Zaterdag 17 October 1908.
28ste Jaargang N°. 1390.
A n tirevo lu tionair
vo»r «le ZnidliollaiMlMrlie en Zeeowsche Eilanden
IN HOC SIGNO VINCES
T. BOEKHOVEN.
SOMMELSDIJK.
Alle staikkeBi voor de Medaetie teestemd, Adverleiitiën ess verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uitgever.
De Christus Consolator en het
Sociale leven.
Een woord, dat goed doet.
Hoe droef
Reactionair?
Speculatie en werkeloosheid.
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden franco per post 50 Cent.
Buitenland bij vooruitbetaling f 4,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
UITGEVER
Telefoon Intercomm. So. 2.
Advertentiën 10 Cent per regel en 3/2 maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent por regel en 4/3 maal.
Dieustaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Advertentiën worden ingewaeht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 uur.
Consolator Trooster.
Het was de Christus, die met deernis
bewogen, armen en eilendigen ontving
en, ze niet alleen troostwoorden toe
sprak, maar ook de hand der redding
uitstak. Hij is rondgegaan, goeddoende
en behalve predikende en openbarende
Zijn Vader aan de schare, ook han
delde en optrad met daden van teedere
liefde.
Deernis was in Zijn hart; deernis
in Zijn oog; deernis in Zijn werk. En
al heeft Hij bij zijn rondwandeling op
aarde geen sociaal of economisch pro
gram in eenige punten opgesteld, toch
is er dat program. Zeker Hij is Zalig
maker, Redder van zondarendat was
Hij toen en is Hij nogmaar de zalig
heid van zondaren is de reddingsplank
eener zinkende maatschappij
Sodom en Gomorra zouden ge
spaard zijn, indien het aantal geloovi-
gen niet te weinig ware geweest.
Nineve bekeerde zich en 't was
gered. Jeruzalem bekeerde zich niet
en 't volk kruisigde den verworpen
Messias en Jeruzalem werd door
Vespasïanus en Titus tot een schaduw
en geraamte van macht en heerlijk
heid.
Maar de Christus Consolator deed
anderzijds nog meer; niet alleen be
werkte Hij de zaligheid van zondaren
en daardoor reeds behoud der maat
schappij, die alleen op religie en
Christusbelijdenis stoelen en bloeien
kan; maar ook gaf Hij de teedere
beginselen aan, waardoor zelfs zonder
particuliere genade dat volk toch in
redelijke verhoudingen met elkaar
leven en bestaan kan en behouden
kan blijven
Draagt elkanders lastenGij kunt
niet God dienen en den Mamon.
Weest jegens elkander rechtvaardig
Weest milddadig. Leent weinig, maar
geeft veel. Voedt de hongerigen en
verkwikt de dorstigen.
Richt het neergebogene op en steunt
wat dreigt te bezwijken.
Het nederige der wereld heeft God
uitverkoren.
Troost de treurenden en verheugt
U met de blijden. De arbeider is zijn
loon waardig. En zoo zijn er tal van
beginselen door den Consolator neer
gelegd in daad en woord, waarmee
elke maatschappij voortgaan kan van
kracht tot kracht. Die beginselen zijn
de grondslag van gezonde actie en wie
tegen die beginselen ageert is reactio
nair.
In den weg door den Consolator
aangewezen, is er redding voor onze
Maatschappij nl. door persoonlijke
wedergeboorte en vernieuwing des
harten en door omzetting des ganschen
volks tot de beginselen van den Chris
tus, die Hij voor 't Sociale leven uit
sprak.
De ChristusConsolator voor 't ge
prangde hart der enkelingenmaar
ook Consolator voor de Maatschappij.
Jhr. mr. de Savornin Lohman sprak
Dinsdagavond te Nij verdal in 't district
Ommen om aan te bevelen de can-
didatuur van Dr. Kuyper, die en we
voegen er dit tusschen haakjes bij
aireede gekozen is bij enkele stemming
jn 't district Sneek,
In het begin zijner rede sprak hij
dit woord, dat ons, nu de felle be
strijding, die door de Nederlander op
dr. Kuyper eertijds gericht was, zeer
goed deed:
Waarom ik dr. Kuyper heden
avond verdedig; den man, tegen
wien ik destijds heb gestreden?
De politieke toestand eischt, dat
er samengewerkt wordt met de
A. R. partij.
En het belang van het oogen-
blik brengt mee, dat thans dr.
Kuyper tot Kamerlid gekozen
wordt, het eminente hoofd van
die partij.
Juist! de politieke toestand eischt
samenwerking.
En dr. Kuyper moet weer in de
Kamer.
Het is ons een reden van blijdschap,
dat de eminente leider der Christ.-
Hist., nl. mr. I.ohman met dit woord
van Aaneensluiting zijn rede opende
en ze»r zeker zal de politieke toestand
zuiverder worden, als deze twee groote
mannen na scheiding, waarin soms
bittere woorden werden gesproken,
elkaar in de Kamer zullen ontmoeten.
Dat is beslist winste voor het poli
tieke leven des volks en der twee
partijen.
Zoo gaan we met de Christ. Hist,
en de Roomschen in bond bij moedig
de toekomst tegen.
Het kerkje spelen in de politiek
heeft al wat narigheid verwekt. Men-
schen, die belijden denzelfden God,
den Almachtige, Schepper des hemels
en der aardedie belijden Zoon en
den Heiligen Geestdie belijden, dat
Gods ordinantiën op alle terrein ge-
eerd moeten worden die men-
schen werken elkaar bij politieke
verkiezingen tegen, omdat zij niet van
't zelfde kerkje zijn.
Zoo weer lezen we uit Ommen,
waar dr. Kuyper gecandideerd is en
door mannen uit de Ned, Herv. kerk
tegengewerkt wordt.
Het was trouwens (zoo schrijft
de Voorzitter der Nijverdalsche Chr.
Hist. Kiesv. Red. M. en S.) van ons
Chr. Hist., allen leden en voorstan
ders der Herv. kerk ook niet anders
te verwachten, want als wij maar
even indenken hoe dr. Kuyper in
1886 de groote doleantie in onze
Herv. kerk bewerkte, dan hebben
wij al meer dan genoeg om nooit
aan iemand, die zoo wreed onze
Vaderlandsche kerk v.aneen scheur
de, onzen steun te geven
Wat droef toch, afgedacht nog van
den bombast, welke die Voorzitter
opstapelt.
Dat liberalen dr. Kuyper op dien
grond afbreken, zou onvergeeflijk zijn,
maar begrijpelijk. De Kuyperhaat zit
er bij die menschen zoo diep in, dat
ze de meest onredelijke wapens sme
den om hem aan te vallen. En 't
kerkje is een probaat middel. Adres
aan 1905 zelfs en* ook op Flakkee,
toen de doleantie ook als strijdmiddel
gebruikt werd. Maar dat Chr.-Hist.,
die toch dezelfde belijdenis hebben
als wij antirevolutionairendat zij,
met wie we nota bene in coalitie zijn
dat die menschen zoo bekrompen zijn
om kerkje te gaan spelen in de politiek,
dat is toch wel zeer verregaand.- Kerk
en Staatszaken zijn toch gansch ver
schillend, niet waar?
Ze willen dr. Kuyper niet. Ont
houden ze zich dan van stemming
Neen, ze plaatsen een ander tegen
over hem, en brengen zoo scheuring
in de gelederen
Wat bijeen behoort nl. de mannen
der Geref. en Herv. kerk; wat samen
moest gaan; wat op eenheid is aan
gelegd het splitst zich door 't kerkje.
Treurig, zooveel bekrompenheid.
Als er ooit rnet een woord gesold
wordt, dan is met 't woordreacti
onair.
Wat heet tegenwoordig in den mond
van echt of kwasie-vooruitstrevenden
in den mond van Socialisten en daar
naast slaande beginseldragers zoo al
niet reactionair.
Reactionair heet de Burg. van Rot
terdam, die aan de redactie van een
openbaar-onderwijzersblad aldaar een
ernstige waarschuwing deed toekomen
om in haar artikelen gansch anders
op te treden jegens de autoriteiten
dan zij tot heden deed.
Reactionair heet de Raad van Rot
terdam, die gehuwde onderwijzeressen
ontslaat evenals Helften Hilversum enz.
Reactionair heet de Burg van Am
sterdam, die ontsloeg drie ambtenaren
der Gemeentereiniging.
Reactionair was de Minister van
Marine, die streng naging, wat er in
den Matrozen bond werd gezegd en
geschreven.
Reactionair was dr. Kuyper in 1903
bij de Spoorwegstaking, bij deSpeetwet,
bij de Onderwijswetten.
Reactionair was Minister Rink die
het gebed op de Openb. School wet
tig achtte.
Reactionair zijn .ja, wat, is en
wie is in deze laatste jaren al niet
reactionair verklaard.
En het antwoord is kort en goed
Wie niet denkt als een Socialist, wordt
reactionair verklaard
Zoo n nmnsch is een achteraanko
mer een tegen werker een sta-in-den
weg voor 't Sociale leveneen strui
kelblok een hinderpaal.
Of 't waar is
Neen En nog eens neen
Niet hij is reactionair, die niet in
't schuitje der Socialisten varen wil,
maar wel is hij reactionair, die als de
Socialisten, den werkman van den
wal in de sloot helpen.
Reactionair is elke democraat, die
in onverstand zijn eischen veel te hoog
stelt en 't volk paait met mooie be
loften, die toch niet vervuld kunnen
worden.
Reactionair tegen de actie
tegen de ontwikkeling der levensver
houdingen. En tegen een gezonde so
ciale ontwikkeling. En dus Reacti
onair zijn niet de Anti's en de R. K.
maar die vooruitstrevende dwazen,
die van 't leven eischen, wat het nu nog
onmogelijk kan gevendie daardoor
den werkgever als in een corset wil
len rijgen en zijn werklieden den baas
zouden willen laten spelen die op de
Maatschappij het recht van den sterkste
zouden willen toepassen. Die menschen
zijn reactionair, want zij drijven alle
werkgevers en autoriteiten tot een pal
staan voor wat men nu heeft en bezit
en door dien dwang, door dat stilhouden
is de gezonde actie dood gemaakt.
Reactionair zijn alle democraten
die door hun onbekookte plannen den
aard der Sociale verhoudingen met
geweld willen wijzigen.
Men lacht dus maar eens, als een
socialist of dito beginseldragér ons
van reactie beschuldige.
En steeds houde men in 'toog, en
alleende gezonde ontwikkeling der
natied. i. een ontwikkeling, die door
het bewustzijn der menschen wordt
gesteund en gedragen en dus pastin
het kader, waarin het leven zich be
vindt.
De Speculanten hebben heel wat op
hun geweten.
Zeker: er is onderscheid tusschen
een geldcrisis en een economische
crisis en we ervaren thans de gevolgen
van beide; maar afgedacht van den
treurigen economischen toestand, als
gevolg van overvolle markten en tot
berstens toe volle pakhuizen, heeft de
speculatie ons leelijke parten gespeeld.
Duizend maal duizenden zijn ver
loren.
't Geld is weggerold.
En nu is men huiverig om uit te
gevenelk dubbeltje wordt tweemaal
omgedraaid, voor 't wordt besteed.
Inkoopen krimpt men in; nieuwig
heden worden uitgesteld; wat oud is
verouderd moet nog wat dienst blijven
doen.
Lust tot koopen is er niet en tot
het laten produceeren of repareeren
is men niet geneigd.
En dat alles bevordert de werke
loosheid.
De Speculatie heeft de ellende van
duizenden gezinnen op haar mamonis-
tisch geweten.
m* DJEST ÏÏJlTÜIJIi.
't Is een kwestie van nog geen duizend
gulden.
Negenhonderd vijftig gulden, wèl geteld.
Voor een burgermensch een aardig som-
metje, maar op een Begrooting van 200
millioen maakt het niets uit. En toch kan
er bij zulk een kleine som gelds sprake zijn
van beginselen, die er mee gemoeid zijn.
In Groningen bestaat sinds kort een
^openbare leeszaal. Die krijgt, als 't gaat
naar Min. Heemskerk wil, het volgend jaar
geen subsidie en daarover schreeuwt nu
reeds de vrijzinnige pers in 't Noorden
moord en brand.
Zulke ^openbare leeszalen* zijn er nog
enkele in ons land, zooals bv. te Dordrecht
en op nog zeer enkele plaatsen. Als we
ons wel herinneren, werd verleden jaar met
een stemming Links tegen Rechts besloten
die inrichtingen rijkssubsidie toe te kennen
tot een gezamenlijk bedrag van ruim 3000
gulden, dat thans, in zijn geheel door den
Minister is geschrapt.
Hoe denken wij daar over
Daar is in de oprichting van die ^open
bare leeszalen* iets, dat ons aantrekt. Dat
is vooreerst het doel, nl. om het volk ge
legenheid te geven voor een kleinigheid,
die ieder missen kan, desnoods voor niets,
zich door lezen verder te ontwikkelen.
Een volk, dat niet leest, is een dood volk.
En ik geef onze lagere volksschool een
ganschen kruiwagen vol nuttige kennis
cadeau, als ze mijn kinderen maar leert
lezen, goed leert lezen, hen zóó leert lezen,
dat ze er zelf plezier in krijgen.
Daar ontbreekt soms veel aan
Ik ben eens geweest op een jonge-meisjes-
vereeniging, waar meisjes van 1216 jaar
werden opgeleid en daar hoorde ik ze op
haar beurt eenige verzen uit de Schrift
lezen welk een verschil
En opmerkelijk was het, dat de beste
lezeressen kwamen van een school met een
flinken, doch wat ouderwetschen meester,
die aan aardrijkskunde en natuurkunde veel
te weinig deed, naar 't oordeel van den
schoolopziener, maar die z'n kinderen
leerde, of hun toekomst er van afhing.
Leer toch de kinderen lezen.
Leer ze 't zoo, dat ze gaan hunkeren
naar lectuurde stukjes krant gaan weg
grissen van den vloer om te kijken of er
nog iets van hun gading in staatdat ze
bedelen om 'n cent voor 'n boek uit de
schoolbibliotheekdat ze 't verhaal waar
aan ze bezig zijn, 's nachts onder hun hoofd
kussen leggendat ze zich driemaal bij
den naam laten roepen, eer ze opkijken
van hun boek
Zeker men kan zich aan lectuur be
drinken, maar tegen ongebreidelde lees-
zucht is wel 'n beter middel dan Coza-poeder.
En dan nog tienmaal liever een kind,
dat boeken verslindt, dan dat er van walgt.
Leer toch bovenal de kinderen lezen
Als ze ouder geworden zijn zullen ze
door hun lectuur in aanraking komen met
geheel hun volk, met het gansche mensch-
dom, met degenen, die vóór hen geweest
zijn, terwijl wie niet leest, slechts kent het
enge kringetje, waarin hij zich dagelijks
beweegt.
Ons christenvolk houdt wel van lezen.
We durven best de vergelijking aan.
En voor zoover de ^openbare leeszalen*
dan ook dit volk in de gelegenheid stellen,
de keuze zijner leesstof te verhonderd
voudigen, zijn we met deze inrichtingen zeer
ingenomen.
Ook, omdat ze de vrucht zijn van het
particuliere initiatief. De mannen die ze
opricht'ten, zijn niet naar de Overheid ge
gaan, bedelend om geld en hulp, maar ze
zijn zelf begonnen, brachten de zaak tot
stand en kwamen toen pas tot de Overheid
met de vraag of daar nu wat subsidie bij
gedaan kon worden, om die zaak te doen
slagen.
Maar nu de vraag, hoe wij, antirevolu
tionairen, ons tegenover zulke publieke
leesinrichtingen hebben te gedragen.
Dat is eigenlijk een dubbele vraag.
De eerste is deze, of wij aan de op
richting en instandhouding zullen meewerken
en dus ook van die inrichtingen zullen ge
bruik maken.
Waarom niet? zou men kunnen vragen.
Wel, omdat zulk een schijnbaar on
schuldige zaak toch blijken kan, zeer tot
nadeel van onze beginselen te werken. In
de achttiende eeuw hebben de schijnbaar
o, zoo onschuldigeMeesgezelschappen*
er zeer veel toe bijgedragen, om de revo
lutie in ons vaderland te doen zegevieren
Men moet dus wel zorgen, dat de lectuur
er in die leeszalen niet op berekend zij,
om een bepaalde richting te dienen. En als,
wat in een onzer provinciale hoofdsteden
gebeurd is, onze richting bij de oprichtings
actie geheel genegeerd wordt, en de leiders
der beweging van christelijke zijde slechts
'n paar héél makke* chr. historischen
nooden, dan is er overvloedig reden tot
wantrouwen.
Doch niet overal is het zoo.
Er zijn ook plaatsen, waar men ons meê
zeggenschap geven wil en in den aller-
eerlijksten zin van 't woord het elck-wat-
wils toepast.
Sommigen meenen, ook dan zulk een
inrichting uiet te kunnen steunen, omdat
er dan, dat spreekt, ook allerlei boeken,
kranten en tijdschriften van ongeloovigen,
modernen, liberalen en socialisten ter lezing
staan en liggen.
Met zulke menschen ben ik 't niet eens.
Wel zou ik willen, dat het bezoek van
jongelieden, die wat hun geest betreft, nog
niet »op eigen beenen* kunnen staan, aan
vaste regels werd gebonden, zóó dat hun
ouders en voogden er toezicht op kunnen
houden, wat ze ter hand nemen, om te
lezen.
Maar een volwassene naar lichaam en
ziel, mag men toch genoeg beginselverstand
toekennen, dat hij wete wat hem past en
niet past, om te lezen, waar dan nog bij