Vrijdag 19 October 1900.
Vijftiende Jaarg. No. 788.
[111 111 p
01R
i
Ui ia 1
II
ij II
li
voor ile %uidliolland««»lie en ri
Antirevolutionair
Orgaan
IN HOC SIGN O VINCES
T. BOEKHOVEN.
uitgever:
Alle stukken voor «Se Redactie bestemd, Advertentiën en verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uitgever.
BIJVOEGSEL.
PROCLAMATIE van
den lOden October I9O0,
beSreffende de verloving"
van Hare Majesteit de
Koningin.
Wij, WILHELMINA, bij de
gratie Gods, Koningin der Neder
landen, Prinses van Oranje-Nas-
sau, enz., enz., enz.
W. F. de Beaufort.
De Minister van JuMtie
cort van der llnden.
De Minister van Binnenl. Zaken
H. Goeman Borgesius.
De Minister van Marine
plerson.
Eland.
C. Lely.
Crkmer.
De politieke toekomst.
Wanneer?
IBeirenrde belasting".
Tuin- en Landbouw.
Re fèorlog*.
pPinl llil HPi Ui
B fl
s 111
Deze Courant verschijnt eiken Vrijdag.
Abonnementsprijs per drie maanden franco per post 50 Cent.
Amerika by Yoornitbetaling f 3,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
Advertentiën 10 cent per regel en 3/2 maal. Reclames 20 cent per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en 4/3 maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent pei plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan
Advertentiën worden ingewacht tot Donderdagmorgen 10 uur.
Bij dit Nummer behoort een
Een buitengewoon nummer van
de Nederlandsche Staatscourant van
Woensdag 17 October 1900 bevat
de volgende
Aan Mijn Volk!
Het is Mij eene behoefte, aan het
Nederlandsche Volk, van welks le
vendige belangstelling in het geluk
van Mij en Mijn Huis Ik zoo diep
ben overtuigd, persoonlijk mededee-
ling te doen van Mijne verloving
met Zijne Hoogheid, Hertog HEN
DRIK VAN MECKLEMBURG-
SCHWERIN.
Moge deze gebeurtenis, onder Gods
zegen, bevorderlijk zijn aan het wel
zijn van Ons Land en van zijne
Bezittingen en Koloniën in Oost en
West.
Lasten en bevelen, dat deze Pro
clamatie in de Staatscourant en het
Staatsblad opgenomen en ter plaatse,
waar zulks gebruikelijk is, aange
plakt zal worden.
Gedaan op het Loo, heden den
16 October 1900.
WILHELMINA.
De Minister van Buitenlandsche Zaken
RoëLL.
De Minister van Financiën
De Minister van Oorlog,
De Minister van Waterstaat, Handel
en Nijverheid
De Minister van Koloniën,
De vraag hoe het gaan zal bij de
stembus van 1901 begint reeds meer
en meer plaats te nemen in veler
hootden en harten maar vooral in
een tijd van overgang naar nieuwe
sociale toestandennu er gezonnen
wordt op allerlei wetten van prak
tisch, dadelijk belang, kost het heel
wat moeite om een ordelijk debat te
krijgen over den staDd der partijen
en de roeping van die partijen, ook
wat betreft de aansluiting bij anderen.
Velen willen samenwerking; nu
ja, maar om niet slechts samen in
het honderd om te sollen, om inderdaad
samen te werken, dient er eerst helder
zelfbesel te zijndient elke partij
goed te weten wat zij in de naaste
toekomst op wetgevend gebied het
eerst en het meest noodig acht. Eerst
daarna kan men onderling keuren
en monsteren, en beslissen wie wel
en wie niet accordeeren.
Eigenaardig zijn dan ook de op
merkingen die Dr. Schaepman hier-,
over maakt. Niemand weet eigenlijk
juist te zeggen, zoo schrijft hij, wat
dat handelen over mogelijke samen
werking behelst, en niemand kan
thans reeds met een voorstel desbe
treffende aan de markt komen of bij
stelt zich bloot aan het verwijt van
overhaasting.
En zóo is het. In de meest voor-
optredende vraagstukken, de sociale
quaestie en de verdere regeling van
het schoolwezen hebben dc antire
volutionairen zeiven tegenwoordig
nog niet eens gelijke inzichten.
Laat men dus eerst vaste lijnen
trekken, of althans bakens zetten,
laat men vooreerst nog alleen zaken
behandelen, en dan later handelen
over de vraag wie denzeliden weg
in de practische politiek mee langs
willen.
Ja, wanneer, zoo vraagt men al-
lerwege, zal de subsidieverhooging
voor het bizonder onderwas ingaaD,
en vooralhoe lang na de invoering
van de leerplichtwet.
Hieromtrent is twijfel en bezorgd
heid in de gemoederen geworpen door
het zeggen des Ministers, dat de
nieuwe subsidieregeling tijd vordert,
dat de arbeid daaraan verbonden zeer
omvangrijk is en dat er het een en
ander saamhangt „met de nieuwe
regeling van de wet op het lager
onderwijs."
De Standaard vraagt nu met klem
en nadruk een voorloopig klein ont-
werpje, dat enkel de subsidieverhoo
ging regelteene subsidie die is toe
gezegd in verband met leerplicht en
herhalingsonderwijs, omdat anders de
bijzondere scholen de dupe worden
en verscheidene van die scholen zou
den bezwijken.
Immers, voor het stellen, onder
zoeken en openbaar behandelen van
eene meer omvattende, algemeene
herziening van do wet op het lager
onderwijs wordt zooveel tijd vereischt,
dat er van afdoening vóór de ver
kiezingen niets zou komen, en als dan
inmiddels de leerplichtwet was in
gevoerd en een nieuw Ministerie liet
de subsidiezaak zitten, dan zou de
verwarring schier onherstelbaar zijn,
want waar zou dan het geld vandaan
moeten komen om de bijzondere scho
len in stand te houden.
Minister Pierson heeft voorgesteld
om het invoerrecht op de petroleum
van 0,55 op 0,65 gl. per 100 KG.
te verhoogen.»
Niet zonder reden wordt hierte
gen ernstige bedenking geopperd,
omdat de petroleum oen artikel is,
dat tot onder de geringste standen
gebruikt wordt.
De kleine man wordt er dus mee
getroffen.
In de grootere huizen vindt men,
althans in volkrijke streken, gas en
electrisch licht. Maar de lagere volks
klassen kunnen op zijn best wat olie
krijgen en dan scheelt reeds een
kleine prijsverhooging op den duur
veel,
Nu is er wel verhooging van in
voerrechten noodig, maar daarvoor
zijn dan toch wel betere voorwerpen
te vinden voorwerpen van weelde
en voorwerpen, die ook in on3 eigen
land vooi tgefcracht worden, zoo
dat de belasting tegelijk strekt om
de arbeiders aan het werk te houden.
Het is dus te hopen, dat de Tweede
Kamer het voorstel der heffing op
de petroleum zal afstemmen.
LANDBOUWBRIEVEN OYER BEMESTING.
XI.
Over de waarde van de Fern-Guano.
Het is nog niet zoo heel lang geleden, dat
het woord Peru-Guano u in alle steden en
dorpen van talrijke huizen en schuren in 't
oog viel; de handelaren in deze meststof waren
overtalrijk. Thans is dat alles heel wat veran
derd. De Peru-Guano heeft uitgediend. Dat
wil zeggen ze wordt zoo langzamerhand ver
drongen door de minerale hulpmeststoffen, door
Chilisalpeter, door Thomasslakkenmeel en door
Kaïniet of eenig ander Kalizout. Toch wordt
de Peru-Guano nog altijd gebruikt en ten
verkoop aangeboden, en nog wel zooveel, dat
het de moeite waard is eens na te gaan, in
hoeverre het gebruik van Peru- Guano ons is
aan te raden. En wanneer wij dan straks tot
het resultaat komen, dat het beter is de Pe
ru-Guano niet meer te gebruiken, dan moeten
wij haar toch in dankbare herinnering houden.
Zij is het toch geweest, die er ongetwijfeld
veel toe heeft bijgedragen om den landbouw
op te heffen. Zij is de eerste hulpmeststof ge
weest, die ons in staat gesteld heeft* van den
bodem meer te trekken, dan wij tot dusver
gedaan hadden.
Peru-Guano bestaat uit de min of meer ver
anderde uitwerpselen van zeevogels en andere
zeedieren, welke zich gedurende den loop der
eeuwen op de eilanden en de kust van Zuid-
Amerika hebben opgehoopt. Wij moeten nu
vooreerst bedenken, dat de Guano zoo lang
en in zoo groote hoeveelheid gebruikt is, dat
wij gerust mogen veronderstellen, dat het beste
gedeelte verbruikt is. Dat blijkt dan ook bij
een scheikundig onderzoek. Verder is Guano
een stof van organischen, wat hier wil zeggen
dierlijken oorsprong. Zij wordt dus in den bo
dem ontleed en er kan alvoren er zich op
losbare stoffen gevormd hebben, heel wat ver
loren gaan. Wij mogen i K. G. stikstof in
Guano, Beenderenmeel, Stalmest en andere
organische stoffen niet zoo hoog rekenen als
I K. G. stikstof in Chilisalpeter. Dit alles wil
len wij echter bij onze berekening nog niet
eens in aanmerking nemen. Laat ons zelfs
maar aannemen, dat stikstof uit Guano het
zelfde is als stikstof uit Chilisalpeter en het_
zelfde voor Phosphorus uit Guano en Slak
kenmeel en de Kali uit Guano en Kaïniet,
dan nog vinden wij, dat Guano veel te duur
betaald wordt. In een van de laatste markt
berichten vind ik.
Chilisalpeter franco Dordrecht 15'/, stik
stof f 10,25. Dat is dus per percent stikstof
ongeveer 66 cent.
Thomasphosphaatmeel van' 1619,,/° phos
phorus en 75fijnmeel franco Dordrecht voor
elk percent phospphorus 14,5 cent.
Kainiet van 12,40/° zuivere Kali franco
Dordrecht f 2,84, dat is dus voor elk percent
Kali 20 cent.
Verder vïnd ik voor 100 K. G. Peru-Guano
met 70/° stikstof, 90/° Phosphorus en 20/° Kali
genoteerd f8.75.
7°/0 stikstof uit Chilisalpeter Host
7 maal 66 cent isf4.62
90/° phosphorus uit Thomasphosphaat
kost 9 maal 14 5 cent isf 1.30
20/° Kali uit Kainiet kost 9 maal
20 cent isf 1.80
Alzoo zou de Peru-Guano slechts
moeten kostenf 7.72
en daar zij f8.75 kost is zij dus veel te duur
vergeleken bij Chilisalpeter, Thomasslakken
meel en Kainiet. Wanneer wij echter bij onze
berekeningen ook in aanmerking nemen wat
Starings almanak zegt (ik meen jaargang 1894)
dat 1 K. G. stikstof uit Chilisalpeter 75 h 100
cents waard is, tegen 1 K. G. stikstof uit Gu
ano en stalmest 50 ets., dan komen wij nog
tot sprekender uitkomsten. Stellen wij de waar
de van de voedende bestant'deelen in Guano
op van die der voedende bestandeden in
Chilisalpeter, Kainiet en Thomasphosphaat, dan
zou zij slechts mogen kosten f5.14, namelijk
het tweederde gedeelte van f 7.72. Peru-Gua
no kost dan dus f8.75fS-i4 is 3.61 per
too K. G. te duur.
Het behoeft na deze berekening zeker wel
niet meer gezegd te worden, dat elk landbou
wer wijs doet en in zijn eigen belang handelt, als
hij Chilisalpeter, Kainiet en Thomasphosphaat
gebruikt, in plaats van Peru-Guano.
Van groote krijgsbedrijven in Zuid-Afri
ka hooren we heel niet meer. Die tijd is
tronwens voorbij, nu de kleine oorlog wordt
gevoerd en de Boeren, als we het legertje
van Botha uitzonderen, misschien nergens
meer in sterker commando's dan van 500
of 1000 man »opereeren.« Maar daarin
ligt, bij het voeren der guerilla, juist een
voorwaarde voor hun succesen dat ze de
Khaki's met het beste gevolg overal be
zig houden, blijkt uit de berichten der
correspondenten. De berichtgever der Daily
Mail seint uit Pretoria, dat de mail uit
Durban Donderdag 36 uren lang opge
houden is, omdat de Boeren bij het stati
on Vaal weer »aan het werk« waren ge
weest. Tusschen Volksrust en Heidelberg
waren al de bezettingen der stations 's
nachts onder de wapenen gebleven, maar
er kwam geen aanval.
Hetzelfde blad kreeg uit PieterMaritz-
burg een telegram (wellicht betrekking heb
bende op hetzelfde feit) waarin stond, dat
de Boeren de spoorlijn bij Standerton ge
heel vernield hebben. Natuurlijk dat daar
op weer de barbaarsche straf van het plat
branden volgde maar het feit dat de Boe
gen telkens in staat zijn de verbindingslijnen
der Engelschen te vernielen, wordt daarmee
niet te niet gedaan.
Een depêche uit Kroonstad ontvangen te
Aliwal-Noord, meldt dat de gemeenschap
gestoord is door het afsnijden van een tele
graaflijn en het »snipen" het »Rooinek-
schieten* van Boeren die op eigen houtje
den vijand bestoken buiten de stad.
Van andere zijde wordt gekabeld, dat
de gemeenschap met Kroonstad van 3 tot
11 October was gestoord. Acht dagen lang
dusEn dan wii men ons wel doen geloo-
ven, dat de Vrijstaat nagenoeg »gepacifi-
ceerd« is. In Transvaal konden de Khaki's
het nauwelijks harder te verantwoorden
hebben!
Vrijdagmorgen is Generaal Bruce Ha
milton, dij van Lindley kwam, dan weer
in Kroonstad verschenen, en daarmee was
de communicatie hersteld! Van den 3den
was hij afwezig geweest, en die gelegenheid
hadden de Boeren waargenomen, om Kroon
stad geheel te isoleeren. Hamilton heeft
zijn 3>pacilicatiewerk< voortgezet in het oos
telijk deel van den Vrijstaal, had daarbij
verscheiden gevechten met vijandelijke pa
trouilles, en legde nieuwe garnizoenen in
Frankfort, Heilbron, Lindley en Reitz Nu
hij in Kroonstad terug is, na eeu afwezig
heid van acht dagen, zullen we straks wel
weer hooren, dat de Boeren hun aanvallen
op die plaatsen hervatlen, en als zij daar
bij dan succes hebben, kan Hamilton van
voren aan het werk beginnen
Maar hoe het ook loope, de Engelschen
kunnen, spijt het, »bijna« geëindigd zijn
van den oorlog, nog geen man missen. Eer
zijn er versche troepen noodig, die dan
ook worden aangevoerd. >Daily Mailt
heeft en dat teekent den toestand
uit Kaapstad een telegram ontvangen, waarin
s'aat dat Roberts gezegd heeft de kolo
niale vrijwilligers uit de kolonie nog niet
te kunnen laten gaan!
De burgemeester van Kaapstad - moet
men weten had gevraagd, wanneer de
heeren toch zouden terugkeeren. Hij dacht
zeker, dat een heel jaar oorlogvoeren toch
lang genoeg voor hen was geweest! En
wat gaf Roberts ten antwoord Dat maat
regelen genomen waren opdat de vrijwilli
gers in den kortst mogeiijken tijd na 15
October »huistoe« konden gaan; maar...
tegelijk drukte hij de hoop uit, dat de
meesten hunner zouden blijven tot aan het
eind van den oorlog, wanthun terug
keer kon noodlottige gevolgen hebben i
Geen man kan dus gemist worden vóór
de oorlog uit is! En wanneer zal dat zijn?
We zijn er benieuwd naar, of Roberts
werkelijk nog het plan heeft, over acht dagen
de groote reis, via Natal, te beginnen, zijn
»vriend« Bulier achterop. Het zou ons niets
verwonderen als er opnieuw een kink in
den kabel kwam.
Den 2 3 sten heeft men bij Heilbron weer
een poging gedaan om de Wet in de val
te laten loopen. Er werd een cordon ge
trokken, tachtig mijlen in 't rond, en al die
troepen marcheerden naar Heilbron toe.
Maar de Wet stoorde er zich niet aan
natuurlijken ging naar Kliprivier.
Een leuk bericht kwam gisteren uit Pre
toria. Van der Post zou naar De Wet
zijn gegaan, Schoeman naar Botha, om hun
het >ongerijmde« onder het oog te bren-
van een verder volhouden van het vefzet,
We gelooven er niet veel van. Maar an
ders is het de bekende heer Van der
Post, uit Fauresmith, geweest, dan vermoe
den we, dat hij veeleer De Wet zal heb
ben aangeraden om te volharden tot het
uitsterste, en voorts de Engelschen zal
hebben uitgelachen, die hem met zoo'n
leuke mis;ie er op uitzonden.
Bij de hinderlaag bij Frankfort, die door
kolonel Grove met het regiment uit Wes
telijk Kent gelegd werd op den n en de
zer, zijn, gelijk nu bleek, 7 Boeren gesneu
veld, 9 gewond en 18 gevangen genomen.
Opmerkelijk is hierbij het zeer groote
aantal gssneuvelde en gewonde Boeren,
bijna evenveel als het aantal dat krijgsge
vangen werd gemaakt. Zij kunnen zich. zou
men zoo zeggen, niet ernstig verdedigd
hebben, want er wordt slechts van èèn ge-
gewonden Engelschman melding gemaakt.
Maar misschien was de overmacht zeer groot.
En anders zou men haast concludeeren, dat
de Khaki's blijven doorschieten als de Boe
ren reeds hun wapens hebben neergelegd.
Behalve den overval dan van het Boeren-
kamp bij Frankfort en de loslating van een
vijftigtal Engelsche gevangenen doer gene
raal De la Key seint lord Roberts nog,
dat een afdeeling Cheshires, die een aan
tal ledige wagens geleidden tusschen Bethu-
lie en Springfontein, door de Boeren werd
krijgsgevangen gemaakt op 11 Oct. De
Boeren behielden een (éen ezelwagen en
lieten de mannen los.
We ontvingen een aldruk van een brief
in de >Times<c die door een Afrikaner aan
het Engelsche volk is gericht. De schrijver
had reeds bij het begin van den oorlog
aan het City blad mededeelingen gedaan
over de stemming in Zuid-Afrika ten opzich
te van Engelanden daar wij vrijwel kun
nen aannemen, dat de man de gevoelens
zijner landgenooten vertolkt, geven wij een
gedeelte van den brief weêr, als bewijs,
hoe diep bij het Hollandsche ras in Zuid-
