voor de Zuidhollandsclie en ZeeHw§che Eilanden.
f'
Woensdag >11 Februari 1907,
2Isl" Jaargang 'N°. I'JB).
A ntire m J n air
Orgaan
IN HOC SIGNO VINCES
de beste
T. BOEKHOVEN.
Beleefd Versoek
Adrertentiën 10 cent per regel en 3/2 maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en k/3 maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
uitgever
De Administratie.
Sets over Siüssen.
Iets over Rijssen.
8,-
8,50
8,-
8,50
Sommelsdijk. Zaterdag j.l, verriclii
dhr. L, Mullen van Meppel in de openbar
school alhier zijne goocheltoeren De kim
deren hadden uhbundige pret het eend J j
oogenblik konden ze hunne oogen niet ge-f!
looven van al het wonderlijke, het anae
oogenblik moesten ze hun lijf vasthoudei
van 't lachen, Ten slotte bedankte de heji
M. de onderwijzers voor de hem verleenje'
hulp en beloofde bij een volgende geleggn;
heid nog eens terug te komen.
Riddelharuis. Zaterdag werd van een
overleden dorpsgenoot, wegens den aard"
der ziekte waaraan hij gestorven was, het
bed met al zijn toebehooren verbrand.
Den Bommel. De Commissaris
Koningin in Zuid-Holland, deelt mede
de uitoefening der jacht op klein wild wol
gesloten op 30 Maart a s.
Oude Tonge. Bij publicatie is beken
gemaakt dat op Zaterdag 2 Maart des n.r
3 .30 uur de aanbesteding zal plaats hebb,
van het rijden van grint van de Kaai alhi
naar de wegen.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte dia zij beslaan.
Advertentiën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 nnr.
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden franco per post 50 Cent.
Buitenland bij vooruitbetaling f 4,50 per jaar.
ifzonderlijke nummers 5 Cent.
Telefoon Intercomm. No. 3.
Alle sf.sifefeen v«or «Ie Étedaclle bestemd, Adverceïatléo eis verdere Administratie franco toe te zenden s&mm de§8 Uitgever
aan onze abounés, die van woon
plaats veranderen, om bij het nieuwe
adres OOli de OSlde woonplaats
op te geven.
De heer H. Schoonejongen Jacobsz.
te Zeist heeft Rijssen bezocht, en het
geen hij daar zag, hoorde en overlegde
met firma en stakers in de sNeder-
lander« geplaatst
Wie een kijk op de toestanden daar
hebben wil, leze het stuk, dat we in
zijn geheel overnemen
Mijnheer de Redacteur
Nadat ik het schrijven van den heer
Hovy gelezen had over zijn bezoek te
Rijssen, werd ik met medelijden jegens
de werkstakers vervuld. Volgens zijn
schrijven werken er te veel arbeiders
aan de fabriek. Indien de oudsten
door jongeren werden vervangen dan
zou het werk met beter gevolg kun
nen geschieden. De tegenwoordige pa
troons zien er echter tegen op om
zich van de minder geschikte krachten
te ontdoen Dat wordt door hem ge
prezen maar toch acht hij het nood
zakelijk om op den duur tot betere
toestanden te geraken. En als nu
waarlijk de patroons eens tot dezen
maatregel overgingen, en daardoor
werkelijk loonsverhooging verkregen
werd, zou dan zulk een lotsverbetering
der jongeren, niet te duur betaald zijn?
Zulk een gevolg kan toch zeker den
wensch der stakers niet zij nen
toch zou het daarop kunnen uitloopen,
ja moet het daarop uitloopen, als beide
partijen tot toegeven ongeneigd blijven
Vooral bestaat dat gevaar in Rijssen,
wijl er meer aanbod is van werk
krachten, dan er op de fabriek noodig
zijn. En daarom had ik medelijden
met de stakers, daar bij langen duur
der staking, waarschijnlijk er een
dergelijk ongewenscht gevolg uit zal
voortvloeien,
Om mij wat meer-met den werke-
lijken toestand te Rijssen op de hoogte
te stellen, ging ik er eens een kijkje
nemen. Tot mijn blijdschap trof ik in
het hotel, waar ik mijn intrek nam,
een oude bekende aan, die plaatselijk
voldoende op de hoogte was om mij
rond te leiden. Dit was een waar genot
voor me. En heel op mijn gemak kon
ik nu overal eens een kijkje nemen.
Het viel mij op, zulk een wonderlijke
bouworde als er in dit plaatsje gevolgd
werd. Of liever gezegd, hoe onordelijk
daar gebouwd wordt, want van bouw
orde is geen sprake. Een groot deel
huizen staan daar, een paar straten
uitgezonderd, met het woonvertrek
van den weg afgekeerd. Met den ach
tergevel zijn de woningen naar de
straat gekeerd. Dit zijn voornamelijk
woningen van mensehen, welke wat
land bebouwen en tegelijk op de fa
briek arbeiden. Deze wijze van bouwen
is zeer strijdig met alles wat op zin
delijkheid of eenige netheid aanspraak
kan maken, vooral wijl aan vele wo
ningen een schuurtje verbonden is.
Voorts alles wat op andere plaatsen
achter de schuur ligt, zooals mest
erizen alzoo voor anderen niet in
het oog valt, dat ligt daar ook achter
de schuur, maar komt daardoor jaist
aan de straat eene plaats in te nemen.
In een groot deel dezer plaats staat
dus, wat achter moest staan vóór,
en wat vóór moest staan achter. Welk
een indruk zoo iets op eiken vreem
den bezoeker moet maken, kan ieder
bevroeden Als dan ook in enkele
tijdschriiten kiekjes gegeven worden
van Rijssen's woningen, dan ziet men
menigmaal wel de schuur, wijl die
aan de straatzijde is, maar niet de
woning. Dat zulke toestanden, welke
daar steeds geweest zijn, en naar men
mij mededeelde, door de bewoners
zelf gewild worden, wijl hun die tot
gemak verstrekken, in geen verband
staan met de werkgevers op de fabriek,
is nog al duidelijk. Alleen door eene
gemeente-verordening zou daarin ver
andering kunnen komen.
Nu ik zoo iets van het uitwendige
gezien had, wilde ik ook nog wel iets
van het inwendige in oogenschouw
nemen. Om daartoe gelegenheid te
vinden begaf ik mij naar het kantoor
der fabriek Op de meest voorkomende
wijs ontving men mij. Men stelde mij
voor, de fabriek eens te gaan zien,
wat door mij gaarne werd aangeno
men. Voor zoover ik kon oordeelen
was deze inrichting zeer voldoende.
Slechts enkele menschen waren aan
het werk. Ze lieten enkele machines
loopen, opdat men den volgenden dag
geen stoornis zou hebben. Want dan
zou men met 270 werklieden begin
nen te werken. Na dit bezoek werd
mij iemand medegegeven om de ar
beiderswoningen en gezinnen te be
zoeken. In vele, omtrent naast elkaar
gelegen woningen ben ik geweest,
zoowel bij stakers als bij niet-stakers.
Allen van menschen, die f 6 tot f 8
in de week verdienden. Het leek wel
of ieder gezin een varken gemest had
in den vorigen zomer, want omtrent
in alle woningen hing het grootste
gedeelte daarvan nog aan den zolder.
In de meeste dier woningen stonden
aan de ééne zijde van het vertrek
twee of drie kasten naast elkander,
waaronder één linnenkast. Aan de
andere zijde van het vertrek vindt
men twee bedsteden, en in het midden
tusschen die bedsteden een deur,
welke toegang verleent tot eene ruimte
waarin ik meen nog een bedstede
gevonden wordt, terwijl aan een der
andere zijden een deur toegang ver
leent tot een overdekte werkplaats.
In de woningen zag het er tamelijk
gezellig uit, en ze waren door een
kachel goed verwarmd. Alleen het
steenen plaveisel met zand bestrooid,
wat tamelijk algemeen daar gevonden
wordt, vond ik niet gezellig. Zulk een
woning wordt verhuurd voor f 0,70
per week, en die met een schuurtje
kost, naar ik meen f 1.
Gelijk ik reeds mededeelde, bezocht
ik zoowel de stakers als de niet-stakers.
Met een der stakers, waar alles er
even net uitzag, knoopte ik een gesprek
aan, en vernam van hem, dat hij f8
per week verdiende. Hij had een
vrouw, maar geen kinderen. Ik vroeg
hem, waarom hij staakte, wijl hij
zeide geen reden tot klagen te hebben.
Wel mijnheer! antwoordde hij, als
ik niet mee doe met de stakers, dan
zien ze mij er mijn leven lang op
aan, en dat wil ik voorkomen. Van
bevoegde zijde vernam ik echter, dat
het meest streng godsdienstig deel der
werklieden niet staakte. Daarmede
wilde men echter niet beweren, dat
die menschen geen leemten zagen, en
niet met blijdschap eenige levensver
betering voor sommige afdeelingen
zouden begroeten, of in enkele dingen
geene verandering begeeren, o neen
als men dat meende, zou men zich
vergissen. Maar zij wilden dat alles
niet zoeken langs den weg van staking.
Het blijkt dus wel, dat er op dat ge
bied in Rijssen nog verschillende
stroomingen zijn,
üf de patroons in staat zijn om
hooger loonen te geven, kan door mij
niet worden beoordeeld, doch daar
over loopt de zaak naar mijne ziens
wijze niet. De patroons hebben f 9000
vermeerdering van loon aangeboden
en de arbeiders vragen f 16000. Dat
verschil van f 7000 over 1000 arbei
ders kan noch bij patroon, noch bij
arbeiders oorzaak van het doorzetten
van hnn eisch zijn. Het loopt een
voudig over de vraag, wie zal hier
overwinnaar zijn
Betreffende de loonen, daarvan
werd mij opgave verstrekt over de
week van 19 tot 24 Nov. jl. Dus onder
de loonregeling zooals de patroons die
wilden invoeren. Wij zullen hier
alleen maar de wevers aangeven,
waarvan er 259 zijn, als wij er de 6
iaagsten aftrekken, omdat daaronder
minwaardige leerlingen zijn. Alles is
per week gerekend. En dan verdienen
19
48
wevers
43
48
35
15
'14
6
10
9
4
4
2
2
f
a
D
6,50
7-
7,50
9,—
9,50
10,—
10,50
11
11,50
12,—
13-
13,50
6,
6,50
7-
7,50
9,-
9,50
10,-
10,50
11-
D ll,r0
12 50
13,—
Het blijkt dus dat deze'menschen
f 8,20 dooreen verdienen.
Uit deze lijst, waarbij we nog andere
zouden kunnen voegen, moge blijken
dat de loonen niet hoog zijn, maar
er blijkt ook uit, dat er van honger-
loonen, zooals sommigen beweerden,
geen sprake is. En zeker zou menig
land bouwarbeider de wereld te rijk
zijn, als zijn verdiensten tot zulk een
hoogte klommen.
Naar mijn oordeel komt de staking
dan ook niet yoort uit den nood der
gezinnen, vanwege te geringe inkom
sten over het algemeen, maar veel
meer uit de gevestigde meening, dat
de patroon eenig hooger loon kan
uitkeeren en toch nog eene behoorlijke
winst overhouden. Indien deze dan
ook kon bewogen worden, om over
het betrekkelijk geringe verschil heen
te stappen en de regeling der arbei
ders, zooals zij die voorstelden, te
aanvaarden, dan zouden velen zich
daarover zeker verblijden. Maar wijl
aan de patroons geen tijd gegund is,
om de gunstige uitkomsten hunner
nieuwe regeling, welke zij wilden in
voeren en reeds ten deele in werking
gebracht hadden, te doen uitkomen,
zullen zij zich denkelijk nimmer daar
toe laten bewegen,
Toch acht ik het niet onmogelijk,
dat dit geschil tusschen patroon en
werklieden nog op eene voor beiden
bevredigende wijze wordt vereffend.
Ik acht de mogelijkheid zelfs niet
uitgesloten, dat een veel beter uit
komst wordt bereikt, dan door het
voorstel der arbeiders zou worden
verkregen, als het werd ingevoerd.
Indien het standpunt der arbeiders
hoog genoeg is om mede te willen
werken tot verbetering van den toe
stand van dezulken onder hen, die
daaraan de meeste behoeften hebben,
dan acht ik de mogelijkheid niet uit
gesloten, dat zij de patroons bereid
vinden een groot gedeelte der som,
zoo niet de geheeie som, waarover
het geschil loopt, daaraan ten offer te
brengen En wie zijn ze, wier toestand
het meest, ja zeer ernstig om verbe
tering vraagt? Naar mijn oordeel zijn
dat de jonge mannen, die kleine kin
deren hebben. Deze jonge mannen
hebben geen bijverdienste van vrouw
of kinderen, en moeten dus alleen
alles verdienen, wat tot ondeahond
van het gegeele gezin noodig is. Indien
zulke mannen een loonsverhooging
genoten van f 0,25 voor ieder kind
dat ten hunnen laste was, tot zoolang
een der kinderen aan den arbeid tot
steun van het gezin deel kon nemen,
dan zon deze regeling voor zulke
gezinnen tot een waren zegen zijn.
Uit zulke gezinnen moeten de krachten
der komende werklieden voortkomen.
En daarom dienen deze eenigermafe
bevoorrecht. Zulk eene bevoorrechting
zou elk weldenkend werkman moeten
toejuichen. De firma Ter Horst heeft
voor een dergelijke verbetering een
geopend oor. Zij gevoelt zeer wel dat
een dergelijke maatregel niet anders
dan gunstig voor de toekomst zou
zijn. Ze liet dan ook niet na om uit
te spreken, dat indien van de zijde
der werklieden zulk een voorstel ter
beëindiging der staking werd gedaan,
zij het in zeer ernstige overweging
zoude nemen.
Deze gevoelens der firma zijn door
mij aan de werkstakers ter kennis
gebracht, hen ernstig aanradende zulk
een verzoek of voorstei aan de patroons
voor te leggen, ten einde tot beëindi
ging van den thans bestaanden toe
stand te geraken
Indien de arbeiders hierop niet
ingaan, dan laten zij m. i. een scho( ne
gelegenheid voorbijgaan Ier verkrij
ging eener zeer gewenschte verbete
ring in den toestand van hen, die
daaraan de grootste behoefte hebben,
en verzwakken ook eigen positie.
Terwijl de heeren Ter Horst zeker
ook hunne positie zouden verzwakken
als zij een dergelijk verzoek der
arbeiders afwezen. Deze afwijzing
kan door mij echter niet worden
vermoed, wijl met de meeste ingeno
menheid zulk een regeling door hen
werd aangehoord niet alleen, maar
beloofd in ernstige overweging te
zullen nemen,
indien een voorstel
hunne werklieden
daartoe door
werd gedaan.
U dankende voor do plaatsruimte
noem ik mij, hoogachtend,
Uw aw. dnr.,
H. SCHOONEJONGEN Jacobsz.
Zeist, 12 Februari 1907.
Tuin- en liandbonw.
OE OP KLEIGROND OOK KALIMEST VAN
NOODE IS?
Ziedaar een vraag, die men mij onlanga deed.
En 'k wil den lezer zeggen, wat ik toen geantwoord
heb.
Een jaar of wat terug zoo sprak ik tot den
vrager zou ik aanstonds gezegd hebben; och,ik
acht kalimest op klei niet zoo erg noodig. Klei
grond is uit den aard nogal vrij rijk aan kalizou-
ten. Thans echter heeft mij de praktijk geleerd,
dat zulk een antwoord niet in orde wezen zou.
En waar 't bemesting geldt is de praktijk op 't laatst
toch maar het richtsnoer. Waar zij nu aantoont,
dat ook op de klei wat kalimest heel nuttig werk
kan doen, waar zij bewijst, dat met wat kalimest
een oogstvermeerdering teweeggebracht kan wor
den, die de waarde van het uitgestrooide kalizout
soms verre overtreft, daar mag men niet beweren
op klei is kalimest niet op z'n plaats, is kalimest
zonder resultaat.
Wie meenen mocht, dat (om met een goedkoops
soort maar te beginnen) een baal of wat kaïniet
geen voordeel geven kan, die neme dan de proef
maar eens. Wellicht, dat het hem gaat als ae heer
Barendregt op Rozenburg. Die had er bieten mee
bemest. En hoewel hij op dat gewas niet vet 1
bemerken kon van 't werk, dat kaïniet er had
gedaan, toch bleek het goedje niet onwerkzaam
op het stukje zware klei. Want aan de haver,
die er 'tjaar daarna (dat was verleden zomer
groeide, zag hij het klaar. En hij niet enkel. lede/'
die z'n oogen meebracht kon het zoo maar zien:
En menigeen vroeg aanstonds, hoe't toch kwam
dat enkele akkers van die haver zooveel mooier
stonden. Het antwoord was: 'tis ongetwijfeld
'twerk van kaïniet, dat ik verleden jaar de voor
vrucht heb gegeven.
Laat men dns niet aanstonds maar denken
op klei is kalimest onnoodig. Men nemeookin
dezen proeven. En als het resultaat da^^an be
kend zal zijn, eerst dan mag men couch
maken
Ira^baali.
Vragen en Antwoorden worden kosteloos gef I
Antwoorden of mededeolingel
zijn met hetzelfde nummer gemerkt als de i
waarop ze betrekking hebben. j
Vragen.
31. Wat dunkt U van Argricultuur-Phosphi
32 Wat is terpaardeï
Antwoorden en mededeelingen.
29 Turfstrooisel duur? In een der vakbladeiH
ik meen „de Vakbode" zag ik 't genoteerd nn
f 7,50 per 1000 K. G. gewoon en f 8,50 fijn.
30. Waarom bij 't bepalen van 't..s. g. A I
melk (niet welk zooals er door den zetterv...
gedacht) ook gelet op temperatuur? Omdat bfl
hoogere temperatuur melk, net als alle stoffen
uitzet en dus soortelijk lichter wordt.
UlaatselUfc ftieuws.
Het rijden der gemeentegrint v'.
de losplaatsen naar de daarvoor bestemc{
wegen is gegund aan den heer D. Hansoïi|
alhier welke den Iaagsten inschrijver was.
Een best paard van den landbouwer
L. Gouswaart alhier heeft Zaterdag 'j.l. op
stal een been gebroken. Het dier is ver-
kocht voor f50 aan de Gebroeders van
Driel van Nisuwe Tonge, welke het terstond 1
hebben afgemaakt teneinde naar Rotterdam
te zenden.
Tot onderwijzer van de openbare
school alhier is benoemd de heer P. van
Ooijen van Wijk bij Heusdeu.
De stichting van een nieuwe gasfa
briek »Middelharnis Sommelsdijk«, is door
den Raad dezer Gemeente met 5 tegC I
stemmen aangenomen.
Door de Gebr. Vis van Heemst is id
den polder het Oudeland alhier een vreem-'
den watervogel gevangen ter grootte vat)
een eend. De benaming van het dier kan
hier ter plaatse niet worden vastgesteld.
De Miliciens der lichting 1906, J.
Buth, O. J. v. Maastricht en A. de
zijn tegen 8 Maart a. s. in den werkelijl
dienst opgeroepen.
De lotelingen der lichting 1907 J. v
Vliet, A. Hagens en J. Mijs moeten 8 Mn I
worden ingelijfd.
Alhier zijn 8 z aangiften voor kieze
ingekomen.
Op Zaterdag, 2 Maart 1907 d'
v.m. 11 uur moeten worden ingeleveijB
de briefjes voor het rijden van grint bij d£ 9
heer Jan Mijs te Den Bommel, voorwaarde
liggen bij hem ter lezing.
Aan de Wed, Koert is voor de ti
