Zaterdag 13 Juli 1912.
278le Jaargang N\ 1780.
voor de Zuidliollandsclie en Zeenwüehe Eilanden.
EISTE BLAB.
Antirevolutionair
Orgaan
IN HOC SIGNO VINCES
De theologische faculteit.
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden fr. p. p. met Zondagsblad 75 Cent.
i> zonder 50
Buitenland TOOrnitbetaling met Zondagsblad f 7,50zonder f 4,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent. Met Zondagsblad 7 Cent.
1 W. BOEKHOVEN.
SOMMELSD1JK.
Advertentiën 10 oent per regel en i/i maal, Reolames 30 per regel.
Boekaankondiging i Cent per regel en V, maal.
DienstaanTragen en Dienstaanbiedingen 50 Oent per plaatsing.
Groote letters en vignetten -worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan
Advertentiën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 nur.
Alle stsslilieiï voor «le leöactre Hestemd, Advertentiën en verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uitgever
OP DEK IJITBJJE.
Tuinbouw.
Voor Moes- en Bloemtuin enz.
'ÖITOEYER
1 Telefoon Intercomm. No. 2.
II. (Vervolg).
De Minister, zoo schreven we in ons
eerste artikel, de vader van onzen Mi
nister »de oude Heemskerkwas in
1876 tegen het voortbestaan der theolo
gische faculteit aan de Hoogescholen,
omdat hij die in strijd achtte met art.
194 der Grondwet. Maar toen de Kamer
besloot, om die faculteit toch te houden,
wilde hij, dat dan de dogmatiek óók
zou onderwezen worden Helaas
de Kamer dacht er anders over
Waarom Om deze eenvoudige reden
De dogmatiek zou dan naar den wil
des Ministers onderwezen moeten wor
den.maar welke dogmatiek? En
daar had men de poppen aan 't dansen
Welke dogmatiek De Hervormde dog
matiek De Roomsche De Luther-
sche De Remonstrantsche De Israë-
lietische De Mohamedaansche De
Boeddistische
Daar zat men omhoogJa, welke
dogmatiek De Hervormde Maar wat
had een Roomsche student aan Her
vormde dogmatiek. Be Joodsche
Maar wat had een Protestantsche stu
dent aan Joodsche leerbeginselen De
Remonstrantsche Maar wat had een
Gereformeerd student aan 't leeren van
Remonstrantsche dogma's anders dan
om ze te bestrijden.
Men zat in de Kamer omhoogDe
Minister omhoog en de leden omhoog.
Daar komt men op een ander idee.
Wel dogmatiek, maar een algemeene 1
Een algemeeneEen mengelmoesje
van leerstellingen een algemeene om
schrijving van allerlei begrippen over
de heele wereld onder alle volken,
heidenen en Christenen verspreid
Och, ocheen algemeene dogmatiek...
maar wat had de Herv. Kerk aan zulke
studie; niemendal. Algemeene dogma
tiek zou uitloopen op een allegaartje
van nul en geener waarde voor geen
enkelen student öf ze zou voor de Herv.
Kerk nuttig worden, als er een gladde
professor was, die de Algemeene dog
matiek wist te doen uitloopen op een
Hervormde dogmatiek.
Weer zat men omhoogWelke dog
matiek Een Hervormde kon niet,
want er waren ook Roomsche studen
ten en Remonstrantsche. Een Alge
meene kon niet, want dat werd ot een
hutspot óf een Hervormde, als de
professor zelf goed Hervormd was.
Slotaangenomen wordt een amen
dement van den heer De Vries om de
leerstellige Godgeleerdheid en de prak
tische Godgeleerdheid te schrappen.
De faculteit was vermoord, ver
morzeld. De fut, het leven was eruit,
de kop was eraf. Geen Hervormde
dogmatiek meer over God, Jezus, den
H. Geest, zonde, zondeval enz. enz.
Maar wat dan?
Maar wat dan 1 Men moest toch
onderwijs geven in die Godgeleerde
faculteit die heelemaal niét meer
over „God naar de Schriften' handelde.
Lees art. 42 der wet van 1876. Dan
ziet ge de zaak.
Art. 42:
Aan elke universiteit wordt
onderwijs gegeven
le. in de encyclopedie der God
geleerdheid.
2e. in de geschiedenis der leer aan
gaande God.
3e in de geschiedenis der gods
diensten in 't algemeen.
4e. in de geschiedenis van den
Israelietischen Godsdienst.
5e. in de geschiedenis van het
Christendom.
6e. in de Israelietische en Oud-
'Christelijke Letterkunde.
7e. in de uitlegging van het Oud
en Nieuw Testament.
8e. in de geschiedenis der leerstel
lingen van den Christelijken
godsdienst.
9e. inde wijs begeerte van den gods
dienst.
10e. in de zedekunde.
Ziet ge, wat er van de dogmatiek
is terechtgekomen 't Is nu geschie
denis geschiedenis geschie-
nis. Maar de geschiedenis van de dog
matiek is de dogmatiek zelf niet. 't
Is een beeld van de gedachtenwereld
in alle tijden over de dogmatiek, maar
de leer der Christenen, zooals onze
vaderen die „beleden en wij die moeten
belijden, is het niet.
Wat heeft na die wegneming, die
onthoofding der dogmatiek de Ned.
Herv. Kerk gedaan. De Synode besloot
er een paar eigen professoren te plaat
sen en deze heeren geven nu de dogma
tiek aan de Herv, studenten.
(Slot volgt).
Om voordeel.
De Bond van R. Kath openbare
onderwijzers in 't bisdom Haarlem ver
gaderde Zondag 30 Juni, toen de vol
gende motie in behandeling kwam
De Bond van R. K. openbare
onderwijzers in 't bisdom Haarlem
verklaart, dat hij 't werken van
't gemengd comité van salarisactie
op hoogen prijs stelt, en dat hij,
zooveel in zijn vermogen is, dien
arbeid zal blijven steunen, mits
die vrij blijft van politieke be
doelingen.
Tegen deze motie op zichzelf is'niets
in te brengen. De gansche onderwij
zerswereld kan meewerken, de handen
ineen slaan, om een verhoogde actie
in 't leven te roepen en meer salaris
te krijgen. Maar de conditie, die de
Bond van R. K. openbare onderwijzers
daaraan verbond, is bedenkelijk, te
meer omdat er tegen de motie van
den geestelijken adviseur, waarin
sprake was van èn salarisverhooging èn
gelijkstelling van bijzonder en open
baar onderwijs werd aangevoerdwij,
leden van den Bond, hebben van die
gelijkstelling geen voordeel.
Zie, dat wordt verdacht. Die R. K.
openbare onderwijzers willen wel met
alle collega's meestrijden om meer
salaris, maar als 't op rechtskwestie
aankomt, om de Christelijke Scholen
gelijk te stellen met de openbare, dan
zijn de heeren er niet voor te vinden
»daar hebben ze geen voordeel van
Ze willen wel de Christelijke onder
wijzers gebruiken om hen te steunen
tot meer traktement, maar hun rechts
gevoel is zoo bot geworden in den
langen dienst voor de Openbare School
dat ze voor de gelijkstelling niets
voelen.
We wisten wel, dat R. K anders
tegenover de Openbare School staan,
dan vele Protestantenmaar dat men
aan die zijde bij de onderwijzers geen
oog heeft voor 't onrecht, dat een
Christelijke School wordt aangedaan
neen, we hadden beter gedachten van
een R. K. onderwijzer. Zelfs ultra
liberale onderwijzers beginnen reeds
met 't Recht der Chr. Scholen te er
kennen, mits dan ook maar alle wet
telijke voorwaarden dezelfde zijn zoo
voor 't Openbaar als voor 't Bijzonder
onderwijs; maar de Bond van R. K.
onderwijzers zegt: we hebben er geen
voordeel van. 't Is een standpunt; maar
niet hoog. WêI voordeel, maar geen
recht.
Neendan kwam de adviseur uit
een anderen hoek, die terdege de ge
lijkstelling in zijn motie opnam. En
zoo hoort 't ook.
'n Aardige som zoo'n 50,000 mark.
Een 30,000 gulden in ons geld.
Dat kostte, naar we lazen, in 't jaar 1884
een volledige inrichting, om op onze heide
velden te stoomploegen.
't Mag nu iets minder zijn 'k weet
het nietalles wordt duurdermaar
't blijft een respectabel sommetje voor een
»landbouwwerktuig« en zelfs in de grootste
landbouwzaken, zullen ze zulke dingskens
wel niet in voorraad hebben.
Met zoo'n stoomploeg moet men hebben
zien werken, om goed onder den indruk
van dit krachtwerk te komen.
Als de Ned. Heidemaatschappij er ergens
mee bezig is, komen dan ook van heinde
en ver nieuwsgierigen en belangstellenden
toeloopen, om met eigen oogen te zien, hoe
dit werktuig het ingewand van de heide
omwroet en haar geschikt maakt tot be-
bossching of bebouwing.
Genoemde Maatschappij bewerkt op deze
wijze jaarlijks meer dan 2000 H.A. heide
grond.
En zoo juist las ik, dat zij genegen is,
om gezelschappen of vereenigingen, die
belang stellen in ontginningen, de gelegen
heid tot het bezichtigen daarvan geven
wil en nog zorgen wil voor deskundige
voorlichting op den koop toe
Ik kan 't onzen boeren aanraden.
Als de ergste zomerdrukte over is, wil
de mensch wel eens uit; welnu, hier zou
voor onze boeren gelegenheid zijn, om zich
eens te verfrisschen en tegelijk wat moois
te zien op landbouwgebied.
Aan 't adres der Ned. Heidemaatschappij
Nieuwe Gracht 94 te Utrecht, geeft men
alle mogelijke inlichtingen.
Natuurlijk is het dan een lukje, als men
ook den stoomploeg ziet.
Die is maar op een plaats tegelijk.
En de Maatschappij heeft haar ontgin
ningen op vele plaatsen.
Die ploeg blijft imposant.
'tls een lust voor het oog, de groote
ploeg bv., het zware gevaarte, acht meter
lang en bijna 5000 kilo zwaar, door de
heide te zien hollen I
Uit de verte lijkt het wel een stoom
boot, die met krachtigen slag het golvende
heidekruid doorklieft.
Achter op het gevaarte staat de stuur
man, die zijn beide handen om 't stuurwiel
klemt, waarmee hij de snelbanende ploeg
in de goede voor houdt.
Dat is geen kinderspel I
En de stuurman van de heide-stoomboot
mag staal in zijn spieren hebben, anders
redt hij 't niet
Wordt de groote stoomploeg gebruikt,
dan wordt de grond eerst door de kleine
scharen aangegrepen, waardoor de bovenste
laag op de diepte van een gewonen paardec-
ploeg wordt omgegooid.
Maar dan komt de greep
De groote scharen werpen dan den aldus
losgemaakten grond over een breedte van
1 meter ineens 50 cM. om.
Soms nog niet diep genoeg.
Dan moet de diepploeg gebruikt.
Die maakt voren van 50 cM. breedte,
maar 70 cM. diep. En hij kan het,
als 't moet, nog dieper
Achter den ploeg zwalpt de egge, die
tegelijk den grond wat effent.
Zoo heerscht de mfnsch over de werken
van Gods handen
En waar kort geleden alles nog b uin-
vale heide was, daar groeit nu bosch of
daar golft de rogge, ja daar grazen de
koeien in 't frissche gras
Landontginning heeft nu eenmaal mijn
bijzondere voorliefde.
Nederland heelt nog pl.m. 600,000
hectaren woesten grond.
Die moeten ontgonnen worden.
Nu God de middelen schonk
De woestijn bloeie als 'n roos
En bovendien men houdt de men-
schen op het platteland of brengt ze er
terug. De plattelandsbevolking is de kern,
de ruggegraat eener natie
De groote steden zijn onmisbaar.
Maar de natie verarmt er.
Verwordt, verzwakt, ontaardt.
Nog pas heb ik daarvan schrikkelijke
dingen gelezen uit Frankrijk.
Cyriel Buijsse, 'n journalist, heeft per
auto het platteland van Noord-Frankrijk
bereisd, en 't is_ om van te schreien bij 't
geen hij vertelt van Frankrijks ontvolking.
Normandie en Picardie zijn mooi.
't Zijn vruchtbare landouwen.
Die een rijken, rijken oogst geven
En onze reiziger zag in plaats van groene
en gele aren helblauwe velden, bloed-
roode velden, purperkleurige akkers
En dat vanwege de allesoverweldigende
woekering der korenbloemen, klaprozen en
allerlei onkruid.
2.Een stilte van uitgestorven verlatenheid
ligt alom, als een bestendige drukking, over
het Fransche platteland.
Gaat in een dorp een schooltje uittien
of vijftien kinderen.
Die er uitzien als oude menschjes.
't Platteland ontvolkt zich.
-En die er achterblijven vermeerderen niet!
Parijs, ja dat groeit.
De groote, opslokkende Moloch.
En de provincie-stadjes--apen in alles
Parijs na.
Gelukkig staat het bij ons nog anders.
Wij hebben veelal nog een stoere, krach
tige landbevolking.
Maar zij vraagt ons ruimte.
Trouwgrage jonge boeren jagen de om
streken af, of er ook een klein boerderijtje
te huren is.
Sommigen gaan naar Amerika.
Anderen zoeken 't in een stad.
Op allerlei wijze kan er gezorgd worden,
dat onze plattelanders op het land werk
en brood vinden.
Ook door landontginning.
Zeshonderdduizend hectaren woesten
grond wat kan daarop niet worden
geteeld
En daarom is 't geronk van den stoom
ploeg mij een welluidende muziek.
Het land wordt aangesneden
Het geeft den mensch voedsel.
't Volbrengt de taak, waartoe de Schepper
het in het aanzijn geroepen heeft.
UITKIJK.
Wij willen iets zeggen over de verzor
ging der gewone geraniums. De eigenlijke
naam isPelargonium Zonale, maar die
klinkt de meesten wat vreemd in de ooren,
terwijl toch ieder de geranium kent. Deze
en de fuchsia in den volksmond »foksia<
zijn zeer algemeen en worden beide vaak
in één adem genoemd. Toch hebben ze
onderscheiden behoeften worden ze buiten
bij elkaar, dus op eenzelfde plaats gezet,
dan is het mogelijk, dat de eene gedijt,
maar de andere volstrekt geen schik heeft.
Want de fuchsia houdt van halfschaduw,
terwijl de geranium zich ontplooit in den
heeten middagzon, waar de prachtig schit
terende bloemen te voorschijn komen en
zich verheffen tusschen de sappige groene
bladeren.
Wat al kleurschakeeringen neemt men
bij de geranium waar, zoowel bij de dub
bele als bij de enkele bloemenvan het
donkerste rood tot het zuiverste wit. De
plant tiert in eiken grond; evenwel, deze
mag niet te vet zijn, daar men dan wel
kolossale struiken met weelderig blad krijgt,
maar zeer weinig bloemen. Lichte grond,
vermengd met veel zand, is aan te bevelen
Planten in potten hebben over een beperkte
ruimte te beschikken, weshalve de aarde
zeer voedzaam dient te wezen.
Voor uitplanting zijn de enkele geschik
ter dan de dubbeleze bloeien gemak
kelijker en milder en hebben niet zooveel
van den regen te lijden. De dubbele houde
men dus meer voor potplanten.
Men kan de geranium den geheelen zomer
door kweeken, 't best evenwel in Juli en
Augustus, 't Gaat gemakkelijk. Men snijdt
krachtige loten met drie of vier bladeren,
en legt die enkele uren in de schaduw,
opdat de sneewonde kan opdroogen. Dan
komen ze in stekpotjes, welke gevuld zijn
met zeer lossen grond: men drukke ze goed
aan. Heeft men een broeibak, dan zet men
de potten daarin en behandelt ze als an
dere stekken. Indien niet, dan gebruike
men potten van 8-10 cM. en plaatst daarin
om den rand vier tot zes stekken. Na twee
of drie weken wortelen ze bij goede be
handeling ze moeten voor een zonnig raam
staan en eer droog dan vochtig gehouden
worden.
De overwintering geeft de meeste zorg,
want zoo dankbaar en bescheiden de ge
ranium zich tooit in den zomer, zoo ge
voelig is ze in den winter voor vocht;
rotting treedt licht in, vooral bij jonge
kweekplantjes. Daarom vereischen zij een
droge, luchtige, tevens lichte standplaats
in een vunzigen, donkeren hoek geplaatst
of liever weggeborgen, zooals men niet
zelden ziet, gaan zij stellig te gronde. De
rottende deelen moeten vaak verwijderd
worden. Overigens snijde men in den win
ter dat is rusttijd, zoo min mogelijk,
daar dit rotting kan veroorzaken. Is het
noodig, dan bestrooie men de wonden met
fijn houtskool. Het gieten moet ook tot
het allernoodzakelijkste beperkt worden.
Is de winter gepasseerd, dan wordt de
geranium behandeld als de fuchsia: de
wortels worden krachtig ingekort, nadat
de slechte grond er van verwijderd is,
hetzelfde geschiedt met de plant zelf, waarna
men ze plaatst in nieuwe aarde in over
eenkomstige potten, welke worden gebracht
't zij in een broeibak of, bij gebreke daar
aan, op eene vroolijke en warme plaats.
Den eersten tijd mag maar matig worden
gegoten, totdat nieuwe wortels en loten
zich hebben gevormd. Later krijgen dan
de planten heur plaats op het bloembed,
op een bloemtafel, een balcon, enz.
Zeer schoone soorten zijn de bontbladige,
die zich voor bloembedden uitstekend leenen.
Ze zijn echter veel gevoeliger dan de groen-
bladige. Een sieraad voor den tuin zijn
ook de stamgeraniums, maar het is voor
den liefhebber niet gemakkelijk deze te
overwinteren.
Nog even willen we de aandacht vesti
gen op een bijzondere klasse: de klimop-
of hanggeraniums (pelarg. peltatum). Of
schoon de cultuur en kweeking overeen-
