Vrijdag 19 April 1901
Antirevolutionair
Zestiende Jaarg. No. 809.
Orgaan
voor de KiiidlaoSIandsclie en Zeeuwsclie EKandrsi.
IN HOC SIGN O VINCES
T. BOEKHOVEN.
SOMMESj SJ Mi
Abonnementsprijs per drie maanden franco per post 50 Cent.
Amerika bij vooruitbetaling f 3,50 per jaar.
4fzonderlijhe nummers 5 Cent.
uitgever:
Advertentiën 10 cent per regel en 3/2 maal. Reclames 20 per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en 4/3 maal.
Bienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent pei plaatsing.
In een tijd van overgang en ver
schuiving en inwendige scheuring
raakt menig beschouwer de kluts
kwijt, en is het soms moeielijk den
waren stand der partijen te zien.
Toch wordt het thans meer en
meer duidelijk, dat de liberalen van
het oude genre aan verval van krach
ten gaan lijden, en dat de groote
strijd nu verder zal gaan tusschen
de godsdienstige partijen en de so
ciaal-democraten, of wil men het
anders uitdrukken, tusschen het chris
tendom en de revolutie in haargrove-
ren vorm.
Zie eens, hoe Prof. Treub, als tolk
der rijzinnige democraten te Steen-
wijk sprak
De liberale partij kent geen be
ginsel. Zij neemt alle politici op.
Zij worden alleen samengehouden
door vrees voor de olericalen. De
liberalen zijn onoprecht in hun po
litiek, daar zij veel b.eloven, maar
weinig geven. Zij willen alleen
maar eene meerderheid hebben!"
Dit is hetzelfde, dat een buiten-
landsche liberale hoofdman reeds
lang geleden ge'uigde, nl. Emile de
Laveleye, die zeide, dat het libera
lisme slechts „in den grond eene
negatieve (ontkennende) partij" is.
Hetzelfde ook, dat door onze partij
zoo lang gezien en gezegd is.
't Is waar, er kwam opzichens
sneller voortmarcheeren of trager
aanstappen in alle vroegere hoofd
partijen verdeeldheid maar wegens
gemis aan vaste beginselen is toch
de verbrokkeling bij de vroeger
saamgaande liberalen verreweg het
grootst, en geen vernieuwde oproe
ping van het „clericale" spook, gelijk
van Houten wil, kan die verkruime
ling beletten want de kiezers wor
den het theoretisch drijven moede,
en snakken naar dadennaar vrucht
van den politieken arbeid.
Welnu, de radicalen, de sociaal
democraten ontrollen met steeds meer
driestheid hun roode vanen. En
daartegenover roepen de geloovige
partijen om eene kou'barebeginsel
vaste sociale reformatie.
Tusschen deze twee komt de
hoofdslag.
Wie zal het winnen.
Voor de eere der historische tra
dition in ons land mag vertrouwd
worden, dat de op christelijke basis
rustende partijen het op den duur
nog niet zullen verliezen.
Het liberale Vaderlandde bro
chure van den heer Hubrecht be
sprekende, schreef dezer dagen
Iedere richting haar eigen school
is zeker een mooi ideaal, maar in
een land met gemengde bevolking
is het niet absoluut door te voeren.
Voor groote steden gaat bet best
ook voor kleinere gemeenten is het
door te voeren, als alle verschillende
geestesrichtingen er bij tamelijke
getalsterkte vertegenwoordigd zijn,
maar in kleinere gemeenten en daar
waar de bevolking overwegend één
richting is toegedaan, doch kleine
minderheden erkenning van haar
recht mogen eischen, is het niet toe
te passen."
Welk eene kentering
Een kwart-eeuw geleden werd men
in liberale kringen schier bespot, als
men niet de „neutrale" school het
ideaal noemde en de particuliere
school met bepaalde kleur een nood
zakelijk kwaad, wegens practische
onvermijdelijkheid geduld.
Thans wordt vlak het tegenover
gestelde verkondigd de gezindheids-
school, de vrije 3chool voor iedere
richting het ideaal, en alleen waar
het wegens de kleinheid van den
kring der belanghebbenden niet wel
anders kande gemengde school
aanbevolen.
De omkeer is zóó groot, dat Dr.
Bronsveld als verslagen uitroeptzijn
er nog wel liberalen zij hebben de
neutrale school losgelaten.
Daarover behoorde Dr. B. zich te
verblijden, doch 't schijnt wel alsof
hij het eerder betreurt.
Als werkgevers boven de arbeiders
staande, behooren zij niet tot de volks
klasse, waarvoor de socialisten spe
ciaal strijden doch tegenover de
landheeren zijn zij weer de „kleine
man," of de „gedrukte partij".
In andere politieke kringen heeft
men met zulk eene vraag geen moeite,
want dezelfde maatschappelijke klasse
kan nu eens gesteund en dan weer
beteugeld of berispt worden, al naar-
dat het geval zich voordoet.
Maar de socialisten kennen die
vollediger opvatting niet, In het een
zijdig op de spits drijven en over
drijven hebben zij hunne kracht.
Zij zoeken nu eenmaal het recht en
het belang van uitsluitend ééne volks
klasse, en storen zich daarbij weinig
aan de rechten en belangen van de
overige klassen.
In dit verband moest dus uitge
maakt, of men de „kleine pachters
als bevriend of als tegenstandig zou
aanmerken,
Dr. Gorter stelde namens de af-
deeling Noorden Bussum het laatste
voor. Maar Mr. Troelstra vond, dat
zij voorloopig niet gemist kunnen
worden bij de verkiezingen, en wilde
hen daarom tijdelijk bij de socia
listische partij opnemen.
Duidelijk blijkt ook bij eene ge
legenheid als deze, hoe weinig self-
beheersching er in die socialisten
vergadering is, hoe weinig respect
men voor eikaars meening heeft, hoe
gejaagd men zich aanstelt. Is dat ook
omdat men zelf weinig gelooft aan
de zegepraal van eigen meeningen?
Al spoedig loopt het debat uit op
een ongegeneerd marktgekijf en ver
wijt men elkaar dat er afbreuk ge
daan wordt aan het succes.
m
Deze Courant verschijnt eiken Vrijdag.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan
Advertentiën worden ingewacht tot Donderdagmorgen 10 uui\_
Alle §tïi!&SseB8 voer «le fited&ctie feestens*!, Advertentlép eis verdere AglgiiiiaistratSe franco toe te zenden aaia «ieia Uitgever-
Bij dit nummer behoort een
BIJVOCGSClt.
föodsdfenstloos.
Met eenige heftigheid protesteert het
Weekblad //Vooruit" in zijn nummer
van 10 dezer er tegen, dat de liberale
partij of de liberale par tijen zoo telkens
op de kaak worden gesteld als ongeloovig
en godsdienstloos.
Het valt echter moeielijk in te zien
op welken redelijken grond dat protest
berust.
Dat er onder de liberale partijgangers
menschen zijn, die persoonlijk tot de ge-
loovigen moeien gerekend worden, is
nooit ontkend door de antirevolutionairen.
Op Staatkundig gebied echter hebben
wij geen persoonlijk oordeel te vellen,
maar komt alleen de vraag aan de orde,
of de liberalen hun partij-program al of
niet laten bebeerscben door den gods
dienst.
Alle liberalen, die eenigsrins op de
hoogte der historie zijn, zullen als uit
één mond getuigenneen, dat doen wij
niet; wij stellen ons politiek program op
buiten den godsdienst, want die heeft er
niets mede te maken.
Hetzij men nu oud-liberalen, vooruit
strevend liberalen ot radicalen, vrijzinnig
democraten of socialisten hoort, op dit punt
stemmen zij allen overeen. De godsdienst
is voor hen allen ballast op het Staat
kundige erf. Het is zooals „Vooruit"
zelf zegt, voor de liberalen van alle
gading „zijn godsdienst en Staatkunde
er twee". En wel twee in dézen zin, dat
zij niet met elkaar in dadelijk en onaf
scheidelijk verband staan.
Welnu, déze „opvatting" der Staat
kunde als zoodanig is en blijft gods
dienstloos en ongeloovig. De antirevo
lutionairen mogen dat niet anders beti
telen, want het is niet anders.
Godsdienst is logisch ondenkbaar zonder
e kenning van het wezen Gods. Als ik
God erken, daD kan ik geen enkel stuk
van het leven, derhalve ook het Staat
kundig terrein niet van Zijne ordinan
tiën uitsluiten, want waar ik dit zou
doen, daar zou ik terstond weer met
mijne Gods-erkenning in strijd komen.
Want hetgeen „Vooruit" er nu bij
voegt, dat dit uitsluiten van den dienst
Gods buiten de Staatkunde toch ook het
gevolg is van onderzoek en geloof, dit
is niets dan spelen met woorden en aan
sturen op spraakverwarring.
In absoluten zin is er geen mensch
zonder geloof. Men gaat uit van zich
zelf, men steunt op andere menschen of
men gelooft in God. Maar men heeft het
spraakgebruik vastgesteld, dat alleen het
geloof in God geloof in godsdienstigen
zin is, en het redelijk besef laat trou
wens geen ander spraakgebruik toe.
Als ik een Opperwezen, dat Alwijs,
Alwetend, Almachtig, Alomtegenwoor
dig, Albestierend is, buiten een deel
van dat levensgebied sluiten wil, waar
van Hij zeif de Schepper is, dan is dat
toch (ondanks overigens de beste gezind
heid) geen godsdienst te noemen.
Och kom, wat „Vooruit" wil, is te
dwaas om er over te redeneeren. Hij
wil het onmogelijke. Hij spreekt van
„waarlijk nadenkenden", maar het ware
te wenschen, dat hijzelf wat beter deze
zaak Had ingedacht, alvorens nog andere
partijen van „laagheid" te beschuldigen
omdat zij eenvoudig wit wit en zwart
zwart noemen.
Het beroep op orthodoxe dominees,
die soms met liberalen meeloopen of den
strijd tegen hun godsdienstlooze politiek,
opgeven, baat „Vooruit" ook al niet,
want zulk eene houding bewijst slechts
hetzelfde dat van alle geloovigen onder
de liberalen geldt, te weten dat deze
lieden geen consignent leven leiden, maar
onharmonisch denken en werken.
In de kerk belijden, dat men heel het
leven aan God en Zijn dienst toe zal
wijden, en dan straks uit de kerk ge
komen, weer te zeggen neen, dit zal
ik nu eens buiten God afdoen, wat is
dat anders dan tweespalt in het eigen
leven
Er is dus niets aan te wenden of te
keeren, partijen die God bij al hun werk
niet erkennen, zijn als partijen gods
dienstloos.
Wrijzlnsiig'-cBciiiftucE'aten.
Men kan de p rrtijdie zich vrijzin
nig-democratisch noemt, als nieuw be
schouwen in dezen zin, dat zij zich op
17 Maart jl. met een bepaald weikpro-
gram voor de stembus heeft geconstitu
eerd.
Maar zij is niet nieuw doordat zij
nieuwe gezichtspunten opende, nieuwe
lijnen trok, een nieuwe basis van be
ginselen voordroeg.
Sedert vele jaren was er oneenigheid
onder de liberalen, wat betreft het aan
pakken van de zaken, inzonderheid het
wettelijk ingrijpen op de sociale toestan
den.
„Olericalen" vrees trachtte de scheu
ren gedekt te houden. Maar op het laatst
kon dit niet meer. Er gingen er ook
reeds te veel over naar de sociaal-de
mocraten omdat men het theoretisch
getreuzel der liberaleu moede werd.
Om nu nog wat volk te trekkeD, moe
ten zij zoover mogelijk naar den socia-
listischen hoek opschuiven, en daarbij
missen zij een jeugdigen, geestdriftigen
leider zooals de socialisten in Mr.
Troelstra hebben.
Zij maken dus thans wél een pover
figuur, en het zal hun heel wat moeite
kosten om hun politieken bouw zoo in
te richten, dat het afzonderlijke van
hun politiek gezelschap duidelijk in het
oog valt.
Socialistisch willen zij niet zijn, maar
toch ver in socialistische richting zich
voortbewegen, en dat zonder een graad
meter en beginsel-kompas zooals de ker
kelijke partijen hebben in Gods woord!
Inderdaad het wordt voor hen moeie
lijk om zich te handhaven.
Waar iaeï op aaai gaat.
dinfeeea*.
li leaste pacSiters,
Op het te Utrecht gehouden so
cialisten-congres werd onder meer
ook gedebateerd over de vraag ol
de kleine pachters meê zullen gesteund
en beschermd worden door de socia
listen, al dan niet.
Tfiilii- en Landbouw
SYIKSTOFMEST OP STIKSTOF-
VERZAMELAARS.
Onze lezers zullen weten, dat de meest alge
meen gebruikte stikstofmesc het Chilisalpeter is.
Wij mogen ook als bekend veronderstellen, dat
sommige gewassen hot vermogen bezitten, do
de luohtstikstof voor hunne ontwikkeling te ge
bruiken. De meest bekende dezer gewassen zijn
erwtenboonen en de klaversoortenbenevens
lupinenserradella eu wikken. Dot ze evenwel
niet alle en niet onder alle omstandigheden even-
voel luchtstikstof in hare orgauen of hare zaden
weten te verzamelen is een gevolg van het feit,
dat dit vastleggen van luchtstikstof sleohts kan
plaats hebben onder don invloed van zekere
bacteriëndie zioh vastzetten aan de wortelvezels
der opgenoemde planten on daar knobbelvormigo
verdikkingen doen ontstaan. De werkzaamheid
dezer bacteriën nu hangt van allerlei omstandig
heden af. Vooral de warmte oefent op haar leven
veel invloed uit. In 't vroege voorjaar, zal van
hare aanwezigheid in den bouwgrond al heel
weinig opgemerkt worden. Een gevolg daarvan
is, dat het glad verkeerd mag heeten, te denken,
dat een stikstofbemesting op bovengenoemde
gewassen dwaasheid zou wezeD. Wij zijn van
meening, dat ook op erwtenboonen enz. een
weinig Chilisalpeter volstrekt niet weggegooid
is, maar integendeel goede uitwerking heeft.
Ook de volgende beschouwing, die we ergens
over deze zaak lazen, pleit voor onze meening.
„De peulgewassen vinden, evenals alle andere
planten, de eerste stikstof in het zaad na uit
putting van het zaai moeten de wortels ze in
den grond zoeken. Eerst wanneer deze laatste
flink zijn ontwikkeld en do plant dus met een
uiterst groot aantal gronddeeltjcs in aanraking
is gekomeD, kan de heilzame werking dei' boven
bedoelde bacteriën een aanvang nemen. Elke
poging om de planten spoedig een flink wortel
gestel en ook ferme bovenaardsche deelen te
bezorgen is dus in 't belang eener ruime mate
van „benuttiging" der luohtstikstof. En om nu
dit doel te helpen bereiken moet het gebruik
van Ohili al is 'tmaar van 50 tot 100K.G. per
H.A. worden aangeraden."
Wellicht zijn er, die het mot de door ons
aangehaalde redeneering niet eens zijn. Dezulken
willan we den raad geven i „neemt eons proeven
in deze riohting." Beproeft eens wat Chili op
erwten of boonen, die in den beginne niet willen
en vergelijkt de resultaten met de opbrengsten
van naast de proefvelden gelegen stukken, die
niets hebben gehad.
DE VERZAMELING DER VEREENlGING
„Landbanivondenrijs"
TE MIDDELHARNIS.
XIX
DE OPGEZETTE ZOOGDIEREN.
En nu over den egel.
Stekelvarken noemen de meeste mensohen het
beest veelal. Nu, in onze omgeving zal dat geen
aanleiding tot verwarring geven, want echte ste
kelvarkens komen bij ons niet voor.
De egel dan wel hooren we vragen.
En gulweg moeten we bekennen, dat we ei'
in 't wild op on3 Eiland nooit een zagen. Toch
is 't ons bekend, dat de egel er nu en dan ge
zien werdmaar algemeen bekend is het beest
er volstrekt niet.
Omdat er een opgezette egel in de zaal te
zien is, willen we er nochtans even bij stil stnan.
Allereerst iets omtrent den naam.
Dat men 't dier nu en dan stekelvarken noemt
zal voor niemand meer vreemd zijn, die den
opgezetten egel ziet. Zijn snuitje tooh gelijkt
precies op dat van een varkenterwijl de stijve
haren op zijn rug de toevoeging van 't woord
stekel vc doende verklaren. Aan hem, die 't
gelukt, een 'gel in de natuur te bespieden, zal
't niet moeilik vallen, nog meer overeenkomst
op te merken tussohon dit diertje en een varken.
Het maakt namelijk ook een eenigszins knorrend
geluid. Dan is het ook min of meer een alles-
eterdat wil zeggen: het voedt zich zoo wel
met plantaardig als dierlijk voedsel. Wij gevoe
len ons verplicht, hieraan evenwol dadeljjk toe
te voegen, dat het eten van plantenkost eohter
bijzaak is. In de meeste boekjes staat de egel
als insecteneter aangeteekend en wordt hij iu
eeuen adem genoemd met mol en spitsmuis.
Wij rekenen het ook onzen plioht, hem als een
voor land- en tuinbouw nuttig dier to signaleeren.
Na wat we reeds over de andere inseoten-
eters schreven, zouden we van don egel eigen
lijk niet voel meer behooven te vertellen, ware
het niet, dat hij een hoogst merkwaardige eigen-
