Vrijdag 19 Juli 1901
Antirevolutionair
Zestiende Jaarg. No. 823.
Orgaan
v*»or tie Ziiidliollanilüiclie en Zeenw^elie Eilanden.
IN HOC SIGN O VINCES
FEUILLETON.
T. BOEKHOVEN.
EEN KAKtKTEIt.SCHETS.
dar
Deze Courant verschijnt eiken Vrijdag.
Abonnementsprijs per drie maanden franco per post 50 Cent.
Amerika bij vooruitbetaling f 3,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
uitgever:
Advertentiën 10 cent per regel en 3/2 maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en k/3 maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent pei plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan
Advert ntiën worden ingewacht tot Donderdagmorgen 10 uur.
Alle slssfcken voor de MiedacÜe bestemd, Adverteaitlëia ©sb verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uitgever.
Bij dit nummer behoort een
Na onzen hoofdredacteur gehoord
te hebben, deelen wij aan de lezers
van ons Blad mede, dat als me
deredacteur is opgetreden van he
den af, de heerj. van der Waal,
te Middelharnis.
T. BOEKHOVEN,
Uitgever.
Het is ons aangenaam, als vaste
medewerker aan dit Blad verbon
den te zijn. Vloeide er vroeger
ook wel het een en ander uit onze
pen, voornamelijk betrekking heb
bende op politieke verslagen, thans
wordt ons arbeidsveld wat ruimer
en hopen we in de gelegenheid te
zijn ook andere zaken te bespre
ken, die evenzeer met de „politiek"
in betrekking staan, maar van bree-
dere opvatting zijn dan een of ander
Kamerverslag. Moge ieder antire
volutionair medewerken om ons
blad te verspreiden, opdat er hier
geen huis meer gevonden worde,
waar dit blad onzer partij op de
eilanden een onbekende is
Een kiezer zonder Blad, is een
schipper zonder Kompas.
J. VAN DER WAAL.
„Chri&teiijk-hi&loritivh"
Dat het groepje, hetwelk zich sinds
1897 als „christelijk-historisch" aan
diende, geen eensgezindheid zou kun
nen bewaren, was reeds van te voren
duidelijk voor ieder, die overwoog,
dat alle positieve grondslag aan dat
groepje als zoodanig entbrak.
Niet als men op den naam afging.
Die naam was schoon genoeg, en zou
veeleer hebben doen veronderstellen,
dat het positieve op den voorgrond
was gesteld. Maar feitelyk was dat
anders. Alle actie bij de stembus
ging op in een openbaren van fel
anti-papisme, in een roepen van wee
en ach over de uitbreiding der room-
sche bevolking en der roomsche in
vloeden, en in het bang maken onzer
protestansche landgenooten voor het
geval dat de antiliberalen gezamen
lijk zouden overwinnen.
Nu, de op-touw-zetters dezer be
weging kregen in 1897 hun zin
Zij hadden wil van de reis. De hulp
troepen, door Dr. Bronsveld c. s. ge
leverd, deden bij de herstemming de
school overslaan naar den kant
der echte protestanten o neen
dat riet, maar naar den kant der
„liberalen" van alle gading, onder
welke eene groote massa lieden, die
evenmin protestansch a's roomsch
mogen heeten, omdat zij weinig of
niets gelooven. En het gevolg, wat
de regeering betreft, was dan ook niet,
dat de roomsche invloed werd ver
minderd, of dat de roomschen wer
den gepasseerd bij benoemingen, maar
wèl dat het socialisme veld won en
het calvinisme omlaag werd ge
houden.
Intusschen kwam dit de huisge
zinnen door de leerplichtwet en de
fabrikanten door de ongevallenwet
duur ti staan, en toen de stembus-
rook wat opgetrokken was, zag menig
christelijk gezind kiezer, dat hij er
eigenlijk z'wgeloopen was, en dat hij
het zóó met zijn christelijk-histori-
schen zin niet bedoeld had.
En daarbij zag men toen in de
Kamer de waardige houding van Dr.
de Yisser, die metterdaad toonde,
dat hij het zijne roeping achtte mee
op te trekken voor de antirevolu
tionaire beginselen, en die daardoor
ook als vanzelf herhaaldelijk vlak
naast de georganiseerde antirev. (chr.
hist.) partij kwam te staan.
Zoo verliep almeer de eensgezind
heid onder de „chr.-hist." Het kon
niet anders. De practijk dwong tot
kiezen tusschen het helpen van de
liberalen, óf het stemmen van de
kerkelijke partijen.
Dr, Bronsveld koos het eerste en
dat is geen wonder, want hoe be
lijdend deze begaafde predikant ook
in de kerk is, en hoe boeiend hij
daar de menschen op Christus kon
wijzen, dit neemt niet weg. dat hij
in de politiek uitgaat van hetzelfde
grondbegrip als de liberalen, radi
calen en socialisten, namelijkdat
staatkunde en godsdienst gescheid en
moeten worden. Op den eigen dag
dat Dr. B. dit opnieuw aanbeval (in
de Kroniek van Juni jl.) stond het
zelfde b.v. in het Vaderland te lezen.
En het werd ook beiderzijds verde
digd met avcrechtsche aanhaling van
den BijbeltekstGeef den Keizer wat
des Keizers is, en Gopie wat Gods is."
Maar anderen, ofschoon ook wel
wat antipapistisch gezind, vonden dit
toch al te bar, en wilden tot dien
prijs de roomsche landgenooten niet
langer bestrijden. Zij vonden het maar
beter om de hoofde.aak het protest
tegen de onderdrukking van a^egeloof
en alle kerkelijke gezindheid in het
oog te vatten.
Uit den aard der zaak verheugt
ons deze afloop. Scheurmakers ver
dienen noch succès, noch medelijden.
En wat anders is het dan noodelooze
scheurmakerij,, wanneer men zijne
liberale of antirevolutionaire gezind
heid verbloemt en het gewicht uit
alle schalen samenpakt in het antipa
pistische schaaltje, terwijl toch ieder
nuchter landgenoot weet dat niet de
nederlandsche erve maar de kerk het
terrein is waar de roomschen moeten
bestreden worden, en dat de loom-
schen in het land nooit overheerschend
kunnen worden zoolang de andere
partijen het bij elk daartoe strekkend
speciaal voorstel willen verhinderen.
Dat Dr. Bronsveld een veel beter
oog heeft op de liberalen dan op de
antirevolutionairen, bleek ten over
vloede ook nog uit zijne bespreking
van den verkiezingsuitslag, in het
Juli- nr. van de Stemmen
Al wat ook maar eenigsins an
tirevolutionair is in zijn hart, ge
voelde zich verruimd en opgewekt
bij het vernemen van het voor de
belijders des Heeren zoo gunstig re
sultaat.
Maar Dr. Bronsveld zoekt direct
de schaduwzijde er van op; neen erger
nog, hij phantaseerl die.
Dit is het gewone, heillooze bedrijf
van alle malcontenten. Er worden
dan uitwegen gezocht om de onte
vredenheid lucht te geven.
Vraagt men ot dan zijne waar
schuwing tegen een oppervlakkig
„stembus-cristendom (en huiche
larij om een postje machtig te wor
den) niet nuttig is, dan zal geen
ernstig antirevolutionair dit ontken
nen. Maar op den toon, op het ver
band komt het hier aan. AlsDrB.
zegt, dat hij duizendmaal liever te
doen heeft men een liberaal, die
zegt geen christen te zijn, maar den
godsdienst te reepecteeren. dan met
een man wiens christendom enkel
etiquette is,- zie dan voelen wij wel
weer uit welken hoek de wind waait.
De liberaal in zijne teste gestalte
wordt hier geschetst tegenover den
kerkelijke in zijne slechte of valsche
gedaante. Bovendien wordt hier uit
het oog verloren dat het toewijzen
van ambten enkel op grond van
godsdienst en geloof in onzen tijd
eene ongerijmdheid is, die alleen
partij-antipathie nog mogelijk kan
achten.
Logische consequentie van heel
de beweging van den „chr.-hist kie-
zersbond" zou zijn, dat hij zich op
loste, deels onder de liberalen en
deels ondei de georganiseerde antire v
partij.
Invoerrechten.
Een verhaal uit den tijd der
Hervorming.
BtIJFtlEGSEE
BBEISICBBT.
i.
Waar de Kamers op reces zijn, en de
nabetrachtingen op de verkiezingen zoo
ongeveer weer tot het verleden gaan be-
hooren, en daarentegen ieder met spanning,
althans met bijzondere belangstelling de
toekomst in staart, wachtende op de po
litieke dingen, die komen zullen, vonden
wij het niet ondienstig een en ander in 't
midden te brengen omtrent invoerrechten,
te meer waar de pogramma's der partijen
bijna zonder uitzondering ook iets in ver
band met de invoerrechten behelzen. Ons
ontwerp voor het Concept-Program bij de
verkiezing in '97 bevatte onder punt B 5
als de wensch uitgesproken Uitbreiding en
wijziging van het tarief van invoerrechten
op bewerkte artikelen. In 8 der Toe
lichting leest men hieromtrent o.m. dit
«Bedoeld is alzoo, zulk een wijziging van
het tarief van invoerrechten, als noodig is
om bijzondere onregelmatigheden weg te
nemen en zulk een uitbreiding ook door
verhooging, als geëischt wordt om de con
currentie van den nationalen arbeid met den
arbeid in het buitenland bij hier te lande
uit haren aard thuis behoorende industrie
ën mogelijk te doen blijven, of weer mogelijk
te doen worden.In het door de deputaten-
verg. te Utrecht op 17 Apr, jl. goedge
keurde program der antirev. leest men dat
voor belangrijke staatsuitgaven middelen
moeten worden geschapen, door eene oor
deelkundige verhooging onzer tarieven, die
tevens aan de nationale welvaart ten goede
komt en den nationalen arbeid kan verheffen
en met name, door uitbreiding en wijziging
van het tarief van invoerrechten op be
werkte artikelen.Graanrechten stonden in
97 op 't program nu niet. Het program
der Kathol, leden van de Tweede Kamer,
vastgesteld 20 Oct. 1896, bevatte onder
punt 6 o. m.Bescherming van landbouw
en nijverheid door herziening van ons Ned.
tarief van invoerrechten terwijl in hun ma
nifest van 16 Maart jl. wordt verklaard:
«voor zoover het betreft mededinging met
het buitenland, behoort gestreefd te wor
den naar eene herziening der tarieven van
in- en uitvoer, waardoor de voorwaarden
van voortbrenging binnen eigen grenzen
zooveel mogelijk gelijk gemaakt worden
met die van het buitenland Patrimonium,
een Chr. Werkliedenpartij, schreef in zijn
program «Daar de bescherming in andere
landen aan de nijverheid betoond, de con-
4) Vrij naar het Hoogduitseh.
In Jungbruck heeft men hem op echt
breuk betrapt, en reeds was de zak gereed, waar
in men hen verdrinken zou, toen de keurvorst
van Saksen als zijn bemiddelaar optrad, en hij
tot levenslange gevangenisschap in het Domi-
nikanerklooster te Leipzig gedoemd werd. Hij
schijnt echter een zeer bruikbaar man geweest
te zijn, want op voorspraak van den paus
werd hij uit zijne gevangenis verlost en zelfs
tot apostolischen kettermeester verheven. Nu
reist hij reeds langen tijd het land af om geld
voor den aartsbisschop in te zamelen, opdat
deze laatste zijne schuld van 30,000 goudgul
dens zou kunnen betalen. En waarlijk, de
aartsbisschop had kwalijk een geschikter man
kunnen vinden. En toeh heeft men hem on
langs duchtig beet gehad.
Daar komt een zeker edelman Dietrich
von Haacken moet hij heeten tot hem en
vraagt, of hij hem ook een aflaat kon geven
Voor eene zonde, die hij nog begaan moet
in dat geval wilde hij hem tien daalders geven
Aanvankelijk weigerde Telzel, doch eindelijk
beloofde hij hem de verlangde aflaat te geven
tegen betaling van dertig daalders. Toen Tetzel
echter des anderen daags uit Leipzig trok,
wachtte de edelman hem op, viel hem onver
hoeds aan en maakte zich met Tetzels geld
kist uit de voeten. Tetzel maakte nu groot
misbaar, doch de edelman toonde zijn aflaat,
en Tetzel was de mond gestopt en kon toezien.
De slotvoogd zag echter, dat zulke praatjes
den graaf niet zeer bevielen, daarom gaf hij
den koopman een wenk, en deze zweeg.
Van de aanwezigen hadden zich velen ron
dom de tafel verzameld, doch de Graaf en
zijn Voogd stonden op om zich ter ruste te
begeven, ten einde den volgenden morgen vroeg
op te zijn. v
Vroolijk scheen de zon, toen zich onze beide
reizigeis des anderen daags op weg begaven.
Onderweg troffen zij onder de talrijke schare,
die zich stadwaarts spoedde, ook eenige lands-
kneclden aan. Het was een ware pelgrims
tocht. Hier en daar lieten zich zelfs eenige
pelgrimsliederen hooren.
Voor de galgpoort der stsd Halle vertoonde
zich een bont schouwspel. Het was of er jaar
markt gehouden werd. Het. plein was rondom
met dunne boomstammen afgezet, om welke
groene guirlandes gevonden waren en aan
welker top roode vlaggetjes wapperden In
dezen bonten kring waren twee rijen kramen
opgeslagen, waarin allerlei waren te koop wer
den geboden. Daar tusschen bevond zich ook
het rad van fortuin, en werd ook gedobbeld.
Ook de koorddanser ontbrak niet, terwijl het
gebrul der wilde dieren zich vermengde met
de tonen der muziek Kortom het had alles
het aanzien van een jaarmarkt.
cWat beteekent dat alles vroeg de Voogd,
dis zijn heer voor een oogenblik kwijt was,
aan iemand, die in behagelijke rust het gewoel
aanstaarde.
Zijt gij een vreemdeling?// vroeg de aan
gesprokene. //En weet ge dan niet, wie er
heden in de stad verwacht wordt De wereld
beroemde Dominikanerprior en pauselijke ket
termeester, Johan Tetzel, zal hier weldra zijn
intocht houden.//
//Maar wat heeft die rommel nu met Telzel
te maken
//Noemt ge dat een rommel?// lierman de
ander. //Daarvoor heeft Tetzel grootendeels
zelf gezorgd. Hij weet, hoe hij het volk lokken
moet. Waarlijk, een beteren had de Aarts
bisschop niet kunnen vinden.//
Op hetzelfde oogenblik ontdekte de Voogd
onder de menigte weder de hooge gestalte
van zijn heerhij groette dus den aange
sprokene en zocht tot den Graaf door te
dringen.
Tegelijkertijd liet zich het geluid der klok
ken hooren en van aller lippen klonk het//Hij
komt! Hij komt!//
Spoedig daarop verschenen de stadsknech-
ten en stelden zich met liune hellebaarden
aan de Galgpoort op om de rust en orde te
bewaren. De schoolkinderen trokken iu pro
cessie met vaandels en kransjes uit de stad,
alsook de monniken en nonnen aller kloosters,
met brandende kaarsen in de handen om den
man Gods waardig te ontvangen. Ten laatste
verschenen de heeren van den Raad met hun
fluweelen mantels en baretten, en schaarden
zich in een halven cirkel op het plein vóór
de poort. Zoo was dus alles voor Telzels
komst bereid en het eenige, dat er aan ont
brak was, dat men niet zong gelijk eens het
volk te Jeruzalem //Geloofd zij, die daar komt
in den naam des Heeren, Hosanna in de hoogste
hemelen
Spoedig ontwaarde men in de verte eene
stolwolk, en weldra werd er een rijtuig
zichtbaar. Toen het naderbij gekomen was,
zag men eene korte, ineengedrongen mon
niksgestalte met een kostbaar, van goud
schitterend misgewaad. Dat was Johannes
Tetzel. Zijne dikke lippen vertrokkon zich
tot een zoet L cüje: zijne kleine oogen waren
nauwelijks zichtbaar en zijne korte, dikke
handen strekten zich zegenend over de menigte
uit, die zich knielend en met de handen op
de borst langs den weg geschaard had.
Terwijl een groot, rood kruis, met het pau
selijk wapen en een violetkleurig fluweelen
kussen met vergulde kwasten, waarop de
pauselijke aflaatconcessie lag, hem vooraange
dragen werden schreed de monik aan de zijde
van zijn helper Baumhauer door de rijen van
het volk naar den Raad der stad, die hem
met alle leekenen van eerbied ontving. Daarop
zette de stoet onder het zingen van psalmen
in beweging naar de Martinskapel, waar de
pauselijke concessie op het altaar gelegd, het
roode kruis geplant en de aflaatkist neder
gezet werd.
Nadat het volk, dat deels de kapel vulde,
deels het plein er voor bezet had, eengszins
tot rust gekomen was, stelde Tetzel zich voor
de openstaande deur bij en begon zijne
predikatie.
//Lieve ChristenenDit is de dag, dien de
Heere gemaakt heeft. Komt, laten we ons ver
heugen en vroolijk zijn 1 Heil is deze stad
beschoren, evenals eens het huis van Zacheus,
waarin de Heere zijn intrek genomen had.
Dit kruis met het pauselijk wapen, waarvan
somtijds, zooals onlangs te Leipzig, rood, warm
bloed stroomt, heeft dezelfde kracht als het
kruis van Christus op Golgotha, en u, die
verwaardigd zijt het te zien, is eene genade
beschoren, zooals sedert den tijd van Christus
en de Apostelen geen menseh op aarde ten
deel is gevallen. Heden is voor u de poort
der Hemels geopend, en hij, die tot u spreekt,
heeft in zijne hand de sleutelen des hemelrijks.
Groot is de heilige Petrus, maar grooter dan
hij is Johannes Tetzel, want hij heeft door
zijne aflaten meer zielen zalig gemaakt dan
Petrus door zijn prediken. Zoo werden nog
onlangs te Leipzig vijfduizend menschen door
den aflaat verlost, waaronder slechts drie ver
loren gingen, omdat ze evenals weleer Ananias
en baphiva iets van de aflaatpenningen terug
gehouden hadden. Het is u bekend, hoe Chris
tus tot den jongsten dag aan Zijn stedehouder
op aarde alle macM gegeven heeft. Zoo werkt
Hij nu door Zijn plaatsvervanger, die machti
ger is dan alle Apostelen, Engelen en Heiligen,
en aflaat geven mag, wien hij wil.
Wordt vervolgd.
1
