Zaterdag 24 Februari 1912.
268ts Jaargang N°. 1740.
s
n<*
I
melsdijk
voor de Znidliollaiidsclie en Zeeuwsclie Eilanden.
1
m
Antirevolutionair
Orgaan
n
IJK.
IN HOC SIGNO VINCES
spreKenöe reclame.
torloges,
want
•:r;
memTiiig
*sten der
welk uit
soorten
e door de
é-iïl
'f
W. BOEKHOVEN.
SOMMELSB1JK.
Alle sfeRfeen voor de Redactie bestemd, Advertenties en verdere Administratie franco toe te aeisdeiB aan den Uitgever.
OP DEIN UITKIJK.
voor de
iriftelijke
5082
ïboedels enz.
544-1
J j
n worden
staat.
4837
5497
inzage.
rd handelsmerk
A. Poots.
n Eesteren,
Zaaijor
Oostentrugga.
4528
#'v
veel of weinig
voorziet de
in een ware be
stal de voordeelen
er niet meer
aats gouden
<eonverslöt-
och handen, noeh
en men hem ge-
bevat voldoende
d van gebruik te
geschikt en geeft
denhetd.
kten voorhanden,
O, ƒ3.-, ƒ2.50,
ien Garantie-Cer-
er pen.
likt.
jij de Alleen-ver-
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag,
Abonnementsprijs per drie maanden fr. p. p, met Zondagsblad 75 Cast,
zonder 50
Buitenland bij vooruitbetaling met Zondagsblad 7,50zonder 4,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent. Met Zondagsblad 7 Cent.
ÜITCtBYI®
TeleSooa Intercon». Mo. 8.
Advertentiën 10 eent per regel en s/i maal, Reclames §0 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en maal.
MeastsanvragQU en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
Groot® lettere ©n vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan
Advertentiën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 uur.
ij die zich nu abonneeren, ont
vangen de nog in deze maand
verschijnende nummers gratis.
Zoo na en dan hooren wij de
verzuchting „Hadden we fiat ge
weten dat het Zondagsblad zoo'n
mooi boek zou worden, we hadden
het ook bewaard".
Aan die lezers hebben we het
genoegen te berichten dat wij hen
nog kunnen helpen.
Zoolang de voorraad strekt kun
nen we hen aanbieden 1 geheel com
pleet in prachtband gebonden Ex
emplaar, voor slechts f 2.50.
In ieder Chr. Huisgezin zouden
we zeggen onmisbaar voor hunne
kinderen.
•Tegen inzending van f 2.50 ge
schied de toezending franco door
DEN UITGEVER.
De Schoolstrijd.
De voorstanders van het Chr. on
derwijs te Bridaard vervoldg
Toen 8 kinderen van de openbare
naar de Christelijke school zouden
verhuizen, poogden leden van de aldaar
gevestigde afdeeling van den Prote
stantenbond dit te verijdelen.
Naar Ds. Venema vertelt, geschied
de het volgende
l »Dadelijk werd de vader van 4 der
genoemde kinderen bedreigd door
ztjn geldschieter met opzegging van
het geleende, zoo hij zijn kinderen
vhn de school nam.
De man dorst de gevolgen,- die
daaruit zouden voortvloeien voor
zijn huisgezin, niet aanvaarden en
beloofde zijn kinderen daar te
laten. Maar daarmede was de op
positie niet ten einde.
Men vormde een vereeniging
seendracht maakt macht«, waarvan
de leden plechtig beloofden, alle
relaties af ie breken met allen, die
ook maar eenigszins Brechts« ge
kleurd waren en bij mij of bij de
Gereformeerden ter kerk gingen.
aMaar men ging verder. Want
vele leden der genoemde vereeni
ging, die meest tot de gegoeden van
ons dorp |behooren, hadden ook
»rechtsche« knechten en meiden in
dienst.
Zoo .had de eigenaar van een
brug een brugwachter, die zijn
baas reeds 10 jareu met veel vol
doening en trouw had gediend maar
orthodox was.
Wel had de man zijn kinderen
nog op de openbare school, doch
ook tegen zijn zin; maar hij dorst
ze er niet atnemen. uit gevaar dat
hij zijn betrekking zou verliezen.
Nu werd de man eenvoudig voor
de volgende keuze geplaatstof be-
loven z'n kinderen nooit van deschool
te nemen of zorgen dat hij met Mei
zijn woning of zijn betrekking ver
liet. De man kon zulk een bélofte
niet doen en zich voor altijd in zijn
geweten laten binden en de vrijheid
over zijn eigen kinderen weggeven
en -- koos het laatste met z'n
vrouw en 9 kinderen een onzekere
toekomst tegemoet gaande.
Ook meiden en knechten worden
voor dezelfde keuze geplaatstvoor
zoover ze ongetrouwd waren, zelf
naar den bBonds te gaan voor zoo
ver ze getrouwd waren en kinderen
hadden ook deze daarheen te sturen.
Zoo hebben 5 kinderen mijn catechi
satie verlaten. Eén vader had mij
de belofte gedaan bij mij ter catechi
satie te komen, om misschien be
lijdenis des geloofs af te leggen. Ook
hij werd voor dezelfde keuze ge
plaatst en bezweek, daar zijn
weigering hem zeker in zeer moei
lijke omstandigheden had gebracht,
waarvoor hij geen geloot genoeg
bezat om ze te aanvaarden.
Een dienstmeisje, een wees, bij
mij ter catechisatie, werd zelfs f 5
hooger loon beloofd, indien ze zich
bij de anderen aansloot, terwijl er
anders voor haar geen plaats in
huis meer zou zijn. Het meisje be
zweek doch haar voogd achtte
zich gerechtigd haar belofte, in nood
gedaan, te verbreken en haar bij mij
terug te zenden, al kost het haar
nu ook haar betrekking.
sEn nu vraagt men misschien
verwonderd maar hoe is dat mo
gelijk en hoe rijmen die menschen
zulke daden nu toch wel met hun
hooggeroemde vrijzinnigheid
Om een antwoord op die vraag
te verkrijgen, die ik me zelf gesteld
had, ben ik naar een der leden ge
gaan die mij het volgende bescheid
gaf.
De man verwonderde zich dat ik
niet kon- begrijpen, dat zulk hande
len juist echt BÜberaak was, waar
de vrijheid immers schitterend uit
kwam. Hij zelf was toch Bvrijcc om te
kiezen, welke arbeiders hij in zijn
werk wilde hebben, en van wien hij
zijn brood wilde eten ^rwijl hij
een ander ook vrijliet en zij knechts
met z'n gezin ook vrij uit liet gaan
om brood te zoeken waar hij wilde«.
Waarlijk hier wordt het woord
van den strijder voor het Christelijk
onderwijs, wijlen Mr. Groen v. Prin-
sterer bewaarheid Vrijzinnigheid is
nog geen Vrijheidszin. En zulke men
schen durven nog over onze school
wat zeggen.
Macht is recht
Hetzelfde dogma, dat de Socialisten
dagelijks uitbuiten, hebben de Libe
ralen in al hun levensbestaan op
politiek terrein steeds toegepast. De
Socialisten, in veel opzichten, geestes
kinderen der Liberalen, hebben alleen
de praktijk der Liberalen tot hun
onomstootelijk beginsel gemaakt.
Oudtijds hadden de Liberalen de
macht in al'e kringen, en die oefenden
ze ook terdege uit; ze beschouwden,
hoewel ze wel beter wisten, die macht
en de uitvloeisels van die macht als
hun recht. Geen draad aan der jas,
die er aan 'dacht, dat ze onrecht
dedén, totdat de Antirevolutionaire
partij na jaren roepens over Onrecht!
Onrecht! hun de ooren openden en
de oogen ontnuchterdetoeu be
gonnen de nobele kopstukken onder
hen te zien, dat ze gedwaald hadden
dat hun macht had gebruikt moeten
worden om recht te oetenenen dat
hun onrechtpleging een onwettige,
onzedelijke handeling was geweest
geen machtsopenbaring, maar machts -
overschrijding. En nu zijn er duizen
den Liberalen, die 't met ons eens
zijn, dat macht nog geen recht is en
dat er op ons wereldje en ook in ons
Vaderland vaak een rechtlooze macht
en een machteloos recht bestaat.
Maar de Socialisten houden dat
oude standpunt vast. -Wie# de macht
heeft, heeft 't recht. Ei doch Hoe
inkonsekwent. Want als de stelling
waar is, is op dit oogenblik de macht
en dus ook 't recht bij de burgerlijke
partijen, bij de zoogenaamde bourgeois;
en dus, de Socialisten hebben zich
gewillig aan die burgerlijke macht
en wil en recht te onderwerpen.
Maar ze doen 'tniet. De ar
beiders, zeggen ze, hebben de macht
en dus 't recht
Maar zoo zet men zijn dogma op
den kop. Dat is stuivertje wissrien.
Macht is recht, zegt de Socialist.
Goed, dan leven we in onze maat
schappij, onder burgerlijk recht en
burgerlijke macht, en de Socialisten
zijn er onder begrepen en hebben die
burgerlijke wetten te eerbiedigen en
de burgerlijke levensmoraal te be
hartigen op alle terrein.
En toch, ze vechten er tegen als
leeuwen, waaruit volgt, dat ze het
dogma wel willen toepassen op zich
zelf, maar nooit op een ander. Wat
oneerlijk en onwaardig is!
Coalitie Links
Soms stelt men 't voor, alsof Rechts
doodsbenauwd is voor een verbond
tusschen Socialisten, Liberalen, Vrij
zinnig-Democraten en Unie Liberalen.
Deze meening berust op misverstand.
De overtuiging heerscht bij Rechts,
dat al de linksche vogels, hoe ver
schillend ook van pluimage en zang,
in den grond der zaak bij elkaar be-
hooren de Bond zal illustreeren, aan-
toonen, wat wij altijd beweerd hebben,
maar door de Liberalen steeds is
tegengesproken, dat er werkelijk een
klove bestaat, een politieke antithese
in en buiten de Kamer.
En dat de Bond er al niet lang is,
getuigt niet tegen het bestaan der
antithese, maar pleit alleen voor het
helder inzicht van Troelstra in den
stand der partijenhij de kenner en
scherpziende man, zag 't allang in,
dat de Liberalen ten slotte op zijn
lijn zouden komenzouden moeten
komen; en geduldig heeft hij dien
tijd afgewachthij wenschte geen
Bond met henomdat hij voorzag,
dat zij, de liberalen wel komen zouden
om met hem een Bond te sluiten en
fijn politicus als Troelstra is, dacht
hijkomen jullie naar mij, dan zal
ik eischen, maar ga ik naar jullie, dan
moet ik geven. En dat heeft de Socia
listische leider best gezien, fn de 2de
Kamer heeft de groep der Socialisten
de leiding en aanstonds bij de ver
kiezingen houdt zij de teugels en plukt
zij de vruchten van den Bond.
En de Antirev.-partij, die weet dat
die vruchten onrijp zijn, zal met ge
noegen de Socialisten aan 't roer zien
opdat de oogen zullen opengaan van
allen, die, van beloften meenen te
kunnen leven Dan zal 't openbaar
worden, hoe de Antithese wel degelijk
het politieke leven beheerscht, maar
ook, dat de Liberale partij, onder
Troelstra's zweep in de socialistische
wateren met volle zeilen varen moet
maar ook, dat de beloften niet ingelost
kunnen worden, die men aan de
kiezers bij de vleet doet.
7',
Tegen Rechts.
Waar twee levensbeschouwingen lijn
recht tegenover elkaar staan, is strijd.
Want elke levensbeschouwing poogt
zich baan te breken, aanhangers te
winnen, zeloten te maken. En waar
de Souvereiniteit of 't Gezag van den
God des hemels het punt in geding
is, het principiëele 'geschilpunt, dat
alle andere daaruit voortvloeiende af
geleide verschillen beheerscht, moet
die strijd uit den aard der zaak hoog
ernstig zijn. Links in al zijn scha
keeringen kan niet anders dan front
maken tegen Rechtsen Rechts tegen
Einks't is een noodwendig gevolg
van de al- of niet-aanvaarding van de
Absolute macht, uit, door en tot wien
alle dingen zijn. Maar eigenaardig
onder de Rechtsen wil men de Antire
volutionairen 't scherpst treffen. "Voor
een Christelijk Historische is vaak
nog genadevoor een Roomsche nog
pardonmaar als Links een antire
volutionair wil klein krijgen, dan
spaart hij noch tijd, noch moeite, noch
kosten, noch verdachtmaking, noch
.leugen, noch zwarte jas, noch witte
das.
Zijn geld, zijn kracht, zijn gaven en
talenten heeft bij er voor over, om
die Anti 's te nekken. Die orthodoxen
in de Kerkdie orthodoxen in de
politiek die orthodoxen op 't School
terrein hij haat ze met, een volkomen
haatniet hun personen natuurlijk,
maar hun uitgangspunt, hun beginsel.
Tegen een Anti acht Links geoor
loofd, wat 't tegen een ander van Rechts
nalaat.
Jaeen orthodox man op alle ter
rein is den liberaal een vijand, die
kost wat kost, moet vernederd worden.
Maar 't is diezelfde-orthodoxie, die den
Anti den moed en de onverwinbre
kracht en den onuitvoerbaren lust
schenkt, om bij allerlei verzet van
Links zijn uiterste krachten te ont
wikkelen, opdat de Souvereiniteit Gods
in alle harten, in Kerk en School en
Maatschappij, wortel schiete en 't
gansche Vaderland als in de dagen
van den profeet Elia uitroepenDe
Heere is God De Heere is God Dat
ideaal neer te halen, zal nooit aan
één Linksche gelukken.
Van den zomer ging 't wel aardig.
Die »openIucht-samenkomsten« der mo
dernen die groene partij- en landdagen
der kerkelijke vrijzinnigheid sloegen wel in.
Gemeenlijk trof het nog alMooi weer
en een lommerrijk plekskeD.
Dan is 'n voetreisje of 'n fietstocht, of
'n vaartochtje een aangename ontspanning.
Dan klinkt het koraalgezang zoo plechtig,
zoo wijdend, zoo vol stemming. En dan wil
men wel naar een igoed woordi hooren,
terwijl de orthodoxen tegelijk kunnen zien,
dat de kerkelijke vrijzinnigheid toch nog
niet dood is.
Plannen zijn dan ook reeds gemaakt,
om op nog meer plaatsen dezen zomer
godsdienst en natuur met elkaar in nauwer
aanraking te brengen en zoo, naar men
hoopt, het kerk-ontwende publiek weer aan
den godsdienst te wennen.
Aan den vrijzinnigen godsdienst dan.
Intusschen is 't nu geen zomer.
't Is zelfs enkele Zondagen bar winter
geweest, en dat is ook in de kerken te zien.
Ouden en zwakken kunnen dan eenvoudig
niet komen. En van de kinderen, die wat
ver moeten gaan, houdt moeder ook al
thuis, die niet al te sterk zijD.
Te meer, wijl 't niet slechts een koude
loop is, maar men zich dan soms vermoeid
en warmgeloopen in een gansch onver
warmde kerk moet neerzetten.
Dat moest niet zoo zijn.
Er zijn kerken, oude gevaarten, uit de
dagen onzer vaderen, die eenvoudig niet te
verwarmen zijnof men zou er eendominees-
tractement in- de kachel moeten scheppen.
Die moesten bij strenge vorst onbepreek-
baar worden verklaard
Maar de meeste kerken kunnen wel ver
warmd en ik acht het een te kort doen
aan de gemeente des Heeren, als men haar
zitten laat met kromme lijven, paarse neu
zen en bestorven aangezichten alles van
de kou. Ia het huis Gods moet het beste
niet te goed zijn en als 't kan, moet er de
gloeiende kachel met de gansch zeer lange,
zwarte of smerige oogkwetsende kachelpijp
i-opwaarts,vervangen worden door de
meest moderne centrale verwarming.
Hoe het zij bij gereformeerde en
orthodoxe dominees is 't ook wel te merken,
dat het winter is meer dan moest
maar men kan niet zeggen, dat de gemeente
als zoodanig zich aan de godsdiens! oefening
onttrekt.
Er is vaak roemensstof.
Mannen en vrouwen, die een uur en
langer door de felle kou loopen komeD,
zijn er genoeg. Voor het brood des levens
hebben ze wel een kwaden kerkgang over.
Maar de kerkelijk-vrijzinnigen schijnen
bepaald heel veel van de kou te lijden.
Tenminste in De Hervorming werden
weer roerende klaagtonen gehoord over de
vonkeikschheids der menschen, die de do
minees voor stoelen en banken laten staan,
wat toch zelfs den zachtmoedigs'en mensch
gaat vervelen.
De klacht zai wel waar zijn.
Alleen is ze niet nieuw.
En tegenover den ophef, dien de vrij
zinnigen? maken over wat zomer-bezoek
op hun godsdienst-meetiügs, waarvan ze
zich reeds als vrucht een ontwaking en
verlevendiging van het ireligieus gevoel?
voorstelden, die de menschen weer zou
wennen aan en drijven naar de kerk
daartegenover is 't wel goed-, dat we er eens
aan herinneren, hoe algemeen de klacht
gedurig is over i-onkerkschheid? met al
hetgeen daarmee samengaat.
Doch klagen alleen baat niet.
Naar de oorzaken moet gezocht.
En er moet remedie gegeven.
Tenminste als dat mogelijk is
Nu worden in bovengenoemd kerkelijk-
vrijzinnig weekblad voor het slechte kerk
bezoek allerlei redenen opgegeven.
Van de meer ontwikkelde standen, de
^gestudeerde lieden? e. d. g. wordt gezegd,
dat ze in den regel meer voelen voor op
pervlakkige societeitspraaljes, dan voor een
ibestudeerdec preek; zelfs een degelijk
opstel in hun eigen vaktijdschrift is hun in
den regel te zwaar om te verdrageD.
Bovendien ze krijgen des Zondags
morgens hun krant. En dan zitten ze liever
met de krant en een sigaar in het kachel
hoekje, dan met een bijbel en psalmboek
in de kerk in den tocht. iZe verknoeien
hun tijd? 't is een moderne, die het
schrijft, s>,n vervlakken zichzelf, door
al het geschrijf over gewoonten in Weenen,
moorden in Parijs, concerten in San Fran
cisco enz.?
Daar komt nog meer bij.
De dominee heeft zooveel ^concurrentie?
in de week, ik spreek nog steeds over
de vrijzinnige predikanten en hun aan-
meest afwezig, vrijzinnig gehoor.
Lezingen, meetings; redevoeringen
Ziehier, wat een modern predikant daar
van klaaj t
