Zaterdag 8 Februari 1913.
278te Jaargang Nw. 1840.
voor de Zuidltollandsclic en Zeeuwselie Eilanden.
EEESIE BLAB.
r
Antirevolutionair
Orgaan
IN HOC SIGNO VINCES
Op gelijken voet
Hotel Restaurant
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden fr. p. p. 50 Cent.
Buitenland bij' vooruitbetaling f 4,50 per jaar.
Afzonderlijke nnmmers 5 Cent.
UITGSYEB
W. BOEKHOVEN.
SOMMELSDUK.
Telefoon intercom*». No. 9.
Advertentiën 10 cent per regel en i/i maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en ^aal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Oent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan
Advertentiën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 nnr.
Alle stokken voor de Redactie bestemd, Adverteafiëii en verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uitgever
De Bijzondere School mag noch
door 't Rijk, noch door de Gemeente,
op anderen dan gelijken voet met de
Openbare behandeld worden. In dat
teeken staat thans financieel de School
strijd.
De Schoolstrijd heeft tweeërlei doel:
èn geestelijk èu stoffelijk.
De geestelijke zijde kan men ook
de paedagogische noemen; hoe moe
ten de kinderen worden onderwezen
en dus door 't onderwijs opgevoed.
De stoffelijke zijde is de geldkwestie.
Met den paedagogischen kant heeft
de Overheid niets te maken; dat zul
len de burgers onder elkaar wel uit
vechten; de overheid kan geen School
meester zijn èn als ze het is, doet ze
't verkeerd; bewijze de historie, toen
in 1857 de overheid de richting aan
wees, waarin 't onderwijs zou gegeven
wordentoen ze de neutraliteit voor
schreef en tevens van christelijke en
maatschappelijke deugden gewaagde
de twee onmogelijkste beslis
singen, die ooit door een Overheid
genomen zijn.
Ze schreef voor, dat de onderwij
zer die christelijke deugden plus da
maatschappelijke den kinderen zou
aanleeren en tegelijkertijd schrijft ze
in dat zelfde artikel: De onderwijzer
onthoude zich iets te leeren, dat in
strijd is met den eerbied verschuldigd
aan de meeningen van andersden
kenden.
Ooit zoo zot gezien! Over christe
lijke deugden spreken, maar den Is
raëliet niet kwetsen! Ra, ra, dat
zaakje.
De Overheid moet haar vingers
thuis houden, als 't gaat over de
opvoedkundige beteekenis van 't on
derwijs: daar zullen de ouders over
te beslissen hebben, maar niet de
Overheid. Wil de Overheid zeer al-
gemeene lijnen trekken, daar is niets
tegen, Zij heeft bij een goed onder
wezen volk het hoogste belang; dat
jonge geslacht is de hoop des Vader
lands; is de toekomstige staatsburger
en staatsburgeres. Maar sgoed on
derwijs® en toezien op »goed« onder
wijs is nog heel wat anders dan de
richting aangeven. Dat kan de Over
heid wel als alle menschen eenzelfde
kerkelijke belijdenis hadden als in de
dagen der Republiek. Dan kan een
Overheid voorschrijven, dat in de
scholen die kerkelijke belijdenis op
't onderwijs inwerken zal. Maar zoo
iets kan in onze dagen niet meer, nu
de Overheid zelf geen bepaalde ker
kelijke kleur heeft en de burgerij zich
gesplitst heeft in Gereformeerden,
Hervormden, Lutherschen, Room-
schen, Remonstranten, modernen,ethi-
schen en wie weet wat voor richtin
gen nog al meer.
Elke Overheid, die er zich nu nog
aan waagt, om de richting voor te
schrijven, waarin het onderwijs zal
moeten gegeven: mislukt. Mislukt
volkomenDe Overheid, al is ze ook
eene christelijke, kan in onzen Staat
zich met den paedagogischen kant
niet meer bemoeien, tenzij de onder
wijzers onderwijs geven dat den Staat
ondermijnt.
Natuurlijk: de Overheid zou zelf
moord plegen, als ze de propaganda
der anarchie toeliet. Maar overigens:
de handen thuishouden.
Waar dus de geestelijke zijde van
het vraagstuk door de Overheid slechts
met grooten schroom mag worden
bezien, daar heeft ze met beide oogen
den geldelijken kant te bekijken.
En de Grondwetscommissie schreef
dan ook in art. 192
In de kosten voor het algemeen
lager onderwijs, op scholen door
ingezetenen vrijwillig opgericht,
wordt, onder voorwaarden en
volgens regels door de wet te
stellen, door de openbare kassen
voorzien op gelijken voet als zulks
geschiedt ten aanzien van dit on
derwijs, op scholen van de Over
heid uitgaande
Dus de Bijz. School ontvange wat
de Op. School ontvangt.
Die wensch der Commissie is niets
te ruim. Er is geen enkele beweeg
reden aan te voeren, waarom de Open
bare School van de gemeente nog
duizenden ontvangt en de Bijzondere
niemendal.
En zoo men daarvoor redenen kent,
moet men die maar aanvoeren.
We vragen niet, of de Op. School
mannen er anders over denken, d. i.
of zij niet liever de gemeentelijke
melkkoe alleen willen melken. Och
ja! dat is wat te billijken. Dat beestje
heeft al zoo lang gegeven, dat de open
bare onderwijzers allicht gaan den
ken 't Is ome koe. Maar 't is daarom
nog niet zoo.
Die Gemeentelijke melkkoe loopt
op de Algemeene Weidie wei is
niet van de openb. onderwijzers, maar
van heel de Burgerij. En wie dus
dat beestje gaat uitmelken is een dief.
Samendeelen dat emmertje, vrinden
Onze Kamercandidaat.
Wordt 't niet hoog tijd, dat onze
Centrale eens bijeenkomt om over den
Kamercandidaat te spreken, 't Is duide
lijk, dat we zonder Schouwen-Duive-
land nog niet zoo heel veel kunnen be
sluiten, maar er kunnen dan toch reeds
besprekingen gevoerd en 't resultaat
daarvan aan Schouwen meegedeeld,
waarna de beslissing al zeer spoedig
vallen zal.
Het komt ons voort, dat onze Centra
le niet de laatste moet zijn inNederland,
om 'al een voorloopige candidatuur te
stellen.
'tls Zoo er komt nog een Deputaten-
vergadering, maar dat schikt zich wel,
al hebben we dan al een candidaat
genoemd en voorloopig aanvaard.
Daarbij de geldzaak en die is ook
van hoog gewicht. Moet 't gaan als in
1909, dan zal niet één lid van 't Bestuur
den strijd met opgewektheid te gemoet
gaan. Dan staan we in 1913, net als
in 1909"" niet alleen voor een echec
(verlies), maar voor een bespottelijk
echec, te wijten aan gebrek aan geld,
dat er in Flakkee onder onze mannen
volop is.
En ze hebben nooit geweigerddus
ook nu dient men over de brug te
komen.
Een flinke Candidaat en een goede
kas zijn twee middelen om te winnen.
En nu moet men ons niet aankomen
met 't praatje: We kunnen 't nooit
winnen Want zoo'n taal is de taal der
wanhoop en dies der onzinnige dwaas
heid; Mr. Patijn kan vallen, maar dan
moet er gewerkt worden én op Flakkee
én op-Schouwen. Er zijn welgrooter
boomen geveld. En zoo enorm groot
is het verschil in cijfers niet. Een 300
Gedempte Ëoerensteiger 63A, 63B
üotterdaeti.
DINERS 60 cent en hooger.
LOGIES MET ONTBIJT f 1 en f 1.25
Aanbevelend,
I R. C. F. y. i LEE-Moonen.
man omgezet en Mr. Patijn duikelt.
Afgedacht nog van onze thuisblijvers,
die we prikkelen moeten tot trouwe
opkomst.
De Bond van Marinematrozen
»De kwaden zullen er uit," aldus
minister Colijn- En hij heeft gelijk. Een
Marinemacht, die zich plaatst tegen
't officieel gezag, kan niet geduld.
Wanneer de Marinematrozen gehoor
zamen willen, wel aan hun vak-leiders,
en niet aan de officieren, vertegen
woordigend de Regeering, kunnen en
die leiders en die volgelingen op de
Vloot niet langer gedoogd. Er zijn nu
eenmaal bepalingen voor de Vloot,
waaraan ieder zich heeft te onder
werpen. Geven deze reden tot klacht,
dan moet er geklaagd, maar eerst
gehoorzamen.
Bij zulk een organisatie als Leger
en Vloot moet de discipline streng zijn
er alle gezag, van den kleinste tot den
grootste geeërbiedigd. Gebeurt dat niet
dan wordt 't Gezag een bespotting en
de Vloot een belaching voor andere
Mogendheden. Dan daalt de waarde
der Vloot in tijden van gevaar tot nul
en dan is 't beter ze op "te doeken.
Matrozen en andere minderen heb
ben in de allereerste plaats te gehoor
zamen aan de Wetin de allerlaatste
plaats aan de leiders van den Bond.
En wie nu de goede verhoudingen,
zooals die in elk organisme moeten
heerschen, omkeert, »moet er uit.«
Zulke leiders zijn een kanker voor
de Vlooteen gevaar voor de Nationale
verdediging een bron van onophoude
lijke twisten en insubordinatie of
onrechtmatig verzet.
Dat een Minister voorzichtig moet
te werk gaan, is natuurlijk. Er zijn
slappe karakters, die zich laten mee
voeren, er zijn dwalende schapen, die
er inloopen er zijn schepsels, die voor
slachtoffer geboren zijn. Voor zulke
meeloopers, misleiden, onbewust dwa-
lenden, niet doordenkenden zij genade.
Maar voor de leiders en allen, die
welbewust zich verzetten, zij er geen
pardon. Die moeten er uit. Dat zij dan
in 't gewone burgerlijk leven een
positie zoeken en vinden Maar op de
Vloot moet hun invloed vernietigd.
OP DEN UITKIJK.
Direct nabij de Hoofdsteeg,
't Was een opmerkelijk zeggen.
Niet lang geleden kwam op een vergade
ring der Confessioneele Vereeniging, de
vraag ter sprake, ot het niet goed zou zijn,
als de groote stadsgemeenten werden ge
deeld, volgens het meer genoemde parochie-
stelsel.
Men voelt, wat hier drijtt,
In groote gemeenten is een geregelde,
zorgvuldige bearbeiding der leden, die tot
dezelfde Kerk behooren, haast onmogelijk.
De 2>herdert moet daarbij trachten het
aangezicht zijner »schapen« te kennen
Begin daar es aan, als die schapen over
een bevolking van bijna zesmaalhonderd
duizend menschen verspreid wonen 1 Hoe
zult gij ze eerstens uit de massa onder
kennen en tweedens van elkander onder
scheiden 't Is een onbegonnen werk.
Het wijkstelsel helpt iets.
Maar toch lang niet genoeg, zoolang niet
elke wijk een eigen kerkgebouw, een eigen
predikant en eigen ambtsdragers heeft en
dit wordt een afzonderlijke gemeente, vol
gens het straks genoemde parochiestelsel.
Een predikant in een groote stad kan
onmogelijk het gevoel hebben, dat hij voor
zijn eigen gemeente optreedt. Het moet
hem zijn, alsof hij eiken Zondag >uit pree-
kent gaat, nu hier, dan daar, 't rijtje langs,
volgens toerbeurtaf en toe een Zondag
»vrij«.
Niet weinigen bevalt dit wel.
Tenminste onder de »hoorders.«
Hebben ze hun vaste plaats in 't zelfde
kerkgebouw, dan krijgen ze eiken Zondag
een anderen »spreker«, zelfs twee ver
schillende op éénen dag. En zijn ze de
hoorders n.l. wat Hoopsch* uitgeval
len, dan wandelen ze »hun« dominee na
tot aan de einden der stad, om ook tel
kens weer onder een vreemde menigte ver
zeild te raken.
De Corinthische zonde, waarbij de een
van Paulus en de ander van Appollus is,
wordt op deze wijze niet weinig in de hand
gewerkt. En 't is voor de predikanten ook
moeilijk, om het kinderlijke »naloopen«,
waardoor de een steeds overvolle beurten
en de ander halve kerken heeft, naar eisch
te bestraffen. Hebben ze »den loop«, dan
zegt de booze tong, na zulk een bestraf
fing, dat de dominee 't es goed wou la
ten uitkomen hoe vol 't wel bij hem is.
En zijn ze minder »gezocht«, dan wordt
achter een liefderijke vermaning toch
nog hartelooze spijtigheid gezocht waar dan
nog bij komt, dat de afwezigen, die de
vermaning juist moesten hebben, ze niet
hooren
Rome is ons hierin bepaald vooruit.
Het heeft zijn stad behoorlijk in paio-
chieën verdeeld, elke parochie met haar
eigen bedehuis, eigen pastoor en kapelaans
een eigen j>kerk< in 't groote stadsverband.
Maar Rome lukt dit makkelijker.
Voor Rome is hoofdzaak in den eere-
dienst de Mis. En daarbij neemt de per
soon van den bedienenden priester, ten
minste voor 't bewustzijn van het volk 'n
ondergeschikte plaats in.
Bij ons is dat anders.
De preek is voor ons de hoofdzaak.
En zooals 't met alle gaven is zijn ook
de preekgaven zeer verschillend, gelijk men
in 't Zondagmorgen-koffieuurtje of op den
Zondagavondkrans behoorlijk kan vernemen.
Doch om ter zake te komen.
Met name in de Hervormde Kerk met
haar uitgebreid zielental, gaat men begrij
pen, dat er volgens het tegenwoordige
stelsel van systematische bearbeiding eener
gemeente geen sprake kan zijn.
't Zit 'm niet in de predikanten.
Die worden genoeg opgejaagd.
's Maandags moeten ze zijn op een ba
zar voor de heidenenDinsdags hebben
ze catechisaties en spreekuurWoensdags
moeten ze een bidstond leiden voor de
JodenDonderdags hebben ze een zon
dagsschoolcursusVrijdags hebben ze hun
licht te laten schijnen op een zusterkrans.
Overdag ziekenbezoek en doopouders,
kraammoeders en rouwdragenden vermanen
en vertroosten. Wanneer ze den tijd uit-
woekeren voor studie en preekenmaken is
velen een raadsel.
Neen, de predikanten arbeiden wel.
't Zit 'm in het stelsel.
Of liever in de stelselloosheid.
En om daarin nu verbetering te bren
gen, werd op de vergadering bovenbe
doeld in krachtige bewoordingen het pa
rochie-stelsel verdedigd.
Met name voor de grootste steden.
Doch wat gebeurde er toen
In het debat mengde zich ook dr. Krom-
sigt van Amsterdam, in den laatsten tijd
vooral ook bekend geworden door het aan
heffen der leuze geen coalitie, zonder vast
accoord inzake kerk en school.
Welnu dan, dr. Kromsigt wierpeen
emmer koud water over den rug der aller-
ervarenste voorstanders van dat stelsel, die
al gehoopt hadden, dat langs dezen weg
de kerk weer zou terugkrijgen de centrale
plaats in het leven des volks, die zij vroe
ger bezat.
Dr. Kromsigt sprak Weet wel, wat ge
doetOverweeg wel, of ge niet meer be
derft, dan ge winnen kuntWant werd eens
werkelijk zulk een parochiestelsel bv. voor
de keik van Amsterdam ingevoerd, dan zou
in minder dan geen tijd in mijn wijk een
socialistische dominee beroepen zijn
Daar werd weinig tegen gezegd.
Ik voor mij heb nooit sterker veroor
deeling gehoord van de volkskerk-idee, als
door deze woorden van haar grootsten
voorstander. Met uw kerk, die allen om
vatten wil, haalt ge de wereld in de kerk,
maar zet ge niet de kerk in 't midden der
wereld.
Ook voor de Ned, Herv, kerk, die nog
zulk een macht is in ons volksleven, geldt
het, dat ze slechts als belijdenis-kerk, en
dan niet alleen wettelijk, maar ook feitelijk,
ons volk ten zegen kan zijn,
En daarom is het een feit, voor de toe
komst van groote beteekenis, dat ook in
de Hervormde kerk steeds meer mannen,
met name ook predikanten, opstaan, die
met bewustheid de volkskerk-idee loslaten
en den eisch stellen, dat de keik weer als
belijdeniskerk zal optreden in 't midden der
wereld, ook door een uit-elkander-gaan
van wat geenerlei gemeenschap van belij
denis meer heeft.
Die mannen hebben een moeielijke strijd.
Maar in hun beginsel ligt hun kracht 1
Doch nu de keerzijde der medalje.
Nooit ofte nimmer mogen wij op de man
nen, die èn de belijdenis èn de volkskerk-idee
vasthouden willen, uit de hoogte neerzien,
Dat gebeurt maar al te vaak.
En dat gebeurt juist door hen, die zich
koesteren bij 't vuur hunner zuivere belij
denis, maar geen enkele kool van dat vuur
uitdragen in de wereld, opdat ook het van
God vervreemde geslacht zich het kille hart
weer bij de zuivere waarheid, die den
éénigen troost brengt, beide in leven en
sterven, warmen mag
Ach I laat er bij hen beschaamdheid des
aangezichts zijn.
De mannen, die zij veroordeelen, hebben
dit op hen voor, dat zij voelenWij
mogen die wereld niet loslaten j Alzoo
lief, immers, heeft God de wereld gehad
Hun methode is de onze niet.
Leidt zelfs van het doel af.
Daarin heeft dr. Slotemaker de Bruyne
gelijk, als hij zegt: Een belijdenis-kerk,
die tevens volks-kerk zijn wil, is onbe
staanbaar is een vierkante cirkel.
»De kerk trouw aan haar Belijdenis.
Dat moet de leuze zijn van allen, in en
buiten de Hervormde kerk, die de aloude
belijdenis der vaderen liefhebben.
Maar de kerk, uitgaande in de wereld,
om het gansche volk ten zegen te zijn
Dat hoort er onmiddellijk bij.
En daarom achten we het, niet slechts
voor ons kerkelijk, maar ook voor ons
maatschappelijkvoor ons sociale leven
van groote beteekenis, dat er dit voorjaar
zal gehouden worden een Gereformeerd
congres voor Evangelisatie.
Niet »kerkelijk gereformeerd.*
Een congres, als we ona goed op de
