Co
voor «Ie Znidliollanilsclie en Zeeuwsclie FJlandfn.
Centrale Mtir. Kiesrereeaipi.
Zaterdag 7 Maart 1908.
£3ste Jaargang N°. 13&6.
Antirevolutionair
J
V"
IN HOC SIGNO VINCES
V/-
or hkü iiitüijm.
aw*w.-
T. BOEKHOVEN,
ii( hun krii?^ veidwijnt
de Godsdienst.
Voor Muis en Hol.
JK-
- Y
en Ovsrfiakkse.
iber 1907.
e« Hellereetsluie.
nm. 1,uur.
m. 1,— uur.
llevoetsluie.
n nm. 2,— uur.
a nm. 2,— uur.
ddelharnis.
nm. 3,uur.
ïm. S,uur.
tellendam.
ur.
'ellendam.
r.
euwjanrsdag is als
l.
nasnymph."
•Z.
>ber 1907.
am Maandag e»
vm. 6,— uur.
dagelijks nm. 1,8»
s t op Zondag.
L
in Bommel".
W.Z.
:ober 1907.
unaei: Maandag en
Vrijdag en Zater-
Maandag, Dlns-
rdag nm. 1,30 uur
amsche tijd.)
alten.
6.05 7.28
9.30
6.29 7.53
9.54
6.43
10.07
6.46
7.13
7.30
14 7.20
31 7.36
40 7.39
10.05
08 8.10
10.40
$23 8.23
10.53
48 8.45
11.16
0.
4.23
7.17
4.45
7.39
5.03
7.57
5.48
8.45
4.36
7.28
5.20
8.20
5.38
8.34
6.—
8.50
4.25
7.30
4.38
7.42
4.50
7.52
5.05
8.05
6.48
8.45
6.05
7.28
6.43
8.10
6.57
8.23
7.07
8.31
7.18
8.40
U.
- 6.50
9.16
- 7.04
9.30
- 7.16
9.42
3 6.46 7.39
19.05
3 6.56 7.60
10.16
8.45
11.16
6.05
9.30
6.58 7.55
10.23
7.09 8.05
10.33
7.34
7.45
7.58
4.36
6.05
6.20
7.35
6.30
7.45
3.42
7.06
1 3.52
7.15
5.48
8.45
i.
6.20
7.35
6.35
7.60
3.55
7.—
4.10
7.15
5.30
(5 2.45
7.15
ten.
7.40
11.—
I 7.52
11.10
f 8.22
11.35
3 8.45
11.53
0 9.23
12.22
0 9.35
7 10.12
3 10.35
8.—
8.22
9.10
9.25
9.50
10.14
10.42
10.55
11.10
11.36
12.29
12.35
12.58
1.14
1.44
1.56
'en Halten.
6.18
6.53
7.10
7.23
7.38
7.51
7.59
8.03
8.52
9.23
9.37
9 49
10.05
10.18
10.26
10.30
6.34
6.39
6.46
7.—
7.20
7.28
7.40
8.10
9.—
9.05
9.11
9.25
9.45
9.52
10.03
10.35
>n.
7.23
7.37
7.41
7.50
8.04
8.15
6.25
6.37
6.50
6.58
7.03
7.15
9.49
10.—
1.05
i9.12
10.23
..0.33
ÖTös
9.06
9.17
9.25
9.29
9.40
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden franco per post 50 Cent.
Buitenland bij vooruitbetaling f 4,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
UITGEVER
SOMMELSDIJK.
Telefoon Intercoinm. So. 2.
Ad verte ntiën 10 Cent per regel en 3/2 maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en 4/3 maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Advertentiën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 unr.
lile «tukken voor de lledaetie bestemd
IdverleuSiëfi ess verdere VilïBiiiiisfralic franco loc Ie Kenden aasi den Uitgever.
Vrienden we herinneren er u aan,
dat 't Woensdag a s. Vergadering is
der Centrale. In'delZondagsschool, om
2 uur Mooie gelegenheid om nog
contributie's af te dragen
De Secretaris
J. V. D. WAAL
Godsdienst is privaatzaakuiten-
treure wordt deze stelling geopperd
en naar den voorgrond gedrongen.
Vooral de Socialisten, meer nog dan
de Liberalen, hechten er groote waarde
aan, dat ze ingang vinde in de arbei
dersklasse. Ook Liberalen zeer zeker,
staan op dienzelfden bodemmaar toch
is bij hen nog een zekere drijfkracht
naar een algemeene Kerkbelijdenis. De
Kerk der «Vaderen,er dat voelen ze,
moet een belijdenis hebben en in die
Kerk der Vaderen, die een orgaan
vormt van 't volksleven, moeten heb
ben alle personen, één belijdenis, één
geloof, één hoop en één liefde.
De godsdienst is privaatzaak deze
stelling wordt door tal van liberalen
niet aanvaard, zoodra ge met hen
spreekt over de Ned. Herv. Kerk, waar
in 't I iberalisme nogal belangstelt,
indien het uit »Kerken« een keuze
moet doen. Wel is die stelling hen
goud waard in 't politieke leven, hoe
wel ze er tegenwoordig geen kiezers
meer mede lokken kunnen, zooals
eertijds.
Bij de Socialisten is ook dat idee
van saamhoorigheid en eenheid van
kerkelijk geloof geheel uitgesloten en
uitgesleten. Ieder kan belijden welk
geloof hij wil; hoe hij wil en waar
hij wil. Hij kan gelooven of nietin
of buiten de Kerk staan er mee spot
ten of niet: zijn godsdienst is een
zaakje van eigen priveehij regelt dat
met zichzelf en als de «wijze* kent hij
«tijd en plaats,waar hij al of niet
godsdienstig moet zijn. ten profijte van
zijn Partij en zijn Socialistische begin
selen.
lossen van vee a|jn
erkend.© Ohrisfceljjke
Godsdienst is privaatzaak en de
Socialist stoort u niet, als ge naar de
Kerk gaat en stoort u nog minder als
ge thuis blijftmaar .hij erkent
wel, dat zijn Socialisme u drijft om
God te vergeten.
Gij kunt dus voor zijn part Zondags
naar de kerk gaan of naar de kroeg;
dat staat u vrij; gij kunt Jezus belij
den of hem honenook dat staat u
vrijmaar wordt ge socialist, dan moet
ge er maar op rekenen, dat de gods
dienst uit uw hart en hoofd volkomen
lijk verdwijnt.
Dat zeggen de Socialisten zelf.
In een Duitsch Social, blad uit Leip
zig, door Het Volk vertaald en opge
nomen opgenomen om de lezers aan
't verstand te brengen, waarom Gods
dienst toch privaatzaak moet zijn en
wat dp mnerlijke beteekenis er van is
in die Duitsche krant staat
inderdaad ligt voor niet ver
lichte hoofden een tegenspraak
tusscben dezen praktischen eisen
en het feitdat met [t groeien der
sociaaldemocratie tegelijk de godsdienst
uit de arbeiders kringen meer en meer
verdwijnt.
Iets verder in dit artikel merkt de
schrijver andermaal op, hoe dé leer
wel isGodsdienst is privaatzaak
maar hoe de praktijk wordtGeen
God. Hij zegt
«Zoo is geheel de wereldbeschou
wing van den klassebewusten pro-
«letarier een ongodsdienstige.
»Zoo is dus de godsdienstloosheid
»van 't proletariaat enz. enz.
«Deze oorsprong van't proleta-
vrische atheïsme (Godsontkenning)
»enz. enz.
«Zij, de proletariërs, verliezen
y>hun geloof reeds door het oplet
tend nagaan van de maatschap-
«pelijke verhoudingen.
»Onze*;!'theoretische schrijvers
«werken dan niet vijandig tegen
«den godsdienstwant het geloof
nis reeds weg.a
Zie, de schrijver erkent das, dat wie
Socialist wordt ook een atheist wordt,
een Godloochenaar, een ongeloovige.
Maar zijn stelling«Godsdienst is
privaatzaak« dient volgens hem
dan ook maar alleen en eeniglijk om
aan te toonen, dat het Socialisme
slechts staat op economischen bodem.
Niet op religie steunt.
Ja, jade arbeiders mogen hun
geloof shouden doch worden ze Socia
list, dan verdwijnt het.
Maar wij kennen een economie,
waarbij 't geloof behouden kan blijven:
nl. dat de maatschappij zich inricht
naar de geboden Gods dat er voedsel
is voor den werkman en zegen over
allen, die leven naar Gods Woord.
Droeve erkenning.
Ds. Meynen van Vlaardingen schrijft
over de visscherij, naar aanleiding
van de schepelingen, die te Lerwick
door Hollandsche predikanten worden
bezocht
Niet het minst tot beteugeling
der zonde is deze arbeid zoo
dringend noodzakelijktemeer
waar, helaasde bandeloosheid
en ongerechtigheid op onze sche
pen hand over hand toeneemt.
Twee Gereformeerde predikanten
werkten daar, predikten daar en ver-
eenigden de visschers in het zooge
naamd Te Huis, waar ze allerlei
lectuur ontvingen. (Juni 1907).
Wel een droeve erkenning, dat de
zonde onder de visscherij bandeloos
toeneemt
SjC
Blijde ervaring.
Een dier predikanten schrijft ver
volgens in 't Verslag over die Zending
der Zeekerken
Onze mannen daarentegen,
hebben we als ernstige, degelijke
mannen leeren kennen en waar-
deerenmannen, die de kern
vormen in de vlootdie hun eigen
zieleheil zoekend, ook voor ande
ren trachten ten zegen te zijn
mannen, die meeleven op elk
gebied. Dat bleek ons duidelijk,
toen de uitslag der Staten-ver-
kiezingen, die in Holland plaats
hadden, bekend werden gemaakt.
Met betraande oogen hoorden ze
voorlezen van de overwinningen
die behaald waren in het Anti
revolutionaire kamp. Met vreugde
en geestdrift werd de totale uit
slag door hen vernomen en met
ons hebben ze den Heere er
voor gedankt.
Gewisook onder de visschers heeft
de Heere zijn getrouwe volk
Met Oud-Liberalen.
Sommigen vreezen, dat ons Kabinet
wel eens naar de Oud-Liberalen zal
kijken.
Welnu, wat kwaad steekt daarin
Als Oud-Liberalen onze beginselen
willen aanvaarden, zouden we dan niet
hen tegemoet gaan Konden we ze
er maar toe lokken?
't Gevaar steekt pas hierin, als wij
verkeerde oud-liberale meeningen zou
den aanvaarden of naar den voor
grond schuiven. Maar zoo na is het
nog niet.
*H<* Macht van een kiezer.
In Frankrijk, het democratische land
bij uitnemendheid volgens de «ken-
nersa, is leerplicht. Maar ze is een
doode letter, daar de Gemeentebestu
ren geen enkel huisvader, die kiezer is,
wegens overtreding van de wet durven
vervolgen.
Het algemeen stemrecht maakt den
leerplicht tot een wassen neus.
Sinds 1882, toen de wet is ingevoerd,
is nog geen huisvader gevangen ge
zet wegens het uit school houden van
zijn kinderen.
Of de kiezers daar ook macht be
zitten Ze beïnvloeden de Overheid,
die de wet aan haar lot overlaat.
Alles even democratisch of
bandeloos en gezagloos
Praktijk.
Deugt de Woningwet of deugt ze
niet Er worden harde noten gekraakt.
En 't beweren is geuit, dat er om
politieke redenen een wedstrijd wordt
gehouden, wie toch wel het meest
democratisch zal zijn bij de uitvoering
dier wet De bouwverordeningen wor
den zoo democratisch mogelijk gemaakt
zoo, dat er geen huizen meer worden
gezet. De bouwers danken er
hartelijk voor om onder zulke strenge
voorwaarden te gaan bouwen En
de oude huizen worden afgekeurd,
en echt democratisch
worden de inwoners op straat gezet
ofverhuizen naar andere krot
ten of verdwijnen naar elders; adres
de 3b Amsterdamsche gezinnen, die
zoek zijn. Als de mannen van de prak
tijk zich eens wat meer lieten hooren,
en de theoretische politieke bouwlieden
eens hun mond hieldenzou er dan
van die wet nog niet wat beters te
maken zijn
We gaan loch wel iets vooruit.
De ouderen onder ons herinneren zich
den tijd nog wel, dat het een ergernis was,
als men Vaderlandsche Geschiedenis moest
studeeren.
Ik heb intertijd nog moeten leeren uit
een boek, waarvan de schrijver zijn spotzucht
botvierde, waar 't maar even mogelijk was.
Zoo bv. als hij verhaalde dat in de 18e
eeuw de paalworm onze zeeweringen danig
teisterde en opgeteekend heeft, dat met het
oog op deze bezoeking door de Overheid
biddagen uitgeschreven werden, laat hij er
smalend opvolgen, met tergend 1 ppen-krul-
len 't Mocht niet baten
Van een ander herinner ik me, dat hij
sarrend opmerkte, hoe de Engelschen en
de Schotten, met elkander in strijd, beiden
God om de overwinning a nriepen, om dan
bijterig op te merken >Doch de Heer der
legerscharen was natuurlijk aan de zijde van
de sterkste partij
Men kan zich voorstellen, hoe partijdig
zulke mannen de historie verhaalden en hoe
onze geestverwanten, in wat eeuw ze ook
leefden, geen goed bij hem konden doen.
Welk een uitkomst voor onze kringen
was toen het »Handboek« van Groen van
Prinsterer Nu nog, dertig jaar na zijn dood,
dankt menigeen hem in zijn hart, dat hij
den tijd wist uit te koopen en de moeite
niet te veel achtte, om dit monumentale
werk te voltooien.
Maar Groen was partijman.
Dat is een partijdig man, lasterden onze
tegenstanders, die stokstijf staande hielden,
dat men alleen door bij hün partij zich
aan te sluiten, onpartijdig zijn kon
»Wie onpartijdig zijn wil, moet beginnen
met partij te kiezen,zei Groen,
Daar begrepen ze niets van.
»Wie onpartijdig zijn wil, moet beginnen
met vrijzinnig te worden,* zeiden ze.
En daarom werd Groen met zijn boeken
genegeerd in die kringen.
Dat was een partij-boek
Toch kwam er een kentering.
Mannen als Frou, Bakhuizen, v. d. Brink
e.a. stonden op, gansch geen i-GroenianeD,*
maar die toch op vele punten den calvinisten
uit vroeger eeuwen in bescherming namen
tegen de verguizing dezer eeuw.
Daardoor trad verbetering in.
En thans, nu we het laatste of achtste
deel van prof. Blok's >Geschiedenis van het
Nederlandsche Volk* doorbladeren, hier en
daar aandachtig lazen, zijn we toch dankbaar,
ziende hoe we sinds 50 jaren zijn vooruit
gegaan
Prof. Blok is niet een der onzen.
En van de Vrije Universiteit* en uit
den kring, dien zij langzamerhand vormt,
wachten we, eer we wederom vijftig jaren
verder zijn nog een gansch andere »Geschie-
denis van het Nederl. volk
Terecht heeft dan ook De Standaard*.
den hoogleeraar reeds op enkele feiten ge
wezen, die een calvinist onmogelijk had
kunnen begaan.
Doch dat alles neemt niet weg, dat door
het gansche werk de zucht straalt, om wer
kelijk onpartijdig te zijn, om zich te verplaat
sen in den gedachtengang van het zieieleven
óók van hen met wie men in zienswijze en
beginselen verschilt en dat de hoogleeraar
ook tot onze geschiedbronnen is gegaan,
om zoekend en vergelijkend, tot de kennis
der waarheid in de historie te komen.
Dat is een groote vooruitgang
Vroeger was d« historie, in de handen
van de schrijvers uit het midden der negen
tiende eeuw, een karwats, waarmee de >fij-
nen« op hun blooten rug kregen, ten spot
van al wat ^verlicht* en ^vrijzinnig* was.
De kat-in-'t donker-knijpende fijnen,
weet ge
Maurits, glimmend van pret door 't venster
glurend, als 't hoofd van Oldenbarnevelt in
't zand rolt en nog wei meer van dien onzin.
Prof. Blok behandelt in dit laatste deel
ook de staatkundige en politieke gebeurte
nissen der 19e eeuw en daaruit pikten we
zoo eenige graantjes op, die 't meenemen
nog wel waard zijn.
In verschillende geschiedboeken, die bij
de openbare opleiding gebruikt worden, kan
men lezen, dat de bekende April-beweging
vooral uit den antirevolutionairen hoek kwam
en Groen als een der aanvoerders had.
Ook in het debat met tegenstanders is 't
me meermalen overkomen, dat óns dat
zaakje in de schoenen geschoven werd.
Daarom is 't wel goed, even te noteeren,
wat Prof. Blok hiervan zegt
»Groen van Prinsterer, hoewel de wijze
van de invoering [de, bisschoppen] even
scherp hekelend, achtte het recht der Katho
lieken >onaantastbaar« en werd daarom
door velen als »crypto-Katholièï,« als »ver-
rader van Vaderland en Kerk,* als avriend
en bondgenoot dar Jezuieten* veguisd. Dat
is iets anders dan aan 't hoofd der bewe
ging te staan
Ziehier hoe Blok met 'n paar woorden
Verteerbaarheid van rauw, zacht- of hard
gekookt ei. Hierover werd aan vitff hoogle'eraren
in ons land hun meening gevraagd. Ziehier hun
antwoord; het lichtst verteerbaar was volgens:
Prof. 1Sterk gestremd eiwit (dus hard gekookt.)
Prof. 2: Hard ei, maar niet te hard.
Prof. 3: Rauw en zacht eigenlyk, hard iets
moeilijker.
Prof. 4: Rauw ei sneller dan hard gekookt.
Prof. 5: Niet zoo in 't algemeen te beantwoorden;
raadpleeg uw huisdokter. Nu weet men het.
Een zesde professor gaf nog als zijn meening
te kennen, dat een hard ei even gemakkelijk en
spoedig verteert, mits het goed fijn gekauwd
wordt.
O
de ledige aren ieekent die Van Hall als de
oogst van dit holhoofdig anti-papisme bin
nenbracht
3.Groot was de teleurstelling der anti-
roomschen overdeze Wet, die aan alle
kerkgenootschappen volkomen vrijheid van
organisatie liet, fmits die organisatie ter
kennis der Regeering werd gebracht
Och, ja de bisschoppen zijn er gekomen
en zitten noggeestelijke wapens helpen in
dezen strijd, geen anti-papistisch marktge-
ichreeuw.
Wil men nog een fijn snuifje van dezen
historiekenner, dat velen zijner vrijzinnige
partijgenooten de tranen in de oogen bren
gen kan?
Teeken het aan in uw "notitieboekje als
soms d» Roodhuyzen's en dé Reyne's weer
mit veel ophef komen eischen, dat uw
dominee's zich [toch buiten denj'politieken
strijd zullen^ houden en »neutraal« blijven
bij de groote worsteling der beginselen, die
alle eeuwen door gestreden werd.
Zie het hier bladz. 184 en 185 van
zijn achtste of laatste deel
»Ann de zijde der liberalen stonden
alle Kerkelijk modernen, de volgers van
Scholten en Keunen, van Opzoomerende
Therbuger school, die thans op de kansels
van stad en dorp een aantal voorgangers
telden, machtig door hun woord, machtig
door hun meer tot het"verstand,'jdan tot
het gemoed sprekende leerstellingen.
Allen te zamen schaarden [zij] zich
geestdriftig aan de zijde van de staatkundig
liberalen, die hier en daar een oogenblik
hun noodlottigen inwendigenj;strijdjtrach-
ten te vergeten.
Dit waren de. moderne dominees[uit '66
v.v. Toen was 'n predikant, die zich >met
geestdrift* in) de politiek mengde 'n gewild
artikel
En wie tenslotte teekening wil hebben
de kracht, de energie, de 3>geestdrift,de
zelfopoffering enz. door de vrijzinnige begin
selen gewekt, leze hoe prof. Blok het con-
terfeitsel geeft van de liberale partij in 1874.
de liberale partij, uitgeput en ge
sloopt, hoewel nog meerderheid,* in de Ka
mers, scheen onmachtig om de regeering
nog langer te voeren, oneenig en onsamen
hangend als zij na Thorbecke's dood nog
meer was geworden, een szelfmoordenaresa
die op haar itreurig sterf bed« slechts een
schaduw van vroegere kracht had ge
toond.»
Hoe zal de beschrijving luiden, als de
professor nog een tweeden druk mag beleven
van zijn standaardwerk en 1908 beschrijven
moet p
Hij kon dan met een korte verwijzing
volstaan.
Aldus: Zie bladz. 130!
UITKIJK.
Cursiveering van mij.
-;nd
i' >st
Drinken bij het eten. In de maag worden de
spijzen van maagsap doorweekt. Bespoelt iemand
zijn spijs met water, wijn, bier, koffie of thee,
dan zal dit voedsel niet meer van zuiver maag
sap worden doortrokken gedeeltelijk zal het door
de toegevoegde dranken worden doorweekt. Wie
veel drinkt verdunt het maagsap op zulk een
wijze, dat het geen diensten meer bewijst: bij
brengt een' last, in de maag. Nog erger is het,
wanneer iemand al drinkende het eten kauwt.
Dan spoelt hij het, zoo men zegt, door de keel,
en het mondspeeksel, dat het zetmeel in suiker
moet veranderen, doet weinig of geen dienst.
Ongetwijfeld ontstaan een groot aantal maag
kwalen door onmatig driDken bjj het eten. Veel-
drinkers klagen in den regel over gebrekkige
spijsvertering.
J
li
v
«I