Zaterdag 2 November 1912
27Hte .faaruHiia 1812.
voor de Zuidliollandsclie en Zeeuwsclie Eilanden.
„»e Ster"
Antirevolutionair
Orgaan
IN HOC SIGNO VINCES
Rotterdam
W. BOEKHOVEN,
M a ntel magazijn
UITGEVER
SOMMELSDIJK.
Alle slakken voor de Redactie bestemd, Advertentiën en verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uitgever.
De Concentratie of
't Eiachtenboek.
Hoogstraat 172
Ontvang-t dagelijks de
laatst uitgekomen
NOUVEAUTÉ 'S.
OP DEN UITKIJK.
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden fr. p. p. met Zondagsblad 75 Cent.
zonder 50
Buitenland bij vooruitbetaling met Zondagsblad ƒ7,50; zonder f 4,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent. Met Zondagsblad 7 Cent:-""
Telefoon Interconm. No. 3.
Advertentiën 10 Cent per regel en 3/, maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en 4/8 maal,
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Advertentiën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 uur.
Het woord Concentreeren wil zeg
gen samentrekken, naar één punt
trekken, op één punt alle krachten doen
samenwerken, gezamenlijk één doel
op 't oog hebben en met eenparigen
wil dat doel najagen. Zoo is er phs
een vrijzinnige concen tratie ontstaan van
Unie-liberalen, Vrijz. democraten en
Oud-liberalen om saam te werken tot
één doel. Zoo'n doel is tweeerlei: af
breken en opbouwen. Zoo'n concentra
tie wil afbreltyi 't Kabinet Heemskerk
en den invloed van Rechts; maar ze
wil opbouwen een Kabinet van Links
en den invloed der Linksche kiezers,
der Linksche bevolking versterken.
De vrijzinnige Concentratie treedt op
als gevolg van haar inzicht, dat 't niet
goed gaat in 't Land en ze meent, dat
als haar invloed wint, en zij haar
mannen gekozen krijgt, en zij haar Mi
nisters om de Groene tafel ziet zitten,
dat 't dan veel beter zal gaan, en in
elk geval dat haar vrijzinnige begin
selen niet in 't gedrang zullen komen.
Zóó wordt 't trouwens ook verstaan
door de leiders dier concentratie, die
in een soort verweer-, een soort ver
dedigingsschrift de redenen hebben
ontvouwd, waarom zij 't oogenblik van
kloek en krachtig optreden gekomen
achten. Maar tevens in dat stuk ook
te kennen geven op wat grondslag in
de toekomst moet geregeerd worden
Afbrekende critiek op 't huidige Ka
binet dus en aanwijzing van den plicht
van een nieuw Ministerie Linksch.
Wat deugt er dan niet van ons
Rechtsch Kabinet Wat is de afbre
kende critiek? Het Linksche stuk zegt
onder meer dit:
Klacht één.
Het ministerie Heemskerk, dat bij
zijn optreden het voornemen te ken
nen gaf, in gematigden en verzoe
nenden zin te willen regeeren, zet
thans de tradities (gewoonten) van
het Ministerie Kuyper voort en keert
zich al scherper tegen de vrijzinnige
beginselen, welke sedert 1848 ons
staatsleven beheerschen. (Vrijzinnig
heid is nog geen Vrijheidszin1 Red.]
Klacht twee.
Onder den invloed van met den
dag feller optredende elementen uit
de Roomsche en Calvinistische staats
partijen wordt een reactie ingeleid
tegen de beginselen van vrijheid en
recht, die aan onze Staatsinstellin
gen ten grondslag liggen en Neder
land ten zegen zijn geworden (d. w. z.
ten zegen, volgens 't begrip der
Linksche heeren Red.]
Klacht drie.
Geloofsverschillen worden aange
scherpt en doorgetrokken op elk
gebied van het maatschappelijk le
ven. Wie scherpt aan wij of de
linksche heeren Red.]
Klacht vier.
De geestelijke vrijheid van het
Nederlandsche Volk wordt aange
rand. (Ja, dat hebben de Lib. ons al
50 jaaraangedaanSchoolstrijd. Red]
Klacht vijf.
Begunstiging van bepaalde kerke
lijke richtingen leidt tot onoprecht
heid en veinzerij. (Bedoelen de hee
ren de benoemingen van Burgemees
ters en van Prof.Noordtzij Liberale
begunstiging is anders overal bekend
sinds hun Regeering na 1848 en
liberale verguizing ook. Red.]
Klacht zes.
De bedrijfsvrijheid wordt door een
bureaucratische wetgeving meer dan
noodig aan banden gelegdde re
geling van het bedrijf in handen ge
geven van den Minister met zijn
staf. (Ligt dit aan den Minister of
aan de ontbrekende organisaties in
de Maatschappijaan den Minister
of aan 't bedrij fdat zonder patroons-
en werkliedenverenigingen zoo
maar ieder op eigen houtje voortleeft
zonder ouderlingen band? Red.]
Klacht zeven.
Bij den opbouw van sociale in
stellingen wordt niet gestreefd naar
ontwikkeling van eigen werkzaam
heid van arbeiders en werkgevers;
naar aansluiting bij 't goede, dat
uit de 'vrije maatschappij is opgeko-
- menheil wordt gezocht in over
dreven vermeerdering van ambte
naren en ambtenaai s invloed, in
niet-nationale, uiterst kostbare or
ganisaties, die evenmin passen in
ons staatsrecht als in de ontwikke
ling onzer maatschappijaldtfs wordt
tegenzin gewekt tegen alle pogingen
om door doeltreffende maatregelen
van wetgeving en bestuur de maat
schappelijk zwakken te sterken. (Als
de heeren eens voorbeelden noemden
van die overdreven vermeerdering,
hadden we houvast, maar nu is 't
een nietszeggende frase. Red.]
Klacht acht.
De handelsvrijheid wordt aan de
averechtsche sociale plannen der
regeering ten offer gebracht. (Nou,
dat zit nogOveral is bescherming,
en bijna nergens vrijhandelEn
dat Staatspensioen der heeren Kie
zersvangst,) en anders niet. Vogel-
aartje spelen! Politieke slimmelin-
gen, zei Treub. Red.]
Klacht negen.
Het rechtmatig streven der vrouw
naar meer zelfstandigheid wordt be
lemmerd. Zelfs wil men de vrouw
ambtenares, die in 't huwelijk treedt
straften met ontzetting uit haar
betrekking in rijksdienst of bij het
onderwijs. (Natuurlijk! de gehuwde
vrouw behoort in haar gezin en
niet op 't bureau of in de School.
Ze moet voor haar kinderen zorgen
en man. Red.]
Klacht tien.
't Openbaar onderwijs is in ge
vaar. Er is slechts belangstelling voor
de eenzijdige beoordeeling van de
bijz. school ten koste van de Open
bare (Hier nemen we een plechtig
stilzwijgen in acht; de Vrije School
wordt toch regel, al komen er drie
dubbel gepantserde concentraties
Red.]
Klacht elf.
Door opgedrongen kerstening dreigt
het Moederland de inlandsche bevol
king onzer Koloniën van zich te ver
vreemden. (Ja, als 't Woord des Hee
ren aan de heidenen in Indië ge
bracht wordt, worden de heeren
boos en dan heet die invloed »ver-
vfeem lingci en »opdringen.« Red.]
Klacht twaalf of 't Slot.
De door machtsbegéerte bijeen
gehouden coalitie legt haar wil. op
tyrannieke wijze, in de Tweede Ka
mer, aan alle leden op. 't Reglement
der Kamer werd veranderd om 't
dienstbaar te maken aafi ha tr stem-
buspolitiek. (Ja, ja de heeren ken
nen zeker 't woord obstructie niet.
Red.]
Tot zoover 't Klachtenboek. Veels
zaaks is 't niet En de laatste klacht
doet de deur toe. Die is om nooit te
vergeten Rechts heeftmachtsbegeer
te. En links Och, arme heel de
Concentratie is niet gebouwd op de 12
klachten maar alleen en uitsluitend
op de liberale machtsbegeerte. De
heeren kunnen 't niet verkroppen, dat
Rechts regeert. In Nederland heeft
niemand recht op de meerderheid, op
de Groene Tafel, of) de benoemingen
dan een LiberaalEn weg moet ieder,
die anders denkt. Machtsbegeerte De
Concentratie heeft geen ander funda
ment en geen ander doel dan weer de
baas te zijn. Tot heil van 't Land In
t Verleden ligt 't Heden, ziedaar ons
antwoord Slot volgt
Ommen.
Het gekozen Kamerlid voor Ommen,
Baron Mackay, heeft bedankt. Bij
zooveel treurigs als deze verkiezing
opgeleverd heeft, is dit feit heteenig
lichtpunt. Of het ook een licht/,ijde
'is, dat de heer Mackay zegt, gebro
ken te hebben met de coalitie en
voortaan zijn eigen weg zal &aan,
durven we niet ontkennen. De coalitie
heeft menschen noodig, die zich vooral
in dagen van verkiezing, zeer correct
gedragen. Trouwens, elke partij, die
nog aanspraak maken durft op poli
tiek fatsoen, eischt bij eiken stembus
strijd ernst en waardigheid, waarheid
en klaarheid van zijn candidaten.
Konkelaars en scharrelaars verspelen
alle politieke eere en invloed en be-
teekenis, evengoed als zij, die vandaag
Vrijzinnig-Democraat, morgen Unie-
Liberaal en overmorgen Socialist zijn,
al naar mate er voor hen op stoffelijk
gebied wat te verdienen is. Draai
borden en windwijzers hebben in onze
taal een zeer ongunstige beteekenis.
Baron Mackay heeft zich verdedigd,
lazen we in »De Standaard,in een
lang. uitvoerig stuk; maar de indruk,
dien we er van krijgen is dezeHeer
Baron, gij zijt vol geweest van eer
zucht voor dien zetel en die eerzucht
heeft u parten gespeeldge hebt de
verleiding geen weerstand kunnen
bieden om Kamerlid te willen zijn
en daarom waart ge in 't laatst vooral,
toen de kansen mooi gingen staan,
gevaarlijk voor uzelf en nog gevaar
lijker voor anderentoen vergat ge
uzelf en vergat ge de verplichting, die
als candidaat der Chr. Hist, op u
rusttetoen klonk u het gejubel der
Socialisten en Liberalen als muziek
in de ooren en de komende overwin
ningsbulletins maakten u blind voor
de wijze waarop uw verkiezing geleid
werd.
Wat er overigens met de coalitie
moge gebeuren, God beware ons volk
voor zulke praktijken en zulke per-
sbnen of individuen, als te Ommen
te kijk staan in den jare 1912 van
Slachtmaand.
Wie het niet naar 'tzin gaat?
Dr. P. J Kromsigtpredikant bij de
Ned. Herv. gemeente te Amsterdam.
'k Sprak dezer dagen een mijner vrienden.
Hoe gaat dat, nietwaar als bij beiden de
politieke pols nogal kloppen mag I 't Ging
over Ommen, Mackay, Lohman, Kuyper
*K$Omsigt zal wel in zijn schik zijn,«
zei hij zoo.
Doch dat bestreed ik hem. Hij keek daar
vreemd van op, maar ik hield mijn meening
vol. Natuurlijk kan ik niet in iemands hart
lezen en moet ik afgaan op wat hij zegt en
schrijft en dan houd ik vol, dat het een
man als dr. Kromsigt, die gelden mag als
de bekwaamste en strijdhaftigste woordvoer
der onzer confessioneelen, niet naar den
zin tan gaan.
Ommen toch, daarover zuileD we 't nu
wel eens zijn, heeft om 't met de Stand
aard* te zeggen een barst in de Coalitie
geslagen op 't meest gevaarlijke oogenblk
Dat nu is niet naar den zin van dr. Krom
sigtal zal hem misschien niets anders
overblijven, dan zich door zijn volkje te
laren meesleepen op paden, waar hij niet
zijn wilde.
Me dunkt, ik kan dat bewijzen.
Vooreerst uit een bijomstandigheid.
Dr. Kromsigt schijnt mij op sociaal
gebied lang niet, wat ik nu ma r noemen
wil een >Lohmanniaan.« Op so iaal gebied
zou hij het, dunkt mij, met Kuyper kunnen
vinden en met Talma 'n heel eind kunnen
meegaan.
Terwijl hij inzien moet, dat de »weg van
Ommen* door sterk conservatieve wouden
kronkelt en den conservatiefsten vleugel de
Chr. Historischen versterken moet, zoodat
de kans op ontwikkeling in meer sociale
richting nog minder wordt, dan ze al is.
Ik heb es 'n leerzaam verhaal gehooid.
Van een man die >centen« had.
Hij bewaarde die in een eerste-klas-
brand-kast, met z'n effecten, eigendomsbe
wijzen, schuldboeken enz. enz.
De brandkast stond in z'n »schatkamer.<
Tevens zijn werk- en zitkamer.
En nu waren al zijn gedachten zoo bij
die >schatkamer,c die hij met blmden en
bou'en verzekerde, met electrische schel
letjes en verklikkertjes beveiligde, dat
aan de andere kamers in zijn huis haast n et
kon worden gedacht. Die verwaarloosde hij.
Zie, zoo zou 't ook gaan, als de Chr.
Historischen voortgaan met al hun aandacht,
vrees en werkzaamheid te bejfalen bij de
Ned. Herv. Kerk. Voor de sociale vraag
stukken zouden ze minder nog voelen dan
thans en dat kan niet zijn naar den zin van
dr. Kromsigt.
Vergeet niet hij is groote stads-predi-
kact. En dat in Amsterdam.
Hij komt in velerlei ellende.
Ei kan beter dan velen de nooden op
sociaal terrein kennen.
Trouwens, in de voorrede van zijn
brochure »De Afscheidingsbeginselen* heett
hij de voortzetting der Coalitie >gewenscht<
genoemd. Alleen niet langer »in den
blinde.Voor wat de hoofdzaken aangaat
»op vast accoord.«
Iets wat stel ig niet ingaat tegen den
wontch der Antirevol, partij
Nu is daar Leeuwarden wel tusschen
gekomen, maar dr. Kromsigt alweer heeft
getoond, dadelijk te begrijpen, dat hij Rechts
m sschien 'n half ei krijgen kan en Links
de leege dop naar 't hoofd geblazen krijgt.
We moeten een man als dr Kromsigt
trachten billijk te beoordeelen.
Vooreerst, hij is een discipel van wijlen
dr, Hoedemaker. Nu ziet hij, hoe we van
Hoedemaker's ideaal»Heel de Kerk en
heel het volk,* steeds verder afraken 4
wat ook niet anders kan, i aar onze meening.
Zelfs in zijn eigen kerk is feitelijk aller
hand tegen hem.
De modernen heeten hem een ketterja
ger en dr, iï(ooijkaas) noemde rondweg de
confessionede wenschen van dr. Kromsigt
>door-en-door reactionair.
De etischen willen van geen leertucht
weten, zelfs met over de leeraars.
Dr. Slotemaker de Bruijne heeft nog
onlangs het ideaal van dr. Kromsigt ge
noemd »een vierkante cirkel,omdat hij een
belijdenis kerk wil, die tevens volks-kerk is.
En van de ^gereformeerden* in de Ned.
Hetv. kerk zwijg ik maar, dat weet
iedereen wel, hoe de zaak tusschen hen
en de confessioneelen staat.
'k Zeg dit allerminst uit leedvermaak.
Maar om een psychologische, oftewel
zielkundige, verklaring te geven van het
feit, dat dr. Kromsigt soms zulke harde
woorden gebruikt en er zoo forsch op los
slaat.
Wat toch is het geval
Hij, als groote-stads-p-.edikant, ziet den
afval der massa. Daar gaat hij onder ge
bukt. Daar worstelt hij onder.
En dat eert hem. Daar zijn er genoeg
geweest, pok in Amsterdam, die tevreden
waren met! in hun kringetje als »de dominee*
te worden geëerd en die zich met de massa
buiten hen, niet inlieten.
Dr. Kromsigt wil dat anders. Maar met
de tienduizenden om hem heen, worste
lende tegen den geest der eeuw, met veel
te weinig arbeiders voor zulk een taak,
voelt hij dat het niet gaat. Voor een, die
men wint of behoudt, vallen er weer tien
af
Waarlijk, dat is een schreiende toestand
En nu meent dr. Kromsigt, dat als men
zijn politiek-kerkelijke ideeën maar uit
werkte, dat er dan voor die massa ge
zorgd kon worden
Daarbij echter stuit hij op tegenstand.
Is 't wonder, wanneer dan het woord
bitter wordt en de toorn trilt in de stem
Zoo moet men de zaak bezien, om ook
een man als dr. Kromsigt billijk te be
oordeelen.
Maar dan moet hem ook eerlijk gezegd
worden, dat juist die bitterheid en felheid
een verkeerde uitwerking heeft op ons en
onze geestverwanten.
Neem nu bv. de brochure, die ik straks
al noemde, o"er »De Afscheidingsbegin-
selen.c
Eerst wordt arin getee'-end de gees
telijke verwildering de ïsterdamsche
volksklasse, zooals die bv. t.jdens de zee
lieden- en bootwerkersstaking openbaar
werd.
Duizenden huisgezinnen ik herhaal
de teekeniDg van dr. Kr. die ten eenen-
male van den Christelijken godsdienst zijn
vervreemd, die geheel heidensch zijn op
gevoed, waar men er niet meer aan denkt,
om nog eens ter kerk te gaan, waar de
Bijbel een onbekend boek is, waar de kin
deren gezonden worden naar de openbare
school, alwaar zij in den regel niets van
God of Zijn dienst hooren.
Wie voelt niet diepe deernis met al dit
weggedrevene
Maar zie, dan zoekt dr. Kromsigt
de oorzaak van dit alles.
Hij vindt die, terecht 1 eerstens in de
doorwerking der ongeloofsbeginselen en
tweedens in de doorwerking der afschei
dingsbeginselen.
>Ongeloof« en Afscheiding,* zij samen
En dan voelt dr. Kr. blijkbaar niet, hoe
hij daarmee duizenden vrome Christen
broeders diep wondt in het hart. De bit
terheid der ziele doet hem spreken. Maar
die mag daarom den broeder nog niet
krenken
