i'
Adv
1
!S|
I
It
Kapitaal
Hlilïri
Ds. C. Sr
|p de Grootslra
K
J. HH
T. VI.4SI
l(
begin van ons ministerie steeds afkeuring
laten hooi en, en voortdurend gebreken aan
wijzen, Het lijkt wel, dat hij er pleizier in
heeft. In zijn blad schreef hij gedurig dat
het niets uitvoerde. Luister nu even wat
hij op bldz. 482 der Handelingen zegtIn
de laatste weken vliegen ons de wetsont
werpen om de ooren als strooibiljetten van
de Rotatie-pers. De Rotatie-pers is eene
der nieuwste groote drukpersen. Eene groote
Nieuwe Rotterdammer drukt ze in enkele
seconden af, een strooibiljet dus nog veel
vlugger, ik denk wel van 64 tegen één
Rotterdammer, dat wordt dus duizenden in
enkele urenDe Kamerleden zullen wel
gedacht hebben, dat de groote sneeuwbui
nu eindelijk gekomen was. Kunnen we
Staalman wel onder de medestanders re
kenen? De eerste minister moest positie
nemen tegen Staalman. Zijn optreden in
de Tweede Kamer geeft recht en reden om
te betwijfelen, dat er wel veel menschen
zijn die hem als medestander erkennen.
Nu is het niet meer noodig, dat we een
werkzaam, een aetief ministerie hebben, we
moeten nu vragen of er niet op eene ver
keerde manier gewerkt wordt. Anders zou
meer worden verknoeid dan worden ge
wonnen. Of ons ministerie werkt in de
goede richting, behoort tot de vraag wat
doet on$ ministerie. Het kan niet doen
wat het wil. Er zijn menschen die den
ken dat alles in één slag veranderd wordt.
Is onze Koningin alleen Koningin over an
tirevolutionairen Neen, ook over de an
dere onderdanen. De overheid regeert bij
de gratie Gods over al hare onderdanen.
Onze regeering mag niet regeeren alleen
over onze partij. Wij hebben gezegd dat
de neutrale school onbillijk is. Het minis
terie mag er niet op uit zijn om ons in
ons geweten te 'dwingen ot geweld aan
te doen.
Kappeyne zeidé in '78 of '74 dat de
minderheid maar onderdrukt moest worden.
Dat is schande, men mag de minderheid
niet onderdrukken. We mogen niet zeggen
nu zijn wij meerderheid, nu zullen we wel
eens laten zien enz. Vergeldt geen kwaad
met kwaad, maar wij willen het kwade
met het goede overwinnen. Ons Christelijk
Ministerie moet rekenen met degeen, die
onchristelijk zijn. Wij mogen niet doen zoo
als Staalman zei: „Kom, wees niet zoo
schroomvallig (zoo drukte hij het uit) tast
nu eens tot over de ellebogen in de Staats
kas voor uwe scholen". Het Ministerie mag
niet alleen voor onze partij, neen het is
geroepen en verplicht voor de gansclie bur
gerij werkzaam te zijn in dien zin dat elk
vrij zij. Heeft het Ministerie zich gehouden
aan de eerste troonrede? Niet dat er te
weinig op stond, maar te veel, zooals
Drucker zei, een veelomvattende taak. Ja,
eene troonrede met zooveel toezegging en
zooveel belangrijke zaken, dat ging niet,
dat zal wel zóó bedoeld zijnin de viei
jaar afgewerkt. In vier jaar? zeiden ze, en
ze schudden bedenkelijk het hoofd. Dacht
de liberale partij toen niet dat ze niet meer
het denkend deel der natie is, maar dat ze
het geweest is Ja, zeiden ze, dat hij mooi
preeken kan, dat geloof ik wel, maar wat
zal er van komen om wetten te maken
Hij heeft veel in kranten geschreven, maar
dat is veel gauwer klaar dan eene wet
Daar zult ge eens wat van beleven, zoo
15, 20 toezeggingen in 't jaar, dat kan niet,
dat zult ge eens zienHij heeft toch niet
geteekend even als onze soldaten en ma
riniers voor 12 jaar in plaats van voor
vier. 1905 is er haast, dacht ik, ik moet
eens gaan kijken hoe het er mee staat.
Wat er in de eerste troonrede wordt .toe
gezegd en in de volgende sluitingsrede en
troonrede. Hoe ziet het er nu uit? Ruim
20 onderwerpen zijn op 't oogenblik afge
handeld, of in behandeling ,drie zijn er,
waaraan ze nog niet werkzaam zijn, of
welke in gevorderden staat van voorberei
ding zijn. In twee en een half jaar van de
23 al 20: ik heb nog wel moed, dat die
twee a drie in de nog overigen tijd wel
afgehandeld zullen worden. Indien er onder
de hoorders mochten twijfelen aan de waar
heid, zal ik het wagen de stukken voor te
lezen en een beetje vervelend- te zijn, ik
heb ze hier voor me ljggenOns Ministerie
doet dat, wat elk is verplicht te doen, het
houdf zijne beloften. Het handelt als eerlijk
man en doet wat het beloofd heeft, Als
partij hebben we eischen. We eischen chris
telijke politiek, van een christelijk Ministerie.
Wat beteekent dit? Omdat een tekst of
geloof in Christus door een of ander uit
gesproken wordt? Wanneer ik hoor dat in
de Kamer uit Gods Woord gesproken wordt
ben ik telkens dankbaar dat niemand zich
meer behoeft te schamen voor zijn geloof.
Vroeger werden heel andere noten gekraakt.
Ik denk aan den Christen-Staatsman Keu-
chenius. Men schold hem en vroeg of hij
lijdende was aan godsdienstwaanzin. Als
ik daaraan denk, dan is het: God heeft
groote dingen gedaan, dies zijn wij verblijd.
Het is een loon, dat we hooren spreken in de
Kamer over Gods Woord. Wat is christelijke
politiek. Vaccinatie afgeschaft? Handen vol
geld nemen evenals Staalman? Zoudt ge
dan tevreden zijn Weineen 25 jaar is er
gewerkt aan ons politiek program, zouden
we ons nu in den hoek laten dringen?
Neen, maar dan vaccinatie en Zondagswet
Christus is gezalfd tot Koning over alles,
over handel en landbouw. Zeer zeker, ook
verlangen we de Zondagswet. Maar wilt
ge nu zeggen, nu mag geen sterveling
meer iets doen Telegraaf, booten, sporen
alles stil, dat zoudt ge toch niet willen
Let er op. dat ge geen ander gaat krenken,
ge moogt niemand dwingen om de Chris
telijke feestdagen te houden. Ge moet dank
baar zijn als ge niet wordt belemmerd en
in het openbaar leven geweerd. Niet eischen
dat een ander gedwongen wordt. Gij zijt
zoo vrij den Zondag te houden zooals God
wil. Zou het Christelijk zijn den Jood te
dwingen om den Zondag te houden? In
welk opzicht staat een ongeloovige anders
dan een Jood? Die den Christus Gods ver
loochenen mogen wij niet dwingen den
Zondag te houden. Onze kinderen moeten
toch onderwijs hebben, hebben we nu be
zwaar tegen de vaccinatie, dan mogen we
niet gedwongen worden. Zijn er voorstan
ders van het openbaar onderwijs, die ook
zulks verlangen, welnu, dan moeten zij maar
eens vragen of zij ook dat voordeeltje voor
hun school mogen heblien. Vragen we wat
is Christelijke politiek, dan- behoeven we
daarvan geen vaag denkbeeld te geven. Er
is nu ruim 25 jaar naar gezocht en staat
nu aangegeven in ons bekend program van
beginselen. We moeten komen tot toepas
sing van het Christelijk beginsel op het
Staatkundig leven. Finale oplossing van
het onderWijs-vraagstuk, dit is het eerste
punt en dat heeft ons Ministerie ook aan
vaard. Vraagt ge waarom doet Minister
Kuyper dit nu nog niet? Hij behoeft het
toch niet meer te bestudeeren Ge moet
niet vergeten, dat de Katholieke partij daar
geen belang bij heeft en Minister Kuyper
kan toch niet zeggenik en Lobman vin
den het goed, de Roomschen hebben er
niets mee te maken. Men kan dus niet
zeggen, dat dit zonder vorm in eeu wet
zou kunnen worden omgezet.
Een artikel in do Grondwet zegt: het
openbaar onderwijs is eene voortdurende
zorg der Regeering Er wordt dus in de
Grondwet onderscheid gemaakt tusschen
openbaar en bijzonder lager onderwijs. Vol-
komene gelijkstelling gaat niet, eenvoudig
omdat de Grondwet het niet toelaat in dien
vorm. De Minister is begonnen enkele pun
ten gelijk te maken, zooals de pensioenen
van openbare onderwijzers. Pensioenen
voor weduwen en weezen, Eene poging dus
in den geest van het Unie-rapport tot gelijk
stelling van openbaar en Christelijk onder
wijs. De verplichte verzekering aan inva
liden en ouden van dagen wacht op de
door Minister Harte van Tecklenburg be
loofde verhooging van tarieven, die weldra
verwacht worden. Dan volgt nog verplichte
verzekering der zeevissclierij en de wet op
de Kamers van Arbeid.
Dan hebben we nog de strijd tegen de
wet op den leerplicht. Als men daarover
begint, zeggen de liberalenhoe durft ge
daar nog mee voor den dag komen, dan
zijn ze zoo stom als vissclien, en als ze
nog wat zeggen, dan zeggen ze: over die
leerplicht zou ik nu maar zwijgen, daar
hebt ge in 1901 zoo mee gewerkt. Nu kun
nen wij zeggen: licht dat wij ook wat
hebben, gij hadt dat tikkertje met dat dure
brood. Maar de leerplichtwet is nog niet
veranderd, is dat nu een Christelijk Minis
terie betamende Heeft hij zelf niet in een
krant gezegd, dat ons heilig recht met
voeten wordt getreden, dat een christen
ouder er zich niet bij mag neerleggen.
Verleden jaar zei hij zoo laconiekHet
gaat goed zoo. De liberalen zeidenweet
ge wat dat beteekent Hij had gedacht
van twee, drie, vier, hoogstens vijf honderd
kinderen meer op school door de leerplicht,
maar nu waren het er 5000, dat had hij
niet kunnen denken. Ik moet eerlijk zeggen,
koe kan men Dr. Kuyper voor zoo onnoo-
zel houden Denk er wel om, zei Dr. Kuy
per vroeger, die wet kunt ge zoo maar
niet op zij zetten. Als de Minister wat
zeggen wil met een lachend gezicht, dan
doet hij het, nu wilde hij eens met een
ernstig gezicht zeggen het gaat goed zoo.
Komt waar ge wilt, als ge in den zomer
vacantie hebt, van Groningen tot Staats-
Vlaanderen, vraag aan ieder mensch van
iedere partij (geen openbaar onderwijzer)
Wat denkt ge wel van de leerplichtwet,
vindt ge dat geen aardig ding En ieder
mensch op het platte'land zal meen ik,
zeggenik moet er niets van hebben. Och,
dat wist Dr. Kuyper ook wel, want die
krijgt veel meer inlichtingen dan ik. Het
gaat goed. beteekent het zal wel terecht
komen.
Goeman Borgesius gaf blijk dat hij
zijne leerplichtwet voor verbetering vatbaar
achtte. Heel vriendelijk kwam hij op zeke
ren dag tot Minister Kuyper. Hij had een
kind en een recht geaard vader heeft zijn
kind lief. Een verstandig vader wil zijn
kind beter makên als er wat aan mankeert.
Hij had het zien werken. Schoolopzieners
bezorgde het pakken vol paperassen. Om
de kinderen op school te krijgen moeten
de onderwijzers er uit door de drukke ad
ministratie. Ik moet zien dacht hij, dat ik
mijn jongen van dat gebrek afhelp. Het
kind had een gebrek, een leelijk water
hoofd. Dat was de administratieve omslag.
De heer Borgesius ging nu veel vriende
lijker dan we van hem gewoon waren naai
den tegenwoordigen dokter op het Binnen
hof. Als ge dat doen wilt zei hij, kunt gij
op mijn steun rekenen. Het is te begrijpen
dat een vader dit voor zijn kind over heeft
Wat zei Kuyper Ja mijnheer, een poosje
geleden zei iemadd ge moet niet zoo peu
teren aan onze organieke wetten, dat ver
staat ge niet, ge zult de boel verknoeien.
En nu komt U vragen om die papieren
rommel en dat administratieve er af te he
men Ik ben er wel een beetje huiverig
van. Hij wijst den vader dus niet heele-
maal af. Maar vraagt ge of die wet zoo
blijven mag is er geen goede wet van te
maken voor antirevolutionairen We wil
len toch niet als christen dat een vader
vrijheid heeft om zijne kinderen te ver-
waarloozen Zoudt ge vinden dat dit in
een Christelijk land mocht In het Bur
gerlijk Wetboek staat immers dat de vader
verplicht is voor de opvoeding van zijn
kinderen Vraagt ge wat hebben we te
gen dat ding Niet dat kwaadwilligen
maar dat goedwillige ouders in hunne
overtuiging gekrenkt worden. Wanneer ik
het in het belang van mijn kind acht dat
het gedurende drie dagen de school niet
bezoekt moet dan de Staat dit uitmaken
Laat dit over aan ouders die goedwillig
zijn. Ik denk dat Kuyper dat liberale kunst
werk wel zoo zal verpeuteren dat het eene
fatsoenlijke antirevolutionaire wet wordt.
Het optreden van ons ministerie tijdens de
misdadige woeling wekte de jaloerschheid
van Borgesius op. Denkt ge, vroeg hij, dat
wij het ook niet zouden gedaan hebben
Ik heb vroeger ook wel een kanonneer
boot naar Dordt gestuurd i Ons minisrerie
heeft het echter nog beter gedaan
Nog een punt zal ik behandelen, de be
noemingen. Niemand behoeft dus meer te
vertellen, dat ons ministerie te lui is, het
doet er te veel aan, zeggen ze nu weer
en het is zoo verbazend partijdig. Men ziet
Christelijke menschen dan hier dan daar
benoemd, er wordt naar geene bekwaam
heid gezien. De minister vertelde leukjes,
dat er vroeger wel wat te veel naar be
kwaamheid gezien werd, zoodat onze par
tij niet in aanmerking kwam. Die Christe
lijke menschen konden ze niet gebruiken
och, ze waren toch zoo dom Wij wisten
wel beter en hebben het eens met eenige
jongelui geprobeerd, Het gevolg was dat
het bestuur van de Rijksverzekeringbank
(allen liberalen mannen) zeiden, dat.zehoogst
tevreden waren over den lust en ijver,
waarmede de antirevolutionaire jongelui
daar werkten. Wat deed Borgesius nu
Eerst werd hij rood en toen wit en toen
snelde hij naar den voorzitter Neen, nooit
zoo partijdig als nu, maar tegenwoordig
het is schandelijk. Troelstra zeide: 60 pro
cent is antirevolutionair aan de Rijksver
zekeringsbank. Het is een antirevolutio
naire kazerne. Een paar dagen later zei
hijneen het is nog veel erger, er is wel
90 percent antirevolutionair. Had hij maar
gezegd, dat er 120 procent antirev. was
dan hadden de menschen het al dadelijk
geweten dat hij stond te liegen en had
Minister Kuyper geene moeite behoeven te
doen om het te onderzoeken. Na het on
derzoek bleek, dat het vertelde van Troelstra
onzinnig en dwaas was. Kuyper was zoo
welwillend deze keer nog eens de moeite
te nemen het te onderzoeken, hij zal wel
zoo wijs zijn eene volgende keer geeen
notitie van hein te nemen. Want antirevo
lutionairen en roomschen samen waren
nog minder in getal en verdienste dan de
liberalen bovendien waren ook nog socia
listen aangesteld.
Dan over de benoeming van notarrissen
en burgemeesters. Vroeger werden ook wel
burgemeesters benoemd, die bepaald geen
professor waren. De hoorders hier aanwe
zig', weten wei, dat er onder het liberale
ministerie weieens een burgemeester is be
noemd, die mislukt was aan do academie,
die geen advocaat of officier kon worden.
Die op een plattelandsdorpje een jaar op
een secretarie waren, die f 1000 in een
jaar .verteerden bij hun kostbaas, dan een
examentje deden en ze waren burgemees
ter. Vroeger mankeerde er ook wel wat
aan de bekwaamheid, al zeiden ze zelf
dat ze veel wijzer waren dan wij. över
die partijdige benoemingen zal Kuyper ook
wel zeggen„Het gaat goed zoo en dan
zal hij het meeiienZuid-Holland heeft
1200,000 inwoners. De grootste helft in de
Provinciale-Staten is antirevolutionair. Ze
ker hebben nu toch de helft van de inwo
ners wel recht op een antirevolutionaire
burgemeester. 'Ma..a.,a..a...r wat is het feit
In plaats van 600,000 hebben er maar
40,000 een antirevolutionaire burgemeester.
Waar we het recht hebben op meer dan
de helft hebben maar 1/30, zegge het een
dertigste' deel van de bevolking een antire
volutionaire burgemeester. Die schreeuwt,
voordat hij geslagen wordt behoeft zooveel
medelijden niet. Laten de liberalen de eerste
tien jaren nog maar niet klagen over die
schrikkelijke partijdige benoemingen. We
zullen hopen, dat ons ministerie de eerste
tien jaren niets benoemd dan alléén anti
revolutionaire burgemeesters, daar hebben
we recht op, dan komen we eerst op de
plaats, waar we Wezen moeten. Werkt
hard, houdt trouw aan hetgeen werd be
loofd. Houdt trouw de wacht en houdt
trouw aan de eere Gods ook in het staat
kundig leven.
De Voorzitter geeft daarna het woord
aan den heer Jb. VAN OVERSTEEG.
Onderwerp
Saamwerking
Spreker zegt dat zijn voorganger zooeven
zeide dat een spreker alles mag zijn behalve
vervelend. Ik zou echter gewenscht hebben,
dat hij niet zoo welsprekend was geweest
en zoo aangenaam om te hooren. Ik zie er
eerlijk tegen op om nu nog eens te spreken.
Maar het is eenmaal aangenomen, ik zal
het doen op gevaar af dat dikwijls het
zelfde zal worden gezegd. Ik wensch te
spreken over de saamwerking die in 1901
heeft plaats gehad. Is het waar, dat de
Christelijke partijen hebben saamgewerkt
en is het waar, dat we moesten saamwer-
ken? Verzet tegen een gemeenschappelijken
vijand is ten allen tijde geoorloofd. De
Saamwerking was plichtmatig. Die saam
werking mag echter niet alleen gaan om
eenig persoonlijk voordeel. Nu is het wel
geoorloofd, als we op de strijd uitgaan dat
we met buit thuiskomen. Maar wees voor
zichtig, want als ge alléén op buit uit
gaat zijt ge een roover. Nu is het de vraag
zijt ge in 1901 op buit uitgegaan. Wilt ge
dan de saamwerking opruimen vraagt ge.
Neen, het is dringend noodig, dat men daar
aan het oor geleend heeft. Maar zegt ge, ik
voel toch wel een klein beetje voor den
buit. Wees dan voorzichtig en bid God
dat ge met de* krezers met meer ernst en
kracht strijd voor de eere Gods. Want dat
wordt hoe langer hoe meer noodig dat we
ons afvragen of het toen zoo was en of hot
nog altijd zoo blijft. Ons christelijk beginsel
is aangetast en wordt aangetast door libe
rale beginselen. Dat we onszelven mogen
onderzoeken en weten dat het plichtmatig
is dat de Christelijke partijen saamwerken.
Het Christelijk beginsel kwam in gedrang.
Niet de belangen maar het beginsel drijft
ons. Do ingevoerde staatkunde ging lijn
recht in tegen de ordonnantiën Gods. Het
was daarom plicht dat de Christolijke par
tijen op politiek terrein naar buiten kwamen,
en het opnamen voor de ordonnantiën Gods.
Dat het in 1897 verloren is, is de schuld
geweest van de Christelijke partijen, Denk
in 1905 dus aan do saamwerking die we
in 1397 misten. Want als we niet ontrekken
met dit gemeenschappelijk beginsel, wij
zullen weer worden gedrukt. Men zegt, da{
de leerplichtwet in 1901 zooveel heeft mee
gewerkt. Wees gewaarschuwd, trekt niet in
de eerste plaats op tegen die wet, maar
voor Gods eere op het terrein van het poli
tieke leven, voor de ordonnantiën Gods op het
terrein van het politieke leven. Omdat het ge
loof wordt aangetast moeten allen die dit
gemeen hebben samenwerken, en daarin
en daarin alleen is samenwerking gerecht
vaardigd.
In de tweede plaats evil ik er op wijzen,
hoe saamwerking kan gebeuren. Het kan
gebeuren, dat de leiders der partijendepunten
uitstippelen en dan is er eene coalitie voor
er gestemd is. Dit is in 1901 niet gebeurd.
Toen kwamen de kiesvereenigingen onder
ling overeen als jullie die eandiclaat steunen
dan zullen wij deze steunen. Alles werd
als 't ware in de smeltkroes gegooid en nu
is dit er uit voortgekomen. Het was eene
groote daad, dat hij die opdracht van de
Koningin aanvaardde. Zou een man die
zooveel jaren heeft gewerkt, die ons allen
de politiek als 't ware mot de paplepel
heeft ingegoten, zou die man, waar hij stond
voor zulk een zaak bedankt hebben indien
hij niet waarlijk overtuigd was dat alleen
op die wijze de belangen van het volk kon
den worden behartigd. Indien ge het hem
gevraagd had of hij niet liever op de Kei
zersgracht 164 de Heraut en de Standaard
was blijven schrijven en zich aan de studie
van de Theologie wijden, zou hij wel vol
mondig ja geantwoord hebben. Voor Slie-
dreclit nam hij zijne verkiezing aan omdat
de kiesrechtkwestie aan de orde zou komen.
Dat hij zich de opdracht heeft laten welge
vallen is eene daad geweest, waarvoor de
kiezers hem hartelijk dankbaar moeten zijn.
Daarom meen ik dat de kiezers onvoorwaar
delijk hun vertrouwen moeten schenken aan
de regeering. Een geloof, dat gezien wordt is
geen geloof meer, wij behoeven inderdaad
geen vertrouwen meer voor dit ministerie te
vragen. Eene andere vraag is er nog. Men
spreekt over grondwetsherziening. Dit kan
niet gerekend worden in het belang van het
land. Hier en daar wordt gesproken over
uitbreiding van het stemrecht. Om hiertoe te
komen is grondwetsherziening noodig en
dit is in den tegenwoordigen toestand niet
mogelijk, daar men bij grondwetsherziening
eene groote meerderheid van stemmen noodig
heeft die op het oogenblik door geene der
partijen in de verste verte over te beschik
ken valt. Over de staking sprekende, zegt
spreker, dat Troelstra bij kris en bij kras
heeft, staan beweren, de heeren konden het
gelooven of niet maar er bestaat niet de
minste gedachte om te staken, wij dreigen
niet, maar wilien U alleen waarschuwen dat
ge niet zoo moet optreden tegen de arbeiders.
Ze hadden zooveel geld en konden volop uit
Engeland krijgen en toen Zaandam kwam om
f 30,waren ze er niet Algemeen kies
recht willen ze, de socialisten. Op welke
ouderdom 18, 17 jaar Ieder die belasting
betaald, heeft recht over de bestede penningen
mee te beschikken. Zoodoendetrokkkenzede
conclusie, dat alle arbeiders konden stemmen.
Want voor elk schepje suiker, dat je in je
thee doet, betaal je belasting. Dat is een uit
komst voor die kleine meid van mij die zoo
graag een schepje suiker in de thee lustZeg
zei ik tegen mijn vrouw, een zuigeling krijgt
immers ook suiker in zijn melkflesch Ge
ziet hoe vaag dit algemeen stemrecht is. Ze
zeggen jullie werken saam voor je Christelijk
beginsel, nu is het ook geoorloofd, dat wij
werken voor dat ceginsel. Maar is het wel
een beginsel Neen het is eene meening.
Zooveel menschen als er over spreken, zoo
veel meeningen hoort men. Zoolang er nog
niet is eene meening van eenige beteekenis
is het ongeoorloofd mee te werken aan eene
grondwetsherziening, in plaats van in het
belang, zou het zijn in het nadeel van het
land.
Door de saamwerking verkregen we een
Coalitie-kabinet. Men heeft gevraagd naar
het speciaal Christelijke in dit Kabinet. Ik
zou haast zeggen het speciaal Christelijke
in dit Kabinet is dat het zoo'n massa
Kamerleden noopt tot het gebruik van
Bijbelteksten. Eens zei men, verknoei toch
met Uw bijbelteksten ons Staatsrecht niet.
Het is bekend hoe Nolting sprak over
vrede op aarde waar hij eerst had moeten
zeggen Eere zij God in de hoogste hemelen.
Men weet hoe Prof. Van der Vlugt sprak
over: „Gods verborgen omvang vinden," en
er niet aan dacht dat liet in de Kamer
niet gaat om Gods verborgen omgang maar
om Gods wil. Om zich voor schade en
naberouw te behoeden is het niet over
bodig, dat men de zaken kent waarover
men praat. Christelijk zijn is onafhankelijk
zijn. Doe wat uwe hand vindt orii te doen.
Spreker bespreekt daarna de arbeidswet,
wat we willen op het terrein van de school
en de drankwet. Hij pleit voor hat parti
culier initiatief. De particuliere actie vindt
haar hechtsten grond in de ontwikkeling
van het sociale leven en daarom is het
juist onze roeping om saam te werken. We
moeten niet saamvloeien maar ook op het
terrein van de sociale beweging saamwer
ken om te weten wat we op het terrein
van het sociale leven doen moeten. Eerst
dan zullen we tot krachtige politieke ont
wikkeling komen als we op het sociale
loven saamwerken. De slapheid van de
burgerij was oorzaak dat de Staat zich
met de Kerk ging bemoeien, zoo ook op
het onderwijs gebied. Totdat God ons ver
waardigde zelve de handen aan den ploeg
te slaan. Spreker wijst er voorts op dat
er op 't oogenblik geene de minste ver
standhouding bestaat tusschen patroon en
arbeider. Dit duurt net zoo lang totdat
het moet komen en dan zorgt de Staat
weer voor een wet. Het sterkste bewijs
voor een zwak volk is dat de regeering
alles doet. Wij hebben te doen wat onze
hand vindt om te doen. Laten wij waar
ons nu ruimte gegeven wordt ook op het
terrein van het sociale leven krachtig saam
werken opdat bereikt wordt wat Kuyper's
eerste woord was om ons vastheid te
geven in ons program „Souvereinitcu in
eigen kring." De souvereiniteit is verlaagd
maar kan Weer worden verkregen niet
alleen door naar de stembus te gaan, maar
we willen de overwinning bij de stembus
voortzetten en allen ijveren voor souverei
niteit in eigen kring.
Van de gelegenneid tot debat werd geen
gebruik gemaakt,
De Voorzitter achtte den partijdag uit
nemend geslaagd. Het is een goede heer
lijke dag voor ons geweest. Veel hebben
wij geleerd en in vele zaken is onze kennis
dieper geworteld en uitgebreid. Dat het
gesprokene door Gods zegen achtervolgd
worde. Wij danken den sprekers voor de
vele goede zaken die zij voor ons gespro
ken hebben, en hopen, dat ze nog op vele
plaatsen van ons eiland zullen spreken.
Dit jaar is een gewichtig jaar. Ons wacht
een geduchte strijd voor de Provinciale Sta
ten. Zij toch hebben in handen de verkie
zing voor de Eerste Kamer der Staten-Gene-
raai. Het is eene politieke verkiezing, omdat
zij de Eerste Kamer kiezen. Laten de be
sturen der Kiesvereenigingen er op bedacht
zijn dat ze alle eerlijke en goede middelen
gebruiken, om ons doel te bereiken.
Nogmaals toehoorders, dank voor Uwe
groote aandacht, en sprekers dank voor
het gesprokene.
De Partijdag wordt gesloten met het
zingen van Psalm 89: 7 en dankgebed
door Ds. Van Lummel.
SPIaaftsegyit ftieuws,
Somtnclsdijk.* Naar wij uit ver
trouwbare bron vernemen, bestaat
het plan om hier een zuivelfabriek
op te richten,
Beginnende op kleine schaal zal men
trachten indien mogelijk, langzamer
hand uit te breiden.
Ten bate van «Oranje Nassau-
oord« gaven de heeren Onderofficieren
van het regiment Grenadiers en Jagers
in het Hotel Speeopjl. Dinsdagavond
voor een goed bezette zaal een uitvoe
ring, die bij de aanwezigen goed in
den smaak viel. De verschillende voor
drachten werden niet onverdienstelijk
uitgevoerd en er heerschte degeheelen
avond een gezellige geest.
Tegen Jacob Sch. is wegens dief
stal van groenten uit het hofland van
M. van der Boom procesverbaal opge
maakt.
Dijkgraaf en Gezworens der pol
ders Oudeland, Everdina en St. Chris-
toffel onder Sommelsdijk brengen ter
kennis dat de lijsten van stemgerech
tigde ingelanden gedurende 14 dagen
voor belanghebbenden ter inzage lig
gen op den Doele aldaar.
Om bij de Zeemilitie te dienen,
heeft zich 1 loteling dezer gemeente
aangemeld, nl Krijn Hendrik Schip
pers.
Middeliinrnis. Op het inschrijvings
register der Nationale militie lichting
1905 zijn 37 personen ingeschreven.
De door Dijkgraaf en Gezwo
rens van den polder het Oudeland
van Middelharnis opgemaakte lijst van
Stemgerechtigde Ingelanden dier pol
der ligt voor ingelanden van 28 Fe
bruari tot 11 Maart a s. ten kantore
van den Secretaris dier polder ter in
zage.
Door Heeren Gedeputeerde Sta
ten van Zuid-Holland worden de in
woners der provincie, die elders in
's R ,ks directe belastingen zijn aan
geslagen uitgenoodigd om daarvan
vóór '15 Maart a. s. te doen blijken
door overlegging van het ai nslag bil
jet of van een uittreksel uit de ko
hieren der Rijks directe belastin
gen ten einde daarop kunne worden:
gelet bij bet opmaken der lijst van:
de hoogst aangeslagenen, verkiesbaar
tot afgevaardigden ter Eeste Kamer
van do Staten Generaal.
Bij ile te 's Gravenhage gehou
den aanbesteding van het onderhoud
der havenwerken voor deze gemeen
te in .904, is aannemer geworden
H de Kluiver te Sliedrecht voor
f 12078.
Tegen A. L. is alhier proces=-
verbaal opgemaakt wegens openbare
dronkenschap.
Woensdagmiddag had de vrouw
van J d. V. het ongeluk terwijl zij
op een stoel stond en eenig werk ver
richte, dat die kantelde, daaraf te val
len en zich zoodanig te ,bezeeren, dat
geneeskundige hulp moest worden in
geroepen. -
Stadaau 't Haringvliet. De Burg.
maakt bekend dat het kohier der
grondbelasting dienstjaar 1904 aan
den betrokken ontvanger is ter hand
gesteld en ieder daarop voorkomend
belasting schuldige verplicht is, zijnen:
aanslag volgens de wet te voldoen..
Het Bestuur van den Polder Oude:
Stad maakt bekend, dat op de Polders
kamer eene lijst van stemgerechtigde
Ingelanden vanaf 28 Januari geduren
de 14 dagen voor de belanghebbenden
ter inzage ligt.
De rekening der gemeentedienst
1903 is van H. H. Gedep. Staten
goedgekeurd terugontvangen. Zij sluit
met een batig saldo van ruim 11OG
gulden.
üoitftensplaat. In eene openbare
vergadering belegd door de ifdeeling
«Ooltgensplaat der Chr. Werkliedein
vereen. Patrimonium,trad Maandag
avond jl. op Ds. Goote van Uud-
Beijerland met het onderwerp «Geen:
klassenstrijd maar samenwerking.® In
een glasheldere en schoone rede werd!
Tegen Maat
AI
met gezin wt
kan omgaan.
AdresJ.
Oude Tonge.
lUiuiimlu
Onfeilbaar te
vatten veroorzat
Eeu flacon
centalleen
TEEPE te M,
ZAA1JER, te A
Hebt gij wel
zenuwpijnen of
hebt ge wel eer
vonden van alle
nergens baat bij
teleurstelling ki
slechts te gebru
van Apotheker
Door dit midd
naam onsterfelijk
meer helpt, brenj
Het is als smeet
Verkrijgbaar 1
DOORNBOS
d. SMAN, Sch
J. W. G. LEE
Rotterdam, en
nieuwland 22, It
Prijs p. llacon f 1
Stationstr. 46.
Verschaft geld
Effecten, Erfei
Bezorgt Crediett
één of twee sol
gunstige Conditi
theek op landerij
woning cf stuk gr<
willen maken. P
onder soliden bo<
(minstens.)
Voor een solid
nog een p ar aar
winsten te behale
Amcrikaansobe p:
antwoord insluifet
Ggelijks van 4 t
Han
roog Vet spek,
il.erookfe Ham me
erste kwaliteit
Bi
Adr. Sfefe
traatdijk,
llge.sproken bij ge
lag van het aieu
|erk te Middelharn
llaar.
|MMErsDlJK.
(naast de uitsj.
Hr. K
plaskauijün
litnvee f 1per
fltSl'isi tegen zt
85 cent per d;
en kiespijn 15
len eksteroog-en
jliüslor Pl«
In.
fiurces v
H Landbouvvi
Ambachl
|)e Nieuwe IJzerwir
IN, Jonkerfransstra;
I liet meest gesorte
|ste- adres voor:
ppen. Kippengaas i
i 7, 1.20 M. n, 1,5
|eelheid flinke korti
|p. M. en p. rol.
tl. Heindraad per
pn en Mestvorken.
Losse rieken zoi
hans-, Stukadoors-
|>pen. Straat Bascult
ooger. Te koop
liemen en 4 meta"
li. Telefn. 3765.
hand- en voetbet
fcn.
Ie Machine-o
Ve/kriïgb
ohs. van 13
Tonge, Voorstra
ti
V
