A n tirevo
Zaterdag 80 Januari 1909.
1
23sle Jaargang N". 1420.
Orgaan
IN HOCSIGNO VINCES
tooi' de Zuidhollandsclie en Zeeuwsche Eilanden.
ÏUSÜ BLAD.
T. BOEKHOVEN,
SOMMELSDTJK.
Alle sSiiBifeess voor de Hedactie bestemd,
Adverteatiëa em verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uitgever.
Arbeiders, »®i*g voor
Uw Kiesrecht. IS Fe
bruari nadert. Vervoeg U
om inlichting fo|S Uw Kies-
vereenêging die gaarne be
reid is U in alles behulp
zaam te zijn.
Nog steeds twist en de oorzaken
daarvan.
Hoe dwaas toch.
«P DEX UI'UIA IJ 14,
initenland.
BULGARIJE.
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden franco per post 50 Cent.
Buitenland bij vooruitbetaling f 4,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
UITGEVER
Telefoon Intercoasm. Mo. 2.
Advertentiën 10 Cent per regel en 3/2 maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en 4/s maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Advertentiën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 unr.
(Slot.)
Beide groepen hebben dit gemeen,
dat ze den klassestrijd aanvaarden en
prediken Ze zien de Maatschappij in
een verwordingop weg daardoor
naar eene andere, in hun oogen een
betere. Maar nu wordt de vraag geop
perd Zal die omvorming gaan met
of zonder bijzondere schokkenzal
ze eene geleidelijke zijn of zal eenig
Ongeval plots de brandende asch ter
laaie doen uitslaan. En is de
lagere klasse bekwaam om de leiding
in die nieuwe maatschappij over te
nemen. En hoe die lagere klasse
daartoe te brengen Door hervormin
gen. Langs lijnen van geleidelijkheid
Door de arbeiders te lokken. Door ze,
en stoffelijk en gees'elijk hooger te
verheffen na met de burgerlijke par
tijen gestreden te hebben voor hun
vermeende of zelfs niet-vermeende
rechten.
Die strijd is van nationale beteeke-
nis En ook van internationale waardij.
Waarom, is duidelijk.
Als de Sociaaldemocraten hun revo
lutionair standpunt verlaten, is dit ten
eerste een gevolg van de omstandighe
den. De leiders blijken ingezien te
hebben, dat met groote woorden en
vele beloften toch de zaken des Lands
en die der Maatschappij geen stap
vooruitkomen. Al dat Socialistisch
geschetter van jaren terug, toen de
arbeiders heusch gepaaid werden met
een »De aarde zij een Paradijs®, zooals
Van Kols brochure tot opschrift draagt,
heeft geen vruchten gedragen. Teleur
gesteld zijn gewis de Socialistische
arbeiders in die dagen want die hemel
op aarde is niet gekomenkon niet
komen zal niet komen. De toestand
der Maatschappij is zoo ingewikkeld
de keten van volks- en klassebelangen
heeft zoo oneindig veel schakels, dat
men met een socialistische leuze of
machtspreuk of grootspraak toch geen
zier vordert. De Socialistische leiders
zagen en zien in (de parlementaire
leiders bedoelen we), dat op eiken
stap, dien zij met geweld vooruit wilden
zetten, een trede achterwaarts nood
zakelijk volgen moest. Ze bemerkten,
dat ze in de Kamer wel allerlei pro
pagandistische redevoeringen konden
houdendat ze die Kamer wel gebrui
ken konden als platform om de schare
toe te roepen, hoe zij den toestand
zagen en den nieuwen toestand zich
eenigermate indachten ze bemerkten,
dat ze in de Kamer wel konden opbie
den en critiseeren, maar dat daarmee
niet ééne wet meer tegemoet kwam
aan de idealen, die zij zich stelden
Met al hun gepraat bleef het bij het
oude en de arbeiders, noch de burgerij,
sponnen ook maar één draad zijde hij
de ellenlange redevoeringen, die van
Socialistische zijde gehouden werden
en 't Kapitaal glimlachte om al dat
woordgedreun en al dien pathos en
al dat enthousiasme en al dat «ver
pletteren door argumenten® 't Kapi
taal lachte glundertjes en wreef zich
vergenoegd de handen want juist al
dat gekerm en gescherm der Socialis
tische heeren zou de reactie aan 't
werk zetten, zou de reactionairen op
één hoop drijven zou front maken
met macht en kracht tegen die onmo
gelijke Socialistische eischen en een
maal op een hoop gedreven, zou al 't
Kapitaal in z'n Eendracht maakt Macht
de verwoestende leuze vinden om zelfs
dat wat nog goeds was in der Socia-
listenwerk te miskennen, te negeeren,
af te breken.
De Socialisten werden door de om
standigheden gedrongen zich te mati
gen in hun woorden. Wie kon deze
eten Wie kon er van de arbeiders
wat voor koopenj? Wie stoorde zichjnog
langer om al dien beloftenvoorraad
Men liet ze liggen zonder ze zelfs
meer te bewonderen of met een blik
te verwaardigen.
Toen moest de Socialistische actie
zelf terug. Van de hoogte zijner idealen
moet het en moest het weer terug
naar den platten, oneffen, moeilijk
begaanbaren en nog nog vaak onge-
baanden grond. Terug moest het en
de werkelijkheid weer eens flink in
de oogen zien. En wat was die wer
kelijkheid? Langzaam gaat zeker,
zooals het spreekwoord zegt. OfBeter
een vogel in de hand dan tien in de
lucht. OfDe Natuur laat zich wringen.
En reeds daarom is dus de strijd
van Nationale beteekenis. De leiders
gaan achteruit in hun eischen en
stellen zich tevreden met wat te
krijgen is. Zeer zeker op afbetaling
Maar dat doen de burgerlijke partijen
ook. Niet een van haar is ooit vol
komen tevreden. Er blijven bij elke
wet nog j>)maars« en «tenzij's® en het
blijft varen, voortvaren op hoop van
zegen en naar verbetering steeds.
Excelsiorsteeds opwaarts.
Maar nog in ander opzicht is deze
twist van nationale beteekenis. Zoo
immers komt er toenadering tusschen
de partijen, die de democratie willen
dienen. Zoo juist kan juist de demo
cratie haar triumfen gaan vieren. En
anders nooit en nimmer. Er kwam
afkeer van, schrik voor de democratie.
Maar dat zal uit zijn. Ze behoeft nu
de Boeman niet langer te wezen,
hoewel ze lang een vogelverschrikker
leek. De democratie wordt nu weer,
kan nu weer worden een saamwerken
voor 't heele volkal zal natuurlijk
't Kapitaal nog wel eens een veer
moeten laten. Maar wie is daar hui
verig voor anders dan de conservatieve
naturen.
Verbeteringen, vooruitgang kan nu
de leuze van allen zijnen daardoor
de vierde stand sterkerdaardoor de
burgerstand omhoog; daardoor het
Kapitaal op de haar toekomende plaats,
maar ook geen stap verder.
Zoodan, en hiermee eindigen we
ons artikel, zoodan ontstaat er ondanks
de leuze van klassenstrijd, toenadering
op de basis van wederzijdsche krachts
ontwikkeling iedere klasse wordt zich
haar sociale taak meer bewust en
daardoor worden elkanders rechten
en plichten meer belijnd, wat nooit
anders dan den sociale vrede bevorde
ren kan.
Zoo heeft die twist gevolgen voor
heel de maatschap, in binnen- en
buitenland, want hij bevordert den
socialen samenhang van Rijk en Arm,
van Boer en Knecht, van Patroon en
Dienstbare.
Want wie staat op de basis van
wat de Natuur vermag, van 't »'t kan
nu niet anders«, die staat secuur.
Want ijzer met handen breken, gaat
nu eenmaal niet.
Je hoort soms van rare dingen.
Andere bladen wezen er reeds op en
we wenschen het ook te doen.
In Amsterdam is er, neen lach of
treur nu niet I een werkloozenstaking.
Deze menschen zijn voor een behoor
lijk loon aan 't werk gezetmaar nu
staken ze, omdat ze niet het volle
uurloon van 25 ct. ontvangen. Zou
je niet tureluursch worden om zulke
kerels.
De liefdadigheid heeft duizenden
bijeengebracht om die menschen
eenigszins te helpen om nu het hate
lijke van armenbedeeling weg te ne
men, zet men ze aan 't werk natuur
lijk voor minder loon, opdat er zoo-
velen mogelijk van zouden proflteeren.
Maar nu werken ze onder de markt
natuurlijk, niet waar! 't ls daar een
noodstand, die buiten de gewone toe
standen omgaatze mogen blij zijn,
dat ze nog een gulden of 10 kunnen
verdienen.
Ja wel
Ze staken, want de loonen zijn voor
'tgrondwerk veel hooger, zoo zeggen ze.
En weet nu, wat die «grondwer
kers® presteeren. 't Ziju kleermakers,
schilders, sjouwerlui, timmerlieden,
enz. enz. wier handen glad verkeerd
staan om tusschen den kruiwagen te
loopen en cius een betrekkelijk beetje
uitvoeren.
En toch .bij werkeloosheid
met verkeerde handen en dan nog
staken en hongerlijden.
Onzinnig toch
Dat heet nu democratie Dat durft
me daar nog van onderkruiper schel
den, wie niet wil staken.
Je beleeft wat in dat wereldje.
Het was een bericht, dat me trof.
Vooral ook in verband met wat ik
enkele weken geleden in deze rubriek schreef
over de huisindustrie en de trek naar de
groote steden.
Laat me 't eens over-verte llen.
Ieder heeft weieens hooren spreken over
de bloeiende Groninger veenkolonieën en
hoe daar in den waren zin des woords
goud uit veen is gemaakt. Men moet het
gezien hebben, om zich een voorstelling
te kunnen vormen hoe daar landbouw en
nijverheid en scheepvaart bloeien, waar het,
vóór de afgraving van het veen een onbe
woond moeras kon heeten.
Wat men voor 200 jaar in Groningen al
begon te doen, is nu ook in oostelijk
Drenthe op gang. Men moet maar eens
zien op de kaart, hoe de kanalen en de
zijvaarten steeds dieper in 't veen snijden,
om er de turf weg te halen. En is dan het
veen weggegraven, dan kernen er de jongere
zoons der ondernemende Groninger boeren
zetten er kapitale hofsteden neerwerken
er in 't groot met kunstmest en allerlei
stoomwerktuigenrichten er de fabrieken
op, die ze voor hun landbouwproducten
noodig hebben en veranderen er in weinig
tijds het gansche gelaat des aardrijks.
Nu zetten zich echter die Groninger en
Drenthsche veenvelden ook over de grenzen,
in Duitschland voort. Maar met rechtvaar
digen trots mogen we 't noteeren, dat wij,
Nederlanders, het in die veenontginning
veel verder gebracht hebben, danonze
oostelijke buren.
De sprake gaat dan ook, dat dit jaar
een groot gezelschap van Duitsche land-
bouwspecialiteiten een studiereis door onze
veenkolonieën komt maken, om ons de
kunst af te zien waar natuurlijk niets
tegen is. Ze kunnen dan zien, dat die
ïdomme Hollanders« hun nog 'n lesje geven
kunnen.
Maar intusschen is men toch in Oost-
Friesland zelf ook wakker geworden en
gaat men alvast de hand aan 't veen slaan.
De wijze, waarop men dit uitvoeren wil,
is echter zuiver 20-eeuwsch en daarom
wilden we er de aandacht eens op vestigen.
Er is daar een firma, die door koop zich
het bezit wist te verzekeren van een 8 a
9000 bunders onafgegraven veen. Dat
zullen ze nu aansnijden en de wijze, waarop
ze dit willen doen, getuigt van durf en
ondernemingsgeest.
Midden in het veen bouwt de firma een
electrische centrale. Niet maar een pruts
fabriekje neen, een der grootste in haar
soort. En tevens de goedkoopste, die men
zich maar voorstellen kan Door middel
van electrische veenploegen, zal het veen
worden losgemaakt en zullen allerlei kana
len en dwarsvaarten gegraven worden. Het
uitgegraven veen zal naar de centrale ge
voerd worden en daar deels worden geperst,
deels gebruikt worden, om de centrale zelf
te voeden, die op deze wijze, als het ren
dier in den Siberischen winter, zijn eigen
kostje ophaalt
Alleen met het veen, dat voor de kana
len weggegraven wordt, meent men de
centrale 66 jaar aan de noodige electrici-
teit te kunnen helpen 1
Natuurlijk wordt de electriciteit voor alle
mogelijke werkzaamheden gebruikt, die met
het turfgraven in verband staan. De cen
trale zal zulk een vermogen hebben dat
zij, tot op een afstand van 50 Kilometer
(d. i. meer dan. Amsterdam-Utrecht!)
stroom kan leveren Emden, Aurich, Leer
en vele andere plaatsen, zullen licht en
beweegkracht van de centrale krijgen, die
reeds onder de kap is en dus al spoedig
stroom leveren kan.
Maar er is nog meer.
Naargelang de turf weggegraven wordt,
zullen landbouw en nijverheid zich ontwik
kelen en die komen, vooral in zulke streken,
honderden handen te kort. Best de cen
trale levert op billijke voorwaarden de be
weegkracht en ook op de eenzame hoeve
en in de arbeiderswoning zal men door
eenvoudige motoren tegen billijken prijs
stroom en dus licht en beweegkracht kunnen
verkrijgen.
In den letterlijken zin des woords zullen
deze venen dus electrisch ontgonnen worden
en is het eenmaal zoover, dat de turf weg
is, dan zullen landbouw en nijverheid elec
trisch gedreven worden. De electriciteit zal
er den ploeg door 't land driiven; den
dorschvlegel doen slaande boter karnen
het veld verlichten; de machines draaien
doen.
Is 't geen aantrekkelijk plan?
En dat is nu geen fantasie, maar de
nuchtere, praktische veenmannen daarginds,
zijn reeds ijverig bezig, om het ten uitvoer
te brengen.
Als men zoo op het platteland de hulp
middelen der steedsche samenleving te zijnen
dienste krijgt, zal ook de trek naar de groote
steden verminderen.
Wanneer de dichtheid van bevolking toe
neemt, kan het niet anders, of de landbouw
staat van voorheen, moet zich wel op de
industrie gaan toeleggen. Engeland, in 't
midden der vorige eeuw; Duitschland in
onze dagen, zijn er de voorbeelden van.
Doch daarvan is de trek naar de steden
een onafscheidelijk gevolg en als dan de
evenaar nog verder naar de zijde der
industrie voortschommelt, ziet men, hoe het
platteland langzaam ontvolkt en de landbouw
door gebrek aan kapitaal, werkkracht en
energie min of meer in verval raakt.
Engeland toont dit duidelijk.
Men heeft er vele jaren lang alle krachten
saamgetrokken op nijverheid en handel, die
dan ook een ongekende vlucht genomen
hebben, maar de landbouw is er zoo in
verval geraakt, dat Engeland's bodem
nauwelijks in staat is, om één tiende deel
der bewoners te voeden, terwijl ook de klein-
industrie op het platteland kwijnt en de
nijverheid zich in groote steden heeft opge
hoopt.
Ja, zoo weinig is de landbouw en in
't algemeen het* belang van het platteland
een voorwerp geweest van de aanhoudende
zorg der RegeeriDg, dat men nu onlangs
tot de ontdekking gekomen is, hoe Engeland
op weg is, om in weinige jaren geheel
ontboscht te worden.
Een Staatcommissie heeft berekend, dat
maar even 9 millioen acres met boomen
zouden kunnen worden beplant en dat daar
mee een leger van 1 8 000 werkloozen in de
wintermaanden een flink stuk brood zouden
kunnen verdienen, terwijl de Staat op den
langen duur nog een behoorlijk procent
winst zou kunnen maken van 't geld, dat
hij in dien boschaanleg steekt.
Het is voor vele Engelschen een opening
der oogen geweest.
Zij zijn er door tot het besef gekomen,
dat er, ja waarlijk ook nog het platteland
is, dat om hulp roept en dat het een hoogst
gewenschte aderlating voor de groote steden
zijn zou, als op deze wijze ettelijke duizenden
uit de stad naar het land konden worden
teruggevoerd.
Het zou een voorrecht zijn
In Engeland; bij ons; overal.
Op het platteland toch en niet in de
groote steden indien men tenminste
sommige volksbuurten uitzondert school
altijd de kracht des volks. Daar wordt het
nationale type 't zuiverst bewaard.
En, wie weetom nu op mijn punt van
uitgang terug te komen, of niet de electrici
teit in de toekomst bestemd is, de tooverfee
te zijn, die de nauw-behuisden uit hun
sombere woninkjes en dakkamertjes naar
het vrije veld en de open lucht terugbrengt
Als de electrische beweegkracht er met
eern eenvoudigen geleiddraad kan worden
heengebracht, dan konden wellicht velen
hunner op het platteland, onder Gods schit
terend zonnelicht, brood en welvaren vinden!
UITKIJK.
Niemand ontveinst zich meer, dat de
toestand op den Balkan bijzonder gespan
nen is, en aller hoop is nu maar hierop
gevestigd, dat van Turksehe zijde geen
enkele aanleiding tot een botsing zal
gegeven worden.
De Turksehe gezant te Parijs heeft aan
een journalist verklaard, dat zijn regeering
hoegenaamd geen oorlogszuchtige plannen
koestert. Zij heeft daarvan reeds duidelijke
bewijzen geleverd, en denkt er ook nu
niet aan zich van strategische punten
op de Bulgaarsche grens meester te ma
ken, zooals te Sofia beweerd wordt. Dat
de Porte geen genoegen kan nemen met
de door Bulgarije aangeboden schadeloos
stelling van 82 millioen francs, ligt echter
voor de hand. In de eerste plaats zou
zij daaruit de 40 millioen betalen, welke
de aanleg van den Oost-Roemelischen
spoorweg heeft gekost, en het overige
zou zeker niet voldoende zijn om de
jaarlijksche schatting van Oost-Roemelië
ten bedrage van 3 millioen francs te
kapitaliseertn. Daarom heeft zij 140 mil
lioen geëischt. Het verlangen naar een
betere grensregeling wat dan te Sofia
ongerustheid heeft terwekt en als reden
voor de uitgebreide militaire maatregelen