Vrijdag 27 September 1901
Zestiende Jaarg. No. 832.
Orgaan
Antirevolutionair
voor de Zuidhollaiadsche en Keenwiche Eilanden.
INHOC SIGNO VINCES
T. BOEKHOVEN.
Abonnementsprijs per drie maanden franco per post 50 Cent.
Amerika bij vooruitbetaling f 3,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
uitgever:
Advertentiën 10 cent per regel en 3/2 maal. Reclames 20 per regel.
Soekaankondiging 5 Cent per regel en 4/3 maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent pei plaatsing.
Alle sfaihken voor de ttedactie bestemd, AiivertenfBën en verdere Administratie franco foe te zenden aan den Uitgever.
Bij dit nummer behoort een
BlJVfMECiSCIi.
Nabetrachting.
Velen onzer lezers hebben zeker
niet alleen dadelijk de Troonrede
nagegaan, zoodra toen zij bet licht
zag, maar ook kennis genomen van
den vloed van beschouwingen, die
de grootere en kleinere bladen er
aan gewijd herben.
Een Weekblad, als het onze, moet
met zulke dingen vaak wat achter
aan komen. De tijd tusschen het Dins
dag—middaguur, wanneer de Troon
rede openbaar wordt en het Donder
dag—middaguur, waarop ons blad
verschijnt, is te kort om een hoofd
artikel te stellen, te zetten en af
te drukken, wanneer de schrijver
niet vlak in de buurt van de druk
kerij woonachtig is.
Nu houden wij niet van „naplei-
ten'', en daarom zouden wij dan ook
lieist maar verder zwijgen over de
Troonrede, indien het gold een
staatsstuk van slechts ondergeschikt
belang of voorbijgaande waarde.
Dit echter is geenszins het geval.
Die Troonrede bevat in korte trek
ken het Regeeringsprogram van het
nieuwe Kabinet. Zij heeft niet slechts
beteekenis voor het loopende zitting
jaar, maar stipt de werkstof aan voor
vier of meer jaren. Zij blijft dus een
interessant stuk en het is in zoo
verre hetzellde of wij er een paar
dagen vroeger ot later bij stilstaaD.
Met dezelfde gretigheid, waarmee
velen zich opmaakten om aanschou-
wers te zijn van de openbare plech
tigheden, die met het uitspreken van
de Troonrede vergezeld gingen, gre
pen andere, die thuis moesten blijven
naar de eerste berichten desaan-
gaande. De verwachting was hoog
gespannen reeds weken lang ver
beidden vrienden en niet-vrienden,
oude en nieuwe tegenstanders de
ontrolliDg van de lijst der voorge
nomen werkzaamheden, waarover de
nieuwe ministers het zouden zijn eens
geworden en de overwegende in
vloed, die, men wist, dat Dr. Kuyper
op het vervaardigen van het Regee
ringsprogram had, deed allen die den
reusachtigen leider van nabij kennen,
vastelijk veronderstellen, dat de
Troonrede een duidelijk, krachtig
geluid zou geven, en allicht iets
nieuws, iets verrassends zou bevatten.
Wat zijn de toestanden veranderd
Schrijver dezes herinnert zich nog
levendig den tijd nu een vijf-en-
twintig jaren geleden dat niet
alleen de geheele moderne en liberale
partij als het ware beukte op den
persoon van Dr. K.; dat deze geleerde
man aldoor verguisd en buspot werd
maar ook de belijders van Gods
Naam met het Kuiper-etiket als met
het nee plus ultra van godsdienstige
dwaasheid „gebrandmerkt" werden.
En thans rekent men het zich eene
eere met hem bekend te zijn thans
roemt men als om strijd van alle
zijden zijne schranderheid en veelzij
dige kennis thans maakt omgekeerd
een ieder zich belachelijk, die geen
respect toont voor zulk eene groot
heid onder de staatslieden.
En wat zeiden de bladen nu wel
van deze eerste Troonrede van het
christelijk Kabinet
Op een paar uitzonderingen na
vertellen a9e bladen er veel goeds
van.
Natuurlijk is door de groote orga
nen het vergrootglas gebruikt om te
zien of er toch ten minste niet wat
viel aan te merken. Van „iets meer
preciesheid" gewenscht in een paar
uitdrukkingen gewaagde de een, van
eenig verschil met een paar Standaard
uitdrukkingen van dertien jaren ge
leden de ander doch over het geheel
wordt de loftrompet er over gebla
zen 5f althans erkf nd, dat deze Troon
rede geheel harmonieert met de in
Juni-ji. geopenbaarde volkswenschen.
Wat de heer Charles Boissevain in
het Handelsblad voorspeld had, nl.
dat de stijl van dit stuk door Dr.
K. beter zou gemaakt worden dan
die van vorige Troonredenen, kwam
uit. En wat den inhoud betreft, zelfs
de N. Rott. Crt. ziet kans voor het
bieden van gedeeltelijken steun het
Haagsche Dagblad proeft er een „echt
nationalen geest" inhet Nieuws
van den Dag is er door verkwikt
„als door orgeltonen", en zoo meer.
Waarlijk, onze geestverwanten kun
nen over dit begin tevreden zijn.
Het is dan ook een bemoedigend
program. Zonder overdadig ge
bruik van het woord '/christelijk//
wordt onomwonden de voortbouw
aangekondigd op de christelijke grond
slagen van ons volkslevenwordt ons
land tegenover lndië als christelijke
mogendheid betiteld, en wordt aan
het slot eene hartelijke bede om
Gods zegen geuit. Getrouw aan de
christelijke beginselen wordt de re-
geeringszorg voor de geestelijke be
hoeften vooropgezet en alzoo het eerst
melding gemaakt van eene nieuwe
zondagswet, betere handhaving der
publieke eerbaarheid, beteugeling
van speel- en drankzucht, verdere
vrijmaking van het onderwijs in zij
ne onderscheidene vertakkingen.
Vervolgens komen de stoffelijke be
langen terdege aan de beurt, en
worden genoemd de rechtstreeksche
vertegenwoordiging van den land
bouw, bestrijding van de vervalsching
der voedingsmiddelen en de oneer
lijke mededinging, het daarstellen
vaneen middel voor practische volks-
oplieding door regeling van het leer-
fó/zy-stelselwijziging van het octrooi
recht herziening van het consulaat
wezen en van het arbeiderscontract
uitbreiding van de ongevallen-ver
zekering verplichte verzekering
tegen de gevolgen van ziekte, inva
liditeit en ouderdom.
Verder wordt met dezelfde klaar
heid over de geldmiddelen, over de
krijgsmiddelen en over de koloniën
gehandeld.
Er is voor de aangekondigde ver
beteringen op zedelijk en stoffelijk
gebied geen geld in de schatkist.
Daarom zullen er meer invoerrechten
op buitenlandsche waren geheven
moeten worden, maar daardoor zal
dan tevens de nationale arbeid be
scherming vinden.
Bij het leger zal de vooroefening
krachtig bevorderd worden, de land
storm geregeld, de militaire pensioen
regeling en militaire rechtspraak af
gedaan, het snelvuurgeschut inge
voerd, de godsdienstzin en zedelijk
heid op de oorlogsschepen en in de
kazernen verder bevorderd worden.
In lndië zal de rechtspositie der
inlandsche christenen beier geregeld
worden, zal aan de christelijke zen
ding op vasten voet steun worden
verleend, zullen de oorzaken der
bezwaren in het stoffelijke leven
worden opgespoord, enz.
Welk een rijk perspectief van K a-
merdebatten wordt hier vertoond
Waarlijk het zal een lust zijn, die
te lezen. En welke ook de vrucht
daarvan worde, niemand die welwil
lend oordeelt, kan of zal ontkennen,
dat de nieuwe regeering met moed
de hand aan den ploeg heeft gesla
gen. Er is grond om te hopen, dat
bekwame mannen die aldus met
een welgeordend plan, het werk
aanvatten, ook veel goeds tot stand
brengen zullen. Gebiede God er
Zijne hulp voor.
Uit de Kamers,
Birieven aan mijn vriend
te Hleidorp.
Deze Courant verschijnt eiken Vrijdag.
tiOMMMSSjSMPBJli.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij bestaan
Advertentiën worden ingewacht tot Donderdagmorgen 10 uur.
We openen weer de oude rubriek. Er
is heel wat gebeurd op politiek terrein, sinds
we ons laatste Kamerverslag schreven. De
liberale partij, de eens machtige, waarvan
de »N. R. Ct.« beweerde, dat zij den geest
der laatste halve eeuw bepaald had, ligt
met gebroken kracht; verslagen om wel
licht nooit weer op te staan.
Verdeeld, hopeloos verdeeld, in oud-
libelalen, liberalen, vooruitstrevend-liberalen,
radicalen, vrijzinnig-democraten; in Liberale-
Uniemannen en tegenstanders der Uniein
godsdienstlg-liberalen (het woord is van
Dr. Bronsveld) en niet-godsdienstig-libe-
ralen; in orthodoxe-liberalen en moderne;
en ja, verdeeld in allerlei tong en
taal en spraak, maar één, één in beginsel,
waar het geldt God Almachtig tc verzaken
op het erf der politiek.
De machtige phalanx» is uiteengeslagen.
Een nieuw Ministerie is opgetreden; een
Christelijk Ministerie, d. w. z. een Ministerie,
dat God Almachtig belijdt op het terrein
der Staatkunde. Een nieuw Ministerie met
mannen, wier belijdenis het is God, de
Heere, Koning der Koningen en Heer der
Heeren. God, Souverein, de Almachtige,
op alle terrein des levens. De mensch
schepsel Hij de Schepper. De mensch
onderdaan. Hij Koning over ieder en alles.
De Wet des Heeren alleen richtsnoer.
Gods Woord 't licht op 't pad, de lamp voor
den voet.
En de Troonrede is een uiting van dien
geest. Ze is in ons blad verschenen, en
ons rest nu slechts te vermelden wat daarna
nog in de Kamer verhandeld is.
Natuurlijk het nazien der geloofsbrieven.
Alles was in orde; alleen in Harlingen
eene nieuwe stemming, tengevolge van de
verkeerde zienswijze van den Burgemeester,
die eene opgave voor een anderen candidaat
nl. den heer* Zeilmaker niet wou in ontvangst
nemen. De heer Krap werd toegelaten
ook de heer de Klerk, wiens verkiezing onder
zulke rare, om maar geen erger woord te
gebruiken, rare omstandigheden is gelukt.
Er was een adres ingekomen om hem
niet toe te laten, doordien zijn verkiezing
zoo »raar« is gegaan. Maar de Commissie,
alhoewel de advertentiën en de circulaires
(de beruchtevoor den heer de Klerk,
beslist afkeuringswaardig noemende, had
geen vrijmoedigheid de verkiezing te ver
nietigen in Rotterdam II.
'tls ook aangenaam, als je zoo in de
Kamer moet luisteren naar eene scherpe
critiek op je verkiezing. Een mensch zou
zijn eigen ziek schamen
Voorzitter der 2de Kamer werd de heer
Mackay, geen vreemdeling op den voor-
zittersstoel. Hij werd president in Novem
ber 1884, toen, na de ontbinding, noodig
voor de herziening van één artikel der
Grondwet (nu art. 196) de Kamer >om« was.
Door 't ontslag van den heer Wintgens en
diens vervanging door een liberaal, geraakte
de Kamer op het doode punt, en pro
beerden de liberalen in Sept. '85 een an
deren Voorzitter te krijgen, wat gelukte,
nl. de heer Cremers. De parlementaire
loopbaan van den heer Mackay dagteekent
reeds van '76. Hij is dus een veteraan,
een oudgediende, maar nochtans is zijn
taak niet zoo licht. Ruime kennis, onbe
vangen oordeel en o^partigheid zijn eenige
van zijne veel schoone eigenschappen. Zijn
uitstekende voorganger, de heer Gleichman,
is nu lid der Eerste Kamer. Volgt de
millioenrede door Jhr. Harte. Een millioen
te kort op de gewone, huishoude
lijke uitgaven. Hoop op stijging der mid
delen is er weinig. Heel de toestand der
schatkist is een aanklacht tegen het finan-
tiëel beleid van de vorige liberale Regee
ringen. En 't millioen zal grooter worden.
Voegt daar nu bij, dat alles roept om
pensioneering, en vraagt danwaar moet
ai het geld vandaan komen om de sociale
wetten uit te voeren Wij zien gsen ande -te
ren weg dan door hoogere invoerrechten.
De belastingdruk van personeel, bedrijfs
belasting, enz is al zwaar genoeg.
Amice,
Als er gesproken wordt over minimum
loon, over een loon zoo groot, dat een
menschwaardig bestaan gewaarborgd is,
nl. voldoend eten en drinken, voldoende
kleeding, voldoende huisvesting inkom
sten, voldoende en groot genoeg om te
betalen zijn kerk, zijn school, de premies
voor pensioen, ziekenfonds, begrafenis
fonds enz enz., dan kan men de vraag
doen, moet daarmee de werkman tevreden
zijn, of heeft hij recht op meer. Ons
antwoord ishij heeft recht op meer
Hem moet de gelegenheid geschonken
worden voor zijn geestesleven een groo
ter aandeel te zoeken in de beschaving
onzer tijden, dan tot nog toe voor hem
bereikbaar was. En die gelegenheid ont
breekt in vele takken van arbeid. We
lazen het dezer dagen nog uit de Ver
slagen der Inspecteurs voor den Arbeid,
hoe zwaar de arbeid, hoe weinig de rust
van vele werklieden menigmaal is. Wie
de werkuren nagaat in de bakkerijen,
vooral de machinale in de steden, de
steenfabrieken, de cichoreidrogerijen, de
zoutziederijen en o'ieslagerijen, enz. moet
erkennen, dat de duur van 't werk vaak
overmatig is en geen gelegenheid geeft
en kan geven om 't geestesleven te ont
wikkelen.
„Zoekt wijsheid, mijn zoon want wijs
heid is zoeter dan honig;" zei Salomo;
dat verzoek was een gebod
Want Salomo kende de macht der
wetenschaphaar krachthet streelend
genot, de zelfvoldoening, die reeds van
het zoeken naar wijsheid en kennis uit
gaat. Waarom zou dan den werkman
ontzegd worden den tempel der weten
schap slechts van verre te zien P Hem
binnentreden, dat is onmogelijk.
Maar dat hij dan toch den drempel van
den voorhof betrede Zal hij geen pries
ter worden, zij het dan eendorpelwach-
ter. Neen, de toegang tot meerdere ken
nis, tot hoogere wetenschap, tot kunst
en kunstgenot, tot poëzie en fraaie letteren,
moet hem niet gesloten worden door een
schaarsche en luttele rust. De eentonige
arbeid op 't veld, in"winkel en fabriek
moet afgewisseld worden met het edele
genot, dat de menscheljjke geest door
en in beoefening van kunst smaakt.
En 't is mogelijk hem dat genot te
verschaffen. Juist de machine, de stoom
en de elektriciteit kunnen daartoe me
dewerken. Da arbeidskracht wordt door
de machines gespaard. De werkman krijgt
door die machines besparing van zijn
kracht. En ook van zijn tijd. Ze vereen
voudigen zijn werkze verkorten zijn
dag. Die vrije tijd, dit besparen van
levens-en arbeidskracht moet zijn gees
tesarbeid ten goede komen en zijn levens
pad verhoogen.
En de loonsverhooging, die noodzakelijk
een gevolg is van den minderen arbeids
tijd P Zeker, er zal loonsverhooging moe
ten komen, als de arbeidsduur vermin
dert. Maar moet men daar tegen opzien
Zouden de groote winsten, die door fa
brikanten ontvangen, door stoomfabri-
catie enz. opgeleverd worden niet beter
besteed zijn, wanneer ze niet maar aan
enkelendoch aan velen ten goede kwamen.
John Stuart Mill heeft eens gezegd,
dat de mensch een wezen is, uitsluitend
bezig met het herstellen en ophoopen
van rijkdommen. Die uitspraak is ons te
materialistisch, en ook te algemeen. Maar
waar is het, dat, om het „goud'' machtig
worden, menig pat roon den arbeider
als een koopwaar beschouwt, die met
winst moet worden geëxploiteerd, en bij
mogelijk toekomstig verlies zoo spoedig
als 'tkan moet worden van de hand
gedaan. Er is beroering in onze Maat
schappij er is onvredeonrusthet rom
melen van een verren donder wordt ge
hoord.
Da Costa zong: „Onder d'aard zijn
schuddingen vernomen". En'tis zoo. Eene
nieuwe sociale toestand schijnt aanstaande;
nieuwe stelsels winnen veld; oude ideeën,
die onvergankelijk schenen, vermolmen;
we gaan eene andere toekomst tegemoet;
hoe ze zal komen, door revolutie, met
geweld,- dan wel in den ordelijken weg
van langzame herstelling, we weten 't
niet. 'Is voor ons duister. Maar een
nieuwe tijd zal aanbreken. Wie goed toe
luistert, hoort reeds een verward gedreun
van voetstappen! Een rumoer, als greep
er een worsteling plaats. Ja, daar wordt
gestreden! En boven het rumoer der
strijders klinkt het, bij het worstelen der
partijen wordt 9en stem gehoord
„Wat at valt van den hoogen God
Moet vallen.
Een zelfde schuld, een zelfde lot
Voor allen.
't Gezin, 't geslacht, het volk, de Staat:
Verlaten wordt, wie God verlaat,
Wie God verstoot, verstooten."
Liberalisme en Anarchisme in
den wortel èèn.
Het Liberalisme is het staan van den
mensch op zichzelf.
Onafhankelijk van God Drieëenig.
Vrijheid is zijne leus.
Vrij van Goden als er een God is, zal
de rede beslissen, wat het voor een God
is. Iedere liberaal houdt er zijn eigen God
op na. Eigen fantazie, eigeu verbeelding,
