Vrijdag 21 Maart 1902.
Zeventiende Jaarg. No. 857.
Orgaan
A n tirevo lu lion air
H. Ch. VEGTEL.
H. Ch. Vegtel,
merman.
IN HOC SIGN O VINCES
a
ooodigt de
den Heer
angen van
>m bekend
Kamer op
en of eens-
ïdidaat
T. BOEKHOVEN.
r kin (fen.
lizer
uddorp
Abonnementsprijs per driemaanden franco per post 50 Cent.
Amerika bij vooruitbetaling f 3,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
uitgever:
Advertentiën 10 cent per regel en 3/2 maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en */3 maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent pei plaatsing.
Bij dit nummer behoort een
De godsdienst der Rede en de
Statenverkiezing
Schooldwang en de Statenver
kiezing.
lea
r
<hjk
'l/endam.
Vollen
wlaud
It
Seters
egaal
Ooslenbrugge
erkhoveu
oper Jz.
linos Leenz.
eeteman Johz,
;e
ossing
VViele
der
iibroek.
m
voor ilr KoidhoHandnche en Keenwoche Eilaeiden,
Deze Courant verschijnt eiken Yrijdag.
SOMMSZSjSMJgi.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan
Advert ntiën worden ingewacht tot Donderdagmorgen 10 uur.
Aile stuBikesi vo«>r «Ie Medaetüe toesteiiad, Acfvertejitlën ee verdere Administratie franco toe te zenden aaea tien Uitg-ever.
Op den 24sten Mei 1763 werd te Nevers
geboren Anaxagoras Chaumette, in later
dagen een der dweepzieke volgelingen
van Rousseau. Op jeugdigen leeftijd moest
bij reeds zelf in zijn onderhond voorzien,
omdat zijn vader als schoenmaker het
niet al te breed had, en werd boots
jongen en stuurman. Toen Loustallot in
1790 stierf, waren zijn bekwaamheden
en zijn radicale denkbeelden reeds zoo
voor 't voetlicht getreden, dat hij tot
hoofdredacteur werd benoemd van het
Blad: De Omwentelingen van Parijs-, ja,
hij werd de uitverkorene van de zeer
lage volksklasse, het janhagel en grauw
van Parijs en 10 Aug. 1792 Procureur
der Commune. Allerlei pogingen werden
door hem in 't werk gesteld om de Armen
zorg, het Onderwijs, het Huiselijk leven,
de Zedelijkheid enz. buiten de Kerk om
te organiseeren. Ja, zijn dwaze haat tegen
de Kerk ging zoover, dat hij het stoute
stuk beging om den godsdienst der Rede
in de plaats te stellen van het Katholiek
Geloop Chaumette noodigde de Regeering
(Conventie) uit, om in den nieuwen Re-
publikeinschcn kalender een dag op te
nemen, die voor heel Frankrijk zou
gelden als de Dag der Redeen voorts
nam hij als voorzitter der Commune het
besluit, dat de Dienst der Rede zou aan
vangen op 10 Nov. en de eerste bijeen
komst zou plaats hebben in de kerk de
Notre Dame. Op de plaats van bet altaar
en ter vervanging uaarvaa was eene soort
van verhevenheid opgericht, de Berg der
Wijsbegeerte, en op den top tusschen
't groen en de bloemen was eene schoone
vrouw geplaatst, juffrouw Maillird, eene
opperazangeres, die de godin der Rede
moest verbeelden. Een wit gewaad hing
om hare Jeden; een hemelsblauwe man
tel golfde om hare schouders: zij droeg
een roode muts en had een piek in de
hand. Aan haar voeten stonden tal van
operazangeressen in het wit, met eiken
loof het hoofd omstrengeld. Het gezang
werd aangeheven en toen de Inwijding
geschied was, keerde men terug en ver
zocht de Regeering om voortaan de Kerk}
die aan de H. Maria was gewijd te mogen
gebruiken in den Dienst der Rede.
Daarmee had de Regeering zich officieel
losgemaakt van hot oude geloof. En als
gevolg ook daarvan werden verschillende
Keiken ontchrietelijkt. Die van St. Eus-
tache werd een café. Overal zag men
nieuwe optochten, met nieuwe godinnen
der Rede, de eene al fraaier uitgedoscht
dan de andere.
In Quaks werk, de Socialisten, bladz.
420, lezen we als laatste gedachte over
dezen nieuwen Dienst Een ijskoude ril
ling ging over het Katholieke Frankrijk.
De godsdienst der Rede.
Menig eenvoudig lezer zal thans voor
't eerst de verklaring dier uitdrukking
gehoord en vernomen hebfceD. En menig
Liberaal op hlakkee en daarbuiten zal
nu wel beseffen, waarom wij Antirevolu
tionairen zoo aanhoudend tegendeRevolutie
ons woord, ons protest laten hooren.
En elk Liberaal moet het nu toch wel
verstaan, waarom onze leus geen ander
kan zijn, dan Tegen de Revolutie, Tegen
de Rede, Tegen de Verbrijzeling der
Kerk, Tegen de Loochening van God en
Christus het Evangelie.
Principiëel staan we tegen den Liberaal
over.
Gaat hij niet zoover als Chaumette,
om in de Kerk een altaar der Rede op
te richten, om een Dag der Rede uit
te roepen, hij ontkeüt de Openbaring
Godshij ontkent de Waarachtigheid
van den Bijbel als 't Woord van den
Eenigen, Eeuwigen en Drieëenigen God.
En daarom, om die ontkenning der
Openbaring, daarom is er tusschen ons
en hem esne ondempbare klove.
Daarom kan en mag een Antirevolu
tionair niet stemmen op den Heer van
Schouwen, al moge ook deze Ganöidaat.,
een iu Oude Tonge geacht burger zijn
en een eerlijk Burgervader.
Een antirevolutionair mag dat niet,
omdat hij in den heer Van Schouwen
een man most zien, wat deze als liberaal
ook is, die eene andere Belijdenis
heeft als hij zalf; eena Beljjdanis, die
Ji Rade huldigt en de Openbaring
Gods niet aanvaardt. Wij laten aan ieder
't recht, te gelooven, wat hij wil; maar
zullen het standpunt van den tegenstan
der ook blijven bestrijden bij en door de
stembus, als een standpunt
voor den God des Hemels hoonend
voor den Christusbelijder daarom on
aannemelijk
voor Volk en Vaderland noodlottig.
Kiezers Kiest daarom den Antirevolu
tionairen Candidaat
Reeds in '98 hebben we openlijk den
strijd aanvaard tegen de Leerplichtwet
en we zullen blijven strijden, totdat de
Minister öl do Wet intrekt öf ze ver
zacht. Ook daarom is deze Statenverkie
zing zoo belangrijk.
Den Minister van Binn. Zaken moet
het door den schitterenden uitslag voor
onzen Candidaat aangezegd worden (het
moet een noodschreeuw zijn van het
Flakkeesche volk), dat de Schooldwang
op ons Eiland de arbeiders niet hindert,
maar ze drukt, verdrukt, onderdrukt;
ze niet alleen verplicht, maar dwingt qn
dringt tot armoe en dat die armoe ze
in de gevangenis brengt.
De Minister van Binn. Zaken moet het
hoorendat het Flakkeesche volk den
dwang moe is; dat het hijgt naar ver
lossing; naar afschudding van het on
draaglijk loodzware juk.
Kiezers protesteert tegen den School
dwang
Protesteert tegen de Leerdwangwet
Arbeiders velen uwer hebben al ge
noeg geleden
Armoe in uw buis! omdat ge niets
verdient in den winter
Boete en gevangenisstraf, omdat ge
in den zomer uw tekort wilt aanvullen.
Droog roggebrood voor een fatsoenlijk
huisvader 1
Omdat hij arm was
Kiezers! Burgers en Arbeiders, ja wie
ge ook zijfcStemt den Heer
als protest tegen Schooldwang: eene Straf
op de Armoede.
fiefs over fifielftsch
aardewerk.
Het was nog in de dagen dat ik gere
geld iedere week voor mijn betrekking
met den trein mee moest en dan plaats
nam in de derde klasse. Sinds een jaar of
wat komen die wekelijksche reizen niet
meer voor en de enkele malen dat ik nu
tusschen de wielen zit, heb ik me zelf tot
de tweede klasse doen promoveeren. Ik
kan evenwel niet zeggen dat de tweede
gezelliger is dan de derde. In de derde is
men aanstonds met zijn reisgenooten in ge
sprek en hoort men de eigenaardigheden
van het volk, in de tweede zit men stom
tegenover elkander, terwijl naar ik zoo van
hooren zeggen heb, men elkander in de
eerste klasse nog bovendien aankijkt met
een. gezicht waarop te lezen staat«wat
mot je van me.>
Ik zat dan in de derde klasse, met te
genover me een als heer gekleed man, met
een koperen kandelaar slordig in papier
gewikkeld, op zijn knieën.
Toen hij den kandelaar van de papieren
ontdeed, om hem daarna weer beter in te
pakken zeg ik tegen mijn reisgenoot. Wat
hebt ge daar een aardig lampje.
Ja, zegt hij, zuivere stijle empire.
Daar had ik nou al zoo lang naar ge
zocht.
Ik vermeende met een omkooper
van antiquiteiten te doen te hebben en mijn
veronderstelling bleek juist.
Dan zal je er goed geld aan verdie
nen
Nou ik doe mijn moeite toch niet voor
niet.
Na een kleine pauze
Kan je daar niet altijd koopers voor
vinden
Als 't maar mooi is, dan koopers zat,
maar om iets te vinden dat mooi is, dat
is de kunst. Atkomen daar is geen zorg
voor, maar om het te krijgen.
Zoo en waar zitten er hier nog veel
antiquiteiten.
Dat is verschillend, mooi snijwerk
veel in Friesland, en porselein veel in Hol
land en Zeeland.
Koop je ook porselein
Ja natuurlijk, ik reis geregeld om op
te koopen. Verleden week ben ik nog naar
Fakkee voor porselein geweest
Daar Flakkee ook mij niet onbekend is
wilde ik wel eens iets naders omtrent zijn
meening over het eiland vernemen.
Zit daar nog veel
Nou er zit nog wel wat, maar het
voornaamste is er ook al weg, opgekocht.
't Is een lastige reis er heen, niet
Ja dat is het wel, maar ik ga er
graag heen. De luidjes, die kennen me er
al en ik ben er welkom. En geld mijnheer,
geld dat er zit. Je hebt daar maar millio-
nairs zat. En de meisjes daar zijn niets ge
wend en als ik er nou kom, nou dan spelen
we wat piano en maken we een dansje. Ik
heb er de grootste pret.
't Kwam me voor dat onze vriend nu wel
wat aan het opsnijen was want de dansen
de milionaires heb ik op Flakkee nooit ge
hoord.
Dan moet je toch oppassen dat je niet
tegen de porseleinenkast aandanst, want daar
kan ze niet tegen.
Je kan niet gelooven hoe op Ouddorp
bij arme broertjes de duinen mooie Delft
sche pullen zijn.
Zoo, daar kan je zeker nog wel goed
koop te recht
Nou ze weten daar ook dat het
waarde heeft, en 't is jammer dat er zoo
weinig compleet is.
Mooie pullen en borden van Delftsch
aardewerk hebben ze wel, maar porseleinen
^serviesjes geen enkel clompleet.
Hiermede was ons gesprek ongeveer ten
einde, het gaf mij aanleiding om eens na
te slaan wat wel de oorzaak is dat men
hier te lande zooveel oud Chineesch en
Japansch porselein aantreft. Het oud por
selein namelijk dat men hier te lande aan
treft is bijna steeds van Chineezen of Ja-
panschen oorsprong, terwijl het oud aarde
werk bijna steeds uit Delft dus wel zoo
dicht in de buurt, afkomstig is.
Die oorzaak is deze Do Hollanders met
de Engelschen waren in de eerste helft der
17 de eeuw de eenige naties met wiedeja-
paneezen handel dreven. Hun voorgangers
de Portugeezen hadden zich in Japan gehaat
gemaakt wegens het drijven met hun katho
lieken godsdienst. Toen de Hollanders en
Engelschen het bewijs hadden geleverd niets
met dien godsdienst te maken hebben, zoo
men zegt door op het kruis te trappen of
te spuwen, werden ze door dejapaneezen
met minder vijandige blikken aan gezien. De
handel profiteerde hierbij en scheepsladin
gen porselein werden naar Europa over
gebracht. Tot dien tijd was porselein uiterst
schaarsch, men gebruikte tinnen borden en
kroesen. Geen wonder, dat men aan het
prachtige porselein de voorkeur gaf en de
invoerders er van goede zaken maakten.
Twee honderd jaar heeft men naar de sa
menstelling van dit porselein gezocht totdat
eindelijk het aan Böttger te Meiszen in Sak
sen in 1709 gelukte om porselein te ver
vaardigen, dat eenige overeenkomst had
met het Japansch en Chinëesch.
Ook in Holland had men veel moeite
gedaan om porselein na te maken, doch te
vergeefsch.
Aan deze pogingen evenwel heeft het
Delftsch aardewerk zijn oorsprong te dan
ken. Hoewel het in samenstelling geheel
van porselein afwijkt, deed men al het
mogelijke om het uitwendig zooveel mo
gelijk op Japansch porselein te doen gelij
ken.
Vandaar de voorkeur voor de blauwe
kleur, voor de lange Vrouwenfiguren bekend
als lange lijzen, voor dezelfde bloemen als
men veel in het Japansch porselein aantreft
namelijk, de pieterselie en de aster, (chry
santhemum)
Het eerst werd een fabriek van aarde
werk opgericht te Delft in ióió.Dezaken
gingen zoo voordeelig dat in 1667 er
reeds 28 fabrieken waren. Van 1650 tot
1750 bereikte de fabrikatie, wat kunst
waarde betreft, haar hoogste punt.
Iedere fabriek had onder hare werklie
den en schilderslieden die meesters in hun
vak waren. De voornaamste fabrieken
waren de drie porseleinen flesjes, de griek-
sche A, de Pauw en de Eenhoorn In deze
laatste lieten de regeeringcollegies de voor
vorsten en gezanten bestemde geschenken
vervaardigen, Deze geschenken bestonden
gewoonlijk in pullen van groote atmeting
met kasmiei beschildering. Onder kasmier-
versiering verstaat men een versiering door
middel van vogels en bloemen in blauwe
roode en gouden kleur. Deze kleur com
binatie is hij Delftsch aardewerk zeldzaam
en bijgevolg de voorwerpen in die kleuren
zeer kostbaar.
Nog zeldzamer zijn voorwerpen met
zwarten in plaats van witten ondergrond.
Voorts behooren om hun vorm tot de
zeldzame stukken vioolen in gewone grootte.
Slechts vijf van die vioolen bestaan er en
bevinden zich in buitenlandsche musea.
De vervaardiger van die vioolen is een
zekere van der Hoeven, die ze omstreeks
1670 op zijn fabriek »De klauw« maakte.
Mede zeldzaam zijn koffie en theepotten
kopjes en schoteltjes van Delftsch aarde
werk.
Bekend zijn de kabinet stellen. Deze be
staan uit 5 pullen, 3 er van hebben den
vorm van een vin, terwijl de 2 overige of
beker of cylindervormig zijn. Deze twee
laatste pullen noemt men fluiten, als ze
bekervormig zijn. (Voor een paar jaar werd
te Groningen een dergelijk mooi stel voor
den. hoogen prijs van f 9000 verkocht
Zijn die -twee pullen cylinderv ormig. dan
noemt men ze rolwagens, deze nu zijn
mede zeldzaam en een paar rolwagens met
fijne beschildering worden met duizenden
guldens betaald.
Na 1750 breekt een tijdperk van verval
in de fabrikatie van het Delftsch aarde
werk aan. De groote concurrentie van bui-
tenlandsch steengoed van geringen prijs
was oorzaak, dat de Delftsche fabrikanten
zich gingen toeleggen om veel af te leveren,
al bezat het dan ook niet de minste kunst
waarde.
Uit dien tijd is de masse schotels en
ook wel pullen afkomstig, die niet de minste
sierlijkheid bezitten. Velen er van zijn met
opschriften of portretten (vooral van Willem
V. en diens familie) beschilderd, waarvan
de uitvoering veel te wenschen overlaat.
Dit aardewerk heeft dan ook geringe waarde
en voor f 1 'a f 5 koopt men een grooten
schotel.
Doch ook die verandering in werkwijze
kon hen niet van ondergang behoeden. De
eene fabriek na de andere ging te gronde
na jaren een kwijnend bestaan te hebben
gelijd. De laatste was «De 3 klokken« die
omstreeks 1840 ophield met werken.
In de laatste 20 jaren is evenwel de
fabriek «De porseleinen flesch« die sinds
jeren niets meer dan vloertegels bakte onder
leiding van de heei en 't Hoofft en Labou-
chere weer Delftsch aardewerk gaan maken
en me* verrassende resultaten, niet alleen
wat finantieeel betreft, doch ook uit een
oogpunt van kunst.
't Gevolg van die goede resultaten is dat
men de produkten van de Porseleinen
flescli namaakt, zoozelfs dat de leek ze
niet van de echte kan onderscheiden.
Een ander gevolg is geweest dat men
op andere plaatsen mede aardewerk fabrie
ken heeft opgericht en wel te 's Graven-
hage (de fabriek Rosenburg) te Utrecht, te
Gouda, te Purmerend en voor Priesch
aardewerk een te Makkum. Deze fabrieken
leveren voornamenlijk veelkleurig aardewerk,
terwijl die te Delft hoofdzakelijk zich tot
het blauwe bepaalt. v. R.
Ingezonden
Ttalsa- en jL&sMfliotaw.
RUWE EN OPGELOSTE PERU-GUANO.
Wat ruwe en wat opgeloste Peru-Guano is,
beginnen we, dank zij de juistere inlichtingen,
die we in den laatsten tijd ontvangen, weder te
wetenRuwe of gemalen Peru-Guano is de
guano, zooals zij uit Peru wordt aangevoerd,
nadat zij van steenen gezuiverd is en de grovere
stukken fijngemalen zijd. Opgeloste Peru-Guano
is de ruwe Peru-Guano, nadat deze met zwa
velzuur is behandeld. Is de ruwe guano te nat
bij de ontlading, dan wordt zij eerst op daartoe
ingerichte droogovens uitgespreid en gedroogd.
Men besproeit ze tevens met een kleine hoeveel
heid zwavelzuur om het vervliegen van ammo
niak te verhinderen- Is de guano bij haar aan
komst droog genoeg, dan is dit kunstmatig
drogen onnoodig. De behoorlijk droge guano
wordt, door krachtigo toestellen gepletterd, fijn
gemaakt, gerift en van steenen gezuiverd. Die
toestellen zijn zoo doolmatig ingerieht, dat zij
de guano ziften, naarmate zij ze fijn maken en
de grove doelen terug ontvangen, om ze nog
maals te breken, terwijl zij de steeeen afzonderen
en verwijderen. Do aldus droge, gezifte, ruwe
guano wordt vervolgeus vermengd met een
vooraf berekende hoeveelheid zwavelzuur. Na
eenigen tijd verkrijgt men eene harde droge
massa, die men nogmaals iijamuakt en zift en
zoo hekomt men eindelijk opgeloste guanoHet
zwavelzuur vorvult bij de behandeling der guano
eendubbele rol, het vereenigt zioh met den ammo-
- li
1
