Zaterdag 4 Mei 1912. 27ste Jaargang M°. 1760. voor de Znidhollandsclie en Zeeuwsclie Eilanden. EEESIE BLAD. Centr. IÉ. Kies*. An tirevo lutionair Orgaan IN HOC SIGNO VINCES W. BOEKHOVEN, VERGADERING n zonder 50 UITGEVEB SOMMELSDIJK. Alle stokken voor de Redactie bestemd, Advertentiën en verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uitgever. op 15 MEI (Woensdag 's middags 2 uur na aankomst der tramboot uit Bruiüisse) te Ooltgensplaat. Opkomst dringend gevraagd, wegens 't hoog belang der bijeenkomst met de vrienden uit Schouwen-Duiveland en de Statenleden. De Secretaris J. VAN DER WAAL. De band verbroken. Onze maatschappij heeft kwalen onder haar leden. Kwalen; dat zijn er meer dan één. Laten we volstaan met over één, nu, in dit artikel te schrijven namenlijkde verbrekiDg der maat schappelijke banden. Oudtijds waren Kapitaal en Arbeid één, toen bestond de handwerksnij ver heid met al de finantieële gevolgen daarvanieder was baas in zijn eigen huis;1 kocht en verkocht zijn zelf ge produceerde en gewilde artikelenhij werd »meester« na aflegging van een examen, dat over zijn vak van met selen, smeden, kleermaken, timmeren enz. liep Hij produceerde dan met zijn knechts en verkocht het. t Was eigen fabrikaat, eigen handwerken pa troon met knechts leefden uit hetzelfde zaakje, van 't kapitaal, dat hij bezat liet rendeeren door zijn arbeid en van welks rente hij betaalde en zijn in komsten vermeerderde. Maar dat Gildewezen is uit elkaar geslagen in 't laatst der 17e eeuwen nu zullen we de nadeelen ervan niet in bescherming nemen, omdat de vrijheid aan banden gelegd werd en de burgerij in haar koopen met han den en voeten aan de tabricanten was overgeleverdverbetering van het vak kwam niet voor, omdat de concurren- tiegeest niet zóó vaardig was enz. maar het Gildewezen had dit toch voor moois, dat er geen scheiding was tus- sehen kapitalisten en arbeiders, omdat er geen scheiding van kapitaal en ar beid was En dit nu is in onze dagen één der rampen der maatschappij. Er is door allerlei omstandigheden, vooral door 't machinewezen, door den concurren- tiegeest, door 't materialistisch drijven en streven der vorige eeuw, door de losbandigheid van produceeren en ver- koopen, een scheiding gekomen van kapitaal en arbeid. En toch, dit had nog niet behoeven te leiden tot de ellende onzer dagen als men maar had begrepen, dat ka pitaal en arbeid twee machten zijn, die bij elkaar behooren; elkaar niet af moeten stooten, maar aantrekken; als men als christenen ware opgetre den, bedenkend, dat kapitaal en arbeid elkaar moeten dienen, steunen, verrij ken, verheffendat werkgever en werknemer dezelfde belangen hebben nl. bloei van 't bedrijf en dus tot on derlinge samenwerking en saamspre- king verplicht. Maar helaas, de scheiding van ka pitaal en arbeid Kwerd een scheiding van kapitalist en arbeider. De loonen bleven laa»de werktijd langde fabrieken moordkuilende nachtrust opgeofferd het gezinsleven verwoestden Sabbath vertraptde zedelijkheid ondermijnd; het huwelijk door vrouwen en kinderarbeid ver stoord, vaak verwoest. En de arbeider begon te mokken, te klagen, dat hij zich bijna dood moest werken, ter wille van 't kapitaal, dat zich opstapelde in de brandkast van den eigenaar der fabrieken. En de eigenaar had al maar werk volk noodigwant hij vergrootte zijn fabriek van jaar tot jaar: 't Wasuitrijke winst, maar een winst, die de arbeiders wel hadden zien blinken, maar waar zij met der vingers moesten afblijven, hoewel zij die verdiend hadden met bloedzweet van hen en de hunnen. Toen ontstond de woede bij 't volk en bij den fabrikant de wrevel, om met zulk »tuig« als die »ontevreden« werklui om te gaan. En de meester knechts en de chefs en de onder bazen moesten het met dat »volk« nu verder maar opknappen; en volgens een streng reglement mocht en zou men voortaan met dat »tuigs handelen der uit, met wie pruttelde of over onrecht sprak; eruit met hem, er stonden er weer volop klaar om zijn plaats in te ne men volop, omdat de machines tal van anderen op straat had geworpen. Zoo is de maatschappij een mon strum geworden. Er is een geldmacht gekomen, die 't evenwicht en de goede verhoudingen verstoort; een geldmacht die haar invloed op alle terrein des levens doet gevoelen, een geldmacht zonder God en gebod, materialistisch in merg en nieren onaandoenlijk voor leed en smart in zichzelfdorstend naar goud en schatten en niets ontzien om dat te krijgen. Maar zoo ook is er een Arbeiders macht Ontstaan; niet door hun geld, maar door hun aantalen dat aantal georganiseerd in afdeelingen, vereeni- gingen, bonden, centrale bonden,sec retariaten enz. enz. Zie naar de pas geëindigde kolenstaking in Engeland. Zoo is de band gebroken en wie zal hem heelen? Het Bouwwetje. De Eerste Kamer heeft met Rechts tegen Links de hoogere subsidie aan genomen. In de Tweede was het ook Rechts tegen Links. En nu reeds, pas na die aanneming in de Eerste gaan er alweer dreigementen op: We zul len je in 1913 wel krijgen. »We,« dat zijn de liberale heethoofden, die maar niet willen inzien, door partij zucht verblind, dat het Bouwwetje alleszins rechtvaardig is. Zullen die menschen dan nooit Bil lijkheidsgevoel krijgen Het nooit gaan beseffen, dat de eene helft Ne derlanders niet onder den duim behoeft te zitten van het andere deel Zullen ze nooit inzien, dat het Christelijk volksdeel in het vrije Nederland recht heeft op alle Grondwettelijke waar borgen, die vastgelegd zijn. En tot die Grondwettelijke waarborgen be hoort ook deze, dat het Bijzonder onderwijs in allen hoek van 't Vader land ongestoord zijn invloed mag doen gelden dat is de Vrijheidsidee, die de Grondwet waarborgt van alle personen en zaken, die niet met de wet in strijd zijn. Maar voelt men niet, dat 't een knotten is der vrijheid, als men den invloed der Christelijke School wil ondermijnen door onthouding van geld, dat haar rechtmatig toekomt. En die rechtmatigheid van onz jn geldeisch is door alle wetgevers sinds 1888 erkendnoch Van Houten, noch Borgesius, noch eenige andere liberale Minister heeft den moed gehad toen hij als Minister fungeerde, de recht matigheid te betwisten. Zoo dan, vaststaande, dat de vrijheid van onderwijs is gewaarborgd, willen we de volle vrijheid, alleen mogelijk met volop geld, zoolang de Openbare School zulke lage schoolgelden heft en vaststaande, dat de rechtmatigheid door geen enkel Liberaal Minister is betwist, willen we dan ook de volle subsidie, die ons toekomt. Geen aal moes maar rechtTot op den laat- sten cent. De Kredietbank voor den Mid denstand in aantocht. We hebben ons in verbinding ge steld met een directeur eener Bank instelling, die sinds tien jaar een Credietinstelling voor den Middenstand heeft georganiseerd, die nu met succes werkt. Deze directeur is bereid in een ver gadering de Statuten van de Flak- keesche Bank te bespréken. De eerste vergadering behoeft maar te bestaan uit 8 personen, waarvan 5 bestuursleden en 3 Commissarissen. Dus 1 We hebben behoefte, om de Bank op te richten, aan 8 personen, die iets presteeren. Deze Bank is een geldelijke zaak I Kerkje of Schooltje spelen komt niet te pas. De politiek moet er buiten blijven. We begeer en dus Antirevo lutionaire mannen, Liberale mannen, Roomschen, Israëlieten. We schrijven dit publiek, omdat heel Flakkee, dat ons lezen kan, wete, en opdat alle Middenstanders op ons eiland, die geld noodig hebben, de overtuiging zouden erlangen, dat het hier ons niet te doen is om de antirev. partij te dienen, maar om den Middenstand te helpen, als de wissels moeten betaald worden. Dus Wie is er nu onder de Liberalen, Anti's, Roomschen, die den Midden stand wil helpen. Die op wil treden als een der 8 om de Bankinstelling in 't leven te roepen Schrijve hij ons zijn kaartje. En dan zullen wij deze heeren over eenige weken tot een vergadering bij Spee b.v. uitnoodigen, waar de Directeur de Statuten be spreken zal. Schrijver dezes trekt zich dan van 't terrein terug. De 8 heeren zullen 't dan verder wel opknappen Uw kaartje, heeren s. v. p. 1 OP DEN UITKIJK. Land- en Tuinbouw. Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag. Abonnementsprijs per drie maanden fr. p. p. met Zondagsblad 75 Cent. Buitenland bij voomitbetaling met Zondagsblad f 7,50; zonder f 4,50 per jaar. Afzonderlijke nnmmers 5 Cent. Met Zondagsblad 7 Cent. Telefoon Interconun. No. 2. Advertentiën 10 Cent per regel en 3/, maal. Reclames 20 per regel. Boekaankondiging 5 Cent per regel en */8 maal. Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing. Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan. Advertentiën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 uur. Het lijkt wel verstoppertje spelen Op godsdienstig en theologisch terrein waar ik een leek der leeken beD, maar sinds de Reformatie der ióe eeuw durft ook een leek in 'n leekepraaije zijn leeken- oordeel te geven I is het een groote warrelboel. Niets schijnt meer vast te staan. Wat is orthodox? Wat is ethisch Wat is gereformeerd Die vragen worden in aller lei voorwaarden gesteld. Alleen wat modern is, staat wel vast en als men de moderne god geleerden gelooven mag, dan zijn ethischen, orthodoxen en gereformeerden tenminste de «neo-calvinisten* allen te zamen reeds halve en heele modernen geworden, al willen ze 't zelf nog niet weten. Er is «rumor in casa*. Dat is begonnen met Ds. Hulsman, die eerst orthodox wastoen hij in Holland stond krachtig tegen de Schriftcritiek op kwam, maar in Gruno's veste modern ge worden is en daar ook eerlijk rekenschap van gegeven heeft. Had hij niet meer gedaan, 't zou niet zooveel stof hebben opgejaagd. Maar hij wreef zijn vroegere vrienden, de Etischen, aan dat zij mannen zijn met twee aangezichten, 't Eene aangezicht is voor de studeerkamer, waar zij goeddeels de resultaten aanvaarden der moderne cri- tiek en 't andere aangezicht is voor den kansel, waar zij prediken in overeenstem ming met wat in die kringen genoemd wordt »het geloof der Gemeente*. Dat was de knuppel in 't hoenderhok. Daar is wat over losgekomen. De etische broeders waren hier op hun zeeren teen getrapt, te meer wijl niet kan worden ontkend, dat hun houding inder daad vaak tweeslachtig is. Tal van artikelen verschenen. Brochures werden geschreven. 't Ging er soms heftig naar toe. Ds. Hulsman heeft nu een tweede brochure, waarin hij al deze ethischen ver meldt en onder handen neemt, genoemd >ln de distelen en de doornen* de titel zelf reeds getuigenis gevend van dat gene, waarover hij zich beklaagt. En ondertusschen gaat maar steeds de strijd door, of er tusschen »etisch« en «modern*, tusschen »orthodox« en »mo dern* wezenlijk nog verschil is Zekere Dr. Bins van Ellewoutsdijk is met een brochure tusschen gekomen, die hij den teekenendèn titel geeft«Door- eengeloopen kleuren* en waarin hij van zichzelf en andere jongeren getuigt, dat het hun »heilig onverschillig is hoe men hen gelieft te noemen, hetzij orthodox of modern*. - Die termen moeten volgens hem opge- geborgen worden >in de antikwiteitenkast der historie*. Beeldrijk vertolkt hij zijne meening aldus «De twee tegen elkander vloekende kleuren zijn door een gestadige wassching in de helderen stroom der voortgaande open baring Gods dooreengeloopen*. Nu men kan 't zoo vatten Door de modernen worden al zulke verklaringen met handgeklap begroet. Zij weten wel, dat hun kleur bij een derge lijke vermenging de grondkleur wordt. Over de tint van die grondkleur maken ze zich niet erg drukVrijhêid, blijheid 1 En zoo droomen ze dan van een on gedachte zegepraal, na jaren van achter uitgang onverwachts behaald Ja, ze meenen 't maar voor 't zeggen te hebben, hoever die overwinning zich uitstrekken zal 1 Immers men heeft het verbazende verschijnsel gezien, dat ze zelfs een man als prof. Bavinck durfden toeroepen, om zijn gereformeerden leerstoel maar aan te geven en zich bij hen te voegen, aangezien hij krachtens zijn geschriften toch eigenlijk bij hen hoorde Nu dat laten we »zwemmen«. En de proffessor moet zich daar maar niet veel van aantrekken I Wat nu zeer opmerkelijk is Dat in deze zaak de eenvoudige geloo- vige zooveel makkelijker en fijner onder scheidt dan vele geleerde thelogische heeren. De eenvoudige geloovige heeft waarlijk geen moeite, om de grens, laat ik liever zeggen de klove te zien die orthodox* en „modern* van elkander scheidt. In de jongste aflevering van «Ons Tijd schrift heeft Ds. Stegenga van Zwartsluis dat «geloof der gemeente*, om dien on- jutsten term nu ook maar eens te gebrui ken, zoo juist beschreven. »Ons hart" gebogen onder schuld vroeg een verlosser, een middelaar aan de behoefte onzer ziel paste de Chris tus des evangelies zich aan, en vrede gevonden hebbende in zijn offer, kwam eerst daarna het verstand aan de beurt Wij bleven staan voor vele vra gen, zagen problemen en mysteries op rijzen waar we geen weg mee wisten. Toch was één ding zeker, het kruis van Jezus Christus was onze troost en hoop en waar we naar dat wonder op zagen was geen wonder meer wonderlijk, integendeel werden wonderen een behoef te*. Dat is de zielservaring en het zielepro- ces in eindelooze variatie bij elk geloovige. Geen grootmeester der theologie, wil het kennen en genieten den eenigen troost is leven en sterven, of hij moet daaraan kennis hebben, zoo goed als de eenvou digste onder de eenvoudigen, die al spellend haar Bijbel leest. Daar gaapt de diepe klove. En dat Kruis van Christus, het geloof in den lichamelijk verrezen Heiland, die vrede door het bloed van Jezus, kan de moderne niet verdragen. Ze zijn hun een dwaasheid en ergernis. En den «orthodoxe* zaligheid. Als dat kruis en dat geloof en die vrede maar niet worden genoemd, dan wil de moderne wel honderd »orthodcxe termen* slikken. Maar weewie van de gesmade «bloed- theologie*, spreken durft Wel schreef onlangs een der nobelste m dernen in het Handelsblad »De naar rechts verschuivende mo derne zal de vrijmoedigheid hebben en de gelegenheid vindenom in zijn moderne gemeente te getuigen van de verandering in zijn inzichten* Maar hoe het modernisme dit opvat is in Boskoop gezien! In die moderne gemeente werd de pre dikant orthodox. Waarop kerkeraad en kiescollege hem rondweg beduidden, dat het zijn plicht was, heen te gaan. Zelfs een beroep op de gemeente werd hem niet gegund. Ziedaar de kerkelijke «vrijzinnigheid*. In haar geroemde «verdraagzaamheid*. Op elk terrein is 't steeds hetzelfde verschijnsel: Veel verdraagt zij, veel duldt zij, voor veel is ze onverschillig maar wie over de kloof springt, dien ver vloekt zij. UITKIJK. DUIVEN. Er is al heel wat getwist over de vraag of de duif nuttig of schadelijk moet wor den genoemd. Dat de duif op de bezaaide velden schade aanricht, valt niet te looche nen. Of deze echter zoo groot is, dat de duiven noodzakelijk in den zaaitijd moeten worden vastgezet, wordt door velen met ons betwijfeld, vooral wanneer het zaad diep is ondergeëgd. Dat de duif evenwel veel onktnidzaden verorbert, is bekend, waarom in sommige

Krantenbank Zeeland

Maas- en Scheldebode | 1912 | | pagina 1