Vrijdag 9 October 1903.
Achttiende Jaarg. No. 938.
voor de Kuidbollandoche en Keenwsclie Eilanden.
Orgaan
An tirevo lu tionair
IN HOC SIGN O VINCES
T. BOEKHOVEN.
Deze Courant verschijnt eiken Vrijdag.
Abonnementsprijs per drie maanden franco per post 50 Cent.
Amerika bij vooruitbetaling f 3,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
uitgever:
Advertentiën 10 cent per regel en 3/2 maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en V3 maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent pei plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaat
1 Advertentiën worden ingewacht tot Donderdagmorgen 10 uur.
Alle stukken voor de Uedactie bestemd, Advertentfën en verdere Administratie trance toe te «enden aan den Uitgever.
BIJVOEGSEL.
Onthutst.
Meer kennis.
Pensioneeriiig van
onderwijzers.
09
Bij dit nummer behoort een
De uitlatingen, die men in deze
dagen van de zijde van sommige li
beralen verneemt over den stand der
politieke quaestiën, is inderdaad zorg
wekkend.
Niet, wat betreft het belang van de
christelijke partijen als zoodanig, maar
wel wat het algemeene landsbelang
aangaat.
Gedurende de eerste twee jaren
van het huidige ministerie werd ge
durig de indruk gegeven, dat er van
belangrijke wetten wel niet veel ko
men zou. En nog nauwelijks is de
tweede helft der vierjarige periode
begonnen, of de heeren Borgesius c.s.
gaan reeds uitbazuinen, dat er niet
veel van terecht gekomen is.
Als een doekje voor het bloeden
wordt er dan wel behendig bijgevoegd,
dat eigenlijk de tijd voor het opma
ken der balans nog niet daar is. Maar
onderwijl schiet men maar vast pijl
na pijl op het ministerie af, en rekent
den menschen voor hoeveel beter de
liberalen het er af brachten.
Er is niet veel kennis van menschen
en toestanden noodig om te beseffen,
dat al dat geschetter een gevolg is
van het intiem vermoeden, dat de
liberale partij bij de stembus van
1905 nog veel grootere nederlaag zal
lijden dan bij die van 1901. Vandaar
dat zij zich nu reeds gaat bezig ho u-
den met de verkiezingscampagne, en
op de deelnemers tracht in te wer
ken door verdachtmaking.
Niemand is in staat te zeggen, wat
»de groote liberale partijmet de
haar toevertrouwde macht doen zoude,
gesteld, dat zij de teugels weer in
handen moest nemen. Noch in de
beginselen, noch in de opvatting van
het gezag, noch bij het bepalen van
de grenzen der Staatsbemoeiing, noch
in zake het kiesrecht, noch in eenig
ander voornaam stuk, zijn de heeren
het eens. Zij moesten dus blijde en
dankbaar zijn, dat zij den regeerings-
last .niet behoeven te torsen.
En zie, dat men nu desondanks
want de liberale partijen weten dat
even goed als wij slechts op af
brekende critiek zich spitst, en de
waarheid gaat verminken en ver
draaien om zieltjes voor de eigen
partij te winnen, dit geeft eendroe-
vigen kijk op het karakter der aan
voerders van zulk een waaghalzerig
bedrijf.,
Immers, als zij hun zin eens kregen,
zou geheel de natie er maar weer
onder moeten lijden.
Tegenover veel oppervlakkige
schijnredenen van partijzieke tegen
standers, is het een gelukkig ver
schijnsel, dat er door sommige onzer
medestanders studie van de Staatsza
ken wordt gemaakt, en dat er hier
en daar samenkomsten met het volk
worden gehouden ter verspreiding van
degelijke kennis.
Nog slechts even is de herfst be
gonnen, en reeds zijn meerdere par
tijdagen aangekondigd, of gehouden-
^00 b. v. te Oud-Beijerland, te Krui
dingen, en in het Westland. Mr. de
Jong, Mr. Sybrandi, Prot Fabius en
anderen toonden zich tot medewer
king bereid.
Zulke samenkomsten zijn zeer noo-
ig, zoowel tot versterking derover-
u'gingen in eigen kring als tot steun
voor de twijfelaars en tot voorlichting
van hen die eerlijk dwalen.
Deskundigen vooralmannen
die tijd en denkkracht hebben
om de actueele (de ingang zijnde)
politiek te bestudeerenmoeten in
bedoelde vergaderingen het woord
voeren. Want het komt er nu juist
op aan, te laten zien, dat er in de
christelijke beginselen ook voor onzen
tijd kracht zit om de sociale bewe
ging in het rechte spoor te brengen,
en om niet slechts aan een stand, maar
aan alle standen in de maatschappij
ruimte te verschaffen voor eene ge
zonde ontwikkeling.
Eene oppositie-partij kan zich meer
bepalen tot uiteenzetting der beginse
len. Daarom is thans de liberale par
tij zoo deerniswaardig zwak, omdat
zij bijna geen vaste beginselen heeft.
Maar eene regeeringspartij moet
handelen, en zorgen, dat het rechte
licht op haar daden valt. In bijzon
derheden moet de beteekenis der
wetsvoordrachten worden aangeduid.
Wij hopen dan ook, dat de man
nen van studie onder onze geest
verwanten zich voor dit doel in den
a.s. winter terdege zullen inspannen.
Door de Regeering zijn eenige wets
ontwerpen ingediend betrekking heb
bende op de pensioneering van on
derwijzers, bijzondere zoowel als open
bare.
Gelijk men weet zijn tot heden al
leen de openbare onderwijzers in de
pensioneermg opgenomen. Voorgesteld
wordt nu om dat voorrecht ook te
verleenen aan de bijzondere onderwij
zers en zulks op grond, dat er in
dit opzicht geen onderscheid tusschen
beide rubrieken van onderwijzer mag
worden gemaakt.
De tegenwoordige bijzondere onder
wijzers kunnen na aanneming van
de voorgestelde regeling onmiddellijk
in de pensioneering worden opgeno
men, mits ze hun premie over hun
vorige dienstjaren storten. Dit laatste
wordt zóó gemakkelijk voor hen ge
maakt dat zij daarover eenige jaren
(zeven) kunnen doen. Op die wijze
kunnen bijzondere onderwijzers, die
stel 20 of meer jaren als zoodanig
werkzaam zijn geweest toch onder de
pensioneering vallen.
Voorts wordt voorgesteld om de
weduwen en weezen van onderwijzers,
bijzondere zoowel als openbare, op te
nemen onder de pensioneering.
Met «de Hollander®, die op deze
wetsvoorstellen wijst, gelooven wij,
dat onze onderwijzers de Regeering
er dankbaar voor zullen zijn. Met de
particuliere pensioenfondsen bleef het
altijd tobben, en zij vorderden hooge
bijdragen Inzonderheid de weduwen-
pensioenen zullen velen onderwijzers
zoowel openbare als bijzondere toe
lachen. Die alleen moesten in staat
zijn de openbare onderwijzers met
den antirevolutionairen president-mi
nister te verzoenen, want daardoor
kan veel nijpende zorg onder hen
opgeheven wordenen daardoor er
varen zij, dat de regeerings-toegene-
genheid zich binnen de perken van
wet en orde tot allen uitstrekt, zonder
onderscheid.
Concentratie plannen.
Het kan niet onkend, dat elk jaargetij
zijn eigen bekoorlijkheid heeft. Het zacht<£
lentegroen, dat de Meimaand in allerlei
schakeering over beemd en gaard neer
vlijt moge ons oog streelenwanneer de
zomer zijn hoorn des overvloeds ledigt
en de volgeladen wagens zuchten onder
de hooge maar kostbare vrachten, zij 't ook
dat de werkman in drukkende hitte ze
laadt en lost, dan is ook in dat tijdperk
veel verkwikkends.
Het afvallen der bladeren in den herfst,
zoowel als de met sneeuw bedekte takken
van den winter wekken eigenaardige ge
dachten op, stemmen over een met de
eischen, die we aan eiken tijdkring stellen
en geven aan ons gemoed de tevreden
gesteldheid, welke 't gevolg is van 't Alles
op zijn Tijd.
Gansch anders is dit in 't politieke en
sociale leven. Al is de politieke Mierfst-
wandelaar« zich bewust, dat elke partij
haar tijd heeft van ontwikkeling en ver
wording, van bloei en versteening, nochtans
doorleeft hij voortdurend oogenblikken,
uren, dagen van innig terugverlangen naar
dien jeugdigen lentetijd van irisch en op
gewekt politiek en sociaal Jleven. En te
meer gevoelt hij een pijnigend heimwee,
als hij bij al dat versterven van een bloeiend
eertijds, denkt om de naderende sneeuw
stormen over de politieke velden en om
de verstijvende koude der vaak politieke
onverschilligheid. Dan laat hij zijn gedach
ten wiegelen op de stroomen van politiek
licht en leven, die >de Lentc« vloeien deed
en zijn herinneringen baden in de geneugten
van haar geur en gloed.
De Liberale partij is in haren herfst.
Het volle politieke leven van groei en bloei
ligt achter haar moge de wijngaard nog
eenige druifkens voortbrengen, 't zijn niet
de rijke oogsten der warme Zuiderlanden.
Eens was ze groot, machtig, overmachtig
zelfs, als Rome, toen 't zijnen ondergang
nabij wasroekeloos soms als Athene,
toen 't zijn eigen zonen verbannen ging.
Geboren in de wilde onwentelingsstormen,
groeide zij voorspoedig op in de rustige tijden
der restauratie en volmaakte gematigdheid,
en werd als een bruid met levenlust ge
sierd, toen de groote geest van Thorbecke
haar voortleidde naar 't altaar des Vader
lands om daar te zweren, aan de Lands
genooten te brengen beschaving, ontwik
keling en humaniteit.
Zij stelde zich voor van nu voortaan te
zijn de baanbreekster van wetenschap en
kunst; voorlichtster en gids op de haar
inziens ongebaande wegen van godsdienst
en onderwijs.
Zij meende te vertolken den Geest der
Eeuw haar woorden leken orakelen, haar
geschriften Sybalijnsche bladenhaar daden
beurtelings edel als van den rechtgeaarden
patriciër, maar ook wreed als die van Nero,
die den ondergang der Christenen bezong.
Haar vrijheid was niet altijd Liberaal
haar liberaliteit niet zelden dwang.
Haar wetten waren soms als de doornen,
zoo scherphaar oordeelvellingen over
andersdenkenden als scorpioenen zoo pijnlijk.
Nu is ze in den herfst des levens.
En we kunnen ons indenken, dat een
partijman als de heer Borgesius, heimwee-t
naar de dagen van weleertoen ze frisch
en krachtig was als de eik, maar minder
diep worteldebloeiend als de lelie, maar
minder blank strijdlustig maar minder be
dachtzaam dan de held op 't slagveld.
Hij wil concentratie.
Hij wil verzamelen-blazen der moedver-
loren troepen.
Hij wil weer eenheid bij verscheidenheid
Maar 't parool, de vlag de leuze, 't shibo-
leth
Sociale politiek Och, ieder praat tegen
woordig over J-sociaak. De meest verstokte
conservatief heeft nog den mond vol van
sociale eischen en sociale toestanden en
sociale beginselen. De heer van Houten
meende verbazend sociaal te zijn, toen hij een
kieswet indiende, die voor 300.000 man
nelijke personen den toegang naar 't stem
bureau afslooten algemeen kiesrecht wordt
op dit oogenblik door weinigen verlangd.
Sociaalalles goed en wel, maar voor
allen, of voor de proletariërs alleen
Sociaal maar hoe ver gaat de tege
moetkoming aan de laatsten Wat meer
wetten te hunnen bate en ten schade van
landbouw en industrie, van boer, patroon en
werkgever Wat minder belasting en voor
de rijkeren wat meer Hoe ver 't eene deel
des volks ontlast en 't andere belast
Verscheidenheid genoeg, maar is er een
heid te vinden
Wat is ,t parool van den heer Borgesius
Geen reactie
Maar die wil niemand, noch de heer
v. Houten, noch de heer Rink noch Levy,
noch Roëll. Wie is zoo dwaas den tijd
geest te weerstaan. Trouwens, de zuigkracht
der Socialistische ideeën zou dat wel be
letten ook.
Geen reactie dus, maar actie Goed en
wel, maar wat wil men gezamelijk voor 't
proletariaat tot stand brengen Een betere*
Schoolwet met gelijke subsidies voor allen
zonder onderscheid Gelijke monniken, ge
lijke kappen voor Hooger, Middelbaar en
Lager Onderwijs Waar is de eenheid
Scheiding van Kerk en StaatPraat dan
maar eens even met Dr. Bronsveld en de
zijnen
Pensioneering van den werkman zonder
invoerrechten En dus door hooger lasten
van middelstand en bezittende klasse Of
Staatspensioneering zonder eenige premie
Waar is onder de Liberalen dan de een
heid Hoe ziet de vlag er uit
Anti-clericaal zal dat de leuze zijn
Heel goed, maar met een program met
>antis<r valt niet teregeeren. Een stembus en
een regeeringsprogram moeten een posi
tieven inhoud hebben. De kiezers moeten
weten, wat de aanstaande meerderheid stellig
wil en zeer waarschijnlijk tot stand zal of
kan brengen.
Legen de clericalen«, tegen de Antire
volutionairen en Roomschen en Christe-
lijk-Historischen 't klinkt moedig maar
wat krijgt 't proletariaat daar nu toch mee
in den zak. 't Zijn altemaal regenlooze
wolken, windeieren, die geen vrucht dragen
voor 't leven.
Anti-clericaal; maar waar wilt ge heen,
mijne heeren. We willen weten, waar ge
ons heenbrengt en hoe snel. Er is een
omnibusdienst, maar ook een luchtscheep
vaart. Waar moeten wij in plaats nemen,
als gij, Liberalen, onze leidslieden zijt
De heer Borgesius wil concentratie. Goed.
Toon ons dan Uw algemeen program,
opdat ge, eenmaal aan de regeering gekomen,
zonder gemodder en verwatering, maar goed
belijnd uw beginselen in wetten kunt neer
leggen. Onze Eeuw is de Eeuw der prac-
tijk. Welnu, wil dan aan vriend en vijand
uw volle program laten zien; voor 1905
en voor 1909 en voor 1913. Laat dan
zien uwe gemeenschappelijke eischen, uwe
gemeenschappelijke richting van regeerings-
beleid.
Concentratie, uitmuntendZoo handelt
elk verstandig veldheer, wiens troepen ver
spreid waren. Maar wat is dan de nieuwe
operatiebasis, van waaruit ge 't Vader
land de overwinning wil doen bezorgen
tegen de machtige vijanden, die zijn veste
willen innemen om op de puinhoopen een
nieuwerwetsche fortificatie te bouwen p
Toon ons, Liberalen van alle gading,
uw gemeenschappelijke programmata. Mis
schien zijn we gerust
Stroef raderwerk.
Het parlementaire raderwerk loopt in
Nederland wat stroef. Dat was onder libe
rale Regeeringen zoo en 't is nu nog net
eender.
Wel valt er niet te klagen over de te
weinige wetsontwerpen, want 't is een on
weersprekelijk feit, dat de nu reeds inge
diende met de nieuwe in Sept. 1904 niet
zullen afgedaan zijn. Er waren er nog uit
't vorige jaar Sept. 1902'03, en be
langrijke zijn weer aangekondigd dus werk
vol op.
Maar 't schiet slecht op, als de wets
ontwerpen eenmaal zijn ingedienden
eer een ontwerp uit 't Departement naar
't Staatsblad is verhuisd, kunt ge best
vice versa op krukken een tocht naar
Mekka ondernemen.
Dan nog de BegrootingenWaarom
maar niet liever Commissies ad hoe be
noemd één Commissie voor Oorlog, één
voor Marine, één voor Justitie enz. Nu
moeten 100 heeren voor elke Afdeeling
van 't Staatsbestuur adviseeren.
Onzes inziens tijd vermorsen
En dan bij 't debat over de verschillen
de onderwerpen ook al weer ieder aan
't woord. Waarom niet één man voor
elke partij, in plaats dat er tien en twaalf
spreken.
Laat men in de klubvergaderingen
't ontwerp behandelen, en afspreken, wie
de tolk der partij zal zijn. Dan wordt er
tijd gespaard.
Laat men dan 't oog vestigen op de
hoofdzaken, en al die minutieuse zaakjes
laten passeeren.
Het komt ons voor, dat men daar vaak
van afwijkt, en tal van onderwerpjes aan
roert, die men aan 't Uitvoerend Bewind
geheel en al moest overlaten. Er wordt
toch niet op geattendeerd
Te meer zal men bekorten moeten, nu
alles roept om spoed
Er zijn nu eenmaal sociale eischen ge
steld, en men wacht
Laat ons hopen, dat 't dit jaar niet gaan
zal als in den tijd van den heer Westra,
die in 1710 over de Staten van Holland
zong
Sij comen bij paren
Om te vergaren,
In den Haegh.
Sij zijn 't er zoo graagh,
Sij drinken een glas,
Sij ssen een plas
En laten de zaak, zoo als zij was.
Maandaghs in 't Logement,
Dinsdaghs present,
Woensdaghs pas compleet,
Donderdaghs weer niet gereet,
Vrijdaghs niets gedaan,
Saterdaghs na huijs gegaan.
Dat was in den goeien, ouden tijd Een
mooi portret
Troelstra af.
Den isten November zal de heer Troel
stra ophouden redacteur van ,t Volk te
zijn. Wat de beweegredenen ook mogen
zijn, hetzij dej naweeën der Staking, hetzij
de weinige tijd om eiken dag uit Scheve-
ningen naar Amsterdam te reizen, hetzij
de mindere sympathie van sommigen voor
Troelstra's al te militant en al te scherp
optreden ook in de Pers, of zijn onder-
vondene tegenkantig van sommige theore-
thische Socialisten als mevr. Roland Holst
en Gorterwat de eigenlijk oorzaak is,
weten wij niet, alhoewel ze ons we) belang
inboezemt. Nochtans, de beslissing is ge
vallen.
En hoezeer ook geneigd onzen grootsten
tegenstander bij werkelijke verdiensten, bij
deege kennis en een breed inzicht den tolk
onzer waardeering te brengen, hij zij dan
Socialist of Liberaal, in dit geval moeten
wij bij onzen lof over de wetenschappelijk
heid, den rijken inhoud en den helderen
geest zijner artikelen toch voegen den
blaam van vaak overdreven, te berispen,
scheeve of eenzijdige voorstelling.