Zaterdag 4 Mei 1912.
27ste Jaargang M°. 1760.
voor de Znidhollandsclie en Zeeuwsclie Eilanden.
EEESIE BLAD.
Centr. IÉ. Kies*.
An tirevo lutionair
Orgaan
IN HOC SIGNO VINCES
W. BOEKHOVEN,
VERGADERING
n zonder 50
UITGEVEB
SOMMELSDIJK.
Alle stokken voor de Redactie bestemd, Advertentiën en verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uitgever.
op 15 MEI (Woensdag 's middags
2 uur na aankomst der tramboot uit
Bruiüisse) te Ooltgensplaat.
Opkomst dringend gevraagd, wegens
't hoog belang der bijeenkomst met
de vrienden uit Schouwen-Duiveland
en de Statenleden.
De Secretaris
J. VAN DER WAAL.
De band verbroken.
Onze maatschappij heeft kwalen
onder haar leden. Kwalen; dat zijn er
meer dan één. Laten we volstaan met
over één, nu, in dit artikel te schrijven
namenlijkde verbrekiDg der maat
schappelijke banden.
Oudtijds waren Kapitaal en Arbeid
één, toen bestond de handwerksnij ver
heid met al de finantieële gevolgen
daarvanieder was baas in zijn eigen
huis;1 kocht en verkocht zijn zelf ge
produceerde en gewilde artikelenhij
werd »meester« na aflegging van een
examen, dat over zijn vak van met
selen, smeden, kleermaken, timmeren
enz. liep Hij produceerde dan met
zijn knechts en verkocht het. t Was
eigen fabrikaat, eigen handwerken pa
troon met knechts leefden uit hetzelfde
zaakje, van 't kapitaal, dat hij bezat
liet rendeeren door zijn arbeid en van
welks rente hij betaalde en zijn in
komsten vermeerderde.
Maar dat Gildewezen is uit elkaar
geslagen in 't laatst der 17e eeuwen
nu zullen we de nadeelen ervan niet
in bescherming nemen, omdat de
vrijheid aan banden gelegd werd en
de burgerij in haar koopen met han
den en voeten aan de tabricanten was
overgeleverdverbetering van het vak
kwam niet voor, omdat de concurren-
tiegeest niet zóó vaardig was enz. maar
het Gildewezen had dit toch voor
moois, dat er geen scheiding was tus-
sehen kapitalisten en arbeiders, omdat
er geen scheiding van kapitaal en ar
beid was
En dit nu is in onze dagen één der
rampen der maatschappij. Er is door
allerlei omstandigheden, vooral door
't machinewezen, door den concurren-
tiegeest, door 't materialistisch drijven
en streven der vorige eeuw, door de
losbandigheid van produceeren en ver-
koopen, een scheiding gekomen van
kapitaal en arbeid.
En toch, dit had nog niet behoeven
te leiden tot de ellende onzer dagen
als men maar had begrepen, dat ka
pitaal en arbeid twee machten zijn,
die bij elkaar behooren; elkaar niet
af moeten stooten, maar aantrekken;
als men als christenen ware opgetre
den, bedenkend, dat kapitaal en arbeid
elkaar moeten dienen, steunen, verrij
ken, verheffendat werkgever en
werknemer dezelfde belangen hebben
nl. bloei van 't bedrijf en dus tot on
derlinge samenwerking en saamspre-
king verplicht.
Maar helaas, de scheiding van ka
pitaal en arbeid Kwerd een scheiding
van kapitalist en arbeider.
De loonen bleven laa»de werktijd
langde fabrieken moordkuilende
nachtrust opgeofferd het gezinsleven
verwoestden Sabbath vertraptde
zedelijkheid ondermijnd; het huwelijk
door vrouwen en kinderarbeid ver
stoord, vaak verwoest. En de arbeider
begon te mokken, te klagen, dat hij
zich bijna dood moest werken, ter wille
van 't kapitaal, dat zich opstapelde in
de brandkast van den eigenaar der
fabrieken.
En de eigenaar had al maar werk
volk noodigwant hij vergrootte zijn
fabriek van jaar tot jaar: 't Wasuitrijke
winst, maar een winst, die de arbeiders
wel hadden zien blinken, maar waar
zij met der vingers moesten afblijven,
hoewel zij die verdiend hadden met
bloedzweet van hen en de hunnen.
Toen ontstond de woede bij 't volk
en bij den fabrikant de wrevel, om
met zulk »tuig« als die »ontevreden«
werklui om te gaan. En de meester
knechts en de chefs en de onder bazen
moesten het met dat »volk« nu verder
maar opknappen; en volgens een streng
reglement mocht en zou men voortaan
met dat »tuigs handelen der uit, met
wie pruttelde of over onrecht sprak;
eruit met hem, er stonden er weer
volop klaar om zijn plaats in te ne
men volop, omdat de machines tal
van anderen op straat had geworpen.
Zoo is de maatschappij een mon
strum geworden. Er is een geldmacht
gekomen, die 't evenwicht en de goede
verhoudingen verstoort; een geldmacht
die haar invloed op alle terrein des
levens doet gevoelen, een geldmacht
zonder God en gebod, materialistisch
in merg en nieren onaandoenlijk voor
leed en smart in zichzelfdorstend naar
goud en schatten en niets ontzien om
dat te krijgen.
Maar zoo ook is er een Arbeiders
macht Ontstaan; niet door hun geld,
maar door hun aantalen dat aantal
georganiseerd in afdeelingen, vereeni-
gingen, bonden, centrale bonden,sec
retariaten enz. enz. Zie naar de pas
geëindigde kolenstaking in Engeland.
Zoo is de band gebroken en wie zal
hem heelen?
Het Bouwwetje.
De Eerste Kamer heeft met Rechts
tegen Links de hoogere subsidie aan
genomen. In de Tweede was het ook
Rechts tegen Links. En nu reeds, pas
na die aanneming in de Eerste gaan
er alweer dreigementen op: We zul
len je in 1913 wel krijgen. »We,«
dat zijn de liberale heethoofden, die
maar niet willen inzien, door partij
zucht verblind, dat het Bouwwetje
alleszins rechtvaardig is.
Zullen die menschen dan nooit Bil
lijkheidsgevoel krijgen Het nooit
gaan beseffen, dat de eene helft Ne
derlanders niet onder den duim behoeft
te zitten van het andere deel Zullen
ze nooit inzien, dat het Christelijk
volksdeel in het vrije Nederland recht
heeft op alle Grondwettelijke waar
borgen, die vastgelegd zijn. En tot
die Grondwettelijke waarborgen be
hoort ook deze, dat het Bijzonder
onderwijs in allen hoek van 't Vader
land ongestoord zijn invloed mag doen
gelden dat is de Vrijheidsidee, die de
Grondwet waarborgt van alle personen
en zaken, die niet met de wet in
strijd zijn.
Maar voelt men niet, dat 't een
knotten is der vrijheid, als men den
invloed der Christelijke School wil
ondermijnen door onthouding van geld,
dat haar rechtmatig toekomt.
En die rechtmatigheid van onz jn
geldeisch is door alle wetgevers sinds
1888 erkendnoch Van Houten, noch
Borgesius, noch eenige andere liberale
Minister heeft den moed gehad toen
hij als Minister fungeerde, de recht
matigheid te betwisten.
Zoo dan, vaststaande, dat de vrijheid
van onderwijs is gewaarborgd, willen
we de volle vrijheid, alleen mogelijk
met volop geld, zoolang de Openbare
School zulke lage schoolgelden heft
en vaststaande, dat de rechtmatigheid
door geen enkel Liberaal Minister is
betwist, willen we dan ook de volle
subsidie, die ons toekomt. Geen aal
moes maar rechtTot op den laat-
sten cent.
De Kredietbank voor den Mid
denstand in aantocht.
We hebben ons in verbinding ge
steld met een directeur eener Bank
instelling, die sinds tien jaar een
Credietinstelling voor den Middenstand
heeft georganiseerd, die nu met succes
werkt.
Deze directeur is bereid in een ver
gadering de Statuten van de Flak-
keesche Bank te bespréken.
De eerste vergadering behoeft maar
te bestaan uit 8 personen, waarvan
5 bestuursleden en 3 Commissarissen.
Dus 1
We hebben behoefte, om de Bank
op te richten, aan 8 personen, die iets
presteeren.
Deze Bank is een geldelijke zaak I
Kerkje of Schooltje spelen komt niet
te pas. De politiek moet er buiten
blijven. We begeer en dus Antirevo
lutionaire mannen, Liberale mannen,
Roomschen, Israëlieten. We schrijven
dit publiek, omdat heel Flakkee, dat
ons lezen kan, wete, en opdat alle
Middenstanders op ons eiland, die geld
noodig hebben, de overtuiging zouden
erlangen, dat het hier ons niet te doen
is om de antirev. partij te dienen,
maar om den Middenstand te helpen,
als de wissels moeten betaald worden.
Dus
Wie is er nu onder de Liberalen,
Anti's, Roomschen, die den Midden
stand wil helpen. Die op wil treden
als een der 8 om de Bankinstelling
in 't leven te roepen Schrijve hij ons
zijn kaartje. En dan zullen wij deze
heeren over eenige weken tot een
vergadering bij Spee b.v. uitnoodigen,
waar de Directeur de Statuten be
spreken zal. Schrijver dezes trekt zich
dan van 't terrein terug. De 8 heeren
zullen 't dan verder wel opknappen
Uw kaartje, heeren s. v. p. 1
OP DEN UITKIJK.
Land- en Tuinbouw.
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden fr. p. p. met Zondagsblad 75 Cent.
Buitenland bij voomitbetaling met Zondagsblad f 7,50; zonder f 4,50 per jaar.
Afzonderlijke nnmmers 5 Cent. Met Zondagsblad 7 Cent.
Telefoon Interconun. No. 2.
Advertentiën 10 Cent per regel en 3/, maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en */8 maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Advertentiën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 uur.
Het lijkt wel verstoppertje spelen
Op godsdienstig en theologisch terrein
waar ik een leek der leeken beD, maar
sinds de Reformatie der ióe eeuw durft
ook een leek in 'n leekepraaije zijn leeken-
oordeel te geven I is het een groote
warrelboel.
Niets schijnt meer vast te staan.
Wat is orthodox? Wat is ethisch Wat
is gereformeerd Die vragen worden in aller
lei voorwaarden gesteld. Alleen wat modern
is, staat wel vast en als men de moderne god
geleerden gelooven mag, dan zijn ethischen,
orthodoxen en gereformeerden tenminste
de «neo-calvinisten* allen te zamen
reeds halve en heele modernen geworden,
al willen ze 't zelf nog niet weten.
Er is «rumor in casa*.
Dat is begonnen met Ds. Hulsman, die
eerst orthodox wastoen hij in Holland
stond krachtig tegen de Schriftcritiek op
kwam, maar in Gruno's veste modern ge
worden is en daar ook eerlijk rekenschap
van gegeven heeft.
Had hij niet meer gedaan, 't zou niet
zooveel stof hebben opgejaagd.
Maar hij wreef zijn vroegere vrienden,
de Etischen, aan dat zij mannen zijn met
twee aangezichten, 't Eene aangezicht is
voor de studeerkamer, waar zij goeddeels
de resultaten aanvaarden der moderne cri-
tiek en 't andere aangezicht is voor den
kansel, waar zij prediken in overeenstem
ming met wat in die kringen genoemd wordt
»het geloof der Gemeente*.
Dat was de knuppel in 't hoenderhok.
Daar is wat over losgekomen.
De etische broeders waren hier op hun
zeeren teen getrapt, te meer wijl niet kan
worden ontkend, dat hun houding inder
daad vaak tweeslachtig is.
Tal van artikelen verschenen.
Brochures werden geschreven.
't Ging er soms heftig naar toe.
Ds. Hulsman heeft nu een tweede
brochure, waarin hij al deze ethischen ver
meldt en onder handen neemt, genoemd
>ln de distelen en de doornen* de
titel zelf reeds getuigenis gevend van dat
gene, waarover hij zich beklaagt.
En ondertusschen gaat maar steeds de
strijd door, of er tusschen »etisch« en
«modern*, tusschen »orthodox« en »mo
dern* wezenlijk nog verschil is
Zekere Dr. Bins van Ellewoutsdijk is
met een brochure tusschen gekomen, die
hij den teekenendèn titel geeft«Door-
eengeloopen kleuren* en waarin hij van
zichzelf en andere jongeren getuigt, dat
het hun »heilig onverschillig is hoe men
hen gelieft te noemen, hetzij orthodox of
modern*. -
Die termen moeten volgens hem opge-
geborgen worden >in de antikwiteitenkast
der historie*.
Beeldrijk vertolkt hij zijne meening aldus
«De twee tegen elkander vloekende kleuren
zijn door een gestadige wassching in de
helderen stroom der voortgaande open
baring Gods dooreengeloopen*.
Nu men kan 't zoo vatten
Door de modernen worden al zulke
verklaringen met handgeklap begroet. Zij
weten wel, dat hun kleur bij een derge
lijke vermenging de grondkleur wordt. Over
de tint van die grondkleur maken ze zich
niet erg drukVrijhêid, blijheid 1
En zoo droomen ze dan van een on
gedachte zegepraal, na jaren van achter
uitgang onverwachts behaald
Ja, ze meenen 't maar voor 't zeggen
te hebben, hoever die overwinning zich
uitstrekken zal 1
Immers men heeft het verbazende
verschijnsel gezien, dat ze zelfs een man als
prof. Bavinck durfden toeroepen, om zijn
gereformeerden leerstoel maar aan te geven
en zich bij hen te voegen, aangezien hij
krachtens zijn geschriften toch eigenlijk bij
hen hoorde
Nu dat laten we »zwemmen«.
En de proffessor moet zich daar maar
niet veel van aantrekken I
Wat nu zeer opmerkelijk is
Dat in deze zaak de eenvoudige geloo-
vige zooveel makkelijker en fijner onder
scheidt dan vele geleerde thelogische heeren.
De eenvoudige geloovige heeft waarlijk
geen moeite, om de grens, laat ik liever
zeggen de klove te zien die orthodox* en
„modern* van elkander scheidt.
In de jongste aflevering van «Ons Tijd
schrift heeft Ds. Stegenga van Zwartsluis
dat «geloof der gemeente*, om dien on-
jutsten term nu ook maar eens te gebrui
ken, zoo juist beschreven.
»Ons hart" gebogen onder schuld
vroeg een verlosser, een middelaar aan
de behoefte onzer ziel paste de Chris
tus des evangelies zich aan, en vrede
gevonden hebbende in zijn offer, kwam
eerst daarna het verstand aan de beurt
Wij bleven staan voor vele vra
gen, zagen problemen en mysteries op
rijzen waar we geen weg mee wisten.
Toch was één ding zeker, het
kruis van Jezus Christus was onze troost
en hoop en waar we naar dat wonder op
zagen was geen wonder meer wonderlijk,
integendeel werden wonderen een behoef
te*.
Dat is de zielservaring en het zielepro-
ces in eindelooze variatie bij elk geloovige.
Geen grootmeester der theologie, wil het
kennen en genieten den eenigen troost is
leven en sterven, of hij moet daaraan
kennis hebben, zoo goed als de eenvou
digste onder de eenvoudigen, die al spellend
haar Bijbel leest.
Daar gaapt de diepe klove.
En dat Kruis van Christus, het geloof
in den lichamelijk verrezen Heiland, die
vrede door het bloed van Jezus, kan de
moderne niet verdragen.
Ze zijn hun een dwaasheid en ergernis.
En den «orthodoxe* zaligheid.
Als dat kruis en dat geloof en die
vrede maar niet worden genoemd, dan wil
de moderne wel honderd »orthodcxe
termen* slikken.
Maar weewie van de gesmade «bloed-
theologie*, spreken durft
Wel schreef onlangs een der nobelste
m dernen in het Handelsblad
»De naar rechts verschuivende mo
derne zal de vrijmoedigheid hebben en
de gelegenheid vindenom in zijn
moderne gemeente te getuigen van de
verandering in zijn inzichten*
Maar hoe het modernisme dit opvat is
in Boskoop gezien!
In die moderne gemeente werd de pre
dikant orthodox. Waarop kerkeraad en
kiescollege hem rondweg beduidden, dat
het zijn plicht was, heen te gaan. Zelfs
een beroep op de gemeente werd hem niet
gegund.
Ziedaar de kerkelijke «vrijzinnigheid*.
In haar geroemde «verdraagzaamheid*.
Op elk terrein is 't steeds hetzelfde
verschijnsel: Veel verdraagt zij, veel duldt
zij, voor veel is ze onverschillig
maar wie over de kloof springt, dien ver
vloekt zij.
UITKIJK.
DUIVEN.
Er is al heel wat getwist over de vraag
of de duif nuttig of schadelijk moet wor
den genoemd. Dat de duif op de bezaaide
velden schade aanricht, valt niet te looche
nen. Of deze echter zoo groot is, dat de
duiven noodzakelijk in den zaaitijd moeten
worden vastgezet, wordt door velen met
ons betwijfeld, vooral wanneer het zaad
diep is ondergeëgd.
Dat de duif evenwel veel onktnidzaden
verorbert, is bekend, waarom in sommige