stukken voor die fitedacüs feesten®«i, Advertenties® en verdere Administratie franco toe te aendeas aai® alen Uitgever
De S. D. A. P. nam toe in breedte en
in diepte
In 1897 kwam ze met candidaten
uit in 35 districtenin 1901in 53 dis
tricten in 1905in 76 districten in
1909 in 86 districten en nu in 1913
in 92 districten.
Van meer belang is echter de toe
name in de diepte. Het aantal bedroeg
in 1897: 14,751 stemmen In 1901:
39,338. In 1905:65,664 In 190983,362
en thans 145,416. (Anderen, zoo Het
Volk zeil spreekt van 144,375. 't Komt
er op geen 1000 opaan; 't is al wel
zoo! Trouwens de andere cijfers wor
den ook verschillend opgegeven, 't
Scheelt enkele honderden).
Tusschen 19011905 ging in 14 van
de 53 districten hun stemmencijfer
achteruit.
Tusschen 1905 —1909 ging in 25 van
de 76 districten hun stemmenaantal
Tusschen 1909—1913 gingen in 8
van de 92 districten die stemmen
achteruit.
Natuurlijk worden hier alleen be
doeld de districten, waar men voor den
2den keer uitkwam. Waar men voor
't eerst met een candidaat kwam, is
zelf van vergelijking geen sprake.
In percenten uitgedrukt staat 't met
de vermeerdering zooVan 1897—1901
met 112°/0. Van 1901—1905 met 45%-
Van 1905-1909: met 21% Van 1909
-1913: met 70%. Van 1897-1913,
dus in 16 jaar met 't 10-voudn.l.
van 14,751 tot 145,416,
De grootste groei is in de steden.
Amsterdam van 14,718 op 26,918.
Rotterdam 5,976 14,267.
Den Haag 3,598 9,033.
Utrecht 2163 4,232.
Groningen 1,167 2 575.
Haarlem 989 2,771.
Arnhem 1,051 1 932.
Dordt 827 2,054.
Leiden 511 640.
Zaandam 3,456 5 389.
Zutfen 599 1069.
Zwolle 752 1316.
Leeuwarden 2,528 3 738.
Alkmaar 255 1,604.
Delft 761» 1319
Deventer 212 935.
Gouda 543 999
Den Helder 650 2,171.
Maastricht 1178 1,690.
Middelburg 483 1,198.
Nijmegen 841 1,362.
In 36 stedelijke districten een toe
neming van 43,258 op 87,210 of 44,000.
In de andere 56 districten dus
62,000 min 44,000, of 18,000.
De Verslaggever van de N. R Gt.
heeft 't over de Eerste Kamer en 't
daar behandelde Kustverdedigings
fonds.
Nu moet j'em eens hooren.
Nu het Regeeringskasteel van de
coalitie in lichte laaie staat en ette
lijke mannen van Rechts in hun
wanhoop niets beter weten te doen
dan zich onledig te houden met de
stichtelijke vraag, hoe in den dub
belen zin van het woord den rooden
haan te zetten op het dak van 't
gebouw, dat eerlang het uitgebrande
vervangen zal.
Nu de kans op blusschen van den
alomdreigenden electoraten brand
den mannenbroeders zelf vrijwel
uitgesloten schijnt.
Nu de driestarschrijfer van De
Standaard het hooge woord »Wij
zijn thans in de oppositie« heeft
gesproken.
Nu alles voor de rechterzijde ver
loren en verspeeld schijnt, beijvert
de meerderheid onzer Eerste Kamer
zich om de kustverdedigingswet als
een laatste dierbaar kleinood in
veiligheid te brengen.
Let nu op dat 4 voudig NuVoel
jem.
En dat durft nog drukteverkoopen,
nu de Concentratie zelt zoo gehavend
is uit den strijd gekomen.
Ze hadden gerekend op 45 en 10
Socialisten. En nu 't is er 37 met 18
Socialisten.
De Coalitie steekt nog boven de
Concentratie uit. De Coalitie heelt er
45.
Die man is zeker zenuwachtig van
de narigheid, waarin Hollands libe
ralisme verkeert. Wat Eau de Cologne
asjeblieft voor dien verslaggever
Deze is Voorzitter der Christen-So
cialisten.
Hij telegrafeerde aan 't Socialistisch
bureau: „Achttien. Rravo. Hartelijk
geluk gewenscht".
Is deze Bond „Christelijk"? In Art.
1 van zijn program staat, dat die Bond
de gemeenschap is van hen, die van
zins en willens zijn te leven uit 't begin
sel der eeuwige Goddelijke liefde, gelijk
dit ten volle in Jezus Christus open
baar is.
Dat is een mooi artikel. Maar hoe
kan nu een Voorzitter namens dien
Bond, in naam van de liefde, die Chis-
tus aan 't Kruis openbaarde als Borg
en Verzoening een B:avo!telegrafeeren
aan een partij, die met Christus Zoen-
verdienste spot en 't uitspreekt't Al
gemeen Kiesrecht is onze verlosser.
Maar mijnheer v. d. Zee? wat verstaat
ge dan toch onder Christus en Christen
Is Uw Christendom bedolven, onder
uw Socialisme
V Wat nu
De StandaardNaar constitutionee-
len eisch moet Links gecombineerd in
't Kabinet optreden, gelijk het gecom
bineerd ten slotte onder één vlag streed
en eerst zóó won. Elk voorwendsel
voor een Zakenkabinet valt hier weg.
Met name door de vragen die mr.
Troelstra aan de in herst. gekomen
liberalen voorhield en waarop hij hun
een volmondig Ja afperste, is er onder
de zegen pralende groepen eenheid van
program, althans voor de naaste be
komst. Mocht men nu, in flagranten
strijd met dezen vaststaanden c.onsti-
tutioneelen regel, toch op een Kabinet
van Zaken aansturen, dan wete men
wel, dat wij van Atirev. zijde in geen
geval hiertoe de hand leenen. Ook
twijfelen wij niet of de beide andere
partijen (Chr. H. en R.K.) zullen er
evenzuo overdenken natuurlijk zijn
beide geheel vrij, maar kozen ze anders
dan zou van zelf elke verstandhouding
met deze partijen voor ons wegvallen.
Het Volk(S.D.A.P.): Wij eischen
als logisch gevolg van onzen jarenlan-
gen kiesrechtstrijd, als logisch gevolg
van deze verkiezingcampagne een
kiesrechtministerie. Wij eischen een
kiesrechtministerie en van dat ministe
rie eischen we, dat 't een begin make
met [de invoering van het staatspen
sioen. Dat de inv. wet zou worden in
gevoerd, is ondenkbaar. Maar even on
denkbaar is, dat een nieuw kabinet
het pensioentje voor de oude arbeiders,
dat een verkregen recht is, zou te niet
doen. Integendeel, het moet worden
aangevuld, uitgebreid ook tot hen,
die niet loonarbeiders waren, of die
niet korden voldoen aan Talma's
eischen. Deze beide eischen zijn 'f logisch
gevolg van de stembusuitspraak van
gisteren.
De lelegraaf: De eenige oplossing
zal dus zijn een zakenkabinet met een
program van actie voor welks rech-
tige uitvoering concentratie en sociaal
democraten zich verantwoordelijk stel
len. Gelijk zuivere politieke zeden
trouwens gebieden te doen.
Het Handelsblad: De aangewezen
konstitutioneele weg zal dus zijn, dat
getracht worde een regeering van
aanhangers der concentratie en leden
der S. D. A. P. samen te stellen. Wat
dan wel zal moeten gebeuren, ieder
weet en begrijpt het reeds. Want wel
is voor geen enkel program van één
der partijen een meerderheid verkre
gen, toch zijn er enkele punten van
politiek beleid, waarvoor de kiezers
zich zeer duidelijk en vastberaden
hebben uitgesproken zoowel omtrent
Grondwetsherziening in verband met
't kiesrechtvraagstuk als omtrent 't
ouderdomspensioen is de uitspraak
van deze verkiezingen duidelijk genoeg.
Het Centrum: De Conc, heeft een
linksche meerderheid gewild in verhand
met de Socialisten en wat 't voor
naamste is: hare candidaten hebben
bij de herstemmingen op één uitzon
dering, de voorwaarden van de zijde
der Soc.-dem. gesteld, aanvaard. Daar
mee is 't vrijz social, blok bezegeld,
zoodat de lib. en soc. thans een ge
meenschappelijke meerderheid vormen
met al de verplichtingen, welke zulk
een meerderheid naar constitutionee-
len eisch medebrengt. Wij ;ijn nieuws
gierig naar het regeeringsprogram der
overwinnaars
Wat nu? We gaven enkele Pers
stemmen. Maar de overtuiging groeit
bij den dag, dat we in 't moeras zit
ten. Erg genoeg, als dat lang moet
duren. Maar 't zal er over een jaar
wel anders uitzien in Nederland, 't zal
de Concentratie leelijk opbreken
De Ned. schrijft«Wat onze houding
tegenover deze laatste groep (oud-L.)
betreft deze kan en mag niet anders
zijn dan ruiterlijke en openhartige
minachting. Een man als Drion, den
renegaat van 't Katholicisme (d w. z.
vroeger Roomsch), tot geen kerkge
nootschap behoorende, te zien optre
den als verdediger van de Ned. Herv.
Kerk tegen de, gelogene, aanslagen
van een geloovig Hervormde als Baron
van der Borch van Yerwolde, wekt
bij alle weidenkenden slechts hart-
grondigen weerzien.
MinachtingDaar kan Ridderkerks
nieuwe afgevaardigde 't mee doen. En
de rest der Oud-L. dito.
In eo buiten de Kamer.
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden fr. p. p. 5© €est.
Buitenland bij vooruitbetaling f 4,50 per jaar.
Afzonderlijke nussmers 5 Cent.
'Ö1TG3VSE
W. BOEKHOVEN.
feleföosa ÏEtereoBam. Ho. 8.
Adfertentiia 1.0 cent per regel en maai. Reclames §0 per regel.
Boekaankondiging i Gent per regel e® %^aal«
Menstuum-agen m Dienstaanbiedingen 50 Gent per plaatsing.
©roots letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte di© rij beslaan
1 Mvertentiën morden ingewacht tot Dinsdag- en Vrgdagmorsren 10 uur.
Bood.
Hphtfirint
Wat een drukte
Daan van der Zee.
Minachting tegenover de Oud-
Liberalen.
Amice
Ge hebt. onwillekeurig met groote be
langstelling nagegaan de schandelijke prak
tijken van liberale zijde bij gelegenheid
van de verkiezing van leden voor de Tweede
Kamer.
Ge weet, dat men van die zijde niet
vies is, om al wat vuil is uit te stallen.
Er is echter een toeneming in brutaliteit
en onbeschaamdheid. Men komt eindelijk
aan het station dat genoemd wordt »door
de wol heen geverfd.*
Dat de rechterzijde tegen dergelijke prak
tijken niet op kan bieden, acht ik een
zegen.
Verheel je de schandelijke truc om den
naam van ds. Schreuder van Arnhem te
gebruiken op een strooihiijet ter aanbeveling
van den candidaat der linkerzijde De man
wist bet eerst niet. Toen bij het wist, was
hij er handig bij om tegen zoo iets te pro
testeeren, en in plaats van hem uit te
spelen als man van links, aan ieder kennis
te geven dat hij rechts stemt.
Met de predikanten in de classis Kampen
ging het hetzelfde paadje op. Wereldkundig
had men gemaakt in Het Handelsblad (en
natuurlijk werd het gretig door de liberale
bladen overgenomen) dat de Herv. predi
kanten de coalitie niet zouden steunen, en
dus direct of indirect de candidaat der
liberalen zouden helpen. Ter elfder ure las
ik echter het bericht, door de betrokkene
predikanten onderteekend, dat het geheel
niet waar was, en dat zij wel degelijk den
candidaat der rechterzijde zouden steunen.
Een andere predikant uit de ring Kampen,
nl. van IJselmonde heeft zich ook niet ge
schaamd om tegenover zulke fatale leugens
de waarheid te spreken.
Zoo moet bet gaan.
Voortaan mogen de predikanten wel be
ginnen met wereldkundig te maken, wien
zij zullen steunen. »De stemming is ge
heim* staat voor hen niet in de wet. De
liberalen zijn wel zoo vuil om al wat
veilig moest zijn, van die veiligheid te
berooven. Niets is hen langzamerhand meer
heilig, en alles is schijnbaar in die kringen
geoorloofd.
Ge moet deze feiten eens goed onthou
den.
Wanneer De liberalen »klop< krijgen,
roepen ze allen in koor, dat de predikan
ten zich van de politiek moeten onthouden.
Het predikambt staat te hoog om zich in
de politiek te werpen.
Hoe ernstig dit door de liberalen gemeend
was, heeft deze verkiezing duidelijk ge
maakt. Gezegend werden alle predikanten,
die voorheen nimmer aan de politiek deden,*
doch thans de partijen tegen de coalitie
kozen. Op het schild werden geheven de
malcontente predikanten onder de Christ.
Historischen.
In Ommen is het spelletje begonnen. Het
heeft zich voortgezet op de vergaderingen.
Ommen was feitelijk een vrucht van ds.
Hoogerhuizen en ds. Wagenaar. Men waande
zich sterk, en zou op eigen beenen staan.
Aan den raad van bekwame mannen
stoorde men zich niet. Men liep in het
dolle door. En wat is het eind geweest?
We hebben nu de uitslag der herstem
mingen en weten dus de stand van zaken.
Reeds voor de herstemmingen waren
de oogen van vele predikanten opengegaan.
Haastig lieten de orthodoxe predikanten,
u bovengenoemd, een biljet rondzenden,
waarin zij den raad gaven om thans de
mannen der rechterzijde te kiezen. Het biljet
kwam 11,59 onder de oogen der kiezers.
Ik verheug mij zeer in deze kentering. Als
de les welke zij thans geleerd hebben voor
de toekomst maar wat geeftEr zijn men-
schen die altijd het onderste uit de kan
willen hebben. Alles zelf, anderen niets.
Natuurlijk hebben zij de vrijheid hun wen-
schen bekend te maken. Als ze maar be
grijpen dat de anderen dezelfde vrijheid
hebben.
Wat moet er in deze dagen toch veel
omgaan in het hart van de personen die
z g. alle openbare scholen wilden Chris-
tianiseeren
Me dunkt het hart moet ineenkrimpen
van pijn nu mede door hun verdeeldheid
brengen in de Christelijke gelederen, mr.
Troelstra de algeheele overwinnaar is in
den strijd.
Van liberale zijde boorde ik, dat men
verwachtte dat de socialisten 13 zetels
zouden krijgen, 't Is geworden 18. Hoe
vernietigend voor de liberalen. De liberale
partij is totaal te gronde, en komt er nim
mer weder boven. Ze is te diep vernederd.
Welk een heldenmoed bewezen de libe
ralen die in herstemming kwamen. Allen
hebben het hoofdbestuur gelaten voor wat
het is en haastig hebben zij persoonlijk
aan mr. Troelstra een bevredigend ant
woord gegeven, op de door hem gestelde
vragen. De eerste audiëntie van Z.Exc.
Troelstra was schitterend.
Zwegen zij, zoo zouden zij de stemmen
der rooien moeten missen.
De heer De Gast heeft het hoofd ook
gebogen. Zooiets had ik wel verwacht.
Gelukkig voor den man dat hij niet ge
kozen is. Ge zoudt eens zien hoe dezen
in de Kamer er van langs zou krijgen.
Een oude politieke rot weet nog onder
de banken te kruipen. Maar nieuwelingen,
wier politieke leven nog een fatsoenlijk
begin moet maken, kruipen altijd zoo weg,
dat de striemen dubbel diep in den rug
geslagen worden. Laat hij er maar nimmer
weer om denken zich candidaat te laten
stellen.
Op een liberaal dorp mogen dit soort
liberalen in den gemeenteraad heele pieten
zijn, geloof me, dat ze op het breede veld
van politiek doodgedrukt worden. Van geen
daad zullen de liberalen meer berouw
krijgen, hoop ik, als van deze daad. Ik
gevoel zeer goed, dat zij niet anders konden.
Het begin van hun strijd wees heen naar
het einde.
't Concentratieprogram was een en al
socialisme. Hoe zouden zij kunnen terug-
keerenEerst de kiezers naar de roode
vaan gedreven en nu dezen zich er onder
scharen, moesten zij wel volgen. En zij
zijn gevolgd. Welnu, wij hebben thans
mr. Troelstra als eerste Minister, al is het
dat hij geen portefeuille aanvaart.
In Het Volk spreekt hij thanswij
zullen hen wel »mores« leeren.
Hij heeft gelijk. Een partij waar alle
zelfstandigheid uit verdwenen is kau niet
anders dan door de zweep worden gere
geerd.
Dat mannen als ds. Hoogerhuizen en
Wagenaar e. a. nu eerst het gevaar zagen,
is mij onbegrijpelijk.
Ge weet, ik ben maar een boertje* op
politiek terrein. Maar mijn z. g. Staats-
mansblik van den kouden grond, heeft dit
zien aankomen. De liberalen moesten hier
heen. Zelfs al hadden de liberalen eene
meerderheid zonder de socialisten, dan nog
was de toestand evengelijk. Ge hebt toch
het program maar te lezen.
Predikant zijnde in Amsterdam en Rot
terdam, zou ik de heeren wel eens willen
vragen: Ziet gij van dat Christelijke zoo
veel bij de liberalen Me dunkt, dat zij het
getal kerkgangers gemakkelijk konden tel
len. Misschien dat de laatste maand en
kelen naar de kerk heeft gebracht. Let a.s.
Zondag eens opGe ziet hen niet meer.
Als ge gelegenheid hebt, moet ge er eens
acht op slaan.
Onbegrijpelijk is het mij dat zulke man
nen uit de historie nog niet geleerd hebben
dat de liefde der liberalen tot de kerk
allemaal kool is.
Van een beslist orthodox predikant op
een eenvoudig boerendorp, hoorde ik eens,
dat hij in de 14 jaren dat bij predikant
was geweest slechts drie keer een tweetal
liberalen in de kerk had gehad. Dat zijn
nu de kerkbouwers.
In het jaar 1913 wordt men eindelijk"
ontnuchterd, nu het liberalisme het besliste
anti-godsdienstige element in den arm
neemt. Nu schrikt men.
Men had in 1813 reeds moeten schrikken,
toen de kerk ontkerkt* werd wat het
beginsel betreft. Het revolutionaire beginsel
zegevierde, ondanks herstel van onze on
afhankelijkheid En nu leeft men in het
teeken van het anti-Christelijke beginsel.
Uit Kuypervrees ea anti-papisme is men
begonnen het anti-Christelijk beginsel te
sterken en aan te wakkeren. Nu de roode
golf te sterk aanwast, slaat hun de vrees
om 'thart. Zooiets verblijdt mij. Als het
maar niet van tijdelijken aard is Dan zal
het de wijkenden uitdrijven om weer ge
meenschap te zoeken met hen die den
levenden God erkennen als Heere.
Wij. Christenen, gaan geen pleizierige tijd
te gemoet. Maar de ware eenheid wordt
in dagen van druk geboren. Als meu van
Hervormde zijde de Gereformeerden niet
meer ais bijloopers beschouwt, doch hun
de hand reikt, zal den vijand het wapen
om met de kerk te speculeeren ontnomen
zijn. 't Is mij onbegrijpelijk dat men zoo
