I
M
Negende Jaargang No. 435.
Antirevolutionair
i
V
aM
IN HOC SIGNO VINCES
Yrijdag 2 Maart 1894.
I
1
w Bil ai ini
Ir
T BOEKHOVEN
R1
V Abonnementsprijs per drie maanden franco per post 50 Cent.
Amerika bijTeoruitbetaliüg f 3,50 per jaar.
x? .Afzonderlijke nnmmers 5 Cent.
Ad verte ntiën van 1 5 regels 50 Cent elke regel meer 10 cent en 3/2 maal.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en 4/3 maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
Advertentiën worden ingewacht tot Donderdagmiddag 12 uur.
Él
WQ
ötaat kunde,
waar, dat het eenvou
dige volk zich met de practische
politiek lang zooveel niet inlaat als
met kerkelijke zaken, en daarom moer
behoefte heeft aan eensgezindheid
onder de politieke leiders, dewijl het
anders niet weet, waar het zich aan
vast moet houden, maar daarom
kunnen de Kamerleden nog niet
karakterloos zwijgen, als zij in ge
voelens verschillen met het parool
van het persorgaan van den in
vroegere jaren aangewezen leider.
En dewijl deze leider zoo enorm
v^el uitricht op kerkelijk en weten
schappelijk gebied, en geen tijd ot
gelegenheid heeft om voortdurend
overleg te plegen met alle onderdee-
len onzer partij in en buiten de Ka
mer, en om zich op de hoogte te
houden van het geen er «dagelijks
voorvalt, moeten zulke verschillen wel
voorkomen. Maar daarom behoeft
men zich nog niet bang te maken
voor het ontstaan van scheuring,
want allen zijn het in de beginselen
eens en persoonlijke gevoeligheden
komen er niet bij in het spel.
Tot zoover de Prot. Noordbr.
Wij prijzen gaarne den uobelen
toon en de vreedzame strekking van
dit belangrijk stuk. Daarom hebben
wij getracht, het zoo kort en tevens
zoo getrouw mogelijk over te bren
gen. En wat is nu ons oordeel om
trent den inhoud ervan? Wij zullen
dit niet verbloemende zaak, waar
het over gaat, is er te gewichtig
voor, en wij stippen slechts aan
1. Zeker had de Prot. NBr.
recht om een parallel te trekken
tueschen het politiek en het kerkelijk
leven, aangezien er vele punten van
overeenkomst zijn. Maar terwijl wij
op kerkelijk gebied een zeer con
stante, de eeuwen verdurende en
breed uitgewerkte belijdenis bezitten
met en benevens eene kerkenordening,
die, wat de openbare toepassing der
belijdenis aangaat, in schier alle
voorname gevallen voorziet, heb
ben wij op politiek terrein slechts
een zeer kort beginselen-program
(het officiëel geaccepteerde bedoelen
wij natuurlijk), en moet de practische
f gewicht is want wat heeft men
JLïan beginselen, die niet tot uitwer-
fejjaV' :ing in het leven komentelkens
>aar de omstandigheden weer nader
Lijst van brieven geadresseerd regepj WOrden. Van de keuze der
onbekenden over de le heltt derma 7 7
raooo in aan mannen, die ia voor een
voor eea ander deel niet - (zooals de
voorzitters in de plaatselijke kerkera
den) eerst volgens een vaste methode
een langdurige opleiding voor hunne
taak hebben genoten, en ook niet
vóóraf secuur geëxamineerd werden
Men zal zeggen, dat dit met de kerke
lijke ouderlingen óok niet het geval
is, maar, zooals wij zeiden, zijn de
gangen van deze lieden veel nauwer
belijnd, zoodat een predikant, die goed
in de kerkenordening thuis is, de mede
opzieners gemakkelijk in het ge-
wenschte spoor houdt.
2. Als deKerkeraad, hetzij zonder,
hetzij onder leiding van een minder
bekwamen predikant practische rege
lingen treft, waarover sommige ge
meenteleden zich bezwaard achten,
dan kunnen deze zich beroepen op de
meerdere vergaderingen, en wat de
voor alle Kerken meest ingrijpende
beslissingen betreft, oordeelt ten slotte
de generale Synode, en moet het be-
ik, die toch ook van het hoogste
sluit, zooals het met meerderheid van
stemmen genomen is, door alle Ker
ken opgevolgd worden, zoolang men
niet tastbaar kan aantoonen, dat het
met de Grondwet, (Gods Woord) in
strijd is. Doch bij de heeren Kamerle
den mist men die vaste organisatie èn
de gelegenheid voor een spoedig her
stel van begane fouten.
3, Om deze redenen achten wij
een hechtere organisatie, indien
eenigszins mogelijk, zeer gewenscht.
Dat onze theoloog-staatsman niet in
de Tweede Kamer zit en niet kan
zitten, is wel een groot bezwaar,
dit erkennen wijdeze omstandigheid
moet de Standaard-ve&aictie ook wel
tot voorzichtigheid aansporen in het
uitspreken van een aldoend oordeel
omtrent nieuwe wetsontwerpenmaar
die afwezigheid uit het Parlement,
behoeft o. i. niet te verhinderen,
voortdurend te profiteeren van den
zienersblik en liet organiseerend ta
lent van den Voorzitter van het Cen-
traal-Comité, en behoeft ook niet te
verhinderen, dat zijn tusschenkomst,
zijn persoonlijke en zijn „theolo
gische" invloed, als wij 't zoo noemen
mogen, voortdurend worden aange
wend tot versterking van den band
tusschen de afgevaardigden en de
kiezers. Onze godsdienstige Neder
landers zijn nu eenmaal niet van de
zelfde geaardheid als.b. v. de Engel-
schen. Zij laten zich op elk gebied,
althans in het hoogste ressort, liefst
leiden door theologen, door de do
minees. Van die neiging kan door
de predikanten een schrikkelijk mis
bruik gemaakt worden, en daarop
moet worden tbegezien, daartegen
moet z. v. m. gewaakt, en zoo noodig
ernstig geprotesteerd worden, maar
die neiging zelve zal men bij onze
vrome antirevolutionairen niet gauw
wegnemenook omdat de parlemen
taire taal te weinig door het' een
voudige volk begrepen wordt en de
predikanten reeds van nature volks
publicisten zijn. De heer Groen van
Prinsterer was wel geen dominee,
ofschoon bij hem de Evangeliebelijder
vóór den Staatsman ging, maar gelijk
óverbeken t is, heeft deze ook nooit
een groot leger aangevoerd. Dit is
wèl door zijn invloed, maar toch eerst
nk hem opgekomen.
4. In verband met het bovenstaan
de, houden wij het voor dringend
noodig, dat meerdere scherpzinnige
mannen, wien een genoegzame ken
nis van het staatsrecht (het bestaande
of heerschendë èn het door ons
gewenschte, het antirevolutionaire)
eigen is, zich met verlatinq van alle
andere publieke ambt"nonverdeeld
op de practische politiek gaan toe
leggen. Voorts, dat de leden der
Kamerclub eenigszins geregeld, met
niet te lange tusschen poozen saam-
vergaderen met de leden van het
Centraal-Comité, en dat er ook meer
Deputaten-vergaderinge» gehouden
worden, zóódanig ingericht, dat al
opent de Voorzitter ze ook met eene
(liefst zeer korterede, er een ruime
plaats wordt gegeven aan een ernstig,
grondig debat.
Moge de geleerde redactie van de
Prot. NBr. onze opmerkingen niet
voor betweterij aanzien, maar moge
ons schrijven haar overtuigen van
de horige waarde, die wij aan haar
adviezen hechten, of beter gezegd
van de warme belangstelling, waar
mede wij den zin van haar artikelen
pogen te verstaan.
„Wat z|fu «Ie 5®©,®Offi
nacuwe kseasers?"
ft
'i
- -v
f
fDeze Coura »t Ter schijnt eiken Trijdag.
UITGEVER:
SOMMULSMA Bi.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan
Alle stukken voor de Kedactie kestesml, Advertentie"»® ess verdere Administratie franco toe te zenden aan «less Uitgever.
Vrijheid,
Prot.
Noordbrah
m.-WW
'U'
i
4
3gö®
V /V-rv-
Februari linten, van de wijzevan de volgorde
Van Goedereedeer jbebandeling hangt, zoo al niet het
P. H. Seholtema, 's Gravenbage^ezen, dan toch zeker het welwezen
Aan het postkantoor Middel harnisnzer partij en ten deele ook de toe-
de, daaronder ressorteerende, hulpkaiomst van ons Vaderland af.
ren werd gedurende de maand Febrtt, j. f]at a}}ea nu maar overgelaten
1894: Ingelegd f2853,35: Terugbetaal*
13028,19. YjL
Het laatste, door dat kantoor uitgege-ygjPe4 geniaal van aanleg, uiep
ven, boekje draagt het nummer 374. IViappelijk opgeleid, scherp van
In de maand December 1893 vrerf en Turjg. van geest zijn, doch die
-■ht
.In antwoord op het zeggen van den
heer Huber (in eene publieke vergade
ring) dat de 500,000 nieuwe kiezers de
300,000 oude zullen overstemmen schreef
de Nieuwe Prov. Groninger courantna
eerst den heer H. een compliment ge
maakt te hebben wegens het eerlijk me-
dedeelen zijner overtuiging, o. m. aldus:
Doch het is niet alleen de Dolckuinmer afge
vaardigde, van wien men de stelling kan hooreu,
in den aanhef dezes door ons genoemd.
Zij wordt zeer dikwijls en van onderscheidene
z 'den geopperd; en daarom achten wij het niet
ongepast, haar aan een eenigszins nauwkeuriger
onderzoek te onderwerpen.
Meestal toch vindt men haar, evenals bij den
heer Huber, zonder de gronden waarop zij steunt;
en men zal toch toestemmen, dat eerst de be
wijzen, die men voor eene bewering bijbreng/.
haar waarde kunnen geven.
Temeer, wanneer het, gelijk in dit geval, een
kritieke zaak betreft, en de stelling, zoo onge
motiveerd daarheen geworpen, wel gesohikt i3
om bij degenen, die niet diep doordenken angst
on vrees te verwekken.
"Wat wij daarom zouden willen vragen is,
of, zelfs uit een bloot rekenkundig oogpunt
beschouwd, de stelling wol nacijfering kan lij
den.
Er komen, zoo zegt men, 500,000 nieuwe
kiezers bij.
Die alle, althans dë meesten, behooren tot wat
men den vierden stand noemt.
Het is te vreezen dit zegt men niet, maar
ligt in do redeneering het is te vroezen dat
zij do dingen juist uit het tegenovergestelde
oogpunt, als de kiezers uit de andero 'standen
zullen beschouwen.
Derhalve zullen de 500, de 300 duizend over
stemmen.
Indien nu inderdaad de 500 duizend en bloc
genomen, geacht moeten worden belangen te
hebben, die tegenover de belangen der 300 dui
zend staan, in don zin van daarmee strijdig te
zijn, dan voorzeker is do conclusie, volkomen
juist.
Maar zoo veroorloven wij ons te vragen
is dat zoo
Men. loopt naar ons inzien over deze vraag
te losjes heen.
Vooreerst toch dient men eon weinig nader
te preciseeren.
Wie zijn deze 500 duizend nieuwe kiezers?
Daaronder schuilt, zal men antwoorden, die
groote menigte, welke zich door do socialis
tische droombeelden laat leiden en welke te
genwoordig zelfs gewelddadige middelen predikt
tot omverwerping dor bestaande maatschappij.
Dit stemmen we toe. Maar wo zijn zoo vrij
op te merken, dat er onder de 500 duizend toch
ook anderen schuilen.
In de eerste plaats al de mannon van „Pa
trimonium," de ohristenwerkliedon, voorzoover
ze leden zijn van dezen bond, die de bescher
ming en handhaving onzer historische tradition
in hun vaandel schrijven en voorts in do politiek
antirevolutionair zijn.
Vervolgens alle werklieden, die leden zijn
van den Roon.-schen werkliedenbond, en dus
hun Christelijk geloof wel op een andere wijze
dan „Patrimonium" belijden, doch wat betreft
de handhaving van zulke onmisbare dingen,
als gezag, eigendom, orde en dergelijke, even
als „Patrimonium" en, voegen we er bij, als
alle wezenlijke antirevolutionairen, conservatief,
behoudend zijn, in den goeden zin van het
woord.
Dan moet men in de derde plaats denken
aan de leden van het Algemeen Nederlandsch
Werkledenverbond, dat onder leiding van den
heer Heldt staat.
De grondslagen van dit verhond mogen voor
ons het alleen houdbare missen, dat de Christe
lijke beginselen geven, toch staan in den strijd
voor het behoud van het gezag, de orde en
wat dies meer zij, toch zeker ook zijn leden
aan den behoudenden kant.
Voegt men nu deze drie elementen bijeen,
zou men dan in ernst de stelling kunnen vol
houden, dat zij, voor zoover hun invloed reikt,
de andere kiezers zullen overstemmen in verkeer
den zin?
Dit laatsle moet er bij. Want het zou ook
kunnen zijn, dat deze kiezers meenden te moeten
opkomen voor tot dusver vericaarloosde belangen,
en daarom in de contamine waren.
Maar zou iemand hen dèkrom willen afwijzen?
Zou het niet veeleer een drangreden zijn, uit
het oogpunt van billijkheid en recht, om ook
aan deze burgers een stem in het kapittel te
geven?
Doch we hebben nog niet alios geno.md.
We wenschen ook te wijzen op het niet ge
ring aantal werkbazen en kleine patroons, die,
als niet tot den werkliedenstand hehoorende,
geen leden der straks genoemde bonden of ver
eenigingen zijn, maar die hij de vraag, wie zijn
de nieuwe kiezers, zeker niet buiten de berekening-
mogen blijven.
Onder deze vindt men ongetwijfeld, evenals
onder de werklieden, aanhanger? der socialisti
sche theoriën. Waar zijn die tegenwoordig niet?
Vindt men ze niet zelfs onder de studenten
aan de hoogescholen, onder dé advokaten voor
de balie, ja tot op de katheders der profes
soren
Maar dit element er af gedacht, zullen de
werkbazen en kleine palroons en gros genomen;
toch wel onder de behoudende elementen mogen
worden gerekend.
Onder de mensehen die zaken doen, die, met
oen ander woord, van de maatschappij moeten
leven, vindt men doorgaans weinig theoretische
socialisten. Zij gevoelen instinctmatig, dat do
kortste weg om niets meer te verdienen is,
alles tot een puinhoop te 'naken.
Meestal zijn het tot wanhoop gedrevenen, door
aohtoruitgang in zaken of tegenspoed, dio uit
dazen stand de rijen der socialisten komen ver
broeden.
Ook uit een godsdienstig oogpunt, mag men
van hot smaldeel der nieuwe kiezers, dat we
bespreken, betere dingen verwachten.
Velen huneer schuilen onderdeGereformeerden,
of in do Hervormde kerk onder do orthodoxen.
Anderen zijn Roomsch-Katlioliek. En zelfs in
zoover ze do moderne beginselen op godsdienstig
gebied aanhangen, mag men van hen geen
verstorenden invloed verwachten, aangezien de
woordvoerders der moderne theologie, zoover we
zien kunnen, zich, wanneer het de praktische
politiek betreft, nergens aan do zjjde der socialisten
hebben geschaard. Veeleer worden enkelen, dio
dit openlijk deden, door de modorne partijgangers
als niet meer tot de hunnen hehoorende be
schouwd
Resumoeroi de moenen wij dus,datdobillijkheid
cisch t deze 500 duizend nieuwe kiezers niet zoo
klakkeloos ovor ééne karn te scheren, innar do
verschillende bestanddeelen ieder op zichzelf to
beschouwen."
Wij danken de redactie der N. Prov.
Gron. Crt. voor deze heldere uiteenzet
ting, en vrij "zien niet in, hoe er iets
i teekhoudens tegen ingebracht kan wor
den.
Wezenlijk de keei H. wij komen
in de volgende week nog even op zijne rede
terug denkt te zwaarmoedig over de
nieuwe kieswet, en te licht over de ge
volgen van de verwerping.
HET RAPPORT OVER NEER
BOSCH.
Aan hot rapport der commissie, die zich
belastte niet een onderzoek naar do toestanden op
Keerbosch, ontleenen wij het volgendt .-
Do commissie, hoewel zeer ernstige beschul
digingen togen het beheer van Van 't Lindenhout
inbrengende, vei klaart dat haar bij het onderzoek
geen onkel bewijs is voorgekomen dat do di
recteur van Neerbosch het oogmerk zou hebben
gehad om zicli zeiven of zijn gezin ten koste-dof
instelling ie verrijken en ovoiimin dat door hem
eenigo onzedelijke handeling zoude zijn gepleegd.
Zij spreekt evenwel als haar meening uit, dat
in het belang van Neerbosch niet langer gedraald
mag worden met de wijziging van de statuten
der Vereeniging, waardoor dezen op veel bree-
dereiï grondslag gevestigd wordt, en een bestuur
optreedt, dat als raad van toezicht voortdurend
controle uitoefent op de handelingen dor directie.
Wat den financieëlen toestand en administra
tie betreft:
De beschuldiging, als zouden alle goederen der
Vereeniging op naam van den heer Van 't Lin
denhout staan, is ongegrond. Ia de eerste jaren
mogen de goederen ten name van den directeur
gestaan hebban, sedert 25 jaren is dit niet meer
't geval.
De inrichting der boeken maakt echter be
hoorlijke controle onmogelijk. Er worden twee
boeken gehouden, een kasboek en een grootboek.
Het eerste bevat kasposten en cijfers, dio aan
't einde van elke week worden opgetrokken en bij
wijze van woeksaldo in kas naar de volgende
pagina werden overgebracht. De boeking dei-
posten was echter inderdaad meer dan primitief en
speciaal mot liet oog op do controle buitengemeen
lastig-; b. v.:
aan wisselsf 1000
brandhout, juffrouw van der Goes,
mevrouw v n 't Lindenhout 230
den slager5112
maohineriën3000
witkalk, zaaizaad 60.
Met het zg. grootboek is het nog erger gesteld
het is in veel opzichten de copie van het kasboe'
alleen wat de posten betreft is nog meer gecouu
meerd. Het bevat tweehoofden „LiricktininT/T/Tl
„Drukkerij". Echter/werdén o. a. vcrseiiijt UüüJj
posten van aanleg der drukkerij op „lm
geboekt. ,V
Voor vei antwoording aan het puj&RtGlS
alleen de driemaandelijksche stater
Oosten worden gepubliceerd. Eev.i
met da boeken vergeleken en co: "yyltit©
De wijze van verantwoording doei.
geen den minsten waarborg voor juisSll
een onuitputtelijke bron van verdacht» -*-r ri
worden en juist daarom moet het mogelijk /j,
met do boeken te rechtvaardigen.
In bijzonderhedon wordt in het rappor
commissie aangetoond, hoemen dikwijls de gvy
moeite had met liet vergelijken /au cjjforp
saldo's, zoodat raen dikwijls voor v/rseliilleu I-
die öf niet öf slechts met zeer veel moeite IflflQ,
op te heldoren.
Eon begrooting wordt niminj|
zou in strijd zijn met het
ii
J
T
t/F