Photographic
0EE
WËNSCHT U BEPAALD
L. WESSELSr SOMMELSDIJK.
BÏÏËÜK.B AN DEN,
Advertentien.
Varkensteelt.
NIEUWE BLIKGR0ENTEN.
Banket- en Kleingoedsoorten.
A- DE ROODE &0>
Trans val ia.
Besren van Varksns.
Oleïne en Loog1,
d. dalen,
George tanis,
S. VAN BKR PLAAT,
Boom en Rozenkweeker,
BOSKOOP.
Handel in Koffie, Thee en Kruidenierswaren,
Eau de Cologne, Cacao en Chocolaad,
jTabak en Sigaren.
i onfheuv. iWr Hankelbakker
Eenigst adres voor Winkeliers.
va» g-elieei bekleed eSa«liek met en zonder v^eer.
Kipstraat 54, ROTTE Ft DAM.
stoffen. dan «at de oogsf weinig beduiden. wijl
de 7ie!,- st -e.di schikken naar die
voedin0r.islol', ivj.i.viin 't uiiast aanwezig is.
Dit noemt men de wet van het minimum, die
we op de volgende wijze aanschouwelijk kun
nen voorstellen.
Een timmerman zal een huis van 3 verdie
pingen bouwen en voert daartoe s'een, hout,
kalk en ijzer aan. Toen echter 2 verdiepingen
gereed waren, was de kalk op en er was geen
mogelijkheid deze bouwstof aan te vullen'
wat moest e r nu gedaan worden Hout, ijzer
en steen was er genoeg Hij besloot de kap
or maar op te zetten en zoodoende kon hij
slechts een gebouw van 2 verdiepingen vol
tooien. Hij moest zich ook schikken naar 't
geen er 't minst voorhanden was en zoodoende
moest hij zich dus met 't van 't doel te
vreden stellen. Zoo doen de planten op de
zelfde wijze. Neem bv. aan dat de bodem ge
noeg stikstof bevat voor 200 I l§f. genoeg
phosphor voor 250 HL genoeg kali voor 300
en genoeg kalk voor 350 HL. Wat is dan de
opbrengst Geen 350 HL. of 300, maar in 't
gunstigste geval 200 HL. Ondanks den over
vloed, waarin phosphor enz. aanwezig zijn, zal
de opbrengst dus niet aan de verwachting
beantwoorden. Wordt nu de stikstof aangevuld
dan zal men tot 250 HL. kunnen komen,
wordt ook phosphor toegediend dan zal men
300 HL. kunnen verkrijgen enz. Door dus te
zorgen voor een goede hoeveelheid van alle
voedingsstoffen kan men tot de hoogste op
brengsten komen, waai van natuurlijk wel een
grens bestaat, maar die niet zoo spoedig is
bereikt. Te zorgen voor een voldoende hoe
veelheid opneembaar voedsel is dus No 1 en
dat hebben we in onze hand door de bemes
ting, die ten doel heeft, 't productievermogen
van den bodem in stand houden en zoo mo
gelijk te verhoogen. De planten maken den
bodem armer, van de vlinderbloemen (erwten
boonen enz.) en de granen worden de phos-
phorrijke zaden weggevoerd en bij knolgewas
sen wordt veel kali aan den grond onttrokken.
Ook bij de veehouderij worden veel stoffen
uit den bodem weggevoerd. De verkochte die
ren natuurlijk op den grond groot geworden,
in hun beenderen hebben ze veel phosphorus
en kalk opgenomen, met de verkochte zuivel
wordt veel phosphor, kalk en kali verwijderd.
Nu bevatten de beste gronden wel veel, maar
waar afgaat en niet bijkomt dat verminderd.
Op veel boerderijen worden stoffen ingevoerd
in den vorm van veevoeder en mest doch
waar geen invoer bestaat is verarming 't
noodwendig gevolg. In den Grooten IJpoliler
b. v. wordt nu 20 a 25 jaar geteeld en gedu
rende 15 jaar is bij sommigen alles verkocht,
zoodat men nauwelijks ligstroo voor de paarden
overhield. Daar moest wel verarming intreden,
doch men voorzag daar den bodem van voed
sel, door om de 2 a 3 jaar een schilletje dieper
te ploegen met het resultaat, dat de laatste
schooven voor de eerste niet onderdeden en
opbrergsten van 54 tot 58 HL. tarwe per HA.
geen ongewone verschijnsels waren. Veel wordt
in de behoefte aan plantenvoedsel voorzien
door stalmest aan te wenden, wat zeer prijzens
waardig is want stalmest bevat bij dierlijke
uitwerpselen plantaardigen afval, dus in elk
geval stoffen uit 't plantenrijk, die ook ge
makkelijk door de planten worden opgenomen.
Men moet echter niet vergeten, dat er een groot
onderscheid is tusschen stalmest en stalmest.
De waarde is afhankelijk van de diersoort
niet alleen, doch ook van 't doel, waartoe de
dieren worden gehouden. Paardenmest b. v
is warm, broeit licht, is droog en rijk aan ei
witstoffen, waarvan stikstof een bestanddeel
is, terwijl rundermest vochtig en koud is en
veel minder stikstof bevat. Schapenmest is
weer droog en varkensmest vochtig. Werk
paarden leveren krachtigen mest, daarom koo-
pen de tuinbouwers geen mest van veeboeren,
als zij ze van stalhouders kunnen krijgen.
Zoo is ook de mest van vee, dat alleen onder
boudsvoeder ontvangt veel minder krachtig, dan
tan mestvee en de tuinbouwers soheuken om
deze reden de voorkeur aan spoolingsmest. De
meststoffen worden in den regel niet afzonder
lijk bewaard, men vermengt ze en dit heeft voor
deden. Zoo zou paardenmest bv. voel te spoe
dig ontleden. In paardenstallen nemen we steeds
«en ammoniaklucht waar, wat ons er aan her
innert, dat er iets ontleend en wel een stikstof
houdende, dus een dure stof. Huikon we dus
ammoniak, dan waarschuwt het ons, dat er een
aanzienlijk verlies plaats heeft. Dit is zelfs zoo
groot, dat we kunnen zeggen dat erin de eerste
24 uren het vijfde deel van de stikstof verdwjjut
die de ammoniak bevat, 't Stikstofverlies in de
mest heeft men op velerlei manieren trachten
te bestrijden door bv. de mest te vermengen met
superphosphaat, metsuperphosphaatgips met zwa
velzure kalk, met aarde enz enz. doch de waar
de van al die middelen moet nog worden bewe
zen. In de vermenging heeft de landbouwer echter
al een uitstekend middel tegen stikstof verlies.
De meeste stikstof bevind zioh in de urine en
omdat ontleding spoedig intreed, moet men ze
zooveel mogelijk laten opslorpen, wat gesohied
bij voldoende Btrooïing. Komt men stooisel te
kort dan kan turfstrooisol, hoewel 't kalkanu is
goede diensten bewijzen, want -t slurpt 8 maal
zijn gewicht aan vocht op, terwijl graar.stroo
uiet meer opnemen kan dan 2y2*-maal zijn ge
wicht. Ook kan turfstrooisel nad elig zijn voor
de wol der schapen, 't veroorzaakt ook ontste
kingen aan de uiers bij melkvee terwijl het een
nadeeligen invloed heeft op de hoeven der paar-
deD wanneer er sterk broeiende plaatsen ontstaan.
Dit laatste kan evenwel voorkomen wanneer men
dnnne lagen strooit en zorgt voor een gelijkma
tige vochtigheid. Behalve stikstofverlies heeft
men in de mestvaalt ook verlies van organische
stof, waardoor wel geen plantenvoedsel kwijt
raakt, maar wat tooh tengevolge heeft, dat men
een gunstige werking in den bodem mist, die
dat vergaan van organische stof anders zou uit
oefenen. Door 't veranderen toch ontstaat kool
zuur dat in 't bodemvocht opgenomen, oplossend
werkt op bestanddeelen van den bodem. Bij 't
vergaan in den bodem ontstaat tevens warmte
wat ook van 't hoogst gewicht is. Boven
dien is ook de humus van veel belang voor
de structuur. De phosphor- kali- en kalkzouten
veranderen ook wel, maar die veranderingen zjjn
niet van nadeeligen invloed. Wil men dus verliet
in den mesthoop tegengaan, dan moet men rij
kelijk strooien, de mestvermengen en bovendien
de mesthoop geslottn honden. Om dit laatste te
bevorderen volg men „grootvader" maar na door
jongvee en paarden op de mest te laten loopen
waardoor veel stikstof verlies voorkomen wordt.
Een eigenaardig verschijnsel is voor sommigen
dit: Bij, oude, verrotte mest heeft stikstofverlies
plaats gehad, tooh is de werking er van veel
sneller dan van lange ruige mest Dit is gemak
kelijk te verklaren als men bedenkt, dat de stik
stof wel verminderd is maar de hooveelheid
naar verhouding nog meer, zoodat 't gehalte aan
stikstof van verrotte mest nog hooger is dan
't geval is bij lange mest. Bovendien is de hoe
veelheid kalk, phosphor, en kali niet vei minderd
maar gemakkelijker opneembaar geworden. Bo
vendien moet men niet vergeten, dat de stikstof
in versche mest voor 't grootste gedeelte voor
komt in den vorm van eiwitachtige verbindingen
welke eerst veranderen in ammoniak en daarna
in salpeterzuur. Alleen in den laatsten vorm
noti!"» do phinfen de sUk°tnf op. T5'j verrol! 1
Ill's!: M 111, dadelijk oei!) gi'OJU ho-1 o, 1 j_i J
opneembare stikstof terwijl bij lange mest hoogs
tens de tussohenvorm, dat is ammoniak, ge
vormd is. Hieruit volgt dat verrotte mest dade
lijk en 3poedig werkt en lange mest langzamer-
en goleideljjker en tevens, dat wo op zwaren
grond liefst lange mest moeten gebruiken. Een
sterk voorbeeld leverde wel een stuk land in
de Haarlemmormeer op, dat zoo haid was dat
't onmogelijk te bewerkm was. De eigenaar kwam
eindelijk op 't denkbeeld oen paar schelven stroo
door den grond te werkon dit hield lij) jaren
vol met 't gelukkig gevolg dat 't vorsohil tus-
Bchen don toestand van vroeger en nu was go-
worden als tusschen naoht en dag. In vorband
met wat gezegd is, kunnen we nu ook nog mode-
deolon dat onderbrengen van stalmest de voor
keur vei dient boven 't laten liggen op 'tland
en dat oen overbemesting met korte meBt te ver
kiezen is boven een overbemesting met lange
mest. Grassen en klavers zullen er in voorjaar
eerder door aan den groei komen, door do lu
wende verwarmende werking. In den zomer
werkt een overbemesting vorkoelend de lauden
zullen dan niet zoo spoedig verbranden. Stal
mest kan bp schier alle planten met voordeel
worden aangewend doch niet aanbevelingswaar
dig is ze bij klavers. Do planten worden dan zoo
men zegt lui on nemen dan geen stikstof op uit
de luoht. Bij brouwei'Bgerst moet men ook geen
stalmest toedienen, want dan wordt 'tzetmeel
gehalte veel minder terwijl de kleur grauwer
wordt. Ook aardappels op Btalmest verliezen zet
meel en nemen in eiwitgehalte toe, wat vooral
voor fabrioksaardappels niet gewenscht is. Bij
suikerbieten kan stalmest een achteruitgang in
suikergehalte veroorzaken, wanneer de bemesting
te sterk is.
OPMERKING. Na de behandeling van den
stalmesttcerd er een oogenblikpauze gehouden.
De verslaggever hoorde toen de opmerking
makendat de veranderingei witachtige stoffen -
ammoniak-salpeterzuur voor sommigen niet
werd begrepen. We begonnen later aan de
kunstmeststoffen. De heer van den Berg ver-
volgae
Met 't oude gezegde Zooais Grootvader en
Vader deden, zoo doe ik ook, hoeft men bij de
bemesting gebroken. Welk een verschil tussohen
25 jaren geleden en nu. Sprak men toon over
kunstmest, dan hoorde men den uitval: „Denk
je, dat ik mijn geld zat ben Nu gebruikt men
kunstmest zelfs in het meest conservatieve deel
van Zuid-Holland en gaat proefvelden nemen
of ze bezoeken. De kunstmest is een zegen ge
worden voor 't landbouwbedrijf. Konden we nu
maar algemeen geldende regelen geven, dan was
al weer meer gewonnen, doch dat kan nu een
maal niet. Vraagt men mij „welke kunstmest
moet ik gebruiken," dan antwoord ik met de
vraagvindt ge stalmest een goede mest Ja
Nu, geef den bodem dan ook stikstof, phosphor,
kali ou kalk. In 'talgemeen zeg ik: geef den
bodem een volledige bemesting. We zullon eenige
kunstmeststoffen nader bespreken en wel eerst
de stikstofhoudende, waartoe ook do Chilisulpe-
ter behoort, 't Gebruik dezer meststof is verba
zend toegenomen, van de 8400 balen, die in 1830
gebruikt werden is geklommen tot 11 millioen
balen in 1897.
Chili is oplosbaar inhoogemate, doch 't wordt niet door
den bodem vastgehouden. Daardoor ontstaat verlies,
doch dit geschiedt niet zoo snel als sommigen wel meenen.
We moeten 't nooit anders gebruiken dan wanneer de
plant'titan opnemen, dan is er geen tijd voor wegzakken.
Ook moet men niet te veel in eens toedienen, maar 't
geven in 2 of 3 giften. Soms komen verontreinigingen voor
met 't giftige kali per chloraat. Veel hoeft men echter niet
voor te vreezen als men d» Chili maar goed verdeelt. Dat
giftige goedje komt steeds in nesten voor, in «peenkepin
gen, en kan geen uitwerking hebben, wanneer alles goed
verdeeld werdt. De Boe en in Groningen en Drente, bij
wie vergiftigingen voorkwamen, hadden ook wel wat
raar met de Chili omgesprongen. Vlinderbloemen moet
men nooit salpeter geven, bij uitzondering slechts,
wanneer men de» eersten groei iets moet bevorderen,
kan men een beetje toedienen. Aan granen geeft men in
't voorja ar en in t najaar een weinig ais men bij een
wintergewas vreest, dot het te zwak is, om den winter
door te komen. Bij krachtige planten wacht men als de
uiUtoeling is afgeloopen. Een hoeveelheid van 100a 150
Kilo per II.A. is genoeg. Bij zomergranen handelt men
anders, men geeft het met 't zaad of kort na 't zaaien. Aan
Chilisalpeter wordt wel eens 't legereu toegeschreven,
doch dit doet zich hoofdzakelijk voor bij gebrek aan
phosphor, kali en kalk. Ook wordt van de salpeter
gezegd, dat di» isesn drijver. Zo maakt't voedsel oplos
baar, ze is geen uitputtendemeststof,maarzemaakt
dat de plant met 2 monden opneemt. Is er dan gebrek
aan phosphor of iets anders, dan is dat onze schuld, want
we haddon moeten zorgen, dat het er was. Omdat Chiii
Salpeter vergiftig is moet men op weilanden een dag of
10 of langer wachten met het inlaten van vee. Ook moet
men voorzichtig zijn bij dit zout met vuur, omdat het
brandbaar is. Een nadeel er van is, dat het evenals de
kalizouten den grond dichtslibt.
Bij den zwavelzure nammomik, moet eerst de
ammoniak in salpeterzuur worden omgezet.
't Kan dus vroeger worden toegediend en 't werkt
geleidelijk. Bij den overgang van ammoniak tot salpe
terzuur heeft echter verlies plaats, zoodat zwavelzure
ammoniak bij een gelijk gehalte aan stikstof goedkooper
moet zjjn dan salpeter.
Tot de phosphorzuurhoudende meststoffen
behoort in de eerste plaats het superphosphaat,
de eerste kunstmest, die in gebruik is geko
men. Te Pijnacker en omgeving zweert men
bij superphosphaat op klavers, en de gunstige
resultaten daarbij verkregen is aanleiding ge
weest tot het nemen van proeven bij andere
gewassen.
Wat is superphosphaat? De gewone verbin
ding waarin kalk aan phosphorzuur gebonden
is, is 3 deelen kalk op I deel phorphorzuur.
Deze verbinding is echter onoplosbaar. Is nu
aan dezelfde hoeveelheid phosphorzuur één
deel kalk gebonden, dan is 't wel oplosbaar
en dit nu is superphosphaat. Men moet dus
nooit kalk met superphosphaat vermengen,
want dan keert de oude toestand terug, het
phosphorzuur neemt er dan uog weer 2 deelen
kalk bij, waardoor 't onoplosbaar wordt.
Dankbaar voor een superphosphaatbemesting
zijn de vlinderbloemigen, de granen, (flinker
zaadkorrel en stijver stroo) de aardappels,die
er rijker in zetmeel door worden en de sui
kerbieten, wier suikergehalte er door toeneemt.
Op zware gronden wordt superphosphaat dik
wijls te laat gezaaid, hoe vroeger hoe beter is
daar van toepassing. Bij granen gebruikt men
van 600 tot 700 KG. per HA., doch de beste
weg om te weten,, hoeveel men moet aanwen
den, is 't aanleggen van proefvelden, (waaronder
niet verstaan worden stukken land met mooie
bordjes dan kan men oordeelen.
Thomasslakkenmeel is ook een belangrijke
phosphorzuurhoudende meststof, 't Werk niet
zoo snel als Superphosnhaat en 't bevat op 4
deelen kalk I deel phosphorzuur. Soms moet
men Thomasslakkenmeel gebruiken en wel op
zure gronden. Daarop zou superphosphaat niet
goed zijn, omdat het zelf zuur isimmers I
deel zuur houdt 1 deel kalk en bij 't slakken-
meel houdt 1 deel zuur 4 deelen kalk. Wordt
dus slakkenmeel aangewend, dan neemt de
kalk het zuur van den bodem weg. 't Slakken-
meel moet erg fijn gemalen worden, zóó fijn,
dat door zeven met mazen van een veertigste
mM' 75% heengaat. Neemt men in aanmer
king, dat een fijne speldekop ongeveer 1 mM5
is, dan heeft men eenigszins een denkbeeld
van die fijnheid. Men krijgt de slakken stoffijn
door ze te malen in molens van't fijnste staal,
die daarbij in jaar tijds geheel versleten
zijn. De waarde Tan 't slakkenmeel hangt af
van 'tgeila'te aan phisV'ci uur o 1 i;baa in
een 2% oplossing van citroenzuur. Al het phos
phorzuur van 't slakkenmeel, dat daarin niet
oplost, is voor de planten waardeloos.
Tot de kalihoudende meststoffen behooren
verschillende zouten, die vroeger als lastposten
werden beschouwd bij de ontginningen van de
steenzoutmijnen Thans hebben ze veel meer
waarde dan -t steenzout. We weten allen, dat
er een kali syndicaat is opgericht. De macht
daarvan tracht men thans te breken met Ne
derland "Ch kapitaal, wat mogelijk is, omdat
in Duitschland een wet bestaat, die hierop
neerkomt, dat iemand die b. v. 10 HA. grond
bezit slechts lO HA bovengrond heeft. Wat
daaro*der zit, daarover heeft hij niets te zeg
gen. Iemand koopt nu b. v. een hoekje grond,
hij boort naar kali en vindt dit. Eu heeft hij
recht op 4 KM' of 4OO HA. ondergrond, om
die te ontginnen.
Men onderscheidt rawe en gezuiverde kalizouten.
D» eerste werken schadelijk door hun groot Chloorge
halte, als ze tenminste niet in 't najaar aangewend
worden, 't Chloor kan bjj vroegtijdige aanwending naar
beneden zakken. Bjj vlas kan Cloor gunstig werken,
De vezel wordt ertaai, lenig en krachtig door. Kaïniet
en Carnalliet zijn ook kalizouteD, ze worden in 't
najaar ondergebracht en werken dan gunstig bij aard
appelen. Er wordt beweerd, dat door 't gebruik van
kaïniet en carnalliet bij een hoeveelheid va» 800 en
1000 K. G. per II. A. de ratelaar en de hermoes,
verdwijnen, wanneer men di6 bemesting 5 jaren vol
houdt.
't Beendermeel bevat wof.r 3 doelen kalk op een deol
phosphorzuur. Op zware gronden is 't niet wenschelijk
Men onderscheidt:
a. Ontvet, met 4 a 5 stikstof.
b. ontljjmd met 2 stikstof en
c. gepr. beendermeel. Aan 't laatste wordt veel stikstof
toegevoegd door vermenging met zwavelzuren ammo
niak, wat wel goed is of ook door toevoeging van
bloedmeel wat niet veel waard is.
De heer van den Berg deelde ook nog in een en ander
mede over kalkbemesting en over mengsels. In prijs
couranten vindt men vermeld grasmest, havermest, enz.
Spreker noemde dit kwakzalversmiddelen en vergeleek
die mengsels met de bekende Pink Pillen. Wil men
mengsels, dan kan men die 'tbest zelf maken, als
men maar niet vergat, dut men geen Superphosphai t
en zwavelzuren ammoniak met kalk of slakken
mcei mag vermengen. Thomasslakkenmeel met ICainiet
vermengen is wel goed om 't lastige stuiven te voor
komen.
Aan 'tslot van dit verslag wil ik nog even mede
deelen welk middel de spreker aan de hand deed, om
vervalschingeu van Chilisalpeter met keukenzout te
kunnen constateeren. Men neemt een ijzeren lepel en
doet daarin wat zout, houdt dit boven een vlam en
smelt liet dan rustig dan heeft men niet te vreezen voor
vervalsching. Neemt inen echter een knetteren
waar dan is 't vervalscht.
Na de voordracht gaf de voorzitternoggclegenheid
eenige vragen te doen, waarvan een paar aanwezigen
gebruik maakten. Daarna bracht de voorzitter den
inleider den welverdienden dank ever dor vergadering
terwijl hij den wenseh te kennen gaf dat we den heer
Van den Berg eons weer als spreker mogen begroeten.
p.
KITCHENER'S IJZEREN VUIST.
De bekende Engelsche Roerenvriend
W. T. Stead heeft gepoogd van lord Ro
berts zelf een verklaring te krijgen be
treffende de wreedheden, die door het
Engelsche leger in Zuid-Atrika worden
gepleegd. Dat is natuurlijk mislukt; de
opperbevelhebber verschool zich achter
zijn „beginsel'', nooit aandacht te schen
ken aan naamloos geschrijf want Stead
noemde den naam niet van den officier,
wiens brieven hij Roberts toezond. Maar
Stead hrengt zijn correspondentie thaDS
in de Review of Reviews voor de oogen
Van het publiek en laat dit oordeelen.
Hij deelt alleen nog mede, dat de Brit-
sche officier, van wien deze brieven af-
koms'.ig zjn, een commando vervult in
den oorlog.
Ia den eersten brief schreef de officier,
dat lord Kitchener bevel had gegeven
alle voorraden te verbranden, paarden
en vee van elke soort overal in beslag
te nemen en geen voedsel te laten in de
huizen, die alleen door vrouwen en kin
deren werden bewoond. En de mondelinge
orders in het district luidden, dat geen
gevangenen mochten worden gemankt,
maar dat alle vechtende mannen moes
ten wotden doodgeschoten. De officier
■ohreef dat deze order een onuitwischbaren
vlek wierp op Engelands naam. Ten op
zichtevan vrouwen en kinderen was klaar
blijkelijk het plan hen te laten uitsterven,
opdat de volgende bevolking Angelsak-
sischzou zijn «Anders," schreel hij, «kan
ik zulk een barbaarschheid niet verkla
ren."
„Een bittere haat is reeds in de kolo
nie gewekt en zelfs de Engelsche kolo
nisten ziju verontwaardigd Ik herhaal
slechts de orders, die mij persoonlijk ge
geven zijnniet die, waarvan ik gehoord
heb."
Toen deze briet hem was toegezonden,
schreef lord Roberts aan den heer Stead
0. a.
"De proclamaties die van tijd tot tijd
"door mij zijn uitgevaardigd, waren
"noodzakelijkerwijs gestreng. Maar ik wjjs
"er op, dat wat de manschappen onder
"Commando, betreft, altijd bevolen werd,
"dat genoeg levensmiddelen zonden wor-
"den achtergelaten in de huizen, die door
"hunne vrouwen, kinderen en verwanten
«werden bewoond voor hunne onmiddel
«ljjke behoeften".
Wat het doodschieten der gevangenen
betreft, «vertrouwde» lord Roberts, dat
lord Kitchener zulke daden niet zou
aanmoedigen.
Tot antwoord briefde de heer Stead
hem nu een andere mededeeling over
van denzelfden officier.
Deze verkaarde van een generaal
van den hoogsten rang, en die een der
voornaamste posten in Zuid-Afrika be
kleedde, persoonlijk het door Kitchener
uitgegeven bevel te hebben ontvangen,
dat den Boeren van De Wet, zoo zij
mochten worden omringd en de witte
vlag zouden hijschen, geen kwartier
mocht worden gegeven, maar dat ze al
len zouden worden neergeschoten tot den
laatsten man. Dit bevel werd twee malen
herhaald, zoodat er geen vergissing mo-
gjiïjk >v.ts. Alle aojgere officieren waren
er mede bekend en geen hunner liet een
woord van afkeuring hooren.
Wat Roberts' bewering betrof, dat
steeds genoeg voedsel in de huizen werd
achtergelaten, merkte de heer Stead hem
op, ongelukkigerwijs van deze mensch-
lievende order geen spoor te kunnen-
ontdekken in één zijner proclamatiën.
Integendeel eindigt Roberts' proclamatie
Van 18 November met dit bevel
"Alle vee, wagens en voedingsmiddelen
"moesten uit alle hoeven verwijderd wor-
«den blijkt zulks onmogelijk, dan moeten
«ze worden vernietigd, hetzij de eigenaar
«aanwezig is of niet.«
„Hoe uw officieren deze niet gepubli
ceerde instructie tot het achterlaten van
voldoende voedsel opvatten, schreef Stead,
„ziet men uit de volgende proclamatie,
die door generaal Bruce Hamilton werd
uitgevaardigd te Ventersburg.
7/Het dorp Ventersburg is ontdaan
«van voorraden en gedeeltelijk verbrand,
«en de hoeven in den omtrek zijn ver-
«nield wegens de herhaalde aanvallen,
«die in de buurt gedaan zijn op den
«spoorweg. De achtergebleven vrouwen
«en kinderen moeten zich voor hun
«voedsel wenden tot de aanvoerders der
«Boeren, die hen zullen voorzien, tenzij
«zij hen willen laten verhongeren. Van
«den spoorweg zullen geen voorraden
«naar het dorp gezonden worden."
Get. Bruce Hamilton.
Majoor-Generaal.
1 November 1900.
De uitdrukking „genoeg voedsel" in
de proclamatie van Roberts bcteekende
„genoeg voor een week." Als de week
om was en de levensmiddelen op waren,
werd den vrouwen gezegd dat zij, indien
ze eten wilden, die maar aan de Boeren
moesten vragen, ot anders zorgen dat
hun verwinten zich overgaven. Men rade
hoe dit mogelijk was, terwijl hun vaders,
broeders, verloofden dikwijls een paar
honderd mijlen van hen verwijderd wa
ren.
Later bracht Kitchener de uitdrukking
„genoeg voedsel" terug tot «genoeg voor
één maal". Varkeos en gevogelte waren
de buit der soldaten. Dit bevel was niet
alleen van toepassing op personen, die
vochten of hun eed gebroken hadden,
maar op alle bewouers, ook Op degenen,
die vreedzaam op hun hoeven woonden
en passen van lord Roberts bezaten,
waarbij hun bescherming van persoon
en eigendom werd toegezegd.
Toen Stead deze mededeelingen (in
meer uitvoerigen vorm dan wij ze hier
geven) had overgebracht, ontving hij niets
anders dan een klein briefje terug, waar
bij Roberts hem door zijn secretaris deed
berichten, de discussie niet te kunnen
voortzetten.
Stead vaD zjjn kant voegt bjj dezo
briefwisseling nog een paar uittreksels uit
een schrijven van luitenant Morrison,
een officier bjj de Canadeesehe artillerie
in Zuid-Afrika, die een raarsch beschrijft
van het vernielingsleger door het land
ten uoorden van Belfast.
„Wjj brandden een weg ter breedte
van 6 mjjlen door deze vruchtbare da
len" zoo verbaalt de officier De co
lonne liet een spoor achter zich van
vuur en rook, die te Belfast kon wor
den gezien."
Hij beschreef het verbranden van Dull-
strooro, een welvarend dorp.
«Niemand zal het werk van dien dag
«vergeten. Ongeveer zeven uur in den
«ochtend namen de onzen het dorp, na
«hevig vechten. De Boeren gingen de
«omringende bergen in pd alleen vrou-
«wen en kinderen bleven achter.
«Het was een heel mooi plaatsje, lief
«gelegen in een dal. Er waren aardige
«bloemtuinen bij de huizen en de rozen
«stonden in bloei.
«Onder het geratel der geweren en
«het geraas der kanonnen van de Boeren
«buiten het dorp begon de verwoesting.
«De rookwolken stegen op, de vlammen
«gingen knetteren. Op den stoep der
«kerk was een groep vrouwen en kinde-
«den verschrikt bijeengekropen. De vrou-
wengezichten stonden krijtwit, maar
«soms met een roode vlek op elke wang
«en de oogen gloeiden.
«Elk huis werd stelselmatig in brand
«gestoken.
«Terwijl i'c stond te kijken wendde
«een vrouw zich tot mij met de uitroep
«O hoe kunt gij zoo wreed zijn Ik had
«medeljjden met haar en legde haar uit
«dat het een bevel was, dat ik moest
«gehoorzamen,
«Maar 't was een innig droef gezicht,
«de gezellige huisjes te zien branden
«de rozenstruiken opkronkelen in de aar-
«dige tuinen en de treurige groepen van
«alles beroofde, treurende vrouwen
«en kinderen, die ellendig en wanhopig
«op de rookende puinhopen, 'iepen te
«schreien, toen wij wegreden."
Zoo slaat KitchenerV ijzeren vuist onze
broeders in Zuid Afrika
Bij H. Van ROS8UM, Land
bouwer onder Ooi.tgenspt.aat,
bestaat gelegenheid tot het
Groot Yorkshire ras.
SCHIK DAW, (Opgericht 1878.)
Eabrikanten van
Zeeppoeder en Vetloogmeel.
Pmari qualitett, Concurreerende prijzen,
BoomknTekers- Boskoop,
leveren uitsluitend puike kwaliteiten
Vrischibooincn, Eleesters
Plasiisoeiige wassen
en SSIwpni planten tegeu concur
reerende prijzen.
Bestellingen kunnen gedaan worden
bjj onderstaande agenten
J. TIEMAN, Zaadh. en Teler
J. KEMPER,
L.. v. dijk,
M. v. d. nieuwendijk
g verhage,
Sommelsdjjk.
Di' ksland.
IlerkingeD.
Meiissant.
Stellendam.
Goedereede.
Ouddorp.
Voorstraat, Middelharnis.
werkt dagelijks met elke weersgesteldheid
Atelier gelijkvloers.
mmnm r.
Levert voor zeer lage prijzen alle3 wat tot de boomkweekerij
behoort.
Agent J. HERMANS le Den Bommel.
zuivere waar te koopen tegen zoo liag moge-ijken prijs, koopt dan aan onder
staand adres.
Confjjte Peren, Prunellen, Abiikozen gedroogde appelen en peren.
Vraagt van den Berga's „Vitello'' Margarine (net verpakt) prijs 40 cent
Kilo enz. enz.
MIDDELHARNIS Voorslaat A. WATERMAN.
Levering van alle
oa. Koningiiinebrood. Vleeschpasleit.jes, verder alle fijn gebaksoorten.
Geen pijn, geen knelling meer, bijzonder aan te bevelen voor hen, die awaren
arbeid moeten verrichten. Verkrijgbaar bij
IjfAQ „Ji A"7C*| "7CT Fabriek van Wis- en Natuurkundige
C C/ v H'i Z_ 1jt-C. j. Instrumenten.
Te llerkingen bij JAN DALE. Te Zierikzee bij A, G. STEENLAND,
