Vrijdag 28 September 1900
Antir evo
Vijftiende Jaarg. No. 780.
Orgaan
voor il® Knidliollanfflficlie ©n Keeuw§ehe Eilanden.
IABIIS.
HOC SIGN O VINCES
BIJVOEGSEL.
king, en Beste
JE.
'Jk V;.
T. BOEKHOVEN.
Alle §tialifeeia veer «Ie MedaeSie tiesfeisicü, Advertenties! en verdere Administratie frasaen toe te aesadegB aan tien üilpever
Bij dit nummer behoort
een
We BSaEans.
Wie moeSesi v®or «Ie
§©II©©1 Korgees?
y
i -
Ba
4 Conservatisme.
Uil «Ie Pers.
Tain- eis Landbouw.
sjst te berichten
ZWART EN
ana in gelegen-
t het hoofd te
n.
JITGANiG.
Rotterdam,
g vm. 4,30 uur.
30 uur.
r Rotterdam,
lag vm. 5,45 uur.
7,15 uur.
r Rotterdam
,g vm. 6,uur.
uur
Stellendam.
15 uur.
isieïï
!te Tramweg
»plj.
XID-BEIERLAXD.
3 «IS T.
Amsterdamselie tjjd
1.00 2.55 5.50
1.10 3.4 5.59
1.20 3.13 6.9
1.23 3.21 6.16
1.37 3.25 6.20
1.41 3.29 6.26
1.46 3.33 6.30
1.49 3.36 6.33
2.00 3.44 6.42
2.5 3.46 6.44
2.12 3.52 6.50
2.19 3.55 6.54
3.50 6.50
2.32 4.7 7.7
2.41 4.15 7.15
2.47 4.21 7.22
2.54 4.26 7.29
3.1 4.31 7.33
3.9 4.39 7.42
3.16 4.45 7.49
3.36 5.00 8.7
8.50
8.59
9.8
9.15
9.18
9.22
9.26
9.29
9.37
9.39
9.45
9.48
9.40
10.—
10.8
10.14
10.19
10.22
10.29
10.35
10.50
lar ROTTERDAM.
12.5
12.20
12.26
12.32
12.35
12.39
12.46
1.2
12.41
1.7
1.10
1.16
1.19
1.26
1.29
1.33
1.37
1.41
1.49
1.58
2.7
3.00 5.53
3.16 6.8
3.23 6.16
3.32 6.26
3.37 6.31
3.44 6.38
3.51 6.48
4.7 7.7
3.50 6.50
4.12 7.14
4.15 7.19
4.21 7.25
4.24 7.152
4.31 7.39
4.34 7.43
4.38 7.47
4.42 7.51
4.46 7.55
4.53 8.1
5.1 8.9
5.10 8.19
9.00
9.15
9.21
9.27
9.30
9.34
9.41
9.55
9.40
10.—
10.3
10.9
10.12
10.19
10.22
10.26
10.30
10.36
10.41
10.50
11.—
rr'n t-r
larSTEEXBERGEtf.
>tveer
3RDAM.
E N S 'F.
Amsterdamsche tijd.
0 9,47 1,47 4,7 7,33
0 9,57 1,57 4,17 7,43
>8 10,5 2,5 4,25 7,51
10 10,17 2,17 4,37 8,3
16 10,33 2,33 4,53 8,18
11 10,38 2,33 4,58 8,23
53 10,40 2,40 5,— 8,25
18 10,45 2,45 5,5 8,30
t9 10,56 2,56 5,16 8,41
>1 10,58 2,58 5,18 8,43
56 11,3 3,3 5,23 8,48
59 11,6 3,6 5,26 8,51
r 11,16 3,16 5,36 9,1.
,13 11,20 3,20 5,40 9,5
>oot ten 7,20 uur, die
arriveerd.
42 6,7
50 6,15
4 6,29
13 6,38
24 6,49
34 6,59
42 7,7
48 7,13
55 7,20
JROUWERSHAVEK.
4,- - 7,50
4,7 7,57
4,13 8,3
4,21 8,11
4,31 8,21
4,42 8,32
2 4,52 8,42
5—5,5 8,55
4 5,14 9,4
de boot ten 3,20 uur,
irriveerd.
20 1,15 5,40 7,30
,23 1,18 5,43 7,33
,33 1,23 5,53 7,43
36 1,31 5,56 7,46
41 1,36 6,1 7,51
,43 1,38 6,3 7,53
54 1,49 6,14 8,4
9,30
9,33
9,43
9,46
9,51
9,53
10,4
1,55 6,20 8,10 10,10
1,57 6,22 8,12 10,12
,11 2,6 6,31 8,21 10,21
,22 2,18 6,42 8,32 10,32
,34 2,30 6,54 8,44 10,44
,42 2,38 7,2 8,52 10,52
252 2,48 7,12 9,2 11,2
later bij afzonderlijke
1.
Deze Courant verschijnt eiken Vrijdag.
Abonnementsprijs per drie maanden franco per post 50 Cent.
Amerika by vooruitbetaling 3,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
uitgever:
Advertentiën 10 cent per regel en 3/2 maal. Reclames 20 cent per regel.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en 4/3' maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent pei plaatsing,
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan
Advertentiën worden ingewacht tot Donderdagmorgen 10 uur.
Nu wij in het laatste jaar van het
tijdperk der Tweede Kamer leven,
en na eenige maanden weer een alge-
meene verkiezing hebben door te ma
ken, wordt onwillekeurig de rekening
van het tegenwoordig ministerie op
gemaakt, dat wil zeggen, men gaat
eens na wat het al zoo heelt tot
stand gebracht en wat het heeft na
gelaten, en in hoeverre zijn werk
overeenkwam met de leuze en voor
spellingen van de partijen waarop
het steunde, om dan daaruit te be
sluiten of datzelfde ministerie en de
zelfde meerderheidspartij ook nog aan
beveling verdienen voor een volgende
vierjarige periode.
Niet dat zijne taak reeds is afge
daan. Er resten nog een achttal maan
den. Maar het is wel zoo ongeveer
te overzien wat op zijn best nog' kan
afgewerkt worden. Als eerst de tijd
voor de Indische en de Binnenland-
sche staatsbegrootingen er af gerekend
worden, dan zal er hoogstens genoeg
tijd overblijven voor de wijzigingen
in de kieswet, de drankwet, de onge
vallenwet en de wet op het onderzoek
naar het vaderschap, terwijl de aan
gekondigde armenwet, arbeidswet en
mijnwet, wellicht ook de legerwetten
en de woningwet op gelegener tijden
zuilen moeten wachten.
Nu is ondanks allen ijver betoond
in het ontwerpen van vele wetten,
en niemand zal dien y ver betwisten
- de vrucht van den arbeid al zeer
schaarsck o-oweest. Behalve de afschaf,
mg, y öuuner j*.
der Meijde, 11 PietlS bj] hetleger,
Gerrit van der Sluijs, 13 Jan Yeöd ge-
14 Jacobus Petrus Vervloed, 15 Mg, dat
Vos, 16 Jan Zoon. g(.en
OOLTGENSPLAAT. jl. Zondagavo;n£P
Op den Zuid-Hollandsohen Unie
dag, Woensdag, 1 9 Sept. jl. te 's Gra-
venhage gehouden, heeft het een
weinig „gerookt" naar aanleiding van
de discussie over de vraag wie ei
genlijk hebben te zorgen voor goede
scholen.
De heer De Savornin Lohman
scheen de bemoeiing der ouders met
deze zaak veel te bepeikt voor te
stellen. Betalen nu ja, gedeeltelijk
maar geheel, dat kan toch niet, en
de ouders zijn toch ook niet bij
machte om de methode van onder
wijs aan te geven. Het optreden
van de overheid is dus noodig om
scholen voor allerlei richtingen daar
te stellen, en dat hindert niet, want
de overheid moeten wij als bevriend
aanmerken en de school als een blij
vend instituut van puhlieken aard
eene instelling waarbij allen belang
hebben.
Ds Fierson
echter, die nh den
ivP
werd in de Geret. Kerk alhier een bit i
stond gehouden voor de Zuid-Afrikaan.'
sche broederen, naar aanleiding van Psalm
73 vers 16 en 17, onder Hiding van
Ds. Ruijs.
De dezer dagen alhier gehoudene
collecte langs de huizen voor het Afri-
kaansche tehuis heeft de som van f 44,80.
opgebracht.
Onze vroegere dorpsgenoot den heer
I. de Vos Lzn, thans Conducteur Staats
spoor Vlissin gen slaag de dezer dagen voor
acte Engelsch.
OUDE TONGE Een span parrden voor
een wagen met suikorbieten gespannen
van den heer p. yaa Schouwen alhier
schrikten, en gingen op hol Alles kwam
in de kaai terecht. Buiten verwachting
hebben er geen persoonlijke ongelukken
bij plaats gehad, en liep alles met betrek
kelijk weinig schade af.
De Burg. dezer gemeente brengt ter
algemeene kennis dat de kostelooze inenting
zal plaats hebben op 3 Oct. aanstaande des na
middags te 'l uur ter gemeende Secretarie alhier.
NIEUWE TONGE. Door de manslidmaten
der Ned. Herv. Kerk alhier,, zijn tot leden van
het kiescollege herbenoemd!K. Kievit, A.
uwlarid en L. Kareis dewelke hunne be
noeming hebben aangenomen.
heer L. optrad-, legde den nadruk op
het particulier initiatief en wilde den
Staat alleen het schoolwezen laten
controleeren en aanvullen.
Ds van Lummel wees op zijne
eigenaardig pikante manier op deze
tegenstelling, en toen kreeg men eene
herhaling der scherpe woordenwis
seling die er ook in de algemeene
Unievergadering was voorgevallen,
toen hetzelfde punt ter sprake kwam.
Meermalen hoorden wij de heeren
Lohman en Pierson hierover. Doch
hun verschil is zoo groot niet als Ds.
v. Lummel zich voorstelde. Beiden
zijn van oordeel, dat het ideaal van
geregelde oprichting en bekostiging
van scholen door de ouders toch niet
te bereiken is, dat de liberalen daar
hunnerzijds niet aanwillen, en dat
het stokstijf vasthouden aan dat be
grip slechte uilloopt op geldelijk pro
fijt voor de eene en geldelijk nadeel
voor de andere partij.
Dit een en ander valt ook moeielijk
te ontkennen. De neiging van de
groote meerderheid onzes volks is er
(niet naar om het particuliere werk
k'iit te breiden en dat van de over
heid in te krimpen.
Slechts aan twee dingen houde
men streng vast, nl. lo dat de ouders
vrij blijven wat betreft de richting
3 der opvoeding, en 2o dat zij door den
iverm van betaling herinnerd worden
j.aan hunne roeping om hun kroost
<koowel op te voeden als te voeden,
ri Niet zoo rechtstreeks, maar nu en
vdan bij gelegenheden geeft het Dag-
güad van Z. Holl. zijn afkeer van het
^voorthelpen der arbeiders te kennen.
(7 Zoo ook thans bij het bespreken
divan 's lands financiën. Daarmee staat
hfiet zoo mooi niet als ministe r Pier
son het wil voorstellen, zegt h e blad.
Anders zou de suikeraccijns wel ver
minderd worden in plaats dat er
weer nieuwe lasten in 't vooruitzicht
gesteld worden.
In '98 was er 3 millioen te kort,
in '99 bijna één millioen, voor het
loopend jaar zal er weer meer te kort
zijn en voor 1901 is het geraamd
op 5Vi millioen, in verband met
de uitgaven voor zekere (/aangeno
men wet,// die de minister niet eens
bij name noemt, doch waarmede de
leerplicht bedoeld wordt.
Nadat het Dagblad dan nog eens
heeft opgehaald dat die leerplichtwet
evenmin voor de verstandelijke ont
wikkeling als voor de stoffelijke wel
vaart noodig was, en een evengoed
resultaat zou te bereiken zijn ge
weest en zonder meer kosten, wijst
de redactie op het zeggen van het
Centrumdat wij nog pas staan aan
het begin der Sociale wetgeving en
vraagt dan koelweg //Zou het niet
beter zijn de Sociale rechtvaardig
heidstheorie een weinig te laten va
ren, en zich bezig te houden met de
vraag op welke wijze kan men voor
het Nederlandsche volk werkzaam
zijn teneinde het niet langer de twij
felachtige eer te doen genieten van
bijna aan het hoofd te staan der na
tiën die het zwaarst door directe be
lastingen vmrden getroffen.
Dat op andere wijze werkzaam zijn
is eenvoudig een dooddoener. Het
Dagblad gaf toch ook nimmer een mid
del aan öm de arbeiderspensioenen in te
voere.i zonder Staatshulp en dus blijkt
hier weer duidelijk, hoe weinig men
in de kringen der conservatieven nog
gevoelt voor het arbeidersvraagstuk
en voor de noodzakelijkheid eener
spoedige oplossing van dat probleem.
SPREEK-STATISTIEK.
Het is aan de N. Iiott. Court, geble
ken dat vijftien afgevaardigden der Twee
de Kamer, door welke oorzaken ook, in
het atgeioopen zittingsjaar niet éénmaal
bet woord gevoerd hebben. Yier-en-twin-
tig leden hebben voor hun beschouwin
gen bij verschillende gelegenheden niet
langer dan een half uur noodig gehad.
In het geheel hebben 57 leden öf niet,
of korter dan een uur in het zittings
jaar gesproken.
Zijn die Kamerleden, die niet of heel
weinig gesproken hebben, te veroordee-
len Hebben ze hun taak niet naar
behooren vervuld? We zouden het niet
gaarne beweren. Trouwe waarneming
van de taak als volksvertegenwoordi
gers ligt waarlijk niet ia veel spreken.
Goed stemmen is op zich zelf reeds ver
dienstelijk. En ia de Kamer zijn zeer
zeker sprekers noodig maar zwijgers,
niet minder. Te meer waar zoovelen
praten zonder dat het iets om 't lijf
heeft.
Een viertal kopstukken van partijen
hebben veel gesproken.
Nu dat hoort ook zoo.
En als de leiders het goed doen,
toonen de anderen bun roeping te ver
staan door te zwijgen. Hoe zou er anders
iets tot stand komen
Yolgens de Handelingen hebben ge
bruikt de heeren
Kuyper190 kolommen.
Troelstra 153
Lohman 142
Yan Kol 139 kolommen,
te zaaien 624. Dit beteekent indien men
aan wil nemen, dat van de 3732 kolom
men der Handelingen over 18991900
slechts de helft wordt gevuld door do
beraadslaging, dat de genoemde vier af
gevaardigden ruim een derde van den
tjjd voor zich in beslag genomen heb
ben, welks verhoudingscijter, door de
tegenspraak, die hunne betogen hebben
uitgelokt, slechts een deel van den daar
mede gemoeiden tijd vertegenwoordigt.
Op aanzienlijke afstanden volgen nu
Pijnappel met 84, Schaper met 79,Fok
ker met 62, Smeeoge met 61, Van der
Zwaag en De Waal Malefijt ieder met
59, Tydeman 51, Van Karnebeek met
48, Ketelaar met 47, Yeegens met 44
kolommen.
Van 40 tot 30 kolommen vulden:
Staalman, Van Gilse, Verhey, De Visser,
Mackay, Pyttersen.
Van beueden 30 tot 20Kerdjjk,
Bastert, Van de Velde, Heldt, Loeff,
Schaepman, Mee3, Vermeulen, Roes-
sing, Hartoga, Drucker, Rink
Van beneden 20 tot 12 kolommen
De Klerk, Harte, Van Raalte, Goekoop,
Dc Beaufort, P. Hordjjk, Ferf, Willin-
ge, Var. Asch van Wijek (E,), Nolens,
Van Vlijmen. Hollander
BEREIDING VAN JAMS HIER TE LANDE.
Ziedaar het opschrift van een tweetal inge
zonden stukken, voorkomende in de Nieuwe
Rotterdamsche Courant van Vrijdag 21 Sep
tember. Voor onze lezers willen we het voor
hen misschien vreemde woord vervangen door
het meer algemeen bekende vruchtengelei. De
inhoud der bedoelde stukken had dus betrek
king op het maken van vruchtengelei en wel
speciaal op het maken er van in ons land. Om
na te gaan, hoe de schrijvers er van er toe
kwamen, aan de Redactie van genoemd blad
eenige plaatsruimte te vragen, willen we be
ginnen met even stil te staan bij eene circu
laire, welke voor eenigen tijd is rondgestuurd
aan verschillende fruittelers en belanghebben
den. Uit deze circulaire nu blijkt, dat ernstige
pogingen worden aangewend, om te trachten
de vruchtenteelt in Nederland meer onafhan
kelijk te maken van den verkoop van fruit in
het buitenland en hoe men dit doel wil bereiken,
door ook hier gelegenheden te scheppen, om
de fruitsoorten tot gelei te verwerken. Voorts
lezen we er, dat de aanvankelijke pogingen
met goeden uitslag zijn bekroond en dat de
jams. welke bij ons vervaardigd kunnen wor
den, in alle opzichten het Engelsche fabrikaat
ovenaren, ja, in sommige zelfs overtreffen. Bo
vendien kan de verkoopsprijs aanmerkelijk
lager gesteld worden, dan die van de bekende
Engelsche potjes, omreden, waarom er bij niet
voldoende consumptie in ons eigen land ook
op uitvoer naar buiten wel gerekend mag wor
den. Maar teneinde in de gelegenheid te zijn,
om steeds goede kwaliteit en voldoende hoe
veelheid fruit voorradig te hebben, is samen
werking van telers en fabrikanten beslist noo
dig. Het slot der circulaire bevat dan ook
een uitnoodiging tot laatstgenoemde personen,
om eene Vergadering bij te wonen, welke met
dat doel gehouden is te Breda. Zoo aanstonds
willen we melding maken, van hetgeen ons
omtrent deze bijeenkomst ze bad plaats op
Donderdag 20 dezer bekend is. Laten we
vooraf vertellen, wat de heer Kamphuis te
Rotterdam omtrentdeze zaak schrijft. Hij ver
telt, dat het denkbeeld, eene groote fabriek te
vestigen voor de bereiding van jams en vruch
tensappen niet nieuw is en dat de heer Dirk
zwager te Maassluis reeds voor twintig jaren
dezelfde gedachte had als de stellers van bo
venbedoelde circulaire. Toch leidde diens ge
dachte, om eene fabriek te Maassluis te stichten
niet tot het feit. De hier te lande bestaande
accijns op de suiker maakte hot onmogelijk,
met het buitenland te kunnen concureeren. En,
zoolang in dit "bezwaar niet door de regeering
wordt tegemoetgekomen, zoo besluit de heer
Kamphuis, zal elk plan van dien aard in de
uitvoering geen andere uitkomsten dan teleur
stellingen opleveren, die in de eerste plaats
zullen worden gevoeld door hen, tot wie de
circulaire gericht isde telers.
Voor hen, die zieh dpor 't lezen der circulaire
al reeds gouden bergen gingen voorstellen,
kwamen de woorden van den heer Kamphuis
als koud water over het naakte lijf.
Doch de indrukken er door te weeg gebi-ac^
worden stellig weer uitgewisoht dobr de mede
deeling ons gedaan door de heeren B te Zwijn-
drecht en Van Gorkom te Baarn. Beiden wij
zen geruststellend op eenige Koninklijke be
sluiten welke voor en na met betrekking tot
accijns op suiker werden genomen. Bovendien
deelt de heer B nog mede, hoe volgens art. 8S
der suikerwet van 29 Janaari l897, Stbl. 63
teruggaaf van accijns kan worden gegeven van
suiker, gebezigd voor de bereiding 0. a. van jams,
die naar buitenland worden uitgevoerd. Nu
weten we heel goed, dat er reeds vroeger op
gewezen is, Jioe hierdoor voor groote fabrikan
ten nog heel wat renteverlies geleden kan wor
den, omdat ze de accijns toch eerst hebben te
betalen, maar een feit is het ook, dat dit het
met succes fabriceeren van vruchtengelei in
ons land niet onmogelijk maakt. Dit wordt
bevestigd èn door den heer van Van Gorkum
en door den heer B.
De eerste schrijft«Vooreerst is het een feit,
dat er reeds jams in ons land worden bereid
en met succes in den handel gebracht," terwijl
de tweede ons vertelt, dat men toen in 't vorige
jaar de fruithandel te Zwijndrecht schade leed
door 't aikeuren van versch fruit in Engeland,
daar ter plaatse maatregelen nam om het be
zwaar te ondervangen en dat er te Zw. dit jaar
een aanvang genomen werd met de fabricage
van jams. Wij kunnen even goed jam maken
als de Engelschen" schrijft de heer B.
Ten slotte nog een kort uittreksel uit het
verslag van de Vergadering welke 2o Sept. 11.
te Breda werd gehouden, welk verslag we in
de N. R. Crt. van 22 Sept. aantroffen.
De bijeenkomst was druk bezocht door be
langstellenden uit bijna alle provinciën, terwijl
vele bewijzen van adhaese waren ingekomen.
Uit opgegeven cijfers bleek, dat jaarlijks in ons
land ontzaglijke hoeveelheden fruit worden ge
kweekt, zoodat ook bij gedeeltelijk mislukten
oogst nog voldoende fruit voor één of meer
fabrieken aanwezig zou zijn. Voorts werd er
niet alleen op gewezen, maar werd 't ook be
wezen door den voorzitter, den heer dr. G. W.
Bruinsma te Teteringen, dat onze wetgeving
geen bezwaar opleverde voor een binnenland-
sche jamindustrie. Doch het oprichten van een
of meer fabrieken door samenwerking van ka
pitalisten en telers bleek minder eenvoudig,
dan vele aanwezigen zich hadden voorgesteld.
Mededeeling werd gedaan van het in wording
zijn eener fabriek te Tiel, waar men zich voor
stelde, een deel van ,'t oprichtingskapitaal te
reserveeren voor leden der Vereeniging Gelria,
welke zich willen verbinden tot vaste levering.
Toorts kwam ook ter sprake de reeds bestaande
fabriek te Rotterdam, welke genegen is, om
de telers, die een contract tot vaste levering
willen sluiten, een percentage in de wiast toe
te kennen boven den bedongen inkoopsprijs
hunner leveranties.
Wel werden ter vergadering verschillende
cijfers genoemd van kapitalen nog voor de
oprichting eener fabriek toegezegd, doch ver
schillende telers bezaten geen vast mandaat en
er kon dus geeu besluit genomen worden. Hierop
werd goedgevonden, om aan de heeren Bruin
sma te Teteringen, Reij.ie te Beverwijk, Basthi-
aanse te Prinsenhage, Henkes te Rotterdam,
Van Ophoven te Mill en Van Lenshoek te
Kloetinge, wolke samen de commissie uitmaken,
een nieuw mandaat toe te kennen. Ze zullen
zich wenden tot alle tuinbouw- en fruittelers-
vereenigingen hier te lande, met het verzoek,
om uit haar mierden' den afgevaardigde te be
noemen, en dien betreffende bepaalde vragen
en punten een imperatief mandaat mede te
geven.
Eindelijk werd er nog door den voorzitter
op gewezen, hoe reeds nu dood enkele bladen
den ongelukkigen raad was gegeven, bij de be
reiding der jams accijns vrij en goedkoopere
glucose te gebruiken. De heer Bruinsma waar
schuwde ernstig tegen het opvolgen van dezen
raad. Het Nederlandsche artikel zou hierdoor
van den beginne af moeten achterstaan bij bui-
tenlandsch fabricaat.
Ons dunkt, dat we, na al het voorgaande,
cle pogingen om jamfabricage in ons land te
bevorderen moeten toejuichen, Ze zullen ook
stellig in 't belang der fruittelers zijn. En omdat
de ooftteelt ook in deze streken langzamerhand
gaat toenemen hebben we gemeend, dat het
niet verkeerd was, onze lezers met eeu en ander
in kennis te stellen. M.
MELISSANT. Waren de verwachtingen
omtrent den aardappeloogst reeds gedu-
den
hoog
gespannen,
rende
thans nu
valt de
tal van gemetens met eene opbrengst van
5 tot 20 mud per gemet, en de landbou
wers die 50 a 60 mud rooien, mogen van
geluk spreken.
De ajuin die een zeer goede opbrengst
zomer met
men overal aan Htet rooien is,
opbrengst nog erg tegen. Er zijn
