EERSTE SLAO.
Zaterdag 18 Januari 1908.
22sU' Jaargang N°. 1312.
A n tirevolu tionair
voor «le %ui«lliollaii«lNclie en Zeemvselie Eilanden,
IN HOC SIGNO VINCES
r -r
f
Als.
Democratie.
fid.)
9.30
9.54
10.07
10.05
10.40
10.53
11.16
7.17
7.39
7.57
8.45
7.28
8.20
8.34
8.50
7.30
7.42
7.52
8.05
8.45
7.28
8.10
8.23
8.31
8.40
9.16
9.30
9.42
10.05
10.16
11.16
9.30
10.2o
10.3Q
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden franco per post 50 Cent.
Buitenland bij vooruitbetaling f 4,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
UITGEVERAdvertentiën 10 Cent per regel en 3/2 maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en 4/3 maal.
t -D vJ IS xV rl U V Üj In Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
SOMM ELiLSDIJK. Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Telefoon Intercomm. So. 2. [f Advertentiën Worden ingewacht rot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 uur.
4ÏIe stukken voor «ie lte«ia«*fie lifKteiiifi, 4dverfenliën e» verdere Idmitiislrulie fs-anoo toe le zeilden aast den Ulyever.
6.05
7.35
7.45
7.05
7.15
8.45
7.35
7.50
7.—
7.15
5.30
7.15
11.—
11.10
11.35
11.58
12.22
11.10
11.36
12.29
12.35
12.58
1.14
1.44
1.56
8.52
9.23
9.37
9 49
10.05
10.18
10.26
10.30
9
9.05
9.11
9.25
9.45
9.52
10.03
10.35
9.49
10.—
10.05
10.12
10 23
10.33
8.55
9.06
9.17
9.25
9.29
9.40
P I
*3.* Kiezersteelt.
Denkt om de nieuwe kiezers, man
nen! We gaan een onzekere politieke
toekomst in en dus is 't noodzakelijk,
dat we al onze mannen hebben, om
in critieke dagen te helpen naar Rechts
natuurlijk.
Een ieder onzer doe zijn uiterste
best om kiezers te werven. Laat men
nu geen tijd en geld ontzien. Gaat 'Ir
Bestuur eener Kiesvereeniging er zelf
niet op uit, dan de Sectie-Commis
sarissen, op wier weg dat werk ligt
en kan dat ook niet, dan maar par
ticulieren een goed daggeld gegeven
en die kunnen binnen een week heel
wat nieuwelingen op 't dorpshuis bren
gen
Wij op Flakkee moeten een flinke
meederheid hebben; want dat Landje
van Schouwen is een nagel aan de
kist; was dat stuk er maar af. ja dan
stond de zaak best; maar dat Eiland
geeft ons 't grootste verdriet met z'n
treurige cijfers voor Rechts.
En daarbij komt nog, dat Stad. Bom
mel en Plaat bij Brielle behooren,
zoodat we daarmee ook al weer achter
uit gaan.
Doch winnen is mogelijk! 'tlsin
1901 gezien.
Maar dan ook alle hens op de
kiezerslijst.
En als alles nauwkeurig wordt af-
gevischt dan vreezen we niet.
Den heer Patijn zagen we graag
door een antirevolutionair vervangen.
Laat ons werken en moed houden
Was dat Landje van Schouwen er
maar niet bij! Doch we zitten er nu
eenmaal aan vast; en als we dus over
winnen, is die victorie dubbel zoo mooi.
Voorwaarts! kiezers zoeken!
anti-
Als er een Rechts Kabinet optreedt
is er werk genoeg aan den winkel.
De Verzekeringswetten alleen nemen
reeds een vol jaar in beslag Ouder
domspensioen ziekte ontwerp Onge
vallenwet vi or de landarbeidersidem
voor de visschersherziening der
Ongevallenwet van 1901 waarlijk,
als deze in één jaar in 't Staatsblad
mogen komen, dan zou dat voor heel
het nationale leven van enorme betee-
kenis en waarde zijn. Nochtans we
twijfelen of dat wel in één jaar zal
verwerkt worden.
Behalve dat, krijgen we het Admi
nistratief Recht, een vijf- of zestal
wetsontwerpen, waaraan mr Loef, de
oud Minister van Justitie, de eerste
hand heeft gelegd, en door Minister
van Raalte overgenomen en uitgebreid;
een ontzettend omvangrijk werk, wie
het ook maar oppervlakkig heelt nage
lezen en overdacht.
Behalve dat, de reorganisatie van
't Onderwijs in verband met het rap
port van de Ineenschakelingscommis-
sie. Evenzoo een uitgebreide arbeid
en waar men in de Kamers nog al
graag over praat; wat dus beslist,
adres aan vroegere ontwerpen, lang
duren zal, eer zulk een omvorming
en betere aaneensluiting enz enz. in
't Staatsblad zal staan.
Laat nu nog eens rusten bet Defen
sie vraagstukhet Kiesrecht en de
Invoerrechten, die ook door Rechts
aan de orde zullen en moeten gesteld
'worden. Idem het Wetboek van den
Arbeid
Laat staan de afwerking van allerlei
kleinere ontwerpen door dit Kabinet
nagelaten.
Laat staan, dat er voor den Midden
stand nog niets is gedaan, en er toch
misstanden zijn, die om voorziening
eischén oneerlijke concurrentiecre-
dietwezen middelbaar technisch on
derwijshandelsscholen.
We zullen maar niet voortgaan,
want er is geen eind aan de opsom
ming, van wat er voor Rechts nog te
doen is.
En dat kan tot stand komen
Nu is niets gewrocht dan 't Arbeids
contract en een niet heel gelukkige
verbetering van de Lager Onderwijs
wet. De rest is van weinig beteekenis.
Als Rechts weer eens optreedt
en krachtig regeert, gaan we een
mooie toekomst tegemoet. Voor den
werkman zegenrijk
Wie is door dit afgetreden Kabinet
nu wijzer geworden over het idee
Democratie.
Toen het vorige Kabinet regeerde,
was het woord «reactionair,® en «on
democratisch® schering en inslag.
De Speetwet was reactionair, zei
men in, 1903. Maar minister Veegens
liet de Speetwet voor-wat ze was. Ze
werkte best, zei hij ergo, hij hield
zich bij 't ouded.i. ook reactionair.
Het arbeidscontract van mr. Loef
was in de artikelen van staangeld en
opzeggingstermijn reactionair, werd
verteld. Minister van Raalte en de Ka
mer hebben de artikelen aangenomen
zonder wijziging, üok hier geen meer
dere democratie ook dus reactionair.
De Tariefwet-Harte was reactionair;
maar over de finantieele ontwerpen
van De Meester wordt nu gezegd, dat
ze in hun progressie allesbehalve demo
cratisch zijn, terwijl over de verhoo
ging van den jeneveraccijns van 63
op 90 gld (of bij gewijzigd ontwerp
84 gld) al heel ongunstig wordt ge
sproken als niet in 't belang des volks.
Minister van Raalie wekt de Konin
gin tot gratie op voor een paar fabri
kanten, door wie de Arbeidswet aller-
schromelijkst was overtreden, wat den
dood van een labriekskihd tengevolge
had De stakingswetten van 1963 wer
den voor ultra reactionair uitgekreten,
maar de gratieverleening was geen
greintje minder.
Minister Kuiper gaf hoogeré subsi
die aan de Chr scholen 't was fameus
reactionair, vertelde men. Maar Minis
ter Rink vaart in 't zelfde schuitje en
is dus dito reactionair
Neen! wie van dit Kabinet demo
cratie wil leeren, moet acht geven op
de Defensie en de Grondwetsherziening.
Een ötaalnacht, die de legerhervor-
ming den doodsteek gaf; in 't leger
kwaad bloed zette en allerlei wrevel
uitloktetenslotte den ontwerper zijn
Ministerszetel kostte. En een Grond
wetherziening, waar alleen de Socialis
ten wat mee ingenomen zijnmaar
als die blij zijn meteen wetsontwerp,
moet men voor democratie een omhei
ning zetten met flink prikkeldraad;
want hun democratie is bij Kiesrecht-
ontwerpen wat al te bar.
Dit Kabinet democratisch Dwaas,
die het beweertEn waar het zich
naar zijn inzicht democratisch ont
plooit, daar wil maar één partij ervan
gediend zijn de Socialistische
Jenever op 't ijs.
Het is uitnemend, dat door allerlei
pen den verkoop der jenever op 't ijs,
wordt tegengestaan.
In Nieuwe Tonge lager er dronken
op 'tijs; groot en klein.
In Stellendam waren priksleerijders
boven der theewater.
En in Middelharnis en andere plaat
sen zal het wel niet veel beter zijn
er loopen, naar de geruchten gaan,
ook te Middelharnis lui rond met de
jeneverflesch onder de jas. «Lust je
een beetjie?«
't Is jammer, dat ook op de ijsbaan
de jenever een rol gaat spelen.
Indien dat door de politie eens kon
worden belet, zou zij zich zeer ver
dienstelijk maken.
En laat ieder toezien en zijn waar
schuwende stem laten hooren Want
door den drank wordt het ijsvermaak
een schandalige preteen kermis nog
gevaarlijker dan die in 't dorp en
aanstootelijker.
OP DES UIVH1JH.
Tusschen Kerstmis en Nieuwjaar 'd paar
dagen vrij hebbende, las ik »ln 's levens
opgang,het boek van Seerp Anema.
Een Calvinistisch Friesch-Hollandsche
levensroman.
ï- Dat het bock meer dan gewoon de aan
dacht trok, is elk couranten-lezer bekend.
Zelfs de ïOude Wereldzee« vermocht niet
geheel, die aandacht af te leiden en onze
bladen schreven kolommen vol over het
Dieuwe boek.
De Heraut, kort geleden, had,er een
groot artikel over.
't Is mijn doel niet, op deze plaats nog
eens over te doen, wat in dit blad reeds
door zoo bekwame hand geschiedde, maar
wel wensch ik even de aandacht te vestigen
op een zinsnede m de Heraut, waarin de
sstrekking« van Anema's' boek zoo juist
wordt weergegeven.
De Heraut schrijver dan zegt
»Het is niet macr alleen geschreven
voor de esthetische genieting, maar ook
om te winnen voor en op te bouwen
in het calvinistische geloof. In dat cal
vinistische geloof onzer dagen, hetwelk
de synthese is tusschen de onwrikbare
zielsoverluigiug van Calvijn aangaande
Gods souvereiniteit en het, door een
ervaring van meer dan drie eeuwen,
aan inhoud zooveel rijker bewustzijn van
den hedendaagschen cuhuurmenscb.«
Eu aan 't slot van de beoordeeling heet
het nogmaals en het is moeilijk voor
tegenspraak vatbaar dat dit boek ge
schreven is, met het doel, om in dekrin
gen der tegenstanders voor het heden-
daagsch calvinisme sympathie te wekken.
Volgens de Heraut heeft Anema dit doel
gemist en, al onderschrijven we dit oordeel,
zoo zonder meer, niet 't is thans niet
m'n doel, daar verder op in te gaan.
Er is iets anders, dat me ditmaal bezig
houdt.
Op het streven zelf wensch ik le wijzen.
Het calvinisme toch delft zijn eigen graf,
indien het niet alzóó zijn tijd en zijn taak
verstaat, dat het ver over dien ringmuur
van zijn eigen erf, het terrein overziet, ver
kent en tracht te veroveren.
Niet altóós is het tot die taak geroepen.
Er is een tijd geweest en de mees
ten onzer hebben hem gekend en beleefd
dat het calvinisme te onzent zich moest
beperken tot het eigen erf.
Geheel zoek geraakt is het hier nooit.
Maar van den schoonen boom, die in de
ióe en 17e eeuw het gansche terrein'van
ons vaderlandsch leven overschaduwde,
waren tegen 't eind der achttiende de tak
ken afgehouwen de kroon was allang
verdord en de bemoste tronk was^door
struikgewas en slingerplant geheel aan 't oog
der wereld onttrokken.
De wortel alleen leefde nog.
Uit dien wortel groeiden toen, in de
19e eeuw, nieuwe scheuten.
En met verwondering zagen de mannen
dezer wereld, die een ganseh andere levens
beschouwing deelden, dat het calvinisme
niet dood was.
Het had zich jarenlang staande gehou
den in de kringen der vromen mannen
en vrouwen, die niet meeteldenonaan
zienlijk ongeletterd ongeacht
Was 't wonder, dat die calvinisten, tol
ver over de helft der 19e eeuw, schuchter
zich op eigen erf terugtrokken Zij waren
klein in aantalzij stonden zoo vreemd
tegenover de vorderingen der menschelijke
beschaving sinds vele jaren zij waren zoo
geheel buiten het »leven« geraaktzij
misten kennis, opleiding, bekwaamheid zij
stonden nog zoo zwak op eigen beenen
moesten zich nog ontdoen van het zand
en stof der aarde, waarin het calvinisme
zoolang was verscholen geweest ze waren
achter, vele jaren, twee eeuwen achter met
hun denken, met hun kunnenze gingen
nog in het harrenas uit den tijd van pieke-
niers en lansknechten ze kenden de hand
grepen niet van den Mauser en het Krup-
geschut
Maar ongedeerd en onverminderd brach
ten ze uit dien winterslaap meê de gouden
schatten van het calvinisme, zijn wereld-
overwinnend beginselHet was en bleef
de zuiverste openbaringsvorm van de Waar
heid, door God, die alle dingen werkt
naar den raad Zijns welbehagens, in Zijn
Woord geopenbaard.
Zijn levens- en wereldbeschouwing, die
het eenmaal gebracht had aan de spits
onzer vaderlandsche cultuur, had het on
gerept bewaard
De historie herhaalt zich niet, wordt
terecht gezegd.
Dat ooit het Calvinisme in ons vader
land dezelfde plaats der eere krijgen zou,
die het vroeger had, is wel zeer onwaar
schijnlijk we kunnen het veilig aan onzen
God overlaten, wat Hij met de herleving
van het Calvinisme voor heeft,
Maar zijn taak en zijn tijd verstaat het
dan eerst, als het, na zich op eigen erf te
hebben gesterkt en gelouterd, zijn licht laat
schijnen over alle terrein des levens, en het
ook den geleerde en geletterde, den aan
zienlijke en ontwikkelde, den man van kunde,
kennis en beschaving, zegt en bewijst, dat
de Calvinistische levens- en wereldbeschou
wing in staat is, ook zijn bestaan in ware
harmonie te brengen met zijn roeping en
toekomstook zijn levensraadselen tot
oplossing brengtook hém geeft in dezen
verstand, en hart de mééste voldoening
schenkenden vormden eenigen troost,
beide in leven en in sterven.
Of ik het niet wat hoog zoek
Is er dan geen symetrie in de geschiedenis?
Geen gelijkvormigheid in de historie
't Was in de dertiende en veertiende
eeuw, dat er een adem des Geestes ging
over de volkeren dezer landen. Had het
heidendom reeds eeuwen afgedaan, toch was
het Christendom niet veel verder gekomen
nog dan de oppervlakte en het volk, dat
neerknielde, om bij de Mis het lichaam
Jesu« te ontvangen, gelijk het meendedat
getrouwelijk de kralen van zijn rozekrans
afbad en dat voorts den priester zorgen
liet, voor de zaken, die bij God te doen
zijn, kende al heel weinig van de ware
verbrijzeling des harten.
Toen begon de Geest des levens dezen
hof te doorwaaien.
En hij werk'.e in veler hart den »schrik
des Heeren«vreeze voor de stad des
verderfseen beven voor het nadeiend
oordeel.
Niet weinigen werden plotseling aange
grepen, tiidens of tengevolge der prediking
van vrome mannen, die God verwekte
mannen als Groote en Brugman en anderen,
die op eenvoudige wijze, niet in het onbe
grijpelijk kerkslatijn, maar in de landstaal,
den weg des Heeren uitlegden, naar het
licht, dat hun geschonken was.
Duizenden, mannen en vrouwen, keerden
zich af van de ijdelheden der wereld.
Zij hadden een »inslag« gekregen, als
't volk het naïef uitdrukte.
Devoten werden ze geheetenvromen
eeuwen later zou men zeggen fijnen.
Het woord van Augustinus, wiens ziel
geen rust kende, tot zij rust vond in God,
was hun levensparool. De mystieke gemeen
schap met den volzaligen God in Christus,
werd naarstiglijk door hen gezocht, al
dwaalden ze ook jammerlijk af op vele
bijpaden der roomsclie kerk en al vervielen
ze niet zelden in een ziekelijk mystieisme,
dat bij bevindingen en openbaringen leefde,
met verkleining van het eenvoudige Woord
van God.
Uit de wereld trokken ze zich terug.
Op eigen terrein in eigen kring sticht'ten
ze elkander. Ze waren iets aparts schuw
den zooveel mogelijk de aanraking met de
bezoedelde wereld. Van meet af stonden
ze buiten het Heven.Wie zich onder de
»devoten< schaarde, was voor de Maat
schappij, derr Staat, de Kunst en de Weten
schap zoo goed als verloren.
Door de 15e eeuw heen ging de kring
der devoten in de zestiende over.
Toen de wereldschokkende Reformatie
ook hen opriep tot kiezen.
Sommigen gingen toen mis. Verliepen
zich in anabaptistische buitensporigheden of
vielen terug tot de roomsche kloosterge
woonten
Maar veler hunner volgden óók op de
goddelijke roepstem, die uit Genève tot hen
kwamhun geloofsleven verdiepte, verin
nigde, verhelderde zich bij het licht dat de
groote Leeraar der Kerk bezig was te
ontsteken en als Calvinisten werden ze zich
hun grootsche levensroeping bewust.
En ze wist'ten niet, voor ze de cultuur
dier dagen leid''den, in plaats van volgden.
Nog eensDe historie herhaait zich niet.
Toch is er symetrie in de geschiedenis.
De geestelijke verwanten van de »devoten«
der 14e eeuw, zijn bij de vromen» der
18e en 19e eeuw zeer goed aan te wijzen.
En in beide tijdvakken heeft het calvi
nisme zich uit die »vromen« ontwikkeld
heeft het zich gedurig uit hun rijen versterkt
heeft het uit hun geloof zijn geloofskracht
opgezogen.
Dat het dan nu gelijk toen ook
verstaan moge, zijn taak en zijn tijd
UITKIJK.
Voor lisais era Hof.
Menigeen denkt nu misschien aan den aanleg
of verandering in den aanleg van zfin tuin.
Misschien, dat hij daarbij zijn voordeel wit doen
met de inzichten van hen, die het stijve en on
natuurlijke in onze tuinen afkeuren en door het
volgen van de natuurwetten meer natuur-, meer
kunstschoon in den tuin willen brengen.
„Geen lijnen in den tuiD, vreemd aan het
natuurlandschap", wordt door die mannen ge
predikt. Wü moeten afstand doen van de onna
tuurlijke lijnen van paden, perken en gazons,
zonder echter te gaan meenen, dat slordigheid
en wildernis als synoniem moeten worden be
schouwt met natuur en in een' natuurtuin alles
in het wild behoort te groeien en het onkruid
niet verwijderd mag worden.
De vele geschoren gazons maken de Hollandsche
tuinen stijf en dragen vooral in de stadstuinen
er toe bij om van de beschikbare ruimte een
vierkanten omheinden tuin te maken, slechts
langs de muren en schuttingen met heestergewas.
Het effect zal verhoogd worden, ais men door
heestergroepeeringen niet op elk punt den gehee-
len tuin kan overzien.
Waarom de Rhododendrums en de Azalea's in
perken geplaatst?
Waarom niet in plaats van gras hier en daar
andere plantjes genomen, die ook's winters groen
blijven en des zomers bloeien en zooveel gele
genheid schenken om vaste planten en bloemen