..mmm iiimiii ia iiiiiiii
mmm
Vrijdag 22 Januari 1897.
Elf de Jaargang No. 588.
An tirevo l ui ion a ir
IN HOC SIGN O VINCES
T. BOEKHOVEN.
Abonnementsprijs per drie maanden franco per poet 50 Cent.
Amerika by vooruitbetaling f 3,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
SOMMmjSEMJH.
Advertentiën van 1 5 regels 50 Cent elke regel meer 10 cent en 3/2 maal.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en */3 maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent pei plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan
Advertentiën worden ingewacht tot Donderdagmorgen 10 uur.
AlBe stufeken voor de BSotlacfie bestemd, Ad vereen tl ëai en verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uitgever.
Patrimonium.
Nu bij de uitbreiding van het
kiesrecht de werklieden-stand meer
invloed begint te krijgen op de be
handeling der Staatszaken, en nu
sedert iang de sociale belangen op
de voorgrond treden, in de politiek,
nu is het ook zeer gewenscht, dat
eene vereeniging als Patrimonium
zijnde een Bond van werkliedenver-
eenigingen op christelijken grondslag,
beter gekend wordt, want deze Bond
kan in de toekomst eene steeds groo-
tere beteekenis verkrijgen.
Maar al te veel landgenooten
maken zich omtrent het doel van
Patrimonium een veel te beperkte,
öf eene zeer onjuiste en ongunstige
voorstelling. Zij denken, dat deze
Bond slechts beoogt, de arbeiders
te helpen in het zoeken naar werk
en brood. Of wel, zij meenen, dat
Patrimonium tegenover de rijken en
aanzienlijken in den lande veel te
hooge eischen stelt, en hall en half
gemeene zaak maakt met de socia
listen.
Toch is geen van beide het geval.
Dit zal onzen lezers ook uit het
vervolg van dit artikel wel blijken,
als wij eenige punten noemen van
zijn Sociaal Program. Reeds van
verschillende zijden is dit Program
toegelicht. De wakkere voorzitter van
den Bond, de heer Kater heelt er
artikelen over gescnreven in het
door hem geredigeerde blad. Daarna
gal de heer T. de Vries een beknopte
toelichting in een klein boekje dat
voor slechts eenige centen verkrijg
baar is. En nu laatstelijk gal Ds.
P. N. Krijswijk te Kollum er een
uitvoerig opstel over in het licht,
dat wij een paar weken geleden in
ons blad ter lezing aanbevolen.
Dat het woord Patrimonium betee-
kent „Vaderlijk Erfdeel'', werd van
vrij algemeene bekendheid, en reeds
uit die beteekenis van het woord is
op te maken, dat de christelijke
werklieden bond in Nederland de za
ken breeder en dieper opvat dan zij
die alleen zinnen en peinzen op
uitwendige middelen voor stoffelijken
welstand. Want waarlijk onze vade
ren hebben wel wat meer en wat
beters nagelaten dan wat werk voor
den arbeider en brood voor den
behoeftige. Niet, dat dit geen kos
telijke dingen zijn, of dat Patrimonium
ook daarvoor niet zou willen ijveren.
Neen, maar onze voorvaderen, die
tachtig jaren goed en bloed opofferden
om het vrije gebruik van Gods Woord,
toonden daardoor te beseffen, dat
een mensch bij stoffelijk goed alleen
niet leven kan, dat er het nauwste
verband bestaat tusschen de gesteld
heid der geesten en den toestand
van het uitwendige leven, en dat
voor een bestendige welvaart op
stoffel yk gebied in de allereerste
plaats noodig is, dat het huiselijk en
maatschappelijk leven wordt inge
richt overeenkomstig de ordannantiën
Gods, geopenbaard in de Heilige
Sehriltuur.
En zie van dat besef is ook
Patrimonium onder ons uitgegaan.
Die Bond wil den arbeider beveiligen
voor nijpend broodsgebrek, en hem
beschermen tegenover onbillijke be
jegening van den werkgeverzeer
zekerMaar dit een en ander niet
zoozeer als doel dan wel als middel
om een ieder op den weg van ge
hoorzaamheid aan Gods bevelen te
ondersteunen. Patrimonium wil dit
een en ander den arbeider niet slechts
tijdelijk, voorkorte maanden of jaren
bezorgen maar duurzaamook voor
zijne kinderen en kindskinderen.
Maar daarom heeft die Bond dan
ook een secuur fundament gelegd.
Men kan dus met evenveel succès
beweren, dat Patrimonium een gods
dienstige vereeniging is, als volhouden,
dat die Bond een maatschappelijke of
sociale vereeniging moetheeten. Want
wel verre van den godsdienst en het
maatschappelijk leven te willen schei
den, streeft de Bond er naar om het
verband tusschen deze twee naar
waarheid op te vatten en grondig te
doen inzien.
Oorspronkelijk bestond Patrimo
nium alleen te Amsterdam. In 1877,
dus nu 20 jaar geleden, werden zijne
statuten bij Kon. besluit erkend. Drie
jaren later werd de lands-Bond van
dien naam gestichtaanvankelijk met
vijf afdeelingen Amsterdam, Rotter
dam, 's Gravenhage, Arnhem en
IJselmonde.
Maar hoe kwam men er zoo toe,
om Patrimonium op te richten, vraagt
mogelijk deze of geene. Eén der voor
naamste aanleidingen daartoe was het
besluit van het „Algemeen Ned.
Werkliedenverbond, op de Kerstda
gen van 1874 genomen, om bij de
Regeering en de Volksvertegenwoor
diging aan te dringen op algemeen
verplicht kosteloos neutraal Staatson
derwijs
Deze wereldsche werkliedenbond.
tros dus, nog wel op het hoogheerlijk
Kerstfeest, openlijk partij tegen den
Christus.
Dit was sommigen christen-werk
lieden le veelen gaf mede den stoot
om (aanvankelijk in een kleinen beslo
ten kring van slechts negen mannen)
de vraag te overwegen „moeten wij
de ontkerstening van ons volk lijdelijk
aanzien, öf moet daartegen in den
naam én de kracht des Heeren de
strijd aangebonden worden Van dit
negental behoorden er vier tot de
klasse der werklieden, en vijf waren
hooger geplaatsten. Van deze vijf
trokken zich twee terug, en de overige
drie gingen met de vier werklieden
verder. Aan de werklieden werd over
gelaten statuten te ontwerpen, en zoo
breidde zich dit mosterdzaadje allengs
uit.
In de statuten, zooals die thans
geldig zijn, lezen wij „Er bestaat in
Nederland een Werkliedenverbond
onder den naam Patrimonium (Vader
lijk Erfdeel) hetwelk, in de overtui
ging dat Gods Woord en de traditiën
onzes volks de vertrouwbare'grondsla-
gen eener christelijke maatschappij
uitmaken, zich ten doel stelt, allerwe
gen de kennis daarvan te verbreiden,
om de liefde daartoe op te wekken, ten
einde op deze grondslagen de belan
gen der maatschappij in haar geheel,
die der werklieden in het bijzonder,
door alle geoorloofde middelen te
bevorderen."
Volgens art. 2 wil Patrimonium dit
doel bevorderen door verbreiding van
het beginsel des Verbonds bij monde
en geschriftevergaderingen, zoo
mogelijk overal in het land, ter
bespreking van godsdienstige, zedelij
ke, staathuishoudkundige en maat
schappelijke onderwerpen bevorde
ring en oprichting van zuiver christe
lijke volksbibliotheken bevordering
van zondagsrustbevordering van het
bijzonder christelijk onderwijs, en
voorts al wat met onderwerping aan
Gods Woord in het belang van den
Bond kan op touw gezet worden.
Dezelfde breede opvatting werd
ook voorgestaan op het in 1891 te
Amsterdam op uitnoodiging van Pa
trimonium gehouden Sociaal Congres.
Dat Congres strekte niet slechts om te
spreken over de werkloonen en arbei
derspensioenen, het grondbezit en de
protectie van onzen nationalen arbeid
maar het opende de gelegenheid om
op eenigszins geregelde wijze van ge
dachten te wisselen over de vraag
„welke onze houding als christenen
moet zijn tegenover de sociale nooden
van onzen tijd." En daar men hierom
trent niet op eens tot ge volgzame
helderheid kon komen, werden ook
meerdere congressen in het verschiet
gesteld.
Wat eindelijk het Sociaal Program
betreft, daarin spreekt dezelfde geest.
Het bestaat uit 17 artikelen en vraagt
daarin vrijmaking van het onderwijs
op al zijn trappen, ten einde in alle
scholen, hoogere, middelbare en lage
re, het licht van Gods Woord ten
bate van alle standen te doen door
dringen voorts vrijmaking der kerk
van Overheidsinmenging, ter bevorde
ring van den vrijen loop van het
Evangelieal verderophefiing van
allen slaafschen arbeid op den dag des
Heeren verbod van het houden van
huizen van ontuchttoelating van het
onderzoek naar het vaderschap we
ring van loterijen bestrijding van
drank- en opium-misbruik wederin
voering van de doodstrafverbetering
van het kazerne- en scheepsleven
bestrijding van het vloeken in het
leger en op de vlootafschaffing der
plaatsvervanging betere regeling van
de geneeskundige bediening, waardoor
ook een gewoon werkman en zijn
gezin voldoende geneeskuudige ver
zorging vinden kunnenafschaffing
van den vaccinedwang regeling van
het arbeidspensioen bij ouderdom,
verminking of ziekte, liefst door het
verplicht verklaren van de voorwaar
den voor het arbeidspensioen in het
arbeidscontractverzekering van die
rechten voor den arbeid welke tot zijn
welgedijen onmisbaar zijn dat wil
zeggen, dat de gehuwde vrouw en d9
kinderen beneden 14 jaar van het
arbeidscontract worden buitengeslo
ten dat een voor elk vak en elke
streek onderscheiden maximum ar
beidsduur en minimum-loon worden
aangegeven dat alle gedwongen
winkelnering worde verbodendat
geen uitbetaling van loon in herbergen
wordt toegelaten, enz. al verder
oprichting van Kamers van arbeid,
met gelegenheid van patroons en
werklieden om ook afzonderlijk te
vergaderen, en met adviseerenden
invloed bij de Overheid in zake het
arbeidscontractinvoering van een
goed leerlingen-stelsel en bevordering
van theoretisch en practisch ambachls-
onderwijs beleidvolle regeling van
openbare werken, ter ^bestrijding der
werkeloosheidafkeuring van de
Overheid van alle voor de gezondheid
of zedelijkheid schadelijke woningen
vermindering van den belastingdruk
beperking van het erfrecht tot minder
graden, en aanwending van de daar
door vrijkomende kapitalen voor de
oprichting van het pensioenfonds ten
bate der arbeiders betere regeling
van het pachtcontract, zóó dat de
pachters eerst als zij werkelijke winst
op het gehuurde land konden behalen,
tot betaling van pacht verplicht zijn
betere regeling van het grondbezit,
waardoor het gebruik van den grond
meer algemeen kan wordenen
eindelijkbescherming van den
arbeid door heffing van inkomende
rechten, enz.
Dit alles wil nu Patrimonium. Niet
om te heerschen over andere standen,
en slechts zooveel mogelijk naar ééne
partij toe te trekken, maar om daar
door het in zoo menig opzicht ontre
geld maatschappelijk leven weer terug
te leiden in de van God gegeven bed
ding, opdat mede door d&t leven Gods
eere worde gezocht en verbreid.
Binnen kort hopen wij de hier
slechts aangestipte artikelen van het
Sociaal Program achtereenvolgens te
bespreken. Het thans aangevoerde zal
echter voldoende zijn om voelbaar te
maken, dat niet alle sfanden en par
tijen maar dadelijk zonder zorg in
Patrimonium1 s boot meezeilen, en dat
voor de rechte beoordeeling der zaak
noodig is eene christelijke overtui
ging, en een gezond doorzicht.
YOMfclHUBIV OER AARDE.
Deze Courant verschijnt eiken Yrijdag.
UITGEVER:
Patrimonium is een arbeiders veree
niging, ongetwijfeld. Maar deze Bond
is niet zoo oppervlakkig, dat hy zich
aanstelt, ais waren er in onze dagen
geen andere sociale belangen te behar
tigen dan speciaal die van de dagloon
trekkende werklieden. Patrimonium
is zich bewust, dat de arbeidersstand
niet los naast de andere standen zich
beweegt, en dat het hem onmogelijk
goed kan gaan, als niet de geheele
maatschappij op een houdbaren voet is
ingericht. En daarom legt hij het er op
toe om zoowel den weg der plichtshe-
trachting als dien der rechtsverkrij
ging voor de arbeiders wereld te ef
fenen.
250-j&rlg foestaai* van WiSdervaaik.
De herinnering nan het 250 jarig bestaan dier
gemeente, welke volgèns de plannen der
Feestcommissie gevierd zal worden op 16 Juni,
als de juiste herinneringsdag, daar toen met den
bouw vau hot eerste woonhuis van Adriaan
Geerts Wildervanek te midden zijner stichting
een begin werd gemaakt, is zeker eene van niet
geringe beteekenis.
Voorloopig zjn reeds van een twintigtal
belangrjke punten uit het dorp, belangrjk
door de geschiedenis of op zich zelf, door 't Atelier
De Graaf te Groningen photografische opnamen
gedaan, welke photografiën in een album zullen
worden vereenigd en wellicht afzonderijk in den
har del zullen worden gebracht.
Wat de hulde aan A. G. Wildervanok betreft,
die maar eenigszins op de hoogto is van dergel jke
herinneringen zal begrjpen, hoe hier de onver-
mjdel jke geldkwestie do beslissende is. Wat eene
aansporing moge zijn voor vele belangstellenden
om daarvan nu ook klinkende bow jzen te gaven.
Yersohillende plannen en voorstellen omtrent
volksfeesten en misschien eenige tentoonstelling,
zjn in overweging. Doch één ding is zeker, welke
plannen ook worden vastgesteld, de belangstellende
vreemdelingen zullen die feestdagen recht feeste
Ijk en gastvrj worden ontvangen, on kunnen
genieten van veel schoons en veel eigonaardigs.
Want vele betuigingen van instemming kwamen
in bij de Commissie, daaronder van verschillende
zjden vanwaar die sympathie ten zeerste wordt
gewaardeerd, en waardoor de Commissie alvaBt
voldoenden steun heeft, om met het ontwerpen
on vaststellen van het feestprogramma voort te
gaan. Binnenkort zullen wj zeker hieromtrent
meer vernemencveDgoed als binnenkort
verschillende oud ingezetenen en anderen van de
feestcommissie eene bijzondere oproeping zullen
ontvangen.
Want in zooverre is deze herdenking er eene
voor geheel ons land, dat het werk van Adriaan
Gserts Wildervanok den stoot heeft gegeven en
den grondslag heeft gelegd voor de wording van
een der belangr jkste njverheidsdistrioten van ons
land, de Groninger Veenkoloniën.
De Bulgaar Nischkow, die heeft aan
geboden alsnog getuigenis te komen
afleggen in zake den moord op &tam-
hoeloff, was desti) ds gevangen-directeur
te Sofia, welk ambt bij verklaart vrij
willig te hebben neergelegd, ongeveer
anderhalve maand aa de misdaad. Hij
schijnt met de moordenaars in nauwe
betrekking te hebben gestaan en zelfs
door Toefektcbieff tot deelneming aan
den moord te zijn uitgenoodigd, maar dat
geweigerd te hebben. Niettemin kende hij
het plan van den moord geheel, en daar
om was er voor de moordenaars veel
aan gelegen, zijn getuigenis te voorkomen
zelfs werd hij met een gelijk lot als
Stamboeloff bedreigd, wanneer hij mocht
spreken. Den 3den December verliet hij
Sofia en kreeg toen, op aanbeveling der
Buigaarscho regeering, een betrekking in
een fabriek van verduurzaamde levens
middelen te Brussel,