voor de Zuidliollandsclie en Zeeuwsclie Eilanden,
1
M.
els.
Zaterdag 13 November 1909.
24sle Jaargang N". 1502.
Antirevolutionair
Orgaan
EEESTE BLAB.
IN HOC SIGNO VINCES
platen,
1921.
laatyer.
1 en l_J-,
12 Vleter.
ateriee.
Ins. 2352
Matsen,
uggen.
IS
ïofleyeraiiciei.
sterdam.
Dingen.
s).
T. BOEKHOVEN.
SOMMELSDIJK.
-tllr «liBkkeit voor cl<* Kedaptie iirstemd, Udvertenfiën eo verdere Administratie franco toe te Kenden aan den Uftgrever.
De Kiel van liet Volk
- LI
V II
'865
lateriel.
ken ontwerp.
3B 2
ix.
blijft
de van
lig van
InUEN
km te
:ee
N Jr.
LAAT,
ioltgensplaat.
iministratim.
Binnen- en
sche Effecten. 1
.3
en landerijen
t betreft het
egen koersen
1 tegen zeer
2416
de.
4 °/0 'a jaars.
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden franco per post 50 Cent.
Buitenland bij vooruitbetaling f 4,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
uitgevïïk
Telefoon Intercoman. Mo. 2.
Advertentiën 10 cent per regel en 3/j maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en 4/s maal.
Dienst,aanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing,
i Grooto letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan
I Advertentiën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 uur.
ot van den énkele?
Op Flakkee is de vraag beslist. Niet
om de ziel van den Enkele, maar om
de ziel des Volks is 't te doen. En
toch waarom het verheeld! Ook
op ons Eiland zijn nog eenigen, die
ons standpunt niet innemen. Die met
een boekske in een hoekske liever
zitten gaan, dan zich te werpen naar
hun gaven en krachten in den strijd
des levens. Zieleleven, zielegenot, af
zondering en mijding van het publieke
leven vinden in die menschen een
weltoebereiden akker en niet zonder
gramstorigheid veroordeelen zij het
doen en laten van hen, die op staat
kundig, maatschappelijk en schoolter
rein niets liever begeeren dan een
schittering van de religie Zeker, onder
hen zijn ten allen tijde geweest hoogst
eerbiedwaardige personen; mannen
des geloofs en des gebeds; maar voor
actie op politiek en sociaal en school
terrein waren zij niet te vinden. Ja,
soms wel: ze steunden den liberaal
direct, door op hem te stemmen of
ze bleven thuis en steunden hem dus
indirect.
Zulke mannen worden nog op Flak
kee gevonden. Weinigen gelukkig!
Onverschillig omtrent politiek en maat
schappij en school, dan in zoover, dat
ze er voor bidden, of de tleere de
harten bekeeren wil van allen, die
ISion gram zijn of bekeeren wil de
werkheiligen als Antirevolutionairen
enz. of bekeeren wil den Roomsche,
dien Antichrist. Ze bidden voor Libe
ralen en Anti's, voor Christelijk Histo-
rischen en Roomschen, voor heel het
»diepgezonken« Vaderland, voor fan
zeeërs en tollenaars; om bekeeiing
en nog eens bekeering en altijd be
keering, maar laten de wereld verder
aan de Liberalen over, om de Anti's
met een scheef oog aan te zien.
Er zijn onder de gestorvenen en de
nog levenden hoog eerbiedwaardige
menschen, maar ze dwalen en zien niet
in dat ze dwalen. Ze begrijpen de tee
kenen der tijden niet.
Het groote vraagstuk, waarom het
gaat, begrijpen ze niet. Dit vraagstuk:
moeten we alleen ijveren om de ziel
van den Enkele of ook tevens om de
ziel des Volks. De enkelingen op Flak
kee antwoordenwerk alleen voor de
ziel van den Enkele: preek en bid,
bid en preek en als de Heere dan
blazen wil in de dorre doodsbeenderen,
dan, en dan pas zal er leven komen
in dien stok-en-blok-mensch en is hij
dan als een vuurbrand uit 't vuur
gerukt, dan is het gejuich in den hemel
over den zondaar, die zich heeft be
keerd. En als alle menschen dan maar
bekeerd zijn. dan verandert het aan
schijn der aarde; dan is er een betere
aarde en alle kwalen van Staat en
Maatschappij houden op. Door bekee
ring tot herstel.
Die richting is niet nieuw; zever-
schijnt in onzen tijd slechts in een
opzichtëlijken vorm, omdat juist de
geest des tijds thans een andere is en
ineu veel meer mikt op de ziel des
volks dan op dat van den Eenling,
/roeger was er vooral in Duitschland
een streven als nu nog, als overblijf
sels uit ouden tijd, om vooral in per
soonlijke vroomheid zijn kracht te
zoeken. Wie met de Kerkgeschiedenis
op de hoogte is, kent de Piëtisten,
die protesteerden tegen de dorre or
thodoxie in de Luthersche Kerk. Toen
werden ze met den schimpnaam van
fijnen en femelaars genoemd, omdat
op aansporing van Spener stichtelijke
voorlezingen of collegia pietatis ge
houden werden over het N. Testament.
Die vrome richting tegenover 't koude
orthodoxe leven dier dagen noemde
men het Pietisme. Tegenover de »zui-
vere« leer plaatsten zij het heilige,
onberispelijke leven, en d'it leven
bracht dus vanzelf ingetogenheid,
gestrengheid, soberheid, eenvoudig
heid en somberheid mee. Hun leven
had iets afgetrokkens, stroefs en stijfs
onschuldige levensvreugde was uit den
booze; lachen was bijna zonde en
afgemetenheid in woorden en afgepast
heid in spreken was een kenmerk van
die richting. Gelijksoortige geestes-
stroomingen waren in de Middeleeu
wen ook al eens opgemerkt, denk
maar eens aan Geert Groote en Tho
mas a Kempe (de navolging van Chris
tus!) denk aan 't Methodisme in
Engeland, zooals aan Whitefield e.a.
en tegenwoordig aan 't Leger des
Heils. Denk om 't Reveil in ons
Vaderland in 1830, uit Engeland
overgekomen.
Steeds ontmoeten we in de historie
zulk een geestelijke strooming als
reactie van een koud en kerkdienst of
dogmatische, onvruchtbare orthodoxie.
Het religieus aangelegde hart vroeg
van den ijskorst verlost te worden en
waar de leer slechts leer bleef, begon
het hart te dorsten naar ware gemeen -
schap met Christusniet meer de
Kerk werd middelp.ant, integendeel
men ging ze den rug toekeeren en
zocht in afzondering den omgang met
Christus en schrijvers, die Hem in al
zijn genade en deugden uitbeeldden.
En op Flakkee zijn er ook nog te
vinden In de Kerk vinden ze zich
niet thuis liefst houden ze gezelschap
pen en stichten elkaar. Van politiek
zijn ze vijanden, als tenminste de
Antirev. in stemming of herstemming
zijn, de liberalen hebben een schreef
voor. Die liberalen zijn zulke goeje
menschen, maar die Auti's, neen, die
zijn vuilte. Voor Christelijke Scholen
verzetten ze geen voetde Openbare
is hun kostjeen als God eens een
kind der Op. School bekeert, dan jube
len ze over het kind, och neen, maar
over die School en geven de Christe
lijke en passant een flink en trap.
Zacht en lieflijk is hun oordeel vaak
over de Openbare School. Scherpbitter
dat over de Christelijke.
Zacht en lieflijk is hun oordeel over
de Liberalen. Scherpbitter dat over
de Anti's.
Zacht en lieflijk is hun oordeel over
hun bijeenkomsten. Onverschillig staan
ze tegenover anderer Kerk en leeraren.
Over hun ziel bekommeren zij zich
naar hun inzichten. Maar de ziel des
volks laat hen koud. Ze zouden ze
overgeven aan eiken vijand, maar om
de eere Gods te zoeken in Kamer,
Staten en Raadzaal, om de eere Gods
te zoeken en verspreiding van gods
dienstige denkbeelden op school en
sociaal terrein: daarvoor zijn ze niet
te vinden. Ze ergeren er zich aan.
Spreek ze niet over kiesvereenigin-
gen, over Jongelingsvereenigingen, over
Jongedochterskransjesover politieke
lezingen en meetings en partijdagen
over cursussen over sociale onderwer
pen, over tentoonstellingen van land
bouw of industrie, over verzekerings
wezen enz. enz over alles, wat leven
en roering brengt in 't maatschappelijk
leven, wat de geesten wakker maakt
en houdt, wat strekken kan om de
Christelijke cultuur hooger op te voe
ren en de Christelijke levenseischen
belijnder voor te stellen: 't is alles voor
die menschen uit den booze.
De ziel van 't volkdaarom moet
't ons te doen zijn. En in de eerste
plaats om de ziel van 't volk op te
heffen tot haren Hemelschen Koning.
Daarom ga de Evangelieprediking vrij
uit. Vrijheid van Gods Woord. De
kerkdeuren wijd open en de Christe
lijke Scholen vrij van lasten. Maar
daarnaast: door allerlei vereeniging
gearbeid om licht te ontsteken, wat
God op allerlei terrein wil. De Chr.
Pers in alle woningen de huisvriend.
Chr istelijke lectuur allerwege verspreid
Christelijke zangscholen overal opge
richt. Christelijke vereehigingen van
knapen, jongens, meisjesjongemannen
gehuwde mannen en vrouwen, overal.
Politieker sprekers overal. Voor huizen
van Barmhartigheid, gevangenen/pa
ria's der maatschappij gezorgd. Overal
van de daken predike men den Naam
des Heeren op alle terrein. Want Hij
is onze God! Daarom moet Hij geëerd
worden door het volk
Regeering ligt
Of den weg der
het wel.
De Minister van Koloniën heeft zich
minder gelukkig uitgelaten over de
taak der Overheid aangaande de Zen
ding. Hij schreef: de Zending te
steunen en te bevorderen om haar
werkzaamheid »als zoodanig, ligt niet
op den weg der Regeering.
De overtuiging van de meesten onzer
is met die uitspraak niet in overeen
stemming. De Zending heeft om haar
werkzaamheid als zoodanig reeds,
recht, gesteund te worden door elke
Regeering. En dan toch zeker wel in
de eerste plaats door een Christelijke
Regeering. Ook door een Liberale
Regeering. Waarom? Omdat overal
waar de Zending optreedt, een tijd
van rustigen arbeid en bestendigen
vrede aanbreektde bekeerlingen
steunen overal ons gezag tegenover
den woelenden Islam en de tot verzet
geneigde inboorlingen. Ze zijn een
element van rust en onderdanigheid,
en dit is voor onzen Staat van't hoogste
belang. Uit dat oogpunt reeds moet
elke Regeering er prijs op stellen de
Zending de handen boven 't hoofd te
houden en waar het maar eenigszins
kan ze finantieel helpen. Dat wil
daarom niet zeggen, dat men den
Islam moet aanvallen. Late men ook
hem vrij uit- en ingaan, maar men
steune hem in geen enkel opzicht.
Men eerbiedige hem, maar make er
geen propaganda voor.
De Zen.ding daarentegen steune
men. Alle neutraliteit is hier uit den
booze en maakt zelfs den Islam hoe
langs zoo vrijmoediger in zijn prose
lietenmakerij. Men moet in Indië
officieel weten en zien, dat onze Re
geering een Christendom belijdt en
den Islam als een godsdienst be
schouwt, die zijn afkeuring heeft.
Politieke verschijnselen in het
Oosten.
In 't Oosten van Azië groeit ander
leven. De afzondering van de Wester-
sche beschaving heeft een eind ge
nomen.
China heeft een beginsel van een
Constitutie. De jongelingschap breekt
met ouderlijke inzettingen en kijkt de
wereld in. China voor de Chineezen
ritselt door berg en dal. De verspreide
Chineezen in den Archipel onder zijn
machtsfeer houden en ze steunen met
Regeeringstoezicht van uit Peking.
China gaat zich voelen en Japan heeft
reeds tegenover Rusland geloond,
ongedacht en onverwacht, een mo
derne scheepsmacht te kunnen ex-
ploiteeren, waarover Europa verbaasd
stond.
In Perzië staan de jongeren tegen
over de hofpartij en bruist de geest
van verzet.
Medezeggenschap bij Regeerings-
zaken verlangt men ook reeds in Azië.
Dit zoo zijndeziende de worsteling-
der geesten tot vrijmaking uit Oos
tersche overleveringen, gewoonten,
zeden en leerstellingen, moet onze
Regeering nauwkeurig de gangen der
Chineesche Staatkunde nagaan. Ons
Indië ligt zoo dicht bij China. Amerika
pakte de Philippijnen. Zou het zoo
moeilijk zijn voor China ons aan te
vallen. En kunnen we geleden schade
ooit vergoed krijgen, vooral in onzen
tijd, nu de mogendheden van Europa
elkander niet vertrouwen en het Oos
ten een kracht openbaart waarmee
het Westen rekenen moet en die tot
groote behoedzaamheid aanspoort
tegenover Japan of China. Wat kun
nen wij redden uit een Oosterschen
brand
Er zijn politieke verschijnselen in
het Oosten, van vrijheid, vooruitgang,
krachtig zelfbestaan, dat men de toe
komst niet te helder in moet zien
voor ons Koloniaal bézit.
DIP SI3ÜS UIT HIJ 84.
Ze gaat vooreerst nog niet op de »flesch.«
Ik bedoel de Openbare school in Nederland.
Daar is ze te taai en te stevig voor.
Men hoort er zoo weieens over praten
in onze kringen, dat het maar is een kwestie
van tijd of de neutrale openbare school is
i uitzondering geworden. Ook zonder eenige
wetswijziging langs den weg eener revolu
tie.
Zoo hier en ginds lijkt het er naar. Daar
zijn enkele streken in ons land, waar de
Openbare school uit dorp na dorp wordt
teruggedrongen en in de misère raakt. Maar
zoo is 't lang overal nietEr zijn ook wel
degelijk streken, waar ze de school is, waar
aan de natie zich gehecht betoont of ook
zich met zekere onverschillige gelatenheid
mee tevreden stelt.
Als t water-niveau rechts en links voor
een sluis sterk verschilt, dan komt er, wan
neer de sluisdeuren opengaan een groote
beweging in het water en wie dan niet beter
wist, zou meenen, dat er geen rust komt,
voor al het water van Links naar Rechts
is overgestroomd.
Doch zoo gaat het juist niet.
Het water blijft wielen en stroomen tot
er evenwicht is. Dan houdt de beweging
op en zoowel rechts als links blijft het op
gelijke hoogte staan.
Zco zal 't ook gaan op schoolgebied.
Mackay zette de sluis 't eerst open
Kuyper trok de deuren 'n flink eind verder
straks komt wellicht iemand, die ze gehéél
openzet. En zoo stroomt dan nu 't water
met flinke vaart van links naar rechts.
Maar eenmaal komt er evenwicht.
Nu zitten er nog tal van ouders, die
christelijk onderwijs voor hun kinderen be
geeren aan de openbare school vast. Vooral
de bouw valt niet mee 1 Maar de tijd zal
komen, dat er alom in den nood is voorzien
en ons land overdekt is met christelijke
scholen
Dan zal de >neutrale< school er nóg zijn.
Of ze »Openbaar« zal zijn, d.i. of ze pu-
blieke-overheids-school wezen zal, moeten
we afwachten. Maar de school, die »neu
traaU is, gelijk de moderne wereldbeschou
wing dit woord opvat, zal ook dan niet
verdwenen zijn.
En als me niet alles bedriegt, zal de
School met den Bijbel alsdan aan die
modern neutrale school een zware concur
rente hebbeD.
Voorshands heeft de Christelijke school
gemakkelijk werk De verhoogde subsidie
stelt haar in staat, reeds meer terrein te
veroveren, dat thans nog door de sfront-
makers« is bezet. M^ar dat is goeddeels
terrein, dat haar beginselshalve reeds toe
komt. Terrein, dat door den openbaren
onderwijzer lang bezet gehouden is, doch
waar de eigenlijke bevolking zijn christelijken
collega als vriend en broeder inhaalt.
Zóó overwint men gemakkelijk 1
Maar met elk jaar dat de School m. d.
Bijbel méér terrein bezet, wordt ook de
bewaring en verdediging van dat terrein
moeilijker.
De grensbevolking bv. is onverschillig.
2>Christelijk« ot »neutraal« is haar vrijwel
om 't evea kleinigheden bepalen haar keus
en sympathie.
En na zekeren tijd staan »christelijke«
en 2>neutrale« scholen beide op eigen ter
rein en kan noch zal de poging aan de
overzijde uitblijven, om terug te winnen,
wat verloren ging.
De historie leert, hoe dit kan.
Het roomsch-Katholicisme, dat in 1609
naar Barnevelt's getuigenis in twee of drie
geslachten zou uitgestorven zijn, kwam tot
nieuwen bloei.
Het remonstrantisme, dat in 1619 over
wonnen scheen, bleek anderhalve eeuw later
in zijn grondgedachte de Kerk veroverd te
hebben.
Men moet niet vergeten, dat ook de
openbare school bezig is, zich te verjongen
en te vernieuwen, zij '1 ook naar ónze
meening in ongunstigen zin.
Er is geweest een doodende ontmoediging.
Vorige school geslachten zijn moedeloos
ten grave gedaald. De mannen, die van
i860 af tot het eind der vorige eeuw voor
de Openbare school in 't harnas stonden,
zagen den strijd huns levens mislukt.
De ééne natie moest hebbtn éé'ne school.
Dat was hun ideaal.
En omdat het niet met de liberale begin
selen van Thorbecke strookte, om de
bizondere schoei eenvoudig te verbieden,
moest ze door de uitbreiding van het open
baar onderwijs en daaruit voortvloeiend
gebrek aan lucht langzaam stikken, 't Was
jammer, maar 't was tot nut van 't volk.
Dit nu is ten eenenmale mislukt.
Totaal mislukt. Zelfs kwam omgekeerd,
hier en ginds de Openbare School in 't
gedrang, 't Kon niet anders, of een ge
slacht, dat zóó den strijd zijns levens verloor,
zonder kans zelfs op een ommekeer, moest
in doffe berusting of in spijtig gemor, zich
terugtrekken op eigen terrein.
Maar een nieuw geslacht kwam op.
Dat rekent met de feiten. De bijzondere
school is er nu eeumaal en zij bloeit
doch daarmee is de »neutrale« school nog
niet verloren 1
Dit hebben die jongeren goed gezien.
Allereerst wijzigden zij hun opvatting van
het woord ^neutraal.*
Voor de oude school was »neutraal«
min of meer een negatief begrip Alles
wat niet in strijd kwam met de godsdienstige
begrippen van andersdenkenden.
Nu werd ^neutraals iets positiefs.
Vroeger moest de school neutraal zijn,
omdat we nu eenmaal wonen in een land
met gemengde bevolking. Thans is het
Ze mag neutraal zijn, heerlijk voorrecht 1
Ze kan niet anders dan neutraal zijn, wil
ze deugen 1
Een nieuw ideaal wordt gepredikt.
i 5
I
.-•#!
Hi
