voor tie Zuidhollaiidsclie en Zeeiiwsclie Eilanden.
Vrijdag 14 November 1902
Zeventiende Jaarö. No. 891.
Orgaan
Antirevolutionair
IN HOC SIGNO VINCES
T. BOEKHOVEN.
Deze Courant verschijnt eiken Vrijdag.
Abonnementsprijs per driemaanden franco per post 50 Cent.
Amerika bij vooruitbetaling f 3,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
Advertentiën 10 cent per regel en 3/, maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en 4/3 maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent pei plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan
Advert 'utiën worden ingewacht totDonderdagmorge^lO uur.
Alle stukken voos* «Ie Mtedactie bestemd, Adverferctiën eo verdere Administratie frasiee tae fe zenden aan «ten Uitgever.
Bij dit nummer behoort een
BIJVOEGJSEEj.
Kiesrecht strijd.
Be rede, onlangs door Ds. van
Lummel in Plancius te Amsterdam
gehouden, ter aanprijzing van het
huismanskiesrecht, viel slecht in den
smaak bij de redactie van de Neder
lander. Deze komt in een drietal
artiselen er tegen op. Zoodoende
wordt het air aangenomen, als wil
den de antirevolutionairen thans den
kiesrechtstrijd weer hervatten, en
dat vindt zij zeer ontijdig. Maar
vooral grieft het haar, dat Ds. van
Lummel zijne hoorders het huismans
kiesrecht schijnt te hebben aanbe
volen als christelijk en bijbelsch
en historisch. Op krassen toon poogt
de Nederlander dit zeggen te weer
leggen. Al is het huisgezin, zoo
repliceert zij, eene instelling Gods,
en de cel van het maatschappelijk
weefsel, dat bewijst volstrekt niet,
dat de gezinnen dienen moeten om
de volksvertegenwoordiging samen
te stellen. Noch onder Israël, noch
later onder chr. volken wordt die
gezinnen-representatie gevonden. In
de toelichting op Ons Program wordt
zij wel aanbevolen maar naast
eene organische vertegenwoordiging
van speciale belangen en met waar
borgen tegen overstemming van de
fijnere, meer ontwikkelde deelen der
maatschappij door de andere.
Met belangstelling lazen wij deze
artikelen, en ofschoon wij ons gaarne
voorstanders van het huismauskies-
recht verklaren als een der meest
geschikte vormen om het kiesrecht
nog wat uit te breiden, moeten
wij toch ook zeggen, dat Ds. v. L.
met zulk een onderwerp in deze
üagen wel wat vreemd uit de lucht
is komen vallen. Zulk eene stof is
voor een predikant wel gemakkelijk
om aan te vatten, want zij leent
zich tot eene roerende schildering
over de verreikende beteekenis van
het huisgezin en de vele zegeningen,
die God in Zijne ontferming in en
door dat buisgezin den menscb wil
toebrengen. Maar daarom is de keuze
van zulk een onderwerp nog niet
in alle opzichten practisch. Want
als de kiesrechtzaab weer aan de
orde komt, dan staat het politieke
raderwerk voor geruimen tijd stil, en
het zou onverantwoordelijk zijn dit
uit te lokken of daarop aan te drin
gen nu de christelijk gezinde minis
ters nog slechts begonnen hunne
werkplannen te regelen. Wat wij
in onze dagen noodig hebben is niet
een zeker „georeer" over de poli
tiek, maar eenige speciale studie
van sociale toestanden en van de
al of niet houdbaarheid van maat
regelen daaromtrent door de Regee
ring te nemen.
lïe „Ckristen-I&emo-
craat.''
Met verscheidene ingezonden stuk
ken is in de „Standaard" ernstige
afkeuring betuigd over het doen van
de heereu Staalman en Mr. T. de
Vries om in het gewichtig tijdperk
dat wij thans beleven, nu er iets
gedaan kan worden tot bevestiging
van de christelijke grondslagen van
ons nationale leven, de krachten te
helpen versnipperen van lieden, die
als een éénig man onze bewindslie
den behooren te steunen.
Het is dan ook alsof de redacteuren
zelf gevoelen, dat zij te vroeg aan
de alai mklok getrokken hebben. Ten
minste zij hebben nu weer verklaard,
dat als in de loopende vierjarige
periode de schoolquaestie haar finale
oplossing maar krijgt, en de arbei
ders aan pensioen geholpen worden
er geen christen in Nederland is,
die in vertrouwen te kort zal schie
ten. En nu moet men toch vragen:
is dan de kans op vervulling dier
twee wenschen reeds uitgesloten?
Is niet veeleer met grond te ver
wachten, dat aan het eind der vier
jarige periode, waarvan wij nu pas
het twee ie jaar zijn ingetreden, voor
beide stukken van wetgeving de
fundamenten secuur zullen vast lig-
gea Strekt de bekende voortvarend
heid, ja vaardigheid van geest, onzen
Premier eigen, niet tot waarborg dat
hoe omvangrijk zijn Departement
ook zij, ai het mogelijke gedaan zal
worden om het zoover te brengen.
Maar daarom moet men nog niet
willen dwingen, of het Ministerie
aan een enkel jaar willen binden.
Dat wordt revolutionair, want de
redactie van de „Christen-Demo
craat" mist natuurlijk de regeerings-
gegevens om over de vertraging, als
daarvan later sprake zou moeten
vallen, een billijk oordeel te vellen.
En wat verder de strijd van dit
blad ten behoeve van den arbeiden
den stand aangaat, och geen enkel
goed antirevolutionair, hij zij rijk of
arm, zal aan iemand de bepleiting
der arbeidersbelangen euvel duiden,
of ontkennen dat met wettelijke hulp
op sommige punten hulp moet ge
boden worden. Allerminst de Stan
daard-partij. Mits het maar niet met
hooghartig kleppen gebeurt, en er
geen toon wordt aangeslagen alsof
het rechtsbesef voor den arbeider
alleen door „de Christen-Democraat"
moest gered worden.
Gaat dus eenige trapjes naar om
laag, heeren redacteuren en gij kunt
nog veel nut stichten in plaats van
tweedracht zaaien.
Kiesrecht en Werkstaking.
Nog 66 te veel.
De Staatsloterij veroordeeld.
Ttiin- «jis ILand feoisw.
¥raa^iiaah.
Antwoorden of mededeelingen
üinneaiiand.
Zuid-Hollands Staten.
UITGEVER:
In het voorloopig verslag over Hoofdst.
V der Staatsbegrooting werd de aan
dacht der Regeering gevestigd op de
wijziging der kieswet in verband met
werkstakingen. Bij arrest van den Hoo-
gen Raad van 20 Juni 1902, was het
beroep in caaatie door een arbeider tegen
de beslissiag van den kantonrechter in
Enschede verworpen. De zaak was nl.
deze, dat het gemeentebestuur aan een
werkstaker hei kiesrecht had ontzegd, na
tuurlijk niet, omdat hij staakte, maar om
dat door het staken zijne dienstbetrekking
verbroken was. (Arfc.Ib2e der Kieswet). De
arbeider is door den Kantonrechter in 't
ongelijk gesteld en ook door den Hoogea
Raad. Gevraagd werd nu in de Afdee-
ling of ter voorkoming van verdere be
slissingen de Kieswet niet diende gewij
zigd te worden
Waar werkstakingen zoo ongeveer
eiken dag voorkomen, was het zeer zeker
wenschelijk, dat hier zoo noodig wijzi
ging ot aanvulling geschiedde.
Ons zou het toelachen, als werkstaking
geen oorzaak meer kon zijn van ont-
kiezering.
Waar soms werkstaking het laatste
en krachtigste wapen is van den arbei
der tegen ongeoorloofden machts invloed
van den patroon, daar zou ontneming
van kiesrecht een inbreuk maken op de
vrjjheid van den werkman.
Dat wil niet zeggen, dat we alle
werkstakingen goedkeuren. We keuren
ze beslist goed, als alle vreedzame
middelen gebezigd zijn. Wij zijn het in
dezen eens met wat op de jaarvergadering
van Boaz (christelijke patroons vereeni-
ging) in 1900 werd verdedigd
„De arbeider is vrij, en alleen aan God ver
antwoordelijk voor 't gebruik van ziju kracht.
i)io verantwoordelijkheid aan (bod sluit iedere
willekeur bij het gebriulc van zijn recht uit.
Hij mag niet staken om den patroon te bena-
deelennoeh om zelfzuchtig misbruik te maken
van tij delijke ongelegenheid, en daaruit voordeel
voor zich te zoeken.
Staking wordt echter piiehf, waar
dit/Ie eesiEge weg tot handhaving van
zijn recht op behoorlijke levensvoor
waarden Is.
Maatstaf tot bo Jordeeling van deze voorwaar
den ligt in zijn goddelijke levensroeping als ar
beider, als lid van zijn gezin, en van de kerk,
als burger van den Staat.
Hieruit volgt, dat bij de werkstaking, die
handhaving van eigen recht bedoelt,
moet hiiitengesloten blijven: krenking
van het recht van anderen.
En waar nu een werkstaking aldus
gehouden wordt, zou ontkiezering toch
aller onzedelijks! zijn, omdat juist het
kiesrecht een door de overheid geschon
ken recht is om op do wetgeving in
vloed te oefeDenen nu wordt juist de
stem gesmoord, die bij de regeling van
een arbeidscontract, om maar eens een
concreet voorbeeld te noemen, moet ge
hoord worden.
Werkstaking is een strijdmiddel, dat in
't uiterste geval mag gebruikt worden, en,
dit zij even opgemerkt, dat thans veel te
vaak wordt gebezigd, 't wordt als 't fietsen
een rage. Als je niet gestaakt hebt, ben
je geen flink arbeider meer, zóó lijkt
het ten minste. En wie „Liet Volk" en
„Patrimonium" leest, schudt wel eens
bedenkeljjk 't hoofd, of de kwesties niet
anders konden worden opgelost. Doch
dit nu daargelaten, werkstaking is een
rechts- eu machtsmiddel om den Arbei
der niet te laten vertrappen door den
patroon, en kiesrecht eeu rechtsmiddel
om den Arbeider te laten opkomen voor
zijn belangen, bij de Overheid. Beider
strekking loopt sociaal niet ver uiteen.
En waar beider doel bijna parallel of
evenwijdig loopt, zouden wij het on
gehoord vinden, dat de Overheid het
recht van werkstaking erkent (en dat
doet ze), maar anderzijds het kiesrecht
ontnam.
In 1901 beliep het aantal gerechtelijke
veroordeelingen
Geref. 66 op de 100,000.
Joden: 172 op de 100,000.
Ned. Herv.277 op de 100,000.
Roomschen327 op de 100,000.
Met dankbaarheid en zonder de gestalte
des Parizcërs aan te nemen, mag het lage
cijfer der veroordeelingen van de Gere
formeerden geconstateerd worden, en waar
is het, wat de lloomsche Dr. Arieus in
//De Tijd," hier over schreef:
„In 1901 vijf maal meer Hoomschen dan
Goreformeerden gerochtelijk veroordeeld. Dat is
inderdaad een feit, dat niet zonder beteekenis is.
Do Gereformeerden mogen met dankbaarheid
van dat feit kennis nemen."
En welke oorzaken door Dr. Ariens ook
genoemd mogen worden als armoede, smok
kelarij en vooral drankmisbruik onder de
R. Kath., die tot gevolgen hadden huis
vredebreuk. mishandeling, aanslagen op de
zeden; al is het waar, dat 56 percent
der gevallen zware mishandeling zijn 65
percent der gevallen brandstichtingtoch
wenschen wij, Gereformeerden, de hand in
eigen boezem te steken: want 66 veroor
deelingen is nog 66 te veel. Door Gods
genade blijven duizenden onzer voor grove
zonden bewaard, maar dat er nog 66 met
de Justitie in aanraking kwamen, doet pijn.
Op de Overheid rust de plicht om te
waken voor de publieke eerbaarheid, om
te beperken de gelegenheid tot het ge
bruik van sterken drank in publieke
plaatsen, om den uitstal te verbieden
van onzedelijke boek-, plaat- of prent
werken de plicht om de verleiding van
minderjarigen tot onzedelijke daden straf
baar te stellen en met de hoererij op
geenerlei wijs noch preventief, noch be
schermend, en derhalve anders dan we
rend, in aanraking te treden. Onder dien
verstande echter, dat ze zich bij eiken
maatregel, die uit deze verpliokting voort
vloeit, stiptelijk verre houde van wat tot
het terrein des huiselijken levens be
hoort.
Maar ook heeft zij op te treden te
gen de Staatsloterij.
Staatsloterij is hasardspel (hasard of
toeval, evenals kaart-, dobbel- en do
minospel. Bij al die spelen staat de
speler machteloos om door eigen kracht,
inzicht en arbeid te winnen't haDgt
alles van toeval af. 't Is alles „geluk".
Een Christen doe dan ook aan zulke din
gen niet mee.
In 't zweet onzes aanschijoszullen we
ons brood verdienenen proflteeren van
het „ongeluk" van een ander is boos.
We zullen arbeiden, maar niet specu-
leeren op het verlies van onzen buur
man.
De Overheid, als dienaresse Gods, mag
zulk spel, als 't publiek geschiedt, en dat
is 't geval met de 5toarsloterij niet toe
laten. Zij mag als handhaafster der or
dinantiën Gods geen cent uit zulk on
edel, onzedelijk bedrijf trekken. Nu brengt
de Staatsloterij op ruim 6 tonmaar
hoe aanmerkelijk 't verlies voor de
schatkist ook moog wezen, veel aanzien
lijker is de zedelijke wiüste, die de Over
heid met 't afschaffen behaalt.
Zoo worden de „oude paden" recht
gemaakt. Geen speculeeren van den Staat
of de Overheid op de begeerzucht der
onderdanen
Geen aanmoedigen van de zucht om
zonder arbeid de door God voorgeschreven
wijze van ontwikkeling en bestaan ten
koste van den ondergang of ten schade
van duizenden zich te verrijken.
Wil iemand toch loten, dat is zijn zaak;
maar de Overheid ga niet in het spelen
anderen voor. Integendeel.
En zegt men dan zuilen de liefhebbers
in banden vallen van loterijzwendelaars;
dan rust op êo Overheid de plicht om
bij de wet dien zwendel tegen te gaan.
De rechter zal in dezen uitspraak heb
ben te doen, wat voor loterij het is of
was. Maar zoolang de Overheid zelf laat
spelen kan zij and ren weinig straffeD.
STIKSTOF ALS PL ANTEN VOEDSEL.
III.
We waren van plan nu eenige stoffen te
noemen, die den landbouwer ten dienste staan,
om den stikstofvoorraad in zijn bouwgrond
te vermeerderen. Doch geschikter komt het
ons voor, in de eerste plaats nog even melding
te maken van de stikstofverbindingen, die den
boer telken jare om niet ontvangt. In den
vorm _van salpeterstikstof, zoowel als in dien
van ammoniakstikstof krijgt elke H. A. zoo
ongeveer evenveel stikstof cadeau, als menin
een baaltje chilisalpeter van ioo K.G. aantreft.
Van waar ri-i
Uit de lucht.
Daar vormen zich vrij stellig onder den
invloed van electriciteit geregeld stikstof
verbindingen, die later met regen, hagel of
sneeuw naar de aarde worden gevoerd en in
de bouwlaag geraken.
Maar niet alle stikstof, noodig voor een
goeden oogst, wordt op zoo gemakkelijke manier
door den boer verkregen, ten minste niet op
zoo weinig kostbare^ manier. Want de meeste
metstoffen die stikstof bevatten zijn vrij duur.
Van de vroeger genoemde kunstmeststoffen,
chilisalpeter en zwavelzureammoniak, is dit
algemeen bekend. Maar in stalmest, beender
meel, bloedmeelvleeschmeelen Mommeel heeft
men de stikstof ook bij lange na niet voor
een appel en een ei.
De stikstofverbindingen, welke men in ge
noemde meststoffen aantreft, zijn alle van orga
nisch en oorsprong. Men bedoelt daarmede,
dat die stikstofverbindingen ontstaan zijn door
den invloed van organen of werktuigen, behoo-
rende tot de lichamen van planten of dieren.
Dat is dus de derde vorm van stikstofver
binding, die we leeren kennen. De eerste was
salpeter stikstof, de tweede ammoniakstikstof
en deze is de zoogenaamde organische stikstof.
Nu alles wat we in de beide vorige opstel
letjes zeiden, zal 't wel niet meer noodig wezen
nog te vertellen, dat de organische stikstof
verbindingen niet zoo maar in eens opneembaar
zijn. Ze moeten om door de planten opgenomen
te kunnen worden geheel en al veranderen.
Ze moeten omgezet worden in anorganische
verbindingen. De organische verbinding
moet uit elkaar vallen, zal moeten verrotten,
vergaan, zooals men dat noemt. Er ontstaat
dan eerst ammoniakstikstof en deze gaat op
haar beurt weer over tot salpeterstikstof,
't Eerste het verrotten wordt bewerkstelligd
door verrottingsbacteriën en 't laatste ge
schiedt we zeiden dit reeds door de
salpeterzuurgistings bacteriën. Dat bij deze
omzetting al deze bactariën ook wel iets van
de stikstofverbindingen voor zich zullen nemen
spreekt van zelf. En even duidelijk is het ook,
dat er nog al eenigen tijd noodig is, voor en
aleer de organische stikstofverbindingen gereed
gemaakt zijn voor 't gebruik. De planten heb
ben er niet terstond na de aanwending iets
aan. Vandaar dan ook, dat ze alle gerust aange
wend mogen worden eenigen tijd vroeger
dan men zich voorstelt, dat de planten er op
zullen gaan groeien.
Wordt vervolgd.)
Vragen en Antwoorden worden kosteloos geplaatst.
zijn met hetzelfde nummer gemerkt als de vragen
waarop ze betrekking hebben.
Vragen.
404. Waar wordt vooral cichorei verbouwd?
405. Is geitenmelk voedzamer dan koemelk
406. In een boek over veevoedering lees ik ei
witstoffen en amiden. Wat zijn amiden Ze be
vat als ik 't wel begreep ook stikstof evenals eiwit.
Antwoorden en meededeelingen.
401 Hierover hopen we in ons artikel „stikstof als
plantenvoedsel" eerstdaags te schrijven. We zullen
dus nu liever niet trachten er een kort antwoord
op te geven.
402. Zeer zeker. Dat weet men toch in de
praktijk ook wei. 'tSpek van 't eene varken is
veel harder dan dat van 't andere. Veelal moet
deze meerdele of minde re hardheid, vooral wor
den toegeschreven aan de samenslelling van 't vet
in 't spek.
En wat betreft smaak en reuk, we lazen daar
omtrent een zeer intressant voorbeeld waar't spek
van een varken datmen veel lijnmeel had ge
geven bij bakken de geurj van lijnolie duidelijk
verried.
403. Daarmee bedoelt men de verhouding tus.
schen stikstofhoudend en stikstof vrij voeder du
in 't algemeen tusschan eiwit aan den eenen kant3
en vet en koolhydraten samen aan de andere zijde.
Dinsdag voormiddag vergaderden Zuid-Hol
lands Staten. De Voorzitter, Mr. Patijn, wijdde
een woord van hulde aan de nagedachtenis van
vier overleden Staten-ledenwijlen VanByland,
Conrad, Alma en Van Kempen. Daarna werden
de nieuwbenoemde leden Janse en Patijn be-
eedigd.
De voorstellen, die in deze Herfstvergadering
aan de orde komen, werden in handen gesteld
van commissiën om er rapport en advies over
uit te brengen.
Het niet. onbelangrijkste voorstel is om f 1500
aan subsidie te geven voor een door het Bestuur
van het Nut te Middelharnis op te richten Am
bachtsschool aldaar. De commissie, in wier han
den dit voorstel is gesteld, bestaat uit de heeren
Mr. Crena de Jongh, Mr. Brouwer, Jhr. Gevers
Deynoot. Baron v. Heemstra, Dr. v. Staveren, De
Wilde rapporteuren IJzermans (lid Ged. Staten).
