25sle Jaargang N°. 1589.
"Woensdag 14 September 1910
Antirevolutionair
Orgaan
voor de Zuidhollandsclie en Keeuwiche Eilanden,
Y
f
c
IN HOC SIGNO VINCES
T. BOEKHOVEN,
FEULETON.
Drijfzand.
i.i'
SOMMELSDÏJK.
Alle slukken voor de l&edaelfe bestemd, Advertentiën en verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uitgever.
1
De Eenheid des Wolks
en de Schooi.
'fuifi" en Landbouw.
Jl_
r:
wereld is geopend
het Evangelie.
10 protestantsche
in de heidensche
eeds in het geloof
.>2000 zendelingen
ngeveer 500 talen
10 gulden wordt
verzameld.
iartsen behandelen
lieidensche landen,
ospitalen en 500
soorden.
>3000 predikanten,
orlingen werkzaam
en.
3000 scholen en
e verzorgd worden
ndelingen in hei-
6000 ongehuwde
lelingen onder de
kinderen arbeiden.
ISO zendingsdruk-
n. en 400 Christe-
op de zending,svel-
ijn op het zendings-
lereiden zich voor
millioen menschen
?en naam onder den
iven.
listernis verkeeren,
kunnen voorstellen,
lijk Ds. Dijkstra in
Augs. schrijft) dat
ien u voorbij gaan,
ht, jaar in jaar uit.
dan ruim 15 mil-
i in 70 jaren zou
>m en al de Moham-
gedaan.
Iiaam uit. Waar
toen rein geworden
kregen een nieuwe
omdat ik vroeger
n de menschen beet-
en Alfaer weer aan
hij vraagtGeef mij
denkeng. Over
er terug, dan zullen
lie pendeta je maar
onderwijzer of leer-
rem niet, hij is een
ïammedanen heen.
orp daarna een goeroe
schap en de goederen
1de men in zee gooien,
rde men den ouden
sprong men om hem
doe jij hier we willen
blijft in je eigen dorp
len zwarte slang we
worden want de mond
liet.
ude windvlagen joegen
s, maar de oude goeroe
jn goed aan het strand.
ondervond hij groote
im er stilte. Door zijn
|ken omgang overwon
rden bij hem op school
ta drie maanden later
n en twintig van die
;espannen zeil van zijn
it gedoopt.
I 1,
I I
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden fr. p. p. met Zondagsblad 75 Cent.
n n zonder 50
Buitenland bij vooruitbetaling met Zondagsblad f 7,50; zonder 4,50 per jaar
Afzonderlijke nummers 5 Cent. Met Zondagsblad 7 Cent.
UITGEVER
Telefoon Intercom». No. 3.
Advertentiën 10 Cent per regel en 3/2
maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en */8 maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Advertentiën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 uur.
»Staat en Kerk hebben steeds saam-
gewerkt tijdens de Republiek onzer
Vereenigde Nederlanden aan 't On
derwijs.
Van den Staat ging 't Onderwijs
uit.Hij richtte Scholen op. Hij verleen
de 't recht. Hij bezoldigde de onder
wijzers uit de publieke kas of schreef
hun bezoldiging voor uit de kosterie-
en beneficiale goederen. Hij hield toe
zicht door zijn visitatoren en schreef
in de schoolverordeningen voor de
leervakken, schooltijden en schoolgeld.
De Kerk legde zich bij dezen toestand
neer met alleen, maar drong bij de
Overheid aan op de ijverige behar
tiging van 't onderwijs en legde van
haar kant vooral nadruk op het gods
dienstonderwijs, dat toen naar aller
overtuiging de eerste plaats onder de
leervakken innemen moest. Staat en
Kerk werkten dus in 't onderwijs
saamen de eenheid van beide kwam
in de eenheid der volksschool uit.«
Aldus beschrijf Dr. Ba vink kortelijk
den schooltoestand dier dagen. Maar
die toestand kon zoo niet blijven, toen
er tal van dissenters|kwamen, die met
de Staatskerk braken en de Dordsche
Synode vijandig warentoen tal van
groepen kerkelijk zich afscheidden.
Uit den aard der zaak waren deze
Gescheidenen er niets van gediend, dat
de School de leer der Hervorming
den kinderen inprentte.
Nog erger werd dit, toen de Fransche
schrijvers 't Rationalisme, of de Leer
der Rede in de Nederlanden brachten.
Van dien tijd af was de Hervormde
Kerk aan allerlei schuddingen ten
prooi. De Eenheid dier Kerk, zoo op
de spits gedreven, als copie of naboot
sing van wat de Reformatoren gezien
hadden in de Roomsch-Katholieke
Kerkdie eenheid brak en de dissen
ters en de ongeloovige rationalisten
wrongen haar uit haar verband en
haar invloed op de School verminder
de maar nu begon de Staat
behoefte te gevoelen aan meerdere
eenheidwant zonder eenheid kan
niets bestaan. Waar eenheid ontbreekt,
heerscht de regelloosheid, de anarchie.
De staat, de scheuring der Kerk ziende
drong tot eenheid, daarom in nog
sterkere mate dan ooit, aan.
En ziedaardoor de Eenheid des
Staats tegenover de gescheurdheid
der Kerk krachtig te laten optreden,
ontstond de Eenheid der School. In
haar zocht de staat te verwezelijken
wat de Kerk helaas, niet weer kon.
Als dan maar de kinderen op één
school gebracht werden, zou de natio
nale Band wel weer gevoeld worden.
Kon de Kerk de Eenheid niet besten
digen, dan zou de School dit doen.
En van dien tijd af hoort men spre
ken van de Volksschool, en van Natio
nale opvoeding en Nationaal onderwijs.
.De School zou bij alle verdeeling
op kerkelijk gebied, 't cement zijn,
dat de Natie bijeenhield.
Maar zullen we nu ons tot
Schoolhistorie gaan zettentot de
Geschiedenis der openbare School van
1801 af Want het Schoolleven draaide
om haar. We zullen er niet over uit
weiden. Het zou boekdeelen vullen,
die historie. Maar we herinneren slechts
aan «neutraliteitaan Groen en zijn
bestrijding; aan den Schoolstrijd, om
dan 'te vragenHeeft de Staat zijn
doel bereikt en is de Eenheid geble
ven P Dit is ons antwoord: Wel is de
eenheid gebleven des Volks, maar
anders dan de Staat zich dat had
voorgesteld.
De Staat dacht zich een mechani
sche eenheider is gekomen een
organische, gansch van de mechani
sche onderscheiden.
De Staat wilde als een horlogema
ker al de radertjes in elkaar zetten,
en dan zouden de wijzers vanzelf wei
den tijd aanwijzen. De Staat wilde
zijn neutraal, ongodsdienstig werk op
die eenheid zetten en dan was de
Staatseenheid een Natie, die verlibe
raliseerd was van hoofd tot teen. Doch
de organische Eenheid is uit dat
Staatsdoel geboren want uit de Natie
kwamen de krachten vanzelf op, die
niet voor dat liberale wagentje wilden
gespannen worden. En nu, in dit jaar
1910, is 't Nederlandsche Volk nog
éénmaar ze is niet door den Staat
gemaaktzij is geborenen bij die
Eenheid is de School toch geheel van
karakter veranderd. Er is geen Staats
school meer in den vroegeren zin des
Woords; en Gereformeerden, en Her
vormden en Roomsch-Kathoheken, en
Israëlieten enz. hebben hun eigen scho
len. De Scholen zijn even verscheiden
van karakter, als er dissenters; als
er godsdienstgroepen zijn .en
toch, de Eenheid is minstens even
krachtig dan tevoren want toen
was er in den boezem der Natie on
ophoudelijk strijd om Recht; strijd
voor en tegen de Neutraliteittegen
en voor den Bijbel op Schooldoch
die strijd is nu uit.
Aan ieder kan nu Recht geschieden
en claaimee is de Volkseenheid hech
ter dan ooit bevestigd.
Maar zoo had de Staat zich dat niet
voorgesteld't moest één loopen zijn
in één gareelvoor één wagenop één
wegnaar één doelde eenheid zonder
godsdienst igen wortel.
't Is echter geworden: velerlei weg
lot één doel en dat veel mooiere doel
was: vrijheid van geweten voor allen.
't Oude Staa sdueléén liberale
Staaten de School 't instrument, 't
Christelijk Staatsdoel vrijheid van ge-
welen en de vrije School niet 't instru
ment maar 't gevo'g, 't uitvloeisel.
Daarom is de Schoolstrijd zoo'n
prachtige strijd geweest: 't ging om
de konscientievrijheid.veel meerwaard
dan de Eenheid die opgedrongen wordt
want dat was en is 't schoonebij
een strijd om de gewetensvrijheid
herleeft de echte, de organische een
heid en om die, en die alleeen is 't te
doen.
Daarin spreekt 't Volk in al zijn ran
gen en standen mee en de Staat
moet zwijgen.
Bij een mechanische Eenheid is 't
net andersom dan gebiedt de Staat
de heeren wij/en en 't Volk kan toe
zien en gehoorzamen. Zoon eenheid
was er sinds 1801.
Sinds 1889 bestaat er een betere
Eenheid, die rotsvast is, omdat ze in
Recht en vrijheid is gefundeerd.
Soyakoeken.
Reeds vroeger deelden we iets mee over
Soyakoeken, een tot vóór kort hier onbekend
krachtvoeder. De berichten daaromtrent uit
het buitenland tot ons gekomen, waren
echter niet onverdeeld gunstig. Terwijl uit
Zweden melding werd gemaakt van scha
delijke invloeden tengevolge van te ruime
voedering met soyakoeken, zoodat een
matig rantsoen moest worden in acht ge
nomen. luidde een rapport van het depar
tement van Landbouw der V.S van Noord-
Amerika aangaande vergelijkende voeder-
proeven zoo gunstig mogelijk. Men kwam
daar tot de volgende conclusiesle dat
Soyaboonen grooter waarde hebben dan
katoenzaadmeel als toevoer bij het mesten
van koeien, varkens of schapen2e dat
door voedering met soyaboonen de op
brengst van melk, boter en wol grooter
wordt en 3e dat één Hectoliter soyaboonen
ten minste 2 maal zooveel voederwaarde
heeft als een H.L. maïs.
Ook in ons land worden soyaboonen
geslagen en soya-koeken verkregen, welke
men als uitstekend veevoeder (circa 40 pCt.
eiwit en 7 pCt. vet) aanbeveelt, 't Is daar
om gelukkig, dat ook ten onzent offieieele
proeven met dit voederartikel zijn geno
men, n.l. op de Rijksproefzuivelboerderij te
Hoorn, onder leiding van Dr. K. H. M. v.
d. Zande. Aan het pas verschenen Verslag
daarover ontleenen wij het volgende
Sinds een paar jaar verschijnt in groote
hoeveelheden op de markt voor kraclit-
voermiddelen een product, vervaardigd van
de Soyaboon, n.l. de Soyakoek, die door
zijn betrekkelijk lagen prijs, gepaard aan
een hoog gehalte aan voedende bestand-
deelen, een geduchte mededinger dreigt te
worden van andere veelgebruikte veevoe
dermiddelen, vooral bij de melkvee-voe-
derij.
Er werden twee zooveel mogelijk gelijk
waardige groepen, elk van 10 koeien ge
formeerd, waarvan de één hooi en lijnkoek,
de andere hooi en soyakoek in de hoofd
proefperiode ontving.
In de voorbereiding en naperiode werd
aan beide groepen het normale stalvoer,
hooi en lijnkoek gegeven. Gedurende de proef
werden steeds dezelfde koeien door dezelfde
melkers gemolken, zoowel in de voorperiode,
als tijdens de eigenlijke proef en de nape
riode.
De verontrustende berichten uit Zweden
omtrent den nadeeligen invloed van Soya
koek op de kwaliteit der boter, maakten
het noodzakelijk aan dit onderdeel der
proef de volle aandacht te wijden.
Uit de proeven bleek ten duidelijkste,
dat de boter, die slechts weinig minder
punten verwierf dan de meeste fabrieken
in Friesland in dat jaargetijde, geen ver
schil opleverende tusschen de beide groepen
of ze afkomstig was van de Soyakoekgroep
dan wel van de lijnkoekgroep had geen
invloed op den uitslag der beoordeeling.
Deze uitkomst staat lijnrecht in strijd met
de resultaten, verkregen bij de Zweedsche
proeven van het vorig jaar. Na informatie
bij den proefnemer, den heer Nils Hansson
bleek daar een bijkomende storende invloed
aan het werk, die voornamelijk geweten
werd aan het gebruik van groenvoeder in
deze proef. De leider der proef verklaarde,
dat het verschil zich bij een herhaling der
proefneming niet «eer voordeed.
Wat de kaas aangaat, bereid uit melk
afkomstig van de soyagroep, daaibij kan
evenmin sprake zijn van achteruitgang in
kwaliteit tengevolge van een bijzonderen
smaak. Ook de totale kaasstofproductie is
bij beide groepen ongeveer gelijk.
Het financieel resultaat geeft aan, dat
de soyakoek f 12.16 per 100 K.G. kan 110-
teeren zonder tegenover lijnkoek van 12.50
per 100 K.G. verlies op te leveren. Dit laatste
In Oost-Pruisen's laagvlakten, in den
omtrek van het Koerische Haff, vindt men
gevaarlijke plaatsen. Wandelt men daar
langs de kust, dan komt men plotseling in
een niet benijdenswaardige toestand, 't Zand,
dat tot nu toe vast en hard scheen, wijkt
nu onder uw voeten, zij zinken er langzaam
dieper in, de pogingen ze er weer uit te
trekken willen niet gelukken, integendeel,
ge voelt u ai dieper wegzinken.
Het zand dreigt u werkelijk te verslinden
en toch kunt gij u gemakkelijk redden. Ge
behoeft u slechts plat neer te werpen, om
door kruipende en roeiende bewegingen
van het beweeglijke op het vaste zand te
komen. Zoo omkomt de mensch bijna altijd
het gevaar. Dieren evenwel kunnen zich op
deze wijze Diet bevrijden en komen jammer
lijk om.
Er zijn landstreken, waarin dit natuur
verschijnsel zich in veel sterkere mate voor
doet, en dan ook natuurlijk voor den
mensch gevaarlijk wordt.
Berucht in dit opzicht is het strand bij
de beroemde abdij St. Michel in Normaudië.
Deze abdij, een prachtig gedenkteeken van
de middeleeuwsche bouwkunst, is er op een
rots gebauwd, die zich bij vloed als een
eiland voordoet, bij eb evenwel, als de zee
z;ch ovèr een afstand van kilometers terug
trekt, door een zandig strand met den
vasten wal verbonden is, en dan droogvoets
bereikt worden kan.
Tegenwoordig voert een 1500 M lange
dam van Pontorson naar de abdij, waarop
men te allen tijde veilig het rotseiland berei
ken kanvroeger was de weg over het
strand als zeer gevaarlijk bekend en ook
heden nog betreedt men hem niet gaarne.
Toch trekt men uit dorpen, die niet juist
aan den straatweg van Pontorson liggen,
altijd dwars door het bij eb droge zand naar
St. Michel. De wijze echter waarop men
per rijtuig de zandvlakte doorkruist, toont
dat men den grond slechts ten halve ver
trouwt, de paarden zijn achter elkaar gespan
nen en voor hen uit gaat een ervaren gids
die voortdurend den bodem met zijn voeten
onderzoekt.
Op dit strand bevinden zich juist de
verraderlijke drijfzandkommen, die zich
slechts hierdoor aan een deskundig oog
kenbaar maken, dat het zand volmaakt glad
en wat donkerder getint is dan 't omringende.
Soms ook ontbreken zelfs deze kenteekenen
en dan zijn de kommen iuderdaad hoogst
gevaarlijk. Wel zijn er enkele, die even
onschuldig zijn als die van Koerische Hafl,
maar dat zijn er maar weinig. De onder-
aardsche stroomingen zijn hier veel sterker
en dieper. Men heeft zware gewichten aan
lange lijnen bevestigd en in het drijfzand
laten zakken het zand slokte ze langzaam
op en ook zoo de lijnen. Daarom noemt
men deze verschrikkelijke afgronden
»bodemloos«, natuurlijk monden zij in
werkelijkheid in zee uit. Eenige dezer drijf
zandkommen zijn ongevaarlijk, het zand' is
met weinig water vermengd en tamelijk dik,
zoodat hec verzinken slechts langzaam in
zijn werk gaat en de mogelijkheid bestaat,
zich plat neer te werpen en zich zoodoende
te redden.
Men verteit, dat in vroeger tijden, toen
de dam nog niet gebouwd was, ieder jaar
een dertig- of ze fs een veertigtal menschen
in het drijfzand levend begraven werden.
Dan zag men van de muren van het veilig
staande klooster, hoe in de verte een
ongelukkige met deza diepten worstelde
meestal was het reeds te laat hem hulp te
brengen, en dan liet men het doodenklokje
luiden en bad voor een mensch, die zich in
doodsgevaar bevond. St. Michel wordt tegen
woordig door vele toeristen bezocht, maar
geen van hen waagt zich zonder een met
deze streek goed vertrouwden gids in de
ontzettende zandvlakte, want ook in den
laatsten tijd zijn weer ongelukken voorge
komen.
Twee jaar geleden kwam een boer uit de
omstreken met paard en rijtuig te St. Michel
hij had zijn vrouw bij zich. Daar hij meende,
het strand door te komen en door te kennen
ging hij zonder gids op weg naar huis.
Uit de vensters der abdij zag men hoe in
de verte plotseling een der pa'arden steigerde
en het rijtuig zijwaarts trokop het zelfde
oogenblik schijn de grond zich te openen,
de paarden bewogen zich niet meer van de
plaats en binnen weinige oogenblikken was
het voertuig met menschen en dieren geheel
verdwenen.
Het lot van dengene, die bij dag in het
drijfzand verzinkt, is nog niet hopeloos,
daar de mogelijkheid niet is buitengesloten,
dat een voorbijtrekkende reiziger reddiug
brengeu komt. Maar in den nacht als de
duisternis rondom is en niemand den in
doodsgevaar verkeerende op kan mei ken,
is de toestand anders en veel gevaarlijker.
De grootste vijand der strandwandelaars van
St. Michel is evenwel de mist. Hij komt
hier niet zelden voor en hangt meestal
zeer laag. Hij bedekt het land slechts tct
een hoogte tvan drie of vier meter, maar
is zeer dicht, zoodat men slechts enkele
schreden voor zich uit kan zien.
Het ergste is evenwel, dat hij geheel
onverwacht komt, en ia weinige minuten
den voetganger omhult.
Deze geraakt onder zulke omstandigheden
in vertwijfelingen en verliest langzamerhand
geheel het hoofd. Hij dwaalt rond, meest
in een kring, en wanneer hij niet in het
drijfzand geraakt, dan verliest hij toch kost
bare uren, gedurende welke de vloed is
opgekomen, die hem zacht gaat omspoelen
en eindelijk met zich in het koele watergraf
trekt.
Daarom worden te St. Michel bij nevelig
weer de klokken geluid, men slaat de trom
men en laat van tijd tot tijd de trompet
weerklinken. Niettegensiaande dit alles heeft
juist een van de meest ervaren gidsen van
St. Michel in den mist zijn leven verloreD.
W ïlde dieren kennen meestal de gevaren
die de drijfzandkommen bieden, en weten
ze te ontwijken. Van de huisdieren zijn
slechts de paarden met het gevaar ver
trouwd.
Het schaap, dat op Ysland in groote
kudden gehouden wordt, is minder verstan
dig. Op de hooggelegen weiden verdwijnen
ieder j'aar ongeveer 30.000 tot 40.000
dezer dieren een deel wordt den roofdieren
tot buit, maar velen komen in het drijfzand
om.
Rond St. Michel vindt men uitgestrekte
weiden en de schapen en de runderen, die
daar grazen, geraken somtijds op de gevaar
lijke zandige vlakte. De arme dieren weten
zichzelf dan niet te helpen. Wordt het
ongeval ter rechter tijd bemerkt, dan kan
men koeien en ossen redden, door hun
planken onder het lichaam te schuiven,
zoodat ze niet dieper kunnen zinken. Daarna
kunnen ze met touwen in de hoogte
getrokken en op deze wijze aanden'zand-
dood ontrukt worden. Meer dan runderen
geraken schapen op de drijfzandkommen.
Voor dezen is het drijfzand nog veel
gevaarlijkerdoor hun wanhopig spartelen
zinken ze al dieper en dieper, daar ze maar
klein zijn, worden ze door het zand in
korten tijd verslonden.
Kort geleden kwam een kudde van 200
stuks in een dezer kommen om.
Eerst liepen slechts weinigen gevaar,
maar door de angstkreten, die zij bij hun
zinken uitstieken, lokten zij het overig deel
der kudde, waarop ten slotte allen jammerlijk
den dood vonden. Een treurig lot, maar
toch ook een echt schaapachtig kameraad
schap. Eenmaal beeft het drijfzand, naar de
Kroniek van St. Michel meldt, zelfs een
schip verslonden.
In het jaar 17So werd een tamelijk
groote bark door den storm op hel strand
geworpen en geraakte in een der kommen.
Toen de zeo zich terug trok, begon het
schip te zinken en verdween met mast en
zeilen in minder dan 24 uur.
Waar sleurt het drijfzand zijn offers heen
In onbekende diepten w rden ze gevoerd,
want overblijselen van het verdwenene heeft
men nooit gevonden.
\m
vil
K
I
ié m
I
l
(I
-
i
-
V
V
ge-
