nS
dijk.
Vrijdag 16 November 1000.
Vijftiende Jaarg. No. 787.
voor «1© ZnidhoMandiclie en Zreuwsehe Eilanden.
igels.
A ntirevo lu tion air
Orgaan
li
f 4.-,
EIDE,
IN HOC SIGN O VINCES
Eerste Blad.
li
HEER,
T. BOEKHOVEN.
i
19.-. 20.-.
Nouveauté
34.—,35.
Korte Groe-
llen,
Scheermessen
len en Lorg-
55.
3D, dit ik mij
een aparte
te vereenigen,
diezelfde weg
oet U dat zien.
naf 7.75. RA-
vanaf f 3,
ing naar keus
te komen be-
getuigen, dat
lelharniw.
aande afbeel-
Vox Humana
2 Kniezwel-
zeer soliede
>uten Kast met
etsenlooper en
cht,
iO,
175, id. 3 spel
10,mnder
itk op fer-
Igratis ea-
t 71.
irijzen.
id, Flikjes en
ikerper pakje
Deze Courant verschijnt eiken Vrijdag.
Abonnementsprijs per drie maanden franco per post 50 Cent.
Amerika by vooruitbetaling f 3,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
Bi
Advertentiën 10 cent per regel en 3/2 maal. Reclames 20 cent per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en k/3 maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent pei plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan
Advertentiën worden ingewacht tot Donderdagmorgen 10 uur.
Alle sfufeteen voor de ISedacfie bestemd, Advertentiën en verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uitgever.
Schuld en straf.
Gelijk meermalen, zoo werd ook
dit jaar bij de overdracht van het
rectoraat aan de Vrije Universiteit
te Amsterdam (op 20 October j.l.)
eene rede uitgesproken, die gericht
is op de tegenwoordige tijdsomstan
digheden en dewijl het. een rechts
geleerde was die sprak, werd thans
een stuk van de hedendaagsche
rechtsbeschouwing behandeld.
Inderdaad, dit was wel eens noo-
dig, want rusteloos dient er in hoo-
gere en lagere kringen, op weten
schappelijke en op meer eenvoudi
ge wijz3 geprotesteerd te worden
tegen het uitwissen der grenzen, die
God in het menschelijk leven ge
steld en bevolen heeftgeprotesteerd
ook tegen de vergoêlijking van het
kwaad.
Zoo ook in zake het strafrecht.
Wat toch is het geval.
Vroeger werd de krankzinnige
altijd eenigszins voor een misdadi
ge aangezien, en dit was zeer logisch,
omdat het juist de zonde is, die een
mensch verkeerd en zwak en krank
van zin en neiging maakt- De krank
zinnige moet op dit standpunt zeer ze
ker „verpleegd" worden met mede
lijden, maar evenzeer is gestrenge
vermaning voor hem noodig. Het is
de openbaring der zonde, die in hem
dient tegengestaan te worden, gelijk
ook in Jezus dagen herhaaldelijk
„bestraffing plaats had van de booze
geesten, die het menschdom pijnigden.
De hedendaagsche verwarring en
omwenteling van begrippen heeft er
echter toe verleid om niet alleen de
krankzinnigen slechts als kranken
af te zonderen en op machinale ma
nier voedsel en verzorging toe te
dienen maar ook om de misdadigers
te beschouwen als krankzinnige en
on veranr woordelijke ontoerekenbare
lieden.
Is nu krankzinnigheid slechts een
ziekte, die met andere op één lijn
gesteld moet worden als uit stoffe
lijke oorzaken voortkomende en wordt
evenzoo de misdaad als een onver
mijdelijk aanhangsel van de zieke
lijke gesteldheid des geestes aange
merkt, dan is uitteraard de straf
niet onteerend meer, en strekt die
eigenlijk maar als middel tot gene
zing, en behooren dien overeenkom
stig de gevangenissen (tuchthuizen
noemt men ze liever niet meer) zoo
geriefelijk mogelijk te worden in
gericht,
Prot. Fabius legt er ook nadruk
op, dat de rechtsgeleerden, die deze
nieuwe strafrechtelijke theorie drijven
zich niet moeten verbeelden iets
nieuws op wetenschappelijk gebied
gevonden te hebben en dat slechts
het ophalen van een oude en valsche
wijsbegeerte hen in de verkeerde rich
ting brengt. Reeds bij de woordvoer
ders der Fransche revolutie der vorige
eeuw vindt men in beginsel hetzelfde
ook die vei weten het kwaad aan de
maatschappelijke toestanden eD de ge
brekkige geboorte. Alleen voert men
thans die valsche leer nog een eindje
verder door. En inmiddels verzuimt
men om eens duidelijk aan te toonen
dat de misdadiger door de omstandig
heden onvermijdelijk tot het kwaad
zoude gedwongen worden, zoodat hij,
ook bij het oefenen van den beteren wil
er niet van af zoude kunnen. Trou
wens, dit kan niet aangetoond wor
den, omdat het bezijden de werke
lijkheid is. Het is alleen, het elkaar
napraten van gewaande stellingen
dat een tijd lang onder sommige
„geleerden" stand houdt, doch dat
later wegens bestrijding in eigen
kring toeh weer moet losgelaten
worden.
Het treurigste is maar dat de groot
ste masse met zulke onbewezen stellin
gen voortholt, en de publieke opinie
afkeerig maakt van gezonden rechts
begrippen.
De Vrije Universiteit krijgt dus,
wat de studie in de rechten aangaat
steeds meer te doen. Naar mate
anderen het goede spoor verlaten,
hebben de christel jke rechtsgeleerden
te ijveriger het zuivere recht te
bepleiten en alzoo mede te werken
tot voorkoming van den verderen
ondergang der maatschappij.
Tain- Landbouw.
S>e Oorlog*.
1
ituurkundlg
ntiuaker.
UITGEVER:
••'d- Mi'.
HOE HET GEBRUIK VAN KUNST
MESTSTOFFEN TOENEEMT.
Wie het voorrecht heeft gehad, de Parijsche
Tentoonstelling te bezoeken, zal aldaar ook
heel wat hebben kunnen zien betreffende al
lerlei kunstmeststoffen. Tot'ons leedwezen moe
ten we bekennen, niets van dit alles in wer
kelijkheid gezien te hebben. In beeld echter
gaf ons de Wereldkroniek» van 6 Oct. 11.
een kijkje. We zagen er de inzending van
Chilisalpeter. Door de wijze van uitstallen is
het mogelijk gemaakt, in één oogopslag te
zien, hoe ontzaglijk het verbruik dezer mest
stof in betrekkelijk korten tijd is toegenomen.
We hadden grooten lust, hier ter plaatse eene
beschrijving te geven van bedoelde uitstalling
alsmede van die van andere meststoffen als
kalizouten en Thomasslakkenmeel. Doch dit
zou ons heden te ver voeren van het doel
van dit schrijven. Ten einde dit te bereiken
nemen we enkel een lijstje over, waarin het
verbruik in 1830, 1840 enz. door cijfers wordt
uitgedrukt.
In 1830 werden verbruikt 800 ton.
1840 10.000
1850 22800
i860 55.200
s 1870 135.287 v
1880 225.559
d i89o 1.050.119
1899 1.380.000 3>
Zulke cijfers geven stellig te denken. Of
schoon ze enkel betrekking hebben op Chili
salpeter, zou 't ons niet moeilijk vallen, ook
betieffende bovengenoemde kalimeststoffen en
thomasphosphaten dergelijke lijstjes samen te
stellenwant ook van deze is het verbruik
ontzettend toegenomen.
Wat is hiervan de oorzaak
Ziedaar een vraag, welke al heel gemakke
lijk te beantwoorden is. De praktijk heeft n.l.
bewezen, dat ze de genoemde meststoffen
in staat zijn, de opbrengst van alle landbouw
gewassen buitengewoon te verhoogen. De we
tenschappelijke beschouwingen over hare wer
king bleken in de toepassing juist te zijn.
Wat echter jammer mag heeten is dit, dat er
nog landbouwers zijn, die door een ver
keerd gebruik, weinig of geen resultaten zien
en bij wie daardoor de bedoelde meststoffen
in miscrediet geraken. En dit is ontegenzeg
gelijk te betreuren. We hebben daarom ge
meend, goed te doen, hier ter plaatse zoo nu
en dan een en ander over 't gebruik van
kunstmeststoffen te vertellen.
UIT HET NED. LANDB. WEEKBL.
In no. 45 van bovengenoemd blad komt de
mededeeling voor, dat de plaatsvervangende
distirctsveearts dr. J. Poels te Rotterdam is
belast
Miet het instellen van een onderzoek naar de
oorzaken der infectieziekten onder de varkens in
Nederland en naar de middelen ter voorkoming
of genezing, uitgezonderd de vlekziekte, waar
omtrent Dr. Poels genoegzame gegevens bezit.»
De onderscheidene ambtenaren van het vee-
artsenijkundig staatstoezicht zijn verzocht aan
dr. Poels zooveel mogelijk bericht te geven
van de in ellcs district onder varkens voorko
mende ziektegevallen,! met nauwkeurige opgave
van het aantal en den leeftijd der aangetaste
en gestorven dieren, en van den naam en woon
plaats der betrokken eigenaren.
Het Dagel. Best. van het Ned. Land. Co
mité verzoekt in verband hiermede aan de
Afdeelingsbesturen dit een en ander onder de
aandacht te brengen van heeren landbouwers
dat zij ook zullen kunnen meewerken aan het
bereiken van het door den minister beoogde
doel. Het is te hopen, dat zij de landbouwers
onverwijld omtrent het voorkomen der ziektege
vallen onder hunne varkens zoo volledig mo
gelij k inlichtingen verschaffen aan hunnen vee
arts. M.
DE INVLOED VAN EEN MOOI NA
JAAR OP DEN GROEI
DER PLANTEN
Dat een zacht en droog najaar nog heel
wat voordeel kan geven ondervindt men voor
al in den moestuin. Tamelijk laat gepoote
boontjes geven dan soms boven verwachting
veel. En wat prachtige kroppen salade kun
nen we er door krijgen. Maar inzonderheid de
herfstgroenten varen er wel bij. Andijvie is
nooit mooier dan in een zachten herfst. En
vele koolsoorten schijnen het eerst dan .te
gaan meenen. Verscheidene exemplaren, die
verbazend hebben geleden van de rupsen ko
men er dan geheel «bovenop'" en brengen nog
heel wat voort. Spruitkool en late bloemkool
zijn al zeer dankbaar voor een mooien na
zomer.
Dit een en ander ïs van algemeene be
kendheid.
Ook weet ieder, dat op den akker een mooi
najaar nog veel kan goedmaken. Wat zijn
niet nog dit jaar de suikerbieten gedurende
de laatste weken van hun groei mooi bijge
komen. En hoe schoon stonden hier en daar
de wikken voor groenbemesting.
Het verwonderde dan ook niemand, zoo nu
en dan in de nieuwsberichten der couranten
melding gemaakt te zien van voor de tweede
maal gaan bloeien voor sommige boomen.
Vooral bij die soorten, welke reeds zeer vroeg
in het voorjaar hunne bloemen vertoonen,
komt zulks heel vaak voor. De kastanje bloeit
zeer dikwijls twee keeren per jaar.
Van twee oogsten in één jaar is in onze
streken echter nooit sprake. Nochtans zijn er
onkruiden, waarvan het zaad der eerste bloe
men vroeg genoeg tot rijpheid komt, om weer
nieuwe individuen voort te brengen, welke
ook weer rijp zaad kunnen leveren De gewo
ne muur is hiervan een algemeen bekend voor
beeld.
Met landbouwgewassen of groentesoorten
komt zulks stellig niet vaak voor.
Het is daarom dat we hier ten slotte als
eene bijzonderheid het volgende mededeelen.
In het begin dezes jaars zagen we een mooi
stuk vlas. De klaver er in was blijkbaar niet
heel best aangeslagen. We zagen er althans
een vrij gering aantal plantjes. Toen het vlas
geplukt en weggehaald was bleek het al spoe
dig dat er heel wat vau het zaad hiervan op
den akker was achtergebleven. Althans een
drietal weken later geleek dat wat nu een
stuk klaver behoorde te zijn, meer op een
veld met vlas. Zoo gul werkte deze tweede
generatie op. Nog een paar weken en de
blauwe vlasbloempjes vertoouon zich in zoo
grooten getale, alsof het opnieuw lente was
geworden. Meer dan eenmaal sloegen we dit
vrij merkwaardig tafereel gade En nog in
teressanter begonnen we dit geval te vinden,
toen we weldra hier en daar iiinke zaadknop
pen begonnen aan te treffen, Vele vlasplanten
hadden intusschen de lengte van 7 a 8 deci
meters bereikt. En nog altijd bleven ze
dank *zij 't mooie najaarsweer groeien. De
koude nachten maakten hieraan evenwel een
einde. Vele bloempjes brachten 't niet verder
dan tot knoppen. Intusschen bleven enkele der
vroeg gezette zaadknoppen nog langzaam in
dikte toenemen. En voor ruim een week
smaakten we 't genoegen uit één er van en
kele rijpe raadjes te voorschijn te halen.
Of ze al dan niet kiemkrachtig zijn, durven
we niet met zekerheid te zeggen, doch stellig
zal 't vetgehalte er Van wel niet zoo groot
geweest zijn. Want dit staat in nauw verband
met de meerdere of mindere zonnewarmte.
Lijnzaden, in zuidelijk gelegen landen gekweekt
zijn steeds rijker aan vet dan die, welke men
bij ons wint. M.
Kort Verslag van het verhandel de in de be
stuursvergadering van hot Centraal bestuur van
Fiakk. Landbouwvereenigingen, gehouden den
8 November jl. in het Hotel Spee te Sommelsdijk.
Voorzitter don heev van der Koogh van Mid
delbands. Uitgezonderd Goeree en Ouddorp wa
ren alle Afdeelingen tegenwoordig, terwijl van
Stad aan 't Haringvliet een 2-tal toehoorders
aanwezig waren.
Do Yoorzitter opont de vergadering en laat
voorlezen de Notulen der vori ;u vergadering,
welke onveranderd worden goodgekeurd. Voorts
een kennisgeving van de Afdeeling Goeroe be
treffende haar afwezigheid.
Medegedeeld w^rdt dat het adres in zake de
hengstenkeuring is verzonden.
De Voorzitter geeft hot woord aan den heer
Bijlevelt, adviseerend lid van het Hoofdbestuur
welke de bestedingsvoorwaarden van deZeeuw-
sche Landbouwvereenigingen bespreekt en den
bond aanbeveelt dat al hare Afdeelingen een
uniformmodel voorwaarden aansohaffen ten ge
rieve van den handel en van de proefstations,
terwijl spreker het een fout acht om in Peru
Guano een minimum gehalte aan bestanddeelen
voor te schrijven, welke in echte, ruwe, d. i.
onverwerkte Peru-Guano onmogelijk is en waar
door de fabrikanten verplicht zijn bestanddeelen
toe te voegen of af te nemen om aan de ge
stelde eisohen te kunnen voldoen, en waardoor
de knoeierij in de hand wordt gewerkt, terwijl
de proefstations daardoor reeds vooraf weten dat
zij een samengestelde meBtstof als opgeloste
Peru Guano moeten enalijseeren ou goedkeu
ren. Spreker zou gaarne zien dat Peru Guano
werd aanbesteed op deze voorwaarden, dat werd
gevraagd gehalte en prijs en tevens dat de ver
schillende Afdeelingen proeven namen met ruwe
Peru Guano op aardappelen en haver.Nog wordt
gesproken over het boetestelsel, kalkbomesting
en herinnert aan het bondabesluit van 5 Fe
bruari 1898, betreffende de geheimhouding van
prijzen bij een publieke aanbesteding.
De Voorzitter verstrekt uitgebreide inlichtin
gen betreffende het Centraal Bureau terwijl de
heer van deu Boogaard (Oude Tonge) zijn ver
wondering te kennen geeft over het feit dat de
oontractanten van het Centraal bureau zoowol
van veevoeder als hulpmest bij publieke aan
bestedingen lager inschrijven als waarvoor zij
de ooatracten afsloten met dit Bureau. Do Voor
zitter zegt dat pogingen worden aangewend om
te Rotterdam een opslagplaats voor Salpeter
te krijgen en dat door den grooten omzet dit
jaar reeds de prijzen na 31 Deo. e. k. belang
rijk lager zullen zijn en beveelt het Centraal
Bureau aan voor de levering van kunstmest en
veehoeder, waarna aan de orde komtBietencon-
tracten enz. voor 1901. De Voorzitter doet mede-
doeling van zijn bevinding ter vergadering van
de Vereenigiug van Landbouw die bietenver-
bouwen, in October te Goes gehouden en zegt
te meonen dat het in ons belang is ons bij die
vereeniging aan te sluiten. Deheer Bijlevelt
leest een stuk voor waaruit blijkt dat in Zee
land do sympathie met deze Vereeniging groot
en algemeen is terwijl ook deze spreker aan
sluiting gewenscht voorkomt, vervoigeus wordt
gelezen het Statuut dier vereeniging waarna de
heer van Schouwen (Oude Tonge) vraagt of die
vereeniging de capaciteiten bezit om naast een
contract ook een prijs vast te stellen waarvoor
de fabrikanten werkelijk kunnen oontracteeren.
De heer Roodzant (Nieuwe Tonge) vraagt of het
geen aanbeveling verdient te trachten op ge
halte te verkoopen, waardoor elk naar waarde
betaald wordt. Ook de heer van der Velde (Her-
kingen) verdedigd het gohaltesysteem en stelt
voor een Afgevaardigdo te zenden naar de ver
gadering den 16 Nov. a. s. te Goes te houden
om dan het hier gesprokene te verdedigen en
daarna verslag uit te brengen aan de Afdeelin
gen welke dau iu een ledenvergadering konden
bespreken of zij aansluiten bij die Zeeuwsche
vereeniging aldan niet verlangen en eindelijk
zoo spoedig mogelijk een algemeene Bondsver
gadering uit te schrijven ten einde voor 1 Jan
geheel klaar te zijn. Do heer K. van Schouwen
(Middelharnis) zegt zich volkomen met het hier
gesprokene te kunnen vereenigen en erkent dat
de fabrikanten dit jaar een contract hebben
gemaakt dat zij zelf het moest hebben overtre
den, is overtuigd dat de toestand van jaar tot
jaar oritieker wordt en dringend om verandering
roept doch voorziet geen heil van voorwaarden
en prijzen die wij de fabrikanten zouden stel
len zonder hun te erkennen bij de samenstelling
daervan. Spreker herinnert zich een uitdrukking
van een der kamerleden tijdens de behandeling
van de suikerwet n. 1. de fiscus is de sterkste
de geslependste industrie en den boor den zwak
ste en met het oog daarop acht spreker gemeen
overleg met de fabrikanten te verkiezen boven
het stellen van voorwaarden en prijzen als in
Art. 18 der voorgelezen Statuten omschreven
is. Oude Tonge vraagt of het zenden van een
afgevaardigde naar Goes niot boven onze finan-
tiele draagkracht gaat, waarop Herkingen ant
woord dat het belang dezer zaak van to groot
gewicht is voor ons bodrijf om deze noodige
stappen daarom te laten. Duidelijker als ooit te
voren blijkt thans, hoe jammer het is dat het
heele eiland zich niet als een man opmaakt om
aan de willekeur en het uitzuigerssysteem op
verschillend gebied een einde te maken.
Nadat het voorstel van Herkingen met al
gemeene toestemming aangenomen en eveneens
alzoo de Yoorzitter als onzen vertegenwoordiger
gekozen was, wordt besloten onmiddelijk na af
loop dier vergadering daarvan verslag uit te
brengen aan de Afdeelingen, en te trachten be
gin Deo. e. k. een algemeene vergadering uit
te sohrijvon teneinde difinitiet te besluiten wel
ken weg den bond zal opgaan. Waarna de ver
gadering door deu Yoorzitter met dank voor de
gebleken belangstelling en goede opkomst wordt
gesloten.
Namens het bestuur
A. W. KEIJZER, Secretaris.
DirkslaNI), 10 November 1900.
Er is de laatste dagen bloedig gestreden,
in het noordoosten van den Vrijstaat, en,
een heel anderen koers uit, in het oosten
van de Z. A Republiek. Ginds, bijBotha-
ville, was het De Wet, die met zijn iooo
man aangegrepen werd door een veel ster
ker macht en uren lang met ze vochten
hier, in de buurt van Belfast, waren het
de Boeren onder commando van generaals
Fourie, Grobelaar en anderen, die zelve
aanvallers waren en den vijand met taaie
hardnekkigheid op zijnmarsch vervolgden.
Een telegram uit Kaapstad niet van
Roberts maakt bovendien van nog an
dere krijgsbedrijven melding. Methuen is
weer aan het „opereerenc geweest, in het
westen van Transvaal, en natuurlijk ook
weer met succes, en Kitchener, een broe
der van den geweldenaar, heeft in de buurt
van Heidelberg »bij maanlichte vele Boe
ren weten neer te sabelen.
Wat nu het slagleveren tegen De Wet
betreft, moeten we nog altijd afgaan op de
weinige bijzonderheden, die uit het Engel-
sche hoofdkwartier zelve herkomstig zijn.
Uit het telegram van lord Roberts zien
we, dat het gevecht van kolonei Le Gal-
lais vijf uren duurde en dat de sterkte der
Boeren op xooo man werd geschat. Knox
volgde met de hoofdmacht en Delisle's be
reden infanterie, en hielp den strijd beslech
ten. De door de Engelschen buit gemaak
te 12 en 15 ponder waren vroeger door de
Boeren op de Khaki's veroverd. Behalve
kolonel Le Gallais sneuvelden aan Engel-
sche zijde een kaptein, een luitenant en
8 minderen.
Het gevecht werd dit staat óók nog
in het relaas van Roberts een oogen-
blik op zóó korten afstand gevoerd, dat
een batterij rijdende artillerie op 400 yards
afstand schoot. Tot de gevangen geno
men gewonden der Boeren behoort Steyns
secretaris de Villiers tot de dooden een
geneesheer met den band van het Roode
Kruis om den arm, het geweer in de hand
en de patroongordel reeds half leeggescho
ten.
Allicht hebben de Boeren met een vijf
dubbele overmacht gevochten. Immers de
bereden infanterie van Delisle alleen, die
vroeger expresselijk werd samengesteld om
De Wet te vangen, telde een drieduizend
man. Hoe nu echter het gevecht precies
toeging, kunnen we slechts gissen. Gene
raal Knox verklaart, dat hém niet de eere
toekomt van het succes op 6 November.
»De goede afloop is in de eerste plaats
te danken aan Le Gallais, die gedurig zorg
droeg met den vijand voeling te houden,
en aan de bekwame leiding van de vuur
linie door Delisle, nadat Le Gallais en
Ross gewond waren.
Hieruit zou men geneigd zijn op te ma
ken, dat de gesneuvelde kolonel, na de
Boeren verrast te hebben, ze zoolang wist
vast te houden vijf uur tot generaal
Knox met de hoofdmacht kwam opdagen
en slag leverde met het voor de Boeren
zoo ongunstig resultaat. Voor deze opvat
ting spreekt ook be omstandigheid, dat
•al